Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

TƆM ÑƲƲ ŊGƲ ÐƖKPƐLƖKƖƔ YƆ 21

Ŋwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ wondu kɩbandʋ ndʋ Ɛsɔ ha-ŋ yɔ tɩ-yɔɔ?

Ŋwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ wondu kɩbandʋ ndʋ Ɛsɔ ha-ŋ yɔ tɩ-yɔɔ?

“Ŋlabɩ tʋma sɔsɔna, [Yehowa] mɛ-Ɛsɔ kɩlɩm, . . . ña weyi ŋlabɩ hama lakasɩ sɔsɔsɩ pɩŋŋ yɔ.”KEƔA 39:6.

HENDU 5 Ɛsɔ tʋma sɔsɔna

LƖMAƔZA SƆSƆNA *

1-2. (a) Ɛzɩ Keɣa 39:6 yɔɔdʋʋ yɔ, kʋjɔŋ weyi Yehowa labɩ-ɖʋ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ ɖɩkaɣ tazʋʋ kʋjɔŋ ɛnɩ ɩ-taa?

YEHOWA