Kwasũanĩa ngelekany’o ĩno: Mwanake wĩtawa Alex nũsaanĩw’e nĩ ũndũ ũkwĩka. Atwĩe aĩkĩĩe kana kwĩ Ngai na nĩwe woombie syĩndũ syonthe. Ĩndĩ ũmũnthĩ mwalimũ wa ĩsomo ya biology amanyĩisye na kĩthing’ĩĩsyo kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya na ũndũ ũsu nũĩkĩĩthĩtw’e nĩ andũ ma saenzi. Alex ndeenda ayoneka ta mũtumanu. Na kwoou aisũanĩa atĩĩ: “Ethĩwa andũ ma saenzi nĩmaĩkĩĩthĩtye kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya, ninyie ũũ nĩleane namo?”

Takeka nue Alex, no wĩtĩkĩle kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya aĩ nũndũ mavuku ma sukulu maĩtye ũu?

Mavinda maingĩ andũ ala maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya na ala maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kũmbwa mawetaa kĩla maĩkĩĩaa matambĩte kũsũanĩa mũno, ĩndĩ mayĩthĩawa mesĩ nesa ki nĩkĩ maĩkĩĩaa maũndũ asu.

• Andũ amwe maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kũmbwa nũndũ mamanyĩaw’a ũu makanisanĩ.

• Andũ amwe maĩkĩĩaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya nũndũ ũu nĩw’o mamanyĩaw’a sukulu.

Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Kĩla nyũmba yakĩtwe nĩ mũndũ: ĩndĩ ũla ũseũvĩtye syĩndũ syonthe nĩ Ngai.” (Aevelania 3:4) We no ũĩkĩĩe ũndũ ũsu?

ŨNDŨ ANDŨ MAASYAA: Syĩndũ syonthe ila twonaa syaumĩlile ĩtina wa mũlivũko mũnene (big bang).

ŨNDŨ ANDŨ MAASYAA: Andũ maumie nyamũnĩ.

ŨNDŨ ANDŨ MAASYAA: Asomi nĩmaĩkĩĩthĩtye kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya.

“Ũkakilya ũtembeele kĩthekanĩ kĩ mĩtĩ mingĩ ũkethĩa nyũmba mbanake, we no ũsũanĩe kana mĩtĩ ĩla yakĩte nyũmba ĩsu yeekie kũvalũka na yeevanga nesa yatw’ĩka nyũmba? Ũndũ ũsu ndũtonyeka! Kwoou vatonyeka ata mũndũ akaĩkĩĩa kana syĩndũ syonthe syeekie kwĩyumĩlya?”—Julia.

“Kwasũanĩa mũndũ aikwĩa kana kambunĩnĩ ya kũtumbĩthya mavuku vaumĩlile mũlivũko mũnene na watuma langi ũla ũandĩkaa mavuku ũtalĩkanga ngũtanĩ na kĩalanĩ, na kwoou mũlivũko ũsu waseũvya ĩvuku. We no ũĩkĩĩe ũndũ ũsu?”—Gwen.

Mbivilia nĩkwĩkĩĩte vinya ũtũmĩe “kĩlĩko.” (2 Timotheo 1:7) Ũu nĩ kwasya kana ndwaĩle kũĩkĩĩa kana kwĩ Ngai ũsukumĩtwe nĩ maũndũ aa

• ŨNDŨ ŨKWĨW’A (Kwosana na ũndũ ngwĩw’a, nonaa ve vinya wĩ vandũ mwingĩ mũno ũvĩtũkĩte wa andũ)

• ŨNDŨ WĨW’AA ANDŨ ANGĨ MAYASYA (Kũla nĩkalaa kwĩ andũ mendete ndĩni)

• KŨTHING’ĨĨW’A NĨ ANDŨ ALA ANGĨ (Asyai makwa mambĩie nĩĩkĩĩae kana kwĩ Ngai na ndyaĩ na ũndũ ũngĩ nĩka)

Ĩndĩ waĩle kwĩthĩwa na itumi nzeo sya kũĩkĩĩa kana kwĩ Ngai.

“Ĩla neethukĩĩsya mwalimũ aimanyĩsya ũndũ mwĩĩ wa mũndũ ũthũkũmaa, ũu ũtumaa nĩthĩwa nde na nzika kana kwĩ Ngai. Kĩla kalungu ka mwĩĩ ke vata mwĩĩnĩ, o na nginya tũla tũnini. O na mwĩĩ witũ wĩthĩawa ũendeee kũtethya maũndũ maingĩ o na tũteũmanya. Kwa w’o ki mwĩĩ wa mũndũ nĩwaũsengy’a mũno!”—Teresa.

“Ĩla noona ngolova ndaasa vyũ, ngalĩ, kana meli, nĩkũlasya-ĩ, ‘Nũũ ũla waseũvisye syĩndũ ii?’ Kwa ngelekany’o, no nginya ngalĩ ĩkaseũvw’a nĩ andũ oĩ mũno nũndũ yĩthĩawa na twĩndũ twingĩ na tũnini twaĩle kũkwatanw’a nesa nĩ kana ngalĩ ĩthi. Na kwoou ethĩwa ve mũndũ ũseũvasya ngalĩ no nginya vethĩwe ve ũla woombie andũ.” —Richard.

“O ũndũ naendeeie kwĩmanyĩsya maũndũ ma saenzi now’o naendeeie kũmanya kana ũmanyĩsyo wa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya ti wa w’o. . . . Nyie nĩw’aa yĩ laisi mũno kũĩkĩĩka kana kwĩ Mũmbi wa syĩndũ kwĩ kũĩkĩĩa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya.”—Anthony.

O na kau andũ ma saenzi nĩmekĩte ũkunĩkĩli kwa myaka mingĩ, mainamba kũvikĩa ũtwi ũmwe onthe matonya kwĩtĩkĩlana na ũkwonany’a kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya. Ethĩwa andũ ma saenzi matw’ĩkĩkanaa kana nĩmo me na ũmanyi mwingĩ na mayĩtĩkĩlanaa kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya, nũkwona ta ũthũku kwĩthĩwa wĩ na nzika ĩũlũ wa ũmanyĩsyo ũsu?