KĨLUNGU KYA 18
Nĩwasũanĩie Maũndũ “Ngoonĩ Yake”
1, 2. Elesya ũndũ kyalo kya Meli kyailye, na nĩkĩ kĩtaĩ laisi kwake?
MELI aĩ kyalonĩ vamwe na mũũme wake Yosevu. Saa isu aĩ mũito na nĩvavĩtĩte masaa kauta me nzĩanĩ o maendete. Kyalo kĩu kyaĩ kya kũthi Mbetheleemu. Yu kwakũna visa akuĩtwe nĩ ĩng’oi, nake mũũme e mbee wake atambĩtye o kavola atongoesye ĩng’oi yĩu. Saa isu ndalea kwĩthĩwa eew’aa kana kala kaĩ ĩvunĩ yake kaithaũka.
2 Ĩvu yake yaĩ na myei mingĩ nũndũ Mbivilia yaĩtye kana “aĩ vakuvĩ kũsyaa.” (Luka 2:5) Kwaĩ mĩũnda mingĩ ũtee wa nzĩa ĩla mesĩle na nĩvatonyeka aĩmi ala mamonaa makethĩwa meekũlasya nĩkĩ mũndũ mũka ũũ ũkilyĩ kũsyaa ũvangie kũthi kyalo. Nĩ kyaũ kyatumĩte Meli auma kwoo Nasaleti na kũthi vandũ vaasavĩte ũu?
3. Meli akwatie kĩanda kĩva, na ngelekany’o yake yĩtũmanyĩsya kyaũ?
3 Maũndũ mambĩĩie myei kauta mĩvĩtu yĩla mũndũ mũka ũũ Mũyuti wakwatie kĩanda kya mwanya kĩtaĩ kyaanengwa mũndũ ũngĩ kuma nthĩ yoombwa. Aĩ asyae Mwana wa Ngai, ũla wesaa kũtw’ĩka Masia! (Luka 1:35) Yĩla matukũ make ma kũsyaa mathengeeie nĩvaumĩlile vata weethĩa no nginya mathi kyalo kĩu. Maendete, Meli nĩwakwatiwe nĩ mawetu matatie mũĩkĩĩo wake. Ekai twone kĩla kyamũtetheeisye aendeea kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu.
Kyalo kya Kũthi Mbetheleemu
4, 5. (a) Nĩkĩ Yosevu na Meli maendete Mbetheleemu? (b) Mwĩao ũla Kaisali waumisye weanĩisye wathani wĩva?
4 Yosevu na Meli ti mo me oka maendete kyalo kĩu. Kaisali Aukusito nĩwaumĩtye mwĩao andũ nthĩ ĩsu yonthe maandĩkĩthw’e. Na kwoou yaĩ no nginya andũ mathi kũla masyaĩwe nĩ kana makaandĩkĩthw’e. Yosevu eekie ata ĩtina wa kwĩw’a mwĩao ũsu? Mbivilia yaĩtye atĩĩ: “Yosevu o nake nĩwaumie Kalilii, ndũanĩ ya Nasaleti, athi Yutia ndũanĩ ya Ndaviti ĩla yĩtawa Mbetheleemu, nũndũ aĩ wa mũsyĩ wa Ndaviti.”—Luka 2:1-4.
