Ndeto sya Mwambĩĩo
“Mwĩthĩwe mũyĩatĩĩa ngelekany’o ya ala makwataa mawatho nũndũ wa mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo.”—AEVELANIA 6:12.
1, 2. Mũsyaĩĩsya ũmwe wa kũthyũlũlũka amonaa ata andũ me mũĩkĩĩo ala maeleetw’e Mbivilianĩ, na nĩkĩ andũ ta asu matonya kũtalwa ta anyanya aseo?
MWĨĨTU-A-ASA ũmwe aisye ũũ ĩtina wa kwĩthukĩĩsya ũvoo wa mũsyaĩĩsya wa kũthyũlũlũka waĩ na myaka mingĩ: “Aeleasya ĩũlũ wa andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ ta anyanyae mamanyanie tene.” Na ũu waĩ w’o nũndũ kwa myaka mingĩ mwana-a-asa ũsu nĩweethĩĩtwe ayĩmanyĩsya na aimanyĩsya Ndeto ya Ngai na kĩthito. Kĩu kyatumĩte avika vandũ ũkethĩa onaa aume na aka me mũĩkĩĩo ala mawetetwe Mbivilianĩ ta anyanya wĩsene namo kwa ĩvinda yĩasa.
2 O naku no ũtume ndũũ na andũ asu mawetetwe Mbivilianĩ. We nũmonaa ta anyanya? Kwavindĩĩsya ũndũ wĩw’a, ũiendany’a, ũiea ngewa, kana o na ũitindany’a na andũ ta Noa, Avalaamu, Luthi, Eliya na Esita. Kwavindĩĩsya ũndũ methĩwa maũtethetye thayũnĩ; kwĩsĩla ũtao woo na ndeto sya kwĩkĩa vinya ila matonya kwĩthĩwa maũtavasya!—Soma Nthimo 13:20.
3. (a) Tũtonya kũtetheka ata tweemanyĩsya ĩũlũ wa aũme na aka me mũĩkĩĩo ala mawetetwe Mbivilianĩ? (b) Twĩneenea makũlyo meva?
3 Vate nzika, ĩvindanĩ ya “ũthayũũkyo wa ala alũngalu,” ũkatanĩa ũnyanya ta ũsu wĩ vamwe na aũme na aka aĩkĩĩku ala mawetetwe Mbivilianĩ. (Meko 24:15) Ĩndĩ o na ũmũnthĩ no tũtetheke tweemanyĩsya ĩũlũ wa aũme na aka asu maĩ mũĩkĩĩo. Nĩkĩ? Ve ũndũ wa vata mũtũmwa Vaulo wawetie twaĩle kwĩka tweemanyĩsya ngewa ta isu. Aandĩkie atĩĩ: “Mwĩthĩwe mũyĩatĩĩa ngelekany’o ya ala makwataa mawatho nũndũ wa mũĩkĩĩo na wũmĩĩsyo.” (Aevl. 6:12) Tũtanamba kwĩmanyĩsya ĩũlũ wa aũme na aka aa maĩ na mũĩkĩĩo, eka twambe kũneenea makũlyo aa tũtonya kwĩthĩwa namo twavindĩĩsya ndeto isu sya Vaulo: Mũĩkĩĩo nĩ kyaũ, na nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa naw’o? Tũtonya kwonany’a mũĩkĩĩo ta ũla waĩ na athũkũmi asu aĩkĩĩku ma tene ata?
Mũĩkĩĩo Nĩ Kyaũ, na Nĩkĩ Twaĩle Kwĩthĩwa Naw’o?
4. Andũ masũanĩaa mũĩkĩĩo nĩ kyaũ, na nĩkĩ methĩawa mavĩtĩtye?
4 Mũĩkĩĩo nĩ nguma ya kwendeesya mũno, na aũme na aka ala tũkwĩmanyĩsya ĩũlũ woo ĩvukunĩ yĩĩ nĩmamyonaa yĩ ya vata. Andũ aingĩ ũmũnthĩ mayonaa mũĩkĩĩo wĩ wa vata. Na kĩtumi nũndũ masũanĩaa kana kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo no kwĩtĩkĩla ũndũ vate na ũkũsĩ mwĩanĩu. Ĩndĩ ũu ti w’o. Mũĩkĩĩo ti o kwĩtĩkĩlana na ũndũ mũna ũteũkũlya makũlyo; ũũ ti o ũndũ mũndũ wĩw’aa ngoonĩ; na mũndũ ndatw’ĩka atĩ e na mũĩkĩĩo nũndũ nĩwamanya vyũ kana ũmanyĩsyo mũna nĩ wa w’o. Kwĩtĩkĩlana na ũndũ mũna ũteũkũlya makũlyo no kũũlikye mũisyonĩ. Naw’o ũndũ mũndũ ũkwĩw’a ngoonĩ no ũthele. Na mũndũ ndamba kũtw’ĩka e na mũĩkĩĩo atĩ no ũndũ nĩwĩsĩ nesa kana kwĩ Ngai, nũndũ o nasyo ndaimoni “niĩkĩĩaa na kũtetema.”—Yak. 2:19.
5, 6. (a) Mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo asũanĩaa maũndũ kwa nzĩa ilĩ ata? (b) Mũsingi ũla twĩ naw’o wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo waĩle kwĩthĩwa ũlũmĩte ata? Nengane ngelekany’o.
5 Mũĩkĩĩo wa w’o nũthonokete maũndũ asu. Mbivilia ĩeleetye mũĩkĩĩo kwa nzĩa yĩ kĩvathũkany’o. (Soma Aevelania 11:1.) Vaulo aisye kana mũndũ wĩ na mũĩkĩĩo nũsũanĩaa maũndũ kwa nzĩa ilĩ. Mbee, nũsũanĩaa maũndũ ma w’o ala “matonekaa.” Metho maitũ maitonya kwona maũndũ ma w’o ala methĩawa ĩtunĩ. Ta kwa ngelekany’o, tũitonya kũmwona Yeova Ngai, Mwana wake, kana Ũsumbĩ ũla yu ũsumbĩkĩte ĩtunĩ. Kelĩ, nũsũanĩaa “kĩla kĩkwatĩtw’e,” kana maũndũ ala matanamba kwĩkĩka. Oyu tũitonya kwona maũndũ ala tũkatanĩa yĩla Ũsumbĩ wa Ngai ũkatw’ĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ. Ĩndĩ ũu nĩ kwasya kana vaiĩ mũsingi mũlũmu wa kũĩkĩĩa maũndũ asu ma w’o matonekaa kana mekwatĩtw’e?
6 Aiee, ũu ti w’o! Vaulo nĩwaeleisye kana mũĩkĩĩo wa w’o wĩthĩawa na mũsingi mũlũmu. Aisye kana mũĩkĩĩo nĩ “kĩla kĩtumaa mũndũ ethĩwa ate na nzika o na vanini,” na ndeto ya Kĩkiliki ĩla ũtũmĩĩte vau no yonany’e valũa wa kĩtheka (title deed). Twasye mũndũ nĩwatw’a kũũnenga nyũmba. Nĩvatonyeka akaũnenga valũa wa kĩtheka kĩla nyũmba ĩsu yakĩtwe na aikwĩa, “Kwata; nyũmba ĩno yu nĩ yaku.” Ũu ti kwasya kana ũkekalaa valũanĩ ũsu waũnenga. Ĩndĩ wĩ na valũa ũsu wĩ na kĩndũ kĩtonya kũĩkĩĩthya vyũ kwosana na mĩao kana nyũmba ĩsu nĩ yaku, ũkethĩa o na ũũkwete no ta ũkwete ĩ nyũmba mbene. O ta ũu, nĩ kana twasye twĩ na mũĩkĩĩo, no nginya twĩthĩwe na ũkũsĩ, kana mũsingi mũlũmu vyũ, wa mũĩkĩĩo ũsu. Mũsingi ũsu waĩle kwĩthĩwa wĩ mũlũmu ũkethĩa o na no taw’o ũ mũĩkĩĩo mbene.
7. Mũndũ aĩlĩte kwĩka ata nĩ kana amesye mũĩkĩĩo wa w’o na aiendeea kwĩthĩwa naw’o?
7 Kwoou nĩ kana mũndũ ethĩwe na mũĩkĩĩo wa w’o, no nginya ethĩwe eyoneete ũkũsĩ mwĩanĩu vyũ kana Yeova nĩ Ngai wa w’o. Mũĩkĩĩo nũtumaa tũmwona ta Ĩthe witũ wĩ wendo na tũyĩthĩwa na wĩkwatyo mũlũmu kana mawatho make onthe makeanĩa. Ĩndĩ ũu w’oka ndũtoetye. O tondũ syĩndũ ila syĩ thayũ syendaa lĩu nĩ kana iikakw’e, o naw’o mũĩkĩĩo witũ nĩwaĩle kũendeea kũlũlũmĩĩlw’a nĩ kana ndũkathele. No nginya mũĩkĩĩo ũendeee kwonanw’a na meko nĩ kana ndũkakw’e.—Yak. 2:26.
8. Nĩkĩ mũĩkĩĩo wĩthĩawa wĩ wa vata mũno?
8 Nĩkĩ mũĩkĩĩo wĩthĩawa wĩ wa vata mũno? Vaulo nũnenganĩte ũsũngĩo mwĩanĩu. (Soma Aevelania 11:6.) Vaitonyeka kũneena na Yeova kana kũmwendeesya tũte na mũĩkĩĩo. Kwoou mũĩkĩĩo nĩ wa vata ethĩwa nĩtũkwenda kwĩanĩsya ũndũ ũla mũnene vyũ waĩlĩte kwĩanĩw’a nĩ kyũmbe o na kĩva kĩ kĩlĩko, naw’o nĩ: kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ĩthe witũ wa ĩtunĩ, Yeova, na kũmũtaĩaa kĩla ĩvinda.
9. Nĩ kyaũ kyonanasya kana Yeova nĩwĩsĩ twĩ na vata wa kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo?
9 Yeova nĩwĩsĩ ũndũ mũĩkĩĩo ne wa vata kwitũ. Na kwoou nũtũnengete ngelekany’o, sya kũtũmanyĩsya ũndũ tũtonya kwaka na kwonany’a mũĩkĩĩo. Ta kwa ngelekany’o, nũnyuvĩte aũme aĩkĩĩku matongoesye maũndũ kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto. Na Ndeto yake yaĩtye: “Atĩĩai ngelekany’o yoo ya mũĩkĩĩo.” (Aevl. 13:7) Na ve ngelekany’o ingĩ ũtũnengete. Vaulo nĩwaandĩkie ĩũlũ wa ‘ngũsĩ mbingĩ’ sya aume na aka ma tene maĩ mũĩkĩĩo, ala matũtiĩe ngelekany’o nzeo sya kũatĩĩa. (Aevl. 12:1) Na ti atĩ no andũ ala Vaulo ũwetete nthĩnĩ wa Aevelania kĩlungu kya 11 oka maĩ na mũĩkĩĩo. Mbivilia nĩyĩeleetye ĩũlũ wa aũme na aka, andũ ma mũika na andũ akũũ, ala meanĩie kũndũ kwĩ kĩvathũkany’o, ĩndĩ maĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Andũ ta asu no matũmanyĩsye maũndũ maingĩ ĩvindanĩ yĩĩ mũĩkĩĩo wĩ mũo mũno.
Tũtonya Kwĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta wa Andũ Angĩ Ata?
10. Kwĩmanyĩsya ene kũtonya kũtũtetheesya ata twĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta aũme na aka me mũĩkĩĩo ala mawetetwe Mbivilianĩ?
10 Ndũtonya kũatĩĩa ngelekany’o ya mũndũ ũtambĩte kwosa ĩvinda ũmũmanye nesa. Ũisoma ĩvuku yĩĩ, nũkwona kana ve ũkunĩkĩli mwingĩ wĩkĩtwe nĩ kana ũũtetheesye kũmanya aũme na aka asu maĩ mũĩkĩĩo nesanga. Wĩona ata o naku ũkosaa ĩvinda wĩke ũkunĩkĩli waku mwene nĩ kana ũmamanye mũnango? Yĩla ũkwĩmanyĩsya, tũmĩaa syĩndũ ila twĩ nasyo sya kwĩka ũkunĩkĩli iũtetheesye kũelewa nesanga maũndũ ala mawetetwe Mbivilianĩ. Na yĩla ũũvindĩĩsya, tataa kũkũna visa kĩlĩkonĩ ĩũlũ wa kĩla kyaendeee na vala maũndũ ala ũũsoma meekĩkĩaa o tondũ vaeleetw’e Mbivilianĩ. Vindĩĩasya ũndũ syĩndũ ila iwetetwe iilye, mawasya ala me vo, o na mĩuke ĩla yĩ vo. Na ĩndĩ ũndũ ũla wa vata vyũ, nĩ kũtataa kũvindĩĩsya ũndũ andũ ala maeleetw’e meew’aa. Waelewa ũndũ meew’aa, wĩendeea kũmamanya nesa vyũ nginya wĩthĩe o na amwe ũmonaa ta anyanya mwĩsene kuma tene.
11, 12. (a) Nĩ kyaũ kĩtonya kũtuma wambĩĩa kũmonaa Avalamu na Salai ta anyanya? (b) Ũtonya kũtetheka ata wavindĩĩsya ngelekany’o ya Aana, Eliya, kana Samueli?
11 Waendeea kũmamanya nesa, ũkenda kwĩthĩwa na mũĩkĩĩo ta woo. Kwa ngelekany’o, kwavindĩĩsya ũisũanĩa ĩũlũ wa kĩanda kyeũ ũkwatie. Twasye ũseũvyo wa Yeova nĩwaũkũlya wongelange ũthũkũmi waku. Kwavindĩĩsya ũyendeka ũtũmwe kĩsionĩ kĩ na vata mũnene wa atavany’a kana ũyendeka ũtatĩthye nzĩa sya kũtavany’a ũtaatũmĩa kana ũtamanyĩĩte. Yo ngelekany’o ya Avalamu no ĩkũtetheesye ũendeee kũsuanĩa na kũvoya ĩũlũ wa ũndũ ũsu? Avalamu na Salai nĩmeetĩkĩlile na ngenda kũtia moseo ala matanĩaa Ulu, na nĩmaathimiwe nũndũ wa ũtwi woo. Watw’a kwosa matambya o ta ala moosie, vate nzika ũu ũkatuma ũmamanya nesa kwĩ ũndũ ũtwĩe ũmesĩ.
12 Nao nata mũnyanyau akaũvĩtĩsya na ũiũmĩa mũno nginya ũyambĩĩa kwĩw’a ũtekwenda kũthi maũmbanonĩ? Kũvindĩĩsya ĩũlũ wa kĩla Aana weekie yĩla wathekeeawa nĩ Venina no kũũtetheesye kwĩka ũtwi ũla waĩle, na nĩvatonyeka kĩu kĩkatuma ũmwona Aana ta mũnyanyau wa vakuvĩ. O ta ũu, yĩla ũkw’ĩte ngoo nginya ũkambĩĩa kwĩw’a ta ũte wa vata, nĩvatonyeka ũkambĩĩa kũmwona Eliya ta mũnyanyau wasoma ngewa yake ĩvinda yĩla wakĩĩte ndakoawe na ũndũ Yeova wamũkiakĩisye. O na ĩngĩ, nĩvatonyeka amũika ala mathing’ĩĩw’a nĩ syana ila masomaa ĩmwe meke maũndũ mataĩlĩte makambĩĩa kũmwona Samueli ta mũnyanya woo masoma kĩla weekie ĩvinda yĩla ana ma Eli meekaa maũndũ matamwendeeasya Yeova ĩkalũnĩ.
13. Yo no twasye kana mũĩkĩĩo ũla tũkwĩthĩwa naw’o twaatĩĩa ngelekany’o sya andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ ndwĩtwa mũĩkĩĩo atĩ nũndũ twĩĩka o kwĩyĩatĩĩsya? Elesya.
13 Yo no twasye kana mũĩkĩĩo ũla tũkwĩthĩwa naw’o twaatĩĩa ngelekany’o sya andũ ala mawetetwe Mbivilianĩ ndwĩtwa mũĩkĩĩo atĩ nũndũ twĩĩka o kwĩyĩatĩĩsya? Aiee! Lilikana kana Ndeto ya Yeova ĩtwĩkĩaa vinya tũatĩĩe ngelekany’o sya andũ ala maĩ na mũĩkĩĩo. (1 Ako. 4:16; 11:1; 2 Ath. 3:7, 9) O na ũndũ wa kwendeesya nĩ kana andũ amwe tũkwĩmanyĩsya ĩũlũ woo ĩvukunĩ yĩĩ maatĩĩe ngelekany’o sya andũ maĩ kw’o mbee woo na maĩ na mũĩkĩĩo mũlũmu. Kwa ngelekany’o, Kĩlungunĩ kya 17 kya ĩvuku yĩĩ ve ndeto syaneeniwe nĩ Meli syĩkwonany’a kana nũtonya kwĩthĩwa aineenaa aatĩĩe kĩla kyaneenetwe nĩ Aana ĩvindanĩ ĩvĩtu. Vate nzika kĩu kĩonany’a kana Meli nĩwaatĩĩe ngelekany’o ya Aana. Ĩndĩ ũu nĩ kwonany’a kana mũĩkĩĩo wa Meli ndwaĩ mũlũmu ta wa Aana? Ũu ti w’o! Vandũ va ũu, ngelekany’o ya Aana yeekie kũmũtetheesya aaka mũĩkĩĩo wake mwene, ũla watumie eseũvĩsya ĩsyĩtwa ĩseo mbee wa Yeova Ngai.
14, 15. Nĩ maũndũ amwe meva me ĩvukunĩ yĩĩ, na ũtonya kũmatũmĩa ata nesa?
14 Ĩvuku yĩĩ yĩseũvĩtw’e yĩũtetheesye kũlũlũmĩĩlya mũĩkĩĩo waku. Ilungu ila siatĩĩe ĩvukunĩ yĩĩ syumĩtw’e kĩlungunĩ kĩ na kyongo; “Ĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta Woo,” kĩla kĩthĩĩtwe kĩitumbĩthw’a ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya kuma mwaka wa 2008 nginya 2013. O na ũu wĩ o vo, ve ũvoo mwingĩ wongeleelwe ĩvukunĩ yĩĩ. Kĩla kĩlungu kĩ na makũlyo matonya kũtũtetheesya tũneenee ilungu ii kwa nzĩa ya ũneenany’a, na tũyona ũndũ tũtonya kũtũmĩa maũndũ ala tũkwĩmanyĩsya. O na ĩngĩ, ve visa mbingĩ syongeleelwe ilungunĩ ila syĩ ĩvukunĩ, na ingĩ syaĩ ĩkasetinĩ ya Mũsyaĩĩsya ikanenevangw’a na ikaseũvĩĩw’a. Syĩndũ ingĩ itonya kũtũtetheesya syĩ ĩvukunĩ yĩĩ nĩ kyati kĩkwonany’a myaka, na mevu sya isio syĩ kĩvathũkany’o. Ĩvuku Ĩthĩwa na Mũĩkĩĩo ta Woo, yĩseũvĩtw’e kwa nzĩa ũtonya kwĩmanyĩsya we mwene, mũkemanyĩsya ta mũsyĩ, kana mũkemanyĩsya kĩkundinĩ. O na nĩvatonyeka amwe nthĩnĩ wa mĩsyĩ mingĩ makatanĩa o kũsomaa ngewa ila syĩ ĩvukunĩ yĩĩ na wasya me vamwe.
15 Eka ĩvuku yĩĩ yĩũtetheesye wĩthĩwe na mũĩkĩĩo ta ũla waĩ na athũkũmi aĩkĩĩku ma Yeova ĩvindanĩ ĩvĩtu. Na eka yĩũtetheesye ũlũlũmĩĩlye mũĩkĩĩo waku ũendeee kũmũthengeea Ĩthe waku wa ĩtunĩ, Yeova!
