Vala Yesũ waendaa kũaĩwa vayaĩ vaasa na ndũa ya Yelusaleme. Aendete kũawa vamwe na ing’endilĩ ilĩ. Matwaiwe vandũ veetawa Kolokotha, na ũalyũlo wayo nĩ Vandũ va Kĩng’ala, na waĩ ũtonya kwona vandũ vau wĩ “kũasa.”—Maliko 15:40.

Aũme asu atatũ matw’ĩĩwe kũawa nĩmaumiw’e ngũa. Na ĩndĩ maseũvĩw’a mbinyu ĩvulanĩtw’e na manemane na nyongo. Nĩvatonyeka ũkethĩa aka ma Yelusaleme nĩmo mamĩseũvĩtye na Alomi nĩmanengie aũme asu mbinyu ĩsu nũndũ nĩyesaa kũolanga kyalya. Ĩndĩ yĩla Yesũ wasamie mbinyu ĩsu nĩwamĩleile. Nĩkĩ weekie ũu? Endaa ethĩwe atonya kũmanya nesa maũndũ onthe ala mamũkwataa ĩtatwanĩ yĩu ĩnene, na ayĩthĩwa e mũĩkĩĩku nginya kĩkw’ũ.

Ĩtina wa ũu Yesũ nĩwakomeeiw’e atambũũkĩte mũtĩnĩ ũsu wa mathĩna. (Maliko 15:25) Mamina kwĩka ũu, asikalĩ nĩmamũathĩĩie na mĩsumaa moko na maaũ na ũu watuma ew’a woo mwingĩ mũno. Yĩla mũtĩ ũsu waũngamiw’e, Yesũ nĩweewie woo mwingĩ mũno vyũ nũndũ wa ũito wa mwĩĩ wake na kũla watonyetwe na mĩsumaa. Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, Yesũ ndaaneenea asikalĩ asu maũndũ mathũku. Vandũ va ũu avoyie asya: “Asa maekee, nũndũ mayĩsĩ ũndũ mekwĩka.”—Luka 23:34.

Alomi nĩmaandĩkaa kĩvwaũ kyonanĩtye ĩvĩtyo yĩla mũndũ ũla ũkũawa wĩkĩte. Na ĩvindanĩ yĩĩ, Vilato nĩwaandĩkie kĩvwaũ kyaĩtye: “Yesũ Mũnasaleti, Mũsumbĩ wa Ayuti.” Kĩvwaũ kĩu kyaandĩkĩtwe kwa kĩthyomo kya Kĩevelania, Kĩlatinĩ, na Kĩkiliki, na andũ aingĩ maĩ matonya kũsoma ithyomo isu. Ũndũ ũsu Vilato weekie nĩwoonanisye ũndũ wavũthĩtye Ayuti ala maisye Yesũ oawe. Anene ma athembi mayaaendeew’a nĩ ndeto isu Vilato waandĩkie na kwoou mamwĩa atĩĩ: “Ndũkaandĩke, ‘Mũsumbĩ wa Ayuti,’ ĩndĩ andĩka kana aisye, ‘Nyie nĩ Mũsumbĩ wa Ayuti.’” Ĩndĩ nũndũ Vilato ndendaa mamũthing’ĩĩsye ĩngĩ eke ũndũ mekwenda, amea atĩĩ: “Kĩla naandĩka, nĩnaandĩka.”—Yoana 19:19-22.

Athembi nĩmathatie mũno na kwoou matũngĩlĩĩla ũkũsĩ wa ũvũngũ ũla mawetete ĩvinda yĩla Yesũ wasilĩlawa nĩ Nzama ya Ayuti. Namo andũ ala mavĩtĩlaa vakuvĩ na vau Yesũ wambĩtwe, nĩmathingithasya mĩtwe yoo kwa nzĩa ya kĩvũthya na maimũuma Yesũ maimwĩa: “A! We ũla ũnaĩ wanange ĩkalũ na kũyaka na mĩthenya ĩtatũ, ĩtangĩĩe mwene kwa kuma mũtĩnĩ wa mathĩna.” O ta ũu, o namo anene ma athembi na aandĩki nĩmambĩĩe kũmũthekeea, mayĩana atĩĩ: “Eka yu Klĩsto, Mũsumbĩ wa Isilaeli, aume mũtĩnĩ wa mathĩna nĩ kana twone na tũyĩĩkĩĩa.” (Maliko 15:29-32) O na ila ing’endilĩ ilĩ syambĩtwe na Yesũ nĩsyambĩĩe kũmũumanga, o na kau ndaĩ na mavĩtyo tasyo.