5 Mwĩao ũsu Kaisali waumisye ĩvindanĩ yĩu weanĩisye ũndũ wa vata mũno. Ve wathani waandĩkĩtwe ta myaka 700 mĩvĩtu, wathanĩte kana Masia aĩ asyaĩwe Mbetheleemu. Ũndũ wa kwendeesya nĩ kana ve taoni yeetawa Mbetheleemu yaĩ o maili 7 (kĩlomita 11) kuma Nasaleti. Ĩndĩ Masia ndaĩ asyaĩwe Mbetheleemu ĩsu, wathani wawetete nesa kana aĩ asyaĩwe “Mbethi-leemu ya Evilatha.” (Soma Mika 5:2.) Nĩ kana mũndũ avike kataoninĩ kau Yesũ waĩ asyaĩwe aumĩte Nasaleti, aaĩlĩte kũthi mũendo wa maili ta 80 (kĩlomita 130) ũu akinyĩle nzĩanĩ yaĩ na ilĩso mbingĩ ĩla yesĩle kĩsionĩ kya Samalia. Ĩsu nĩyo Mbetheleemu ĩla Yosevu waaĩle kũthi kwĩyĩandĩkĩthya nũndũ nĩyo yaĩ wumo wa Mũsumbĩ Ndaviti, ũla waĩ ũmwe wa aa-ũmae make vamwe na Meli.
6, 7. (a) Nĩkĩ ndwaĩ ũndũ wĩ laisi kwa Meli kũthi Mbetheleemu? (b) Nzĩa ya Meli ya kwĩka motwi yavĩndũkie ata atwawa? (O na ĩngĩ, sisya maelesyo ma kwongeleela.)
6 We Meli nĩwesaa kũkwata mbau ũtwi wa Yosevu wa kũthi makaandĩkĩthw’e? Nũndũ aĩ vakuvĩ kũsyaa, kyalo kĩu kĩyĩsa kwĩthĩwa kyaĩ laisi kwake. Nĩvatonyeka ũkethĩa ĩvindanĩ yĩu twaĩ mwambĩĩonĩ wa Mwei wa 10, na kwaĩ kũtonya kwambĩĩa kua me nzĩanĩ nũndũ thano waangĩe kũthela. Na eka ũu, Mbetheleemu yaĩ iĩmanĩ syaĩ na ũtũlu wa vuti mbee wa 2,500, na mũndũ aĩ atonya kũkua mĩthenya kauta kũng’aĩĩa nginya vo. O na nĩvatonyeka makethĩwa makuie mĩthenya mingangĩ nũndũ Meli aĩ mũito, na no nginya methĩwe maendaa maiũngama mambe kũthyũmũa. Ĩvinda ta yĩu mũndũ mũka e vakuvĩ kũsyaa endaa mũno kwĩkala mũsyĩ nũndũ nĩwĩsĩ ve andũ na anyanyae matonya kũmũtetheesya akwatwa nĩ woo wa kũsyaa. Kwoou vate nzika, yaĩ no nginya Meli ethĩwe na ũkũmbaũ mwingĩ nĩ kana etĩkĩle kũthi kyalo ta kĩu.
7 O na ũu wĩ o vo, Luka aandĩkie kana Yosevu nĩwaendie “kũandĩkĩthw’a vamwe na Meli.” O na ongelete kwasya kana Meli ‘aĩ anatwawa nĩ Yosevu nũndũ nĩmeevaanĩtye.’ (Luka 2:4, 5) Kwoou nũndũ Meli aĩ mũka wa Yosevu aĩ no nginya etĩkĩlane na ũtwi wake. Nĩweesĩ Yosevu nĩwe mũtwe wa mũsyĩ, na kwoou eetĩkĩla kĩanda kĩla wanengetwe nĩ Ngai kya kwĩthĩwa mũtetheesya wake kwa kũkwata mbau motwi make. * Kwa kwĩka ũu, oonanisye nĩweenyivĩsye mũũme na aĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu.
8. (a) Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva wĩthĩwa watumie Meli etĩkĩla kũthi Mbetheleemu e na Yosevu? (b) Meli nĩ ngelekany’o nzeo ata kwa ala mekwenda kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo?
8 Nĩ ũndũ ũngĩ wĩva ũtonya kwĩthĩwa watumie Meli akwata mbau ũtwi wa Yosevu wa kũthi Mbetheleemu? We nĩweesĩ wathani ũla waĩtye kana Masia akasyaĩwa Mbetheleemu? Mbivilia ndĩwetete. Ĩndĩ nĩvatonyeka akethĩwa awĩsĩ nũndũ atongoi ma ndĩni na andũ aingĩ nĩmeesĩ wathani ũsu. (Mt. 2:1-7; Yoa. 7:40-42) Na eka ũu, Meli nĩweesĩ Maandĩko nesa. (Luka 1:46-55) Kwoou, noĩthwa atwie kũthi kyalo kĩu nũndũ nĩwendaa kwĩw’a mũũme kana mwĩao wa Kaisali. O na noĩthwa asũanĩaa wathani ĩũlũ wa Masia. Na no ũndũ ũtonyeka akethĩwa eekie ũtwi ũsu asũanĩĩte maũndũ meana ũna. Ĩndĩ o na ethĩwa vailye ata, ũw’o nĩ kana nĩwatiie ngelekany’o nzeo ya kũatĩĩwa. Yeova nũtanaa mũno kwona andũ menyivĩtye na meyumĩtye kũmwĩw’a. Ũmũnthĩ wĩnyivyo ndũtalawa ta ũndũ wa vata. Ĩndĩ Meli nĩ ngelekany’o nzeo mũno ũndũnĩ ũsu kwa onthe ala mekwenda kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta wake.
Kũsyawa kwa Klĩsto
9, 10. (a) Meli na Yosevu matonya kwĩthĩwa masũanĩaa kyaũ yĩla mathengeee Mbetheleemu? (b) Meli na Yosevu makomie va, na nĩkĩ?
9 No nginya Meli ethĩwe atanie mũno yĩla mathengeeie Mbetheleemu. Kwakũna visa e na mũũme mesĩle ivaũũkonĩ sya iĩma syĩ mĩũnda ya mĩthata ĩla yakethawa ĩtina wa syĩndũ ila ingĩ sya mũũndanĩ. Yo nĩ kyaũ methĩwa masũanĩaa mavindĩĩsya ĩũlũ wa kataoni kau kanini maendete? Nĩvatonyeka makethĩwa masũanĩaa ũndũ kataoni kau kaninĩvĩte ũkethĩa o na kaitalwa katĩ wa taoni nene sya Yuta, o tondũ mwathani Mika waĩtye. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, nĩmeesĩ kana Mboasi, Naomi, na ĩtina Ndaviti, masyaĩwe vo myaka mbee wa ngili ĩmwe mĩvĩtu.
10 Meli na Yosevu mavika meethĩie kataoni kau kausĩe andũ. Aingĩ maĩ mavikie mbee woo nĩ kana maandĩkĩthw’e, na kwoou mayaakwata mwanya nyũmbanĩ ya aeni. * Vayaĩ vandũ vangĩ makoma ate o kĩtũũnĩ kya indo. Kwasũanĩa ũndũ Yosevu waambĩĩie kũthĩnĩka oona mũka ambĩĩa kũkwatwa nĩ woo ũtaĩ aaĩw’a ĩngĩ na waendeea kwongeleka nginya amanya nũkwaũnya. Na kũthũkya ũvoo ambĩĩe kwaũnyĩa kĩtũũnĩ kya indo!
11. (a) Nĩkĩ aka onthe matonya kũelewa ũndũ Meli weew’aa? (b) Nĩ kwa nzĩa syĩva Yesũ waĩ mũsyawa “wa mbee”?
11 Aka nĩmatonya kũelewa ũndũ Meli weew’aa. Myaka ta 4,000 mĩvĩtu, Yeova aĩ athanie kana aka onthe makeew’aa woo maisyaa nũndũ wa naĩ ĩla twatiĩwe nĩ asyai maitũ ma mbee. (Mwa. 3:16) Na vaiĩ ũndũ ũwetetwe Maandĩkonĩ ũkwony’a kana Meli nĩwĩthĩwa ataakwatwa nĩ woo ũsu. Luka ndaeleetye woo ũla Meli weewie ayaũnya. Vandũ va ũu eekie o kũandĩka kana “[nĩwasyaie] kana kake ka mbee kavĩsĩ.” (Luka 2:7) Kau nĩko kaĩ “kana kake ka mbee” katĩ wa syana syake mũonza iinyiva. (Mko. 6:3) Ĩndĩ mwana ũũ Meli waĩ anasyaa, esaa kwĩthĩwa e kĩvathũkany’o na syana isu ingĩ. Eka o kwĩthĩwa newe wake wa mbee, aĩ “wa mbee katĩ wa syĩndũ syonthe ila syoombiwe,” na aĩ Mwana mũsyawa weka wa Ngai!—Ako. 1:15.
12. Meli akomisye mwana wake va, na ũu wĩ kĩvathũkany’o ata na sinema ila andũ maseũvasya sya ĩsyawa ya Yesũ?
12 Meli amina kũsyaa kana kau oou, nĩvo twĩthĩanaa na ndeto ii syĩsĩkĩe mũno: “Na akavw’ĩka ngũa na akakomya mũvalatĩnĩ.” (Luka 2:7) Andũ ĩũlũ wa nthĩ yonthe masolaa vala Yesũ wasyaĩwe ve vandũ vaseo na va kwendeesya. O na nĩmaseũvasya sinema sya ĩsyawa yake monanĩtye asyaĩwe vandũ vaseo mũno. Ĩndĩ kwavindĩĩsya nesa ũndũ vala wasyaĩwe vailye. Asyaĩwe mũvalatĩnĩ, ũla nĩ ĩsandũkũ ĩnene yĩthĩawa yĩseũvĩtw’e ya kwĩkĩĩa indo ũĩthyo. Na ndũkolwe kana saa isu Yosevu na Meli maĩ kĩtũũnĩ kya indo, o kĩla twĩsĩ ũmũnthĩ kĩthĩawa na kĩko kingĩ na mũuke mũthũku. Kwa w’o, nĩ mũsyai wĩ va wenda mwana wake asyaĩwe vandũ ta vau atonya kũkwata vandũ vangĩ vaseango? Asyai aingĩ mendaa kwĩka syana syoo maũndũ ala maseo vyũ. Kwoou no nginya wĩthĩe Meli na Yosevu nĩmendaa mũno Mwana wa Ngai asyaĩwe vandũ vala vaseo vyũ.
13. (a) Meli na Yosevu meekie kyonthe kĩla matonya meanĩsye kyaũ? (b) Asyai ala oĩ matonya kwĩka ata ũmũnthĩ maatĩĩe ngelekany’o ya Meli na Yosevu?
13 Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, mayaaĩtĩkĩla kũsũanĩĩa mũno syĩndũ ila mataĩ nasyo. Vandũ va ũu, mo meekie kyonthe kĩla matonya masũvĩe mwana woo. Kwa ngelekany’o, Meli nĩwaĩkĩĩthisye mwana ũsu nĩ mũsũvĩĩku nũndũ nĩwamũvw’ĩkie na aĩkĩĩthya kana ndekwĩw’a mbevo na amũkomya mũvalatĩnĩ. O na kau Meli aĩ na mawetu maingĩ, ndaaĩtĩkĩla mamũvĩngĩĩse olwe nĩ kũsũvĩa mwana wake. E na Yosevu, nĩmeesĩ kana ũndũ ũla wa vata vyũ nĩ kwĩanĩsya mavata ma kĩ-veva ma mwana woo. (Soma Kũtũngĩlĩlwa Kwa Mĩao 6:6-8.) Ũmũnthĩ asyai ala oĩ nĩmaĩkĩĩthasya kana nĩmatetheesya syana syoo imwende Yeova, o na kau andũ aingĩ ũmũnthĩ maimwendete.
Nĩmeekĩiwe Vinya Nĩ Aĩthi
14, 15. (a) Nĩkĩ aĩthi maĩ na mea ma kwona Yesũ asyawa? (b) Aĩthi meekie ata ĩtina wa kũthi kwona Yesũ e mũvalatĩnĩ?
14 Meli na Yosevu matataĩĩe nĩmeewie andũ mooka malonzanĩtye. Andũ asu maĩ aĩthi mookĩte vau kĩtũũnĩ kya indo mayenda kũmona. Ĩndĩ mũno mũno, mendaa kwona kana. Aũme asu maĩ atanu mũno. Mookie mekalaatĩte kuma iĩmanĩ vala maĩthasya ndĩthya syoo. * Mavika nĩmatavisye Meli na Yosevu ũndũ wa kũsengy’a ũla maĩ manoona. Mameie kana me iĩmanĩ mayĩĩthya indo syoo ũtukũ nĩmaumĩlĩĩlwa nĩ mũlaĩka na ũtheu mũtisu wa Yeova wamathyũlũlũka. Na ĩndĩ mũlaĩka amatavya kana Klĩsto, kana Masia, nũsyaiwe Mbetheleemu, na memwĩthĩa akometw’e mũvalatĩnĩ avw’ĩkĩtwe ngũa. Ĩtina wa mũlaĩka kũmatavya ũu, ve ũndũ ũngĩ wa mwanya mũno weekĩkie. Moonie nguthu ya alaĩka yaumĩla na yambĩĩa kũmũkumya Ngai!—Luka 2:8-14.
15 Ũu nĩwatumie aũme aa moka Mbetheleemu mekalaatĩte mũno. No nginya methĩwe matanie mũno kwona kaũkenge kau kakomete o ũndũ mũlaĩka wamatavĩtye. Nĩmatavisye andũ angĩ maũndũ asu moonie. Na kĩtumi nũndũ Mbivilia yaĩtye kana ‘nĩmatavanisye ũvoo ũla mataviw’e,’ na nũndũ wa ũu, “onthe ala meewie maseng’a nũndũ wa maũndũ ala mataviw’e nĩ aĩthi” asu. (Luka 2:17, 18) Atongoi ma ndĩni ĩvindanĩ yĩu nĩmavũthĩtye aĩthi mũno. Ĩndĩ kĩvathũkany’o namo, Yeova nĩwoonaa aũme asu meenyivĩtye na maĩ na mũĩkĩĩo me ma vata mũno. Ĩndĩ kũthokewa nĩ aĩthi asu kwatumie Meli ethĩwa na woni mwaũ?
Yeova nĩwendeeiw’e nĩ aĩthi nũndũ maĩ na wĩnyivyo na mũĩkĩĩo
16. Nĩ kyaũ kyonanasya kana Meli nĩwoosaa maũndũ kwa ũito, na nĩ kyaũ kyatumaa ethĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu?
16 No nginya Meli ethĩwe eew’aa anoete ĩtina wa kũsyaa, ĩndĩ nĩweethukĩĩisye nesa kĩla aĩthi mawetaa. Na ti o kwĩthukĩĩsya kwĩ kw’oka; Mbivilia yaĩtye kana Meli nĩwambĩĩie “kwia maũndũ asu kĩlĩkonĩ, na kũmasũanĩa ngoonĩ yake.” (Luka 2:19) Kwa w’o mũndũ mũka ũũ nĩwoosaa maũndũ kwa ũito. Nĩwamanyie kana maũndũ asu mũlaĩka waneenie maĩ ma vata. Ngai wake, Yeova, endaa amanye kana mwana wake nĩ wa vata na aimanya kĩeleelo kyake kya kũsyawa. Na nĩkyo kĩtumi wavindĩĩisye mũno ndeto sya aĩthi. Nĩwaiie maũndũ asu ngoonĩ yake nĩ kana wĩthĩe no amasũanĩe ĩngĩ na ĩngĩ ĩvinda yũkĩte. Na nũndũ wa ũu, Meli nĩwaendeeie kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo mũlũmu thayũnĩ wake.—Soma Aevelania 11:1.
17. Tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya Meli ata ya kwosa maũndũ ma kĩ-veva kwa ũito?
17 We nĩwĩyũmbanĩtye kũatĩĩa ngelekany’o ya Meli? Yeova nũtũnengete Ndeto yake, ĩla yĩthĩawa na ũw’o mwingĩ wa vata. Ĩndĩ ũw’o ũsu ndwĩsa kũtũtethya ethĩwa tũiwĩsĩ. Tũtonya kwĩka ata tũũmanye? Nĩtwaĩle kũsomaa Mbivilia tũteũtĩĩa. Na yĩla tũũmĩsoma tũyaĩlĩte kũmĩsoma ta ĩvuku ya ngewa. Ĩndĩ twaĩlĩte kũmĩsoma nesa, twĩsĩ nĩ Ndeto ya Ngai mbeveee. (2 Tim. 3:16) Na tweeka ũu, o ta Meli, tũkaiaa maũndũ ala tweemanyĩsya ngoonĩ yitũ na tũimasũanĩa. Ethĩwa tũkavindĩĩasya kĩla tũũsoma Mbivilianĩ na tũisũanĩa ũndũ tũtonya kũtũmĩa motao ala Yeova ũtũnengete, kĩla ĩvinda tũkalũlũmĩlasya mũĩkĩĩo witũ.
Maũndũ Angĩ Waiie Ngoonĩ Yake
18. (a) Meli na Yosevu maatĩĩie Mĩao ya Mose ata yĩla Yesũ wasyaiwe? (b) Kĩla Yosevu na Meli maumisye ĩkalũnĩ kyoonanisye kyaũ ĩũlũ wa ũkwati woo?
18 Yĩla kana koo kavikisye mĩthenya nyaanya Meli na Yosevu nĩmaĩkĩĩthisye kana nĩkaĩkwa o tondũ Mĩao ya Mose yawetete, na maketa Yesũ o ũndũ mũlaĩka waĩtye. (Luka 1:31) Na ĩndĩ mũthenya wa 40 wavika, nĩmatwaie Yesũ ĩkalũnĩ yĩla yaĩ Yelusaleme, mũendo wa ta maili 6 (kĩlomita 10) kuma Mbetheleemu. Mavika ĩkalũnĩ nĩmaumisye nthembo ya kwĩthesya ĩla Mĩao yeetĩkĩlĩtye mũndũ ngya aumye, nayo nĩ ndumbũ ilĩ kana maswii elĩ ma ĩvũĩ. O na ethĩwa nĩmeew’aa nthoni nũndũ wa kwĩthĩwa matatonya kumya ndũũme na ndumbũ ilĩ, nĩmeekie kyonthe kĩla maĩ matonya nĩ kana meke o ũndũ Mĩao yaĩtye. O na ethĩwa maumisye kyaũ, nĩmeekĩiwe vinya me vau ĩkalũnĩ.—Luka 2:21-24.
19. (a) Simeoni atavisye Meli maũndũ me va waaĩle kwia ngoonĩ yake? (b) Ana eekie ata yĩla woonie Yesũ?
19 Me vau ĩkalũnĩ mũndũũme weetawa Simeoni nĩwamathengeeie na atavya Meli maũndũ maingangĩ waaĩle kũmaia ngoonĩ yake. Mũndũũme ũsu aĩ athĩtwe kana ndakakw’a atonete Masia. Na kwoou veva wa Yeova nĩwamũĩkĩĩthisye kana Yesũ nĩwe Mũtangĩĩi ũla wathanĩtwe. O na ĩngĩ, Simeoni nĩwatavisye Meli ĩũlũ wa woo ũla waĩ ũmũkwate mũthenya ũmwe. Amwĩie kana mũthenya ũsu akeew’a ta watonywa na ũvyũ mũasa. (Luka 2:25-35) O na kau ndeto isu syaĩ sya kũtelemya, nitonya kwĩthĩwa syatetheeisye Meli yĩla ĩvinda yĩu yavikie ĩtina wa myaka 33. Simeoni amina kũneena namo, mũndũ mũka ũmwe waĩ mwathani weetawa Ana nĩwoonie Yesũ, na ambĩĩa kũtavya andũ onthe ala meeteele kũtangĩĩwa kwa Yelusaleme ĩũlũ wake.—Soma Luka 2:36-38.
20. Nĩkĩ tũtonya kwasya kana kũtwaa Yesũ ĩkalũnĩ Yelusaleme kwaĩ ũtwi mũseo?
20 Meli na Yosevu meekie ũtwi mũseo mũno yĩla matwie kũthi na mwana woo ĩkalũnĩ ya Yeova yĩla yaĩ Yelusaleme. Kwĩka ũu nĩkwoombanisye mwana woo kwondũ wa myaka yonthe ĩla waĩ aendeee kũthi ĩkalũnĩ yĩu kũmũthaitha Yeova. Me vau ĩkalũnĩ, nĩmaumĩisye Yeova kĩla maĩ nakyo na manengwa ũtao na meekĩwa vinya. Vate nzika no nginya Meli ethĩwe aumie ĩkalũnĩ mũthenya ũsu e mwĩkĩe vinya na e na maũndũ maingĩ ma kũsũanĩa na kũtavya andũ angĩ.
21. O ta Meli, tũtonya kwĩka ata nĩ kana mũĩkĩĩo witũ ũendeee kũlũlũmĩĩla?
21 Nĩtũtanaa mũno kwona asyai ũmũnthĩ mayĩatĩĩa ngelekany’o ya Meli na Yosevu. Asyai aingĩ Ngũsĩ sya Yeova, nĩmatataa ũndũ matonya maendae na syana syoo maũmbanonĩ ma Kĩklĩsto. O na ĩngĩ, asyai asu nĩmatataa maumye kĩla matonya kwĩsĩla maelesyo ala maumasya ma kwĩkĩa Aklĩsto ala angĩ vinya. Na ĩtina wa maũmbano methĩawa me atanu, me ekĩe vinya, na me na maũndũ maingĩ matonya kũtavya andũ angĩ. Nĩtũtanaa kũmbana vamwe namo. Tweeka ũu, o ta Meli, kĩla ĩvinda mũĩkĩĩo witũ ũkaendeeaa kũlũlũmĩĩla.
^ Kwasũanĩa kĩvathũkany’o katĩ wa kyalo kĩĩ kĩwetetwe kĩlungunĩ kĩĩ na kyalo kĩla kĩwetetwe kĩlungunĩ kĩvĩtu kĩla Mbivilia yaĩtye kana, ‘Meli ookĩlile na athi’ kũmwona Elisavethi. (Luka 1:39) Ĩvindanĩ yĩu o na kau nĩweevaaĩtw’e nĩ Yosevu, ndaĩ anamba kũtwawa na kwoou nĩvatonyeka akethĩwa aendie atamũkũlĩtye. Ĩndĩ ĩtina wa matwaana Yosevu nĩwe waaĩle kũtw’a nĩmeũthi kyalo kĩu kana maithi, na ti Meli.
^ Ĩvindanĩ yĩu taoni nĩsyeethĩawa na nyũmba itonya kũkomwa nĩ andũ ala mokĩte kũkũna viasala kana o avĩti.
^ Mbivilia ĩwetete kana Yesũ aisyawa aĩthi asu maĩthasya indo syoo iĩmanĩ ũtukũ. Ũndũ ũsu no ũtũtetheesye kũmanya nesa kana Klĩsto ndaasyawa Mwei wa 12, ĩvinda yĩla indo syeethĩawa ivingĩwe itũũnĩ. Ĩndĩ nĩvatonyeka akethĩwa asyaiwe mwambĩĩonĩ wa Mwei wa 10.