«Mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɔm natʋyʋ fɛyɩ se Ɛsɔ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛla tɩ-yɔɔ.»—Luka 1:37, Ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ tɔm ɖɛzʋʋ.

 «Mbʋ pʋyɔɔ yɔ nabʋyʋ fɛyɩ se Ɛsɔ ɛɛpɩzɩɣ pɩ-labʋ.»—Luka 1:37, Takayaɣ Kiɖeɖea, Kinshasa, Verbum Bible.

 Ɛsɔ Ðoŋ Tɩŋa Tʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla mbʋ ɛyʋ maɣzɩɣ se paapɩzɩɣ nɛ pala yɔ. Nabʋyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ pɩɖɩɣ-ɩ nʋmɔʋ se ɛtaala tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa se ɛlakɩ yaa tamasɩ nzɩ ɛlakɩ yɔ sɩ-yɔɔ.

 Kiɖe tɛɛ kʋnʋŋ pʋ-tɔbʋʋ se Grɛɛkɩ kʋnʋŋ taa lɛ, tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzaa se «tɔm» yɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ «tɔm ndʋ nɔɔyʋ yɔɔdʋʋ yɔ» yaa «tɔm ndʋ pɔyɔɔdaa yɔ;» nɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa lɛ tɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ. Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩwɩlɩ mbʋ pɩlɩ Yehowa a tɔm yɔɔdʋʋ taa yɔ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ yɔɔdʋʋ tɔm ndʋ yɔ paa ɛzɩmtaa lɛ tɩlakɩ. Papɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ pɛɖɛzɩ Luka 1:37 se: «Tamasɩ nzɩ Ɛsɔ lakɩ yɔ paa pɩɩkpawa nɛ pitii yɔ sɩlakɩ» yaa se «Ɛsɔ lɛ, nabʋyʋ fɛyɛ se ɛɛpɩzɩɣ pɩ-labʋ.» Ye pɛɖɛzɩ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ taa tɔm ndʋ mbʋ yɔ, pɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ lɩmaɣzɩyɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ tɔm loyaɣ ŋga ka-taa yɔ; nɖɩ yɔ: Ɛsɔ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa ɛla tamaɣ nakɛyɛ nɛ pɩtɩla ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ.—Izaayii 55:10, 11.

 Bibl hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa pɔyɔɔdɩ Yehowa tamasɩ tɔm yɔ, palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm loyisi nzɩ sɩ-ɖɔndɩ. Abraham halʋ Saara kaakɛ kaalʋlaɣ, nɛ Yehowa tɩŋnɩ e-tiyiyu yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se Saara kaɣ haɣʋ hoɣa ɛ-akpadɩyɩtʋ taa. Ɛsɔ sɔzaa se: «Ɛzɩ nabʋyʋ wɛɛ se pɩkpaɖɩ Yehowa se ɛɛpɩzɩɣ pɩ-labʋ na?» (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 18:13, 14) Yɔɔb kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ Ɛsɔ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ nɛ pɩtɛ lɛ ɛyɔɔdɩ se: «Mbʋ payɩ ŋɖʋ ña-taa se ŋlakɩ yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ fɛyɩ se ŋŋpɩzɩɣ pɩ-labʋ.» (Yɔɔb 42:2) Nɛ alɩwaatʋ ndʋ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa pɩtaɣ se paapɩzɩɣ nɛ pamʋna nɛ Ɛsɔ ya pa-ñʋʋ lɛ, Yesu tɔzɩ-wɛ se «Ɛsɔ ñapɩzɩɣ nɛ ɛla pɩtɩŋa.»—Maatiyee 19:25, 26. b

 Ɛsɔ tiyiyu weyi payaɣ se Gabrɩyɛɛlɩ yɔ, eheyi Yuuda pɛlɛ weyi payaɣ se Maarɩɩ nɛ ɛtɩtɩlɩ abalʋ yɔ tɔm ndʋ tɩwɛ Luka 1:37 taa yɔ. Alɩwaatʋ pazɩ pʋcɔ nɛ eheyiɣ-i tɔm ndʋ tɩwɛ mayaɣ ŋga ka-taa yɔ lɛ, ɛɛtɛmɩ-ɩ heyuu se ɛkaɣ lʋlʋʋ «Kɩlɩm Pɩyalʋ» nɛ ‘ɛyaa-ɩ se Yesu.’ Ɛnʋ kaɣnɩ pɩsʋʋ Ɛsɔ Kewiyaɣ wiyaʋ, nɛ kewiyaɣ ŋga kakaɣ wɛʋ tam.—Luka 1:26-33; Natʋ 11:15.

 Maarɩɩ pɔzaa se ɛzɩma pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtaaɖɔkɩtɩ nesi nɛ ‘ɛtaatɩlɩtɩ abalʋ.’ (Luka 1:34, 35) Gabrɩyɛɛlɩ heyi-i se Ɛsɔ kaɣ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ e-fezuu kiɖeɖeu yaa ɖoŋ weyi ɛlakɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ Yesu kaakɛ Ɛsɔ tiyiyu ɛsɔdaa. Yehowa labɩnɩ tʋmɩyɛ e-fezuu kiɖeɖeu nɛ ɛɖʋ-ɩ Maarɩɩ lotu taa. (Yohanɛɛsɩ 1:14; Filiipi mba 2:5-7) Pɩtɩŋnɩ piti lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ nɛ Maarɩɩ haɣ hoɣa. Pɩsa nɛ Ɛsɔ tiyiyu sɩnɩ-ɩ nɛ ɛ-taa tɛ nɛ pɩkɩlɩ se Ɛsɔ wɛnɩ ɖoŋ se ɛla mbʋ lɛ, eheyi-i se ɛ-hɔʋ taa tʋ Elizaabɛɛtɩ haɣ hoɣa «ɛ-akpadɩyɩtʋ taa» nɛ ɛkaɣ lʋlʋʋ abalɩbɩɣa. Elizaabɛɛtɩ nɛ ɛ-walʋ Zakarii pataawɛɛnɩ pɩɣa mbʋ pʋyɔɔ yɔ Elizaabɛɛtɩ kaakɛ kaalʋlaɣ. (Luka 1:36) Pa-pɩyalʋ ɛnʋ ɛpɩsɩnɩ Yohanɛɛsɩ Lɩm Mɩyɩsɩyʋ, nɛ Yehowa kaayɔɔdɩ ɖɔɖɔ ɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ tɔm.—Luka 1:10-16; 3:1-6.

 Pʋwayɩ lɛ Ɛsɔ tiyiyu Gabrɩyɛɛlɩ yɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩwɛ Luka 1:37 taa yɔ, nɛ pɩtɩla yɔ Maarɩɩ nɛ Elizaabɛɛtɩ pɔ-yɔɔ ɛmaɣzaɣ. Tɔm kʋɖʋmtʋ ndʋ, tɩsɩɣnɩ Yehowa sɛyaa mba pɛwɛ sɔnɔ yɔ nɛ pa-taa tɛŋ se ɛkaɣ wobu pɩ-yɔɔ nɛ ɛlakɩ ɛ-tamasɩ yɔɔ. Tamasɩ nzɩ sɩ-taa nakɛyɛ lɛ se ɛ-Pɩyalʋ Yesu Krɩstʋ kaɣ tɔɔʋ kewiyitu siɣsiɣ ɛyaa kominawaa lone taa, ɛnʋ kɛnɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ Wiyaʋ. —Danɩyɛɛlɩ 2:44; 7:13, 14.

 Cɔnɩ video cikpeluu kʋnɛ nɛ ŋtɩlɩ Luka takayaɣ taa lɩmaɣza sɔsɔna.