O namo asikalĩ ana Alomi ala maĩ vau nĩmambĩĩie kũmũthekeea Yesũ. Nĩvatonyeka makethĩwa manyusaa mbinyu, na kwoou mayĩka ta  mekwenda kũmũnenga Yesũ anyw’e o mesĩ ndatonya kũmĩvikĩa. Asikalĩ asu me na kĩvũthya nĩmambĩĩie kũneena naĩ nũndũ wa ndeto ila syaandĩkĩtwe kĩvwaũnĩ kĩla kyaathĩĩwe mũtĩnĩ ũla Yesũ wambĩtwe mayasya: “Ethĩwa wĩ Mũsumbĩ wa Ayuti, ĩtangĩĩe.” (Luka 23:36, 37) Kwasũanĩa ũndũ ũsu! Mũndũ ũla waĩkĩĩthĩtye vyũ kana nĩwe nzĩa, nĩwe w’o, na nĩwe thayũ ayĩkwa maũndũ ũtaaĩle kwĩkwa ta kũumangwa na kũthĩnw’a. Ĩndĩ Yesũ nĩwatwie kũmĩĩsya mathĩna asu onthe ate kũneena ũndũ o na ũmwe mũthũku ĩũlũ wa Ayuti ala mamũsyaĩĩsye, asikalĩ Alomi ala mamũthekeeaa, kana ing’endilĩ ilĩ ila syambĩtwe ũtee wake.

Ala asikalĩ ana nĩmoosie ngũa sya Yesũ sya ĩũlũ na maiaany’a ilungu inya. Nĩmakũnie kula nĩ kana kĩla ũmwe amanye kĩlungu kĩla ũkwosa. Ĩndĩ ngũa ya nthĩnĩ ya Yesũ yaĩ ya kĩtambaa kĩseo mũno, na ndyaĩ “ndumany’e, nĩkwĩthĩwa yatumĩtwe kuma ĩũlũ nginya nthĩ.” Asikalĩ asu maisye atĩĩ: “Tũikamĩtembũe, ĩndĩ ekai tũkũne kula tũmanye yĩtw’ĩka yaũ.” Kwa kwĩka ũu meanĩisye ĩandĩko yĩla yaĩtye: “Nĩmaaanie ngũa syakwa katĩ woo, na makũna kula kwondũ wa ngũa yakwa.”—Yoana 19:23, 24; Savuli 22:18.

Ĩtina wa ĩvinda ĩnini, kĩng’endilĩ kĩmwe nĩkyamanyie kana kwa w’o Yesũ aĩ mũsumbĩ. Kyatavisye kĩng’endilĩ kĩla kĩngĩ atĩĩ: “We ndũũkĩa Ngai o na vanini, nũndũ wasilĩlwa ũndũ ũmwe nake? Na ũu nĩw’o vaĩlĩte kwĩthĩwa ĩũlũ witũ, nĩkwĩthĩwa twĩĩvanĩw’a ũndũ vaĩle nũndũ wa maũndũ ala tweekie; ĩndĩ mũndũ ũũ ndekĩte ũndũ o na ũmwe ũtaĩlĩte.” Na ĩndĩ kĩng’endilĩ kĩu kyamwĩsũva Yesũ kĩimwĩa: “Wĩndilikana yĩla wĩlika Ũsumbĩnĩ waku.”—Luka 23:40-42.

Yesũ akĩsũngĩie akĩa: “Nĩ w’o ũmũnthĩ nĩngũkwĩa, ũkeethĩwa vamwe nakwa Ũseonĩ,” ĩndĩ ti Ũsumbĩnĩ. (Luka 23:43) Watho ũsu waĩ kĩvathũkany’o na ũla Yesũ wathie atũmwa make kana makekalĩla ivĩla sya ũsumbĩ vamwe nake Ũsumbĩnĩ. (Mathayo 19:28; Luka 22:29, 30) Ĩndĩ, kĩng’endilĩ kĩu nĩkĩtonya kwĩthĩwa kyeew’ĩte ĩũlũ wa Valatiso ĩla Yeova waseũvĩtye kwondũ wa Atamu, Eva, na ũsyao woo. Kwoou, kĩng’endilĩ kĩu kĩikw’a kyaĩ na wĩkwatyo ũsu wa kwĩsa kwĩkala ĩũlũ wa nthĩ yĩ Valatiso.