1, 2. (a) Mba tɔm pɛkɛdɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ taa se piiyozi-wɛ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɔ-tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwazɩ-ɖʋ?

WIÐIYI ŋtɛm maɣzʋʋ ɛyaa mba Bibl yɔɔdɩ pɔ-tɔm se piyozi-wɛ yɔ pɔ-yɔɔ nɛ ŋna? Yele nɛ ɖɩna pa-taa nabɛyɛ tɔm Kiɖe Tɛɛ Tɔm takayaɣ taa. Kayɩnɩ kʋ Aabɛɛlɩ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 4:3-8) Laamɛɛkɩ kʋ abalɩbɩɣa nakɛyɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ kaɖʋ-ɩ heŋ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 4:23) Abraham ninɖiɣyaa nɛ Looti ninɖiɣyaa poyowa. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:5-7) Hagaarɩ nim Saara, nɛ pʋyɔɔ lɛ Saara taa wɩɩnɩ Abraham. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 16:3-6) Ismayɛɛlɩ kʋyɩ ɛyaa kpeekpe yɔɔ nɛ mbʋ ɖɔɖɔ ɛyaa kpeekpe kʋyɩ Ismayɛɛlɩ yɔɔ.—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 16:12.

² Ɛbɛ yɔɔ Bibl yɔɔdʋʋ yoŋ weyi ɩɩlabɩ ɛyaa mba pɛ-hɛkʋ taa yɔ ɩ-tɔm? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, kajalaɣ lɛ, pɩsɩɣnɩ ɖa ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa se ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɖiyele nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ. Nabʋlɛ lɛ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩna ɛzɩma ɖɩla nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkalɩɣ ɛyaa mba pɔ-tɔm Bibl taa yɔ, pɩwazɩɣ-ɖʋ siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩmaɣzɩnɩ mba paha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ yɔ nɛ ɖɩtaatɔlɩ mba paha kɩɖaʋ kɩdɛkɛdʋʋ yɔ pa-kpaca taa. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩna ɛzɩma ɖɩla nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ.—Roma 15:4.

3. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

 ³ Ñʋʋ kʋnɛ kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩcɔnɩ tɔm ndʋ tɩkɔŋ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ ti-ɖeɖe yɔ, nɛ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtalɩ kaɖʋwa ŋga yɔ. Pɩtasɩ lɛ, kɩkaɣ-ɖʋ wɩlʋʋ Bibl paɣtʋ kila wena apɩzɩɣ nɛ asɩnɩ-ɖʋ nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ ɖa nɛ koobiya lalaa nɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ.

4. (a) Wɛtʋ ndʋ tɔyɩ paa le sɔnɔ? (b) Nɛ ɛbɛ wɛtʋ ndʋ tɩkɔŋna?

⁴ Sataŋ cɔlɔ pɩlɩnaa nɛ ɖama kɩɩnɩnʋʋ nɛ tɔm pɔkɔŋ ɛyaa hɛkʋ taa. Ɛyɔɔdɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa se pɩtɩpɔzɩ se Ɛsɔ ɛɖʋ ɛ-nɔɔ ɛyaa tɔm taa; nɛ paa ɛyʋ weyi pɩwɛɛ se ɛlɩzɩ mbʋ pɩkɛ kɩbam nɛ mbʋ pɩkɛ kɩdɛkɛdɩm yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:1-5) Nɛ sɔnɔ lɩmaɣza ana atɔyɩnɩ paa le. Ɛyaa sakɩyɛ wɛnɩ tɩ-yɔɔ wɛʋ lɩmaɣza, tɩ kpazʋʋ, piɖeni men-ɖeke wɛtʋ nɛ ɖama kɩɩnɩnʋʋ. Ye nɔɔyʋ eyeba nɛ lɩmaɣza ana awɛɛnɩ ɖoŋ ɛ-yɔɔ kɔyɔ, ɛwɩlɩɣ se Sataŋ yɔɔdʋʋ se pɩwɛ ɖeu se ɛyʋ ɛla mbʋ ɛsɔɔlaa yɔ nɛ ɛtaamaɣzɩ lalaa yɔɔ yɔ, ɛwɛnɩ toovenim. Lɩmaɣza ana, akɔŋnɩ yoŋ. Nɛ pɩwɛ ɖeu se ɖɩtɔzɩ se “ɛyʋ pana tʋ caɣ tɔm nɛ weyi eeleɖiɣ pana kɔʋ yɔ, pɩkɩlɩɣ-ɩ wonuu kɩwɛɛkɩm yɔɔ.”​—Aduwa 29:22.

5. Ɛzɩma Yesu wɩlɩ ɛyaa se pɔñɔɔzɩ tɔm pɛ-hɛkʋ taa?

⁵ Ɛlɛ Yesu ñawɩlɩ ɛyaa se pañɩnɩ laŋhɛzɩyɛ paa pamaɣzɩɣ se pɩkaɣ-wɛ ɖʋzʋʋ yɔ. Yesu yɔɔdaɣ tɔm pʋʋ nakʋyʋ yɔɔ lɛ, ɛwɩlɩ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɛyaa ɩñɔɔzɩ tɔm pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Eheyi ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se pɛkɛ hɛɛɛ tɩnaa, laŋhɛzɩyɛ tɩnaa, pɔlɔ mbʋ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ pɔkɔ pana yɔ, pɔñɔɔzɩ tɔm lɛɛ lɛɛ nɛ pɔsɔɔlɩ po-koyindinaa.​—Maatiyee 5:4, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩñɔɔzʋʋ tɔm ndʋ tɩkɔŋ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ lɛɛ lɛɛ? (b) Tɔm ndʋ pɩwɛɛ se paa Yehowa sɛyʋ weyi lɛ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ?

⁶ Ye ɖikizaa se laŋhɛzɩyɛ ɛtaawɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, pana wena ɖɩñakɩ se ɖɩsɛɛ Ɛsɔ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖɩla adɩma, ɖiwolo kediɣzisi, ɖisusi tɔm nɛ ɖɩla Ɛsɔ sɛtʋ tʋma lɛɛna yɔ, pɩkɛ falaa. (Maarkɩ 11:25) Ye ɖikizaa se ɖiikpeɣu lalaa yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɛ Ɛsɔ taabalaa.—Kalɩ Luka 11:4; Efɛɛzɩ 4:32.

⁷ Yehowa ñɩnɩɣ se paa Krɩstʋ tʋ weyi lɛ, ekpeɣ lalaa nɛ eyele nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɛ nɛ wɛ pɛ-hɛkʋ taa. Ŋtisiɣ faaa nɛ ŋkpeɣu ño-koobiya Krɩstʋ mba na? Ŋsɔɔlaa se ña nɛ wɛ ɩkɛ taabalaa paa paɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ? Yehowa sɔɔlaa se ɛ-sɛyaa ikpeɣ ɖama faaa. Ye ñɛ-ɛhʋyɛ eheyi-ŋ se pɩwɛɛ se ŋñaɣ pana nɛ ŋkpeɣ lalaa nɛ pɩkɩlɩ yɔ, tɩmnɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ŋ nɛ ŋla mbʋ. Ða-caa kʋsɔɔlʋ Yehowa kaɣ-ŋ welisinuu nɛ ecosi ña-adɩma.​—1 Yohanɛɛsɩ 5:14, 15.

8, 9. Ye nɔɔyʋ ɛɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla?

⁸ Ɛyʋ nɔɔyʋ tɩtalɩ pilim, nɛ pʋyɔɔ lɛ wiɖiyi nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa ɛla nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ. (Eklesɩyastɩ 7:20; Maatiyee 18:7) Ye pɩlabɩ mbʋ wiɖiyi, ɛzɩma ŋkaɣ labʋ? Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ kɩɖaʋ nakʋyʋ tɔm. Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ ñɔtɩnɩ koobiya abalɩñɩma nabɛyɛ naalɛ aleɣya naayɛ taa nɛ ɛsɛɛ-wɛ. Ɛlɛ ɛzɩma ɛsɛ-wɛ yɔ, pɩtɩla pa-taa lɛlʋ leleŋ. Koobu halɩñɩnʋ ɖɛwa nɛ pɩsaɣ pe-ɖeke lɛ, weyi ɛ-taa wɩwa yɔ, ɛpaɣzɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ yɔɔdʋʋ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ. Peeɖe koobu lɛlʋ heyi-i se pɩlakɩ pɩnzɩ 40 yɔ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛɖɔkʋʋ Ɛsɔ sɛtʋ kpam paa ɛkatɩ kala sakɩyɛ yɔ. Nɛ ɛɛpɩtɩɣ se koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛtaañɩnɩɣ se ɛɖʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ  na. Ɛzɩma koobu weyi ɛ-taa wɩwa yɔ, ɛlaba? Ɛyɔɔdaa se: “Ŋwɛnɩ toovenim.” Peeɖe ɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ɛsɔʋ mbʋ pɩlaba yɔ, pɩ-yɔɔ.

⁹ Ɛbɛ tɔm ndʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Ye ŋkatɩ wɛtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ se tɩɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, ña-maɣmaɣ ñalɩzɩɣnɩ mbʋ pɩwɛɛ se ŋla yɔ. Ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ sɔɔlɩm yɔ, ɛɛkpakɩɣ lalaa ɛjandʋ nɛ ɛlakɩnɩ tʋmɩyɛ. (Kalɩ Aduwa 10:12; 1 Pɩyɛɛrɩ 4:8.) Yehowa ɛzɩdaa lɛ, ye ‘ŋsɔʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔɔ’ yɔ, pɩkɛnɩ-ŋ ‘samtʋ.’ (Aduwa 19:11; Eklesɩyastɩ 7:9) Ye mbʋ, ye nɔɔyʋ ɛlabɩ-ŋ nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, pɩwɛɛ se ŋcalɩ ña-tɩ pɔzʋʋ se: ‘Manpɩzɩɣ nɛ mɔnsɔɔ tɩ-yɔɔ? Toovenim taa lɛ, pɩcɛyaa se mankpaɣ-tʋ nɛ malabɩnɩ tʋmɩyɛ na?’

10. (a) Alɩwaatʋ ndʋ koobiya nabɛyɛ yɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ natʋyʋ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩlabɩ-ɩ kajalaɣ ɖeɖe? (b) Bibl hɔɔlʋʋ ŋgʋ sɩnɩ koobu ɛnʋ nɛ etilesi taa leleŋ weyi ɛɛwɛna yɔ?

¹⁰ Ye ɖɩnɩwa se nɔɔyʋ yɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ natʋyʋ ɖɔ-yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩsɔɔ tɩ-yɔɔ. Yele nɛ ɖɩna nʋmɔʋ lɩzɩyʋ weyi payaɣ se Lucy yɔ, ɛ-kɩɖaʋ. Koobiya nabɛyɛ yɔɔdaɣ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ɛ-tɔm susuu yɔɔ nɛ pamaɣzaɣ se ɛɛlakɩnɩ ɛ-alɩwaatʋ tʋmɩyɛ camɩyɛ. Peeɖe pɩɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ nɛ ɛñɔtɩnɩ koobiya mba papɩ fezuu taa yɔ se pasɩnɩ-ɩ. Ɛkɛdaa se: “Lɔŋ weyi patɩŋnɩ Bibl yɔɔ nɛ patasɩ-m yɔ, ɩsɩnɩ-m se mɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana tɔm ndʋ lalaa yɔɔdʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ, nɛ manɩɩ pɩ-taa se ndʋ Yehowa maɣzɩɣ mɔ-yɔɔ yɔ, tɩ-tɔm kɩlɩnɩ cɛyʋʋ.” Lucy kalɩ tɔm ndʋ tɩwɛ Maatiyee 6:1-4 taa yɔ lɛ, tɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ siŋŋ. (Kalɩ Maatiyee 6:1-4.) Bibl hɔɔlʋʋ ŋgʋ, kɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛɖʋ ɛ-taa se ɛkaɣ yebu nɛ Yehowa taa la leleŋ. Ɛyɔɔdaa se: “Paa ɛyaa lalaa ɩyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ mɔn-tɔm susuu yɔɔ kɔyɔ, mentilesi taa leleŋ weyi mɛwɛna yɔ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ, manawa se malakɩ mbʋ manpɩzɩɣ yɔ se mɔn-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yehowa.” Lucy yɔɔdɩ tɔm ndʋ nɛ pɩtɛ lɛ, ɛɖʋ ɛ-taa se ɛsɔʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ pɔyɔɔdɩ ɛ-yɔɔ yɔ tɩ-yɔɔ.

11, 12. (a) Ye Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɛnawa se e-koobu nɔɔyʋ taa wɛnɩ-ɩ kɔyɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ɛla? (b) Ɛzɩma Abraham ñɔɔzɩ tɔm ɛ nɛ Looti pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

¹¹ “Tam sakɩyɛ piyiɣdiɣ-ɖʋ ɖoŋ ɖoŋ.” (Yakubu 3:2) Kpaɣ se ŋyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa ŋlabɩ nabʋyʋ nɛ pʋwayɩ lɛ ŋnɩɩ se pɩɖʋ koobu nɔɔyʋ ɖɩwɩzɩyɛ. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla? Yesu yɔɔdaa se: “Ye ŋwoki kɩlaʋ tendene yɔɔ se ŋlaɣ kɩlaʋ nɛ ŋtɔzɩ se ño-koobu taa wɛnɩ-ŋ kɔyɔ, yele ña-kɩlaʋ tendene cɔlɔ peeɖe, nɛ ŋwolo ña nɛ ño-koobu iceɣ fayɩɩɩ pʋcɔ ŋpɩsɩ ŋkɔɔ ŋlaa ña-kɩlaʋ.” (Maatiyee 5:23, 24) Ðɔ Yesu lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ nɛ ŋwolo nɛ ña nɛ ño-koobu ɩnɩɩnɩ ɖama. Ɛlɛ ña-kaɖʋwa ɛkɛna se ŋwoki se ŋheyi-i se ñɔ-tɔm sɩba nɛ ña nɛ ɩ iceɣ. Mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ lɛ se ɖiyele nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ nɛ ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɛ-hɛkʋ taa.

¹² Bibl yɔɔdʋʋ se tɔm kaakɔm Abraham nɛ Looti pɛ-hɛkʋ taa, ɛlɛ pɔñɔɔzɩ-tʋ laŋhɛzɩyɛ taa. Pa-naalɛ paawɛnɩ kpɩna sakɩyɛ, nɛ pe-ninɖiɣyaa yooni ɖama mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩwɛ ɛzɩ tɛtʋ taatalɩɣ-wɛ se pɔɖɔɔ pa-kpɩna yɔ. Abraham taañɩnɩɣ se you ɛwɛɛ ɛ nɛ Looti pɛ-hɛkʋ taa, pʋyɔɔ eheyi Looti se ɛcalɩ lɩzʋʋ tɛtʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ ɛsɔɔlaa se ɛ nɛ ɛ-lɩmɖʋyaa pacaɣ kɩ-taa yɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:1, 2, 5-9) Pɩkɛ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ. Abraham tɩñɩnɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-kɛzɛɣa, ɛlɛ ɛñɩnaa se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ɛ nɛ Looti pɛ-hɛkʋ taa. Ɛzɩ pɩɖʋzɩ Abraham mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛlabɩ kɩbandʋ na? Aayɩ. Tɔm ndʋ tɩlaba nɛ pitileɖi lɛ, Yehowa heyi Abraham se ɛkaɣ-ɩ wazʋʋ siŋŋ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 13:14-17) Ɛbɛ tɔm ndʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se ye tɔm ɛkɔm ɖa nɛ ɖo-koobu nɔɔyʋ ɖɛ-hɛkʋ taa nɛ ɖɩñɔɔzɩ-tʋ  laŋhɛzɩyɛ taa kɔyɔ, pɩɩɖʋzʋʋ-ɖʋ ɛlɛ Yehowa kaɣ-ɖʋ wazʋʋ. ^[1]

13. (a) Ɛzɩma kigbeɣluu tʋmɩyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ nɔɔyʋ laba alɩwaatʋ ndʋ koobu nɔɔyʋ ñasɩ-ɩ tɔm yɔ? (b) Nɛ ɛbɛ tɔm ndʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

¹³ Yele nɛ ɖɩna ɖa-alɩwaatʋ taa kɩɖaʋ nakʋyʋ. Kigbeɣluu tʋmɩyɛ naɖɩyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ kɩfalʋ nɔɔyʋ ya koobu nɔɔyʋ kaŋgalaafu yɔɔ nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se ɛpɩzɩɣ ɛha ɛ-tɩ faaa nɛ ɛla tʋmɩyɛ naɖɩyɛ yaa we. Peeɖe koobu ɛnʋ ɛñasɩ-ɩ tɔm nɛ ɛcaŋ ɛcɛ kaŋgalaafu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-hɔyɛ taa wɛɛ nɛ pɩwɩɣnɩ koobu weyi ɛcɔŋnaɣ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ nɛ pʋcɔ kɩfalʋ kɔɔ yɔ. Tɔm ndʋ, tɩtɩɖʋ tʋmɩyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ kɩfalʋ ɛnʋ ɖɩwɩzɩyɛ ɛlɛ ɛtaapɩzɩɣ ɖɔɖɔ se ɛsɔɔ mbʋ pɩlaba yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩlabɩ ñɩɣyʋʋ kʋɖʋmʋʋ pʋwayɩ lɛ, ɛtasɩ yaʋ koobu ɛnʋ nɛ eheyi-i se ɛsɔɔlaa se ɛ nɛ ɩ pakatɩ. Pɩtalɩ kpɩtaʋ lɛɛkʋ lɛ, pakatɩ Kewiyaɣ Kpaaŋ taa. Nɛ patɩmnɩ Yehowa nɛ pɩtɛ lɛ, pakpaɣ ɛzɩ ñɩɣyʋʋ kʋɖʋmʋʋ mbʋ yɔ nɛ pɔñɔɔzɩnɩ tɔm ndʋ. Koobu ɛnʋ eheyi-i mbʋ pɩɩlabɩ ɛ nɛ tʋmɩyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ kɩbɩnʋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Tʋmɩyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ kɩfalʋ ɛnɛ, ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ewelisini-i camɩyɛ nɛ ɛ nɛ ɩ patazɩ masɩ nasɩyɩ taa. Piyeba nɛ pa-naalɛ pala laŋhɛzɩyɛ nɛ pɛkpɛndɩ pala tʋmɩyɛ kigbeɣluu taa. Koobu ɛnʋ ɛwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ kpem se tʋmɩyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ kɩfalʋ ɛnɛ ɛyɔɔdɩnɩ-ɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa.

14, 15. (a) Wɛtʋ ndʋ taa pɩpɔzʋʋ se ɖɩkpaɣ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩwɛ Maatiyee 18:15-17 taa yɔ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ? (b) Nɩŋgbanzɩ naadozo nzɩ Yesu tɔm se ɖɩkpɛzɩ? (c) Nɛ ɖɩɩlakɩ mbʋ lɛ, kaɖʋwa ŋga pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛna?

¹⁴ Sakɩyɛ taa lɛ, ye tɔm ɛkɔm koobiya naalɛ hɛkʋ taa yɔ, pɩwɛɛ se pa-naalɛ pakatɩ nɛ pɔñɔɔzɩ-tʋ. Ɛlɛ Yesu yɔɔdaa se tɔm natʋyʋ wɛɛ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ ɛɖʋ nɔɔ tɩ-taa. (Kalɩ Maatiyee 18:15-17.) Ye  pɩlaba se weyi ɛyʋsɩnɩ lɛlʋ yɔ, ekizaa se eewelisiɣni e-koobu, aseɣɖe tɩnaa nɛ ɛgbɛyɛ yɔ, ɛbɛ pɩkaɣ-ɩ tɛmnʋʋ? Pɩwɛɛ se pakpaɣ-ɩ ɛzɩ “sɩɩnaa layʋ yɔ, ɛyʋ kɩdɛkɛdʋ.” Sɔnɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔ se pɩwɛɛ se palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa. Ye pɔtɔm se palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa kɔyɔ, pɩwɩlɩɣ se “kɩwɛɛkɩm” mbʋ ɛlaba yɔ, pɩtɩkɛ ɖama kɩɩnɩnʋʋ yem na. Pɩkɛ (1) kɩwɛɛkɩm mbʋ mba piyozi-wɛ yɔ papɩzɩɣ nɛ pɔñɔɔzɩ pa-taa pe-ɖeke yɔ, ɛlɛ pɩkɛ ɖɔɖɔ (2) kɩwɛɛkɩm mbʋ ye patɩcɔnɩ pi-ɖeɖe yɔ piyeki se palɩzɩ ɛyʋ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɛ mulum lakasɩ yaa kɔlɔmɔtʋ lakasɩ. Wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖeke pɩwɛɛ se ɖɩkpɛzɩ nɩŋgbanzɩ naadozo nzɩ sɩ-tɔm Yesu yɔɔdɩ cɩnɛ yɔ. Pɩtɩkɛ kɩwɛɛkɩm mbʋ pɩpɔzʋʋ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩcɔnɩ pi-ɖeɖe ɛzɩ hayitu labʋ, mba paka kʋzʋʋ pilinzi yɔ pa-ɖama sʋnʋʋ, tisuu yebu, sɩɩnaa latʋ nɛ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm lɛɛbʋ mbʋ yɔ pɩ-tɔm pɔyɔɔdʋʋ cɩnɛ.

¹⁵ Yesu tasʋʋ lɔŋ ɛnɛ yɔ, ɛñɩnaɣ se ɛwɩlɩ-ɖʋ ɛzɩma ɖɩsɩnɩ koobu nɔɔyʋ nɛ pɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ-ɩ yɔ. (Maatiyee 18:12-14) (1) Pɩwɛɛ se ɖa nɛ koobu ɛnʋ ɖɩkatɩ nɛ ɖɩñɔɔzɩ tɔm nɛ nɔɔyʋ ɛtaanɩɩ-tʋ. Pʋtɔma yɔ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖɩkatɩ tam sakɩyɛ nɛ ɖɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛnɩɩ tɔm taa. Ye ŋlabɩ mbʋ nɛ pɩɩcɔʋ yɔ, (2) ñɩnɩ aseɣɖe tɩnaa mba pana mbʋ pɩlaba yɔ yaa mba papɩzɩɣ pasɩnɩ-mɩ nɛ ɩna se toovenim taa lɛ, pɩkɛ kɩwɛɛkɩm yaa pɩtɩkɛ yɔ. Ye papɩzaa nɛ pasɩnɩ-ŋ nɛ ña nɛ ño-koobu ɩñɔɔzɩ tɔm ndʋ yɔ, ɖɩnɛ ɛlɛ “ŋyabɩ ño-koobu ñʋʋ.” Ye ŋñaɣ pana tam sakɩyɛ se ŋsɩnɩ ño-koobu ɛnʋ nɛ pɩtɩcɔ yɔ, (3) peeɖe ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtanɩ tɔm ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa cɔlɔ.

16. Ɛbɛ wɩlɩɣ se ye ɖɩɖɔm Yesu lɔŋ tasʋʋ yɔɔ kɔyɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñɔɔzɩ tɔm nɛ sɔɔlɩm?

¹⁶ Sakɩyɛ taa lɛ, ɖɩɩkpɛzɩɣ nɩŋgbanzɩ naadozo nzɩ sɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ Maatiyee 18:15-17 taa yɔ sɩ-tɩŋa nɛ pʋcɔ ɖɩñɔɔzɩ tɔm. Tɔm ndʋ, tɩhɛzɩɣ ɖa-laŋa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩwɩlɩɣ se mba tɔm kɔŋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ panɩɣnɩ ɖama nɛ paayeki se tɩtalɩ ɖenɖe pɩpɔzʋʋ se palɩzɩ weyi ɛyʋsɩnɩ e-koobu yɔ ɛgbɛyɛ taa. Sakɩyɛ taa lɛ, weyi ɛyʋsɩnɩ e-koobu yɔ, etisiɣ ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ ɛ ɩ pɔñɔɔzɩ tɔm. Weyi payʋsɩnɩ-ɩ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛmaɣzɩ se pɩtɩcɛyɩ se ɛtasɩ tɔm ndʋ kpaɣʋ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ nɛ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛlɩzɩ se ɛkpakɩɣ nɛ ekpeɣ e-koobu. Yesu tɔm ndʋ, tɩwɩlɩɣ se ye tɔm ɛkɔm koobiya naalɛ hɛkʋ taa kɔyɔ, pɩtɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ ɛɖʋ ɖɩ-nɔɔ tɩ-taa kpaagbaa. Ye koobiya mba pɛkpɛzɩ nɩŋgbanzɩ naalɛ kajalaɣ ñɩnzɩ nɛ pɩtɩcɔ, nɛ ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩñɩnaa nɛ pana se toovenim taa lɛ lɛlʋ yʋsɩnɩ e-koobu yɔ, ɖɩnɛ ɛlɛ papɩzɩɣ nɛ paɖʋ pɔ-nɔɔ tɔm ndʋ tɩ-taa.

17. Ye ‘ɖɩñɩnɩɣ laŋhɛzɩyɛ nɛ ɖiseɣ ɖɩ-wayɩ’ kɔyɔ, wazasɩ nzɩ ɖɩkaɣ hiɣu?

¹⁷ Ɛzɩma ɖɩtɩtalɩ pilim yɔ pʋyɔɔ lɛ, ɖɩkaɣ wɛʋ nɛ ɖɩɖʋʋ ɖama ɖɩwɩzɩyɛ. Pʋyɔɔ Yakubu mawa se: “Ye piiyiɣdiɣ nɔɔyʋ tɔm yɔɔdʋʋ taa kɔyɔ, eɖewa nɛ ɛtɛ ɛ-taa pɩŋŋ, ɛpɩzɩɣ ɛɖɔkɩ e-tomnaɣ kpeekpe.” (Yakubu 3:2) Pɩsa nɛ ɖɩpɩzɩ ɖɩñɔɔzɩ tɔm ɖɛ-hɛkʋ taa lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana siŋŋ nɛ ‘ɖɩñɩnɩ laŋhɛzɩyɛ nɛ ɖise ɖɩ-wayɩ.’ (Keɣa 33:15) Ye ɖɩkɛ laŋhɛzɩyɛ tɩnaa kɔyɔ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaɣ wɛʋ ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɛ-hɛkʋ taa nɛ pɩkaɣ yebu nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ ɛgbɛyɛ taa. (Keɣa 132:1-3) Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaɣ wɛʋ ɖa nɛ Yehowa weyi ɛkɛ “laŋhɛzɩyɛ Ɛsɔ” yɔ, ɖɛ-hɛkʋ taa. (Roma 15:33) Ye tɔm ɛkɔŋ ɖɛ-hɛkʋ taa nɛ ɖɩñɔɔzʋʋ-tʋ nɛ sɔɔlɩm yɔ, ɖɩkaɣ hiɣu wazasɩ nzɩ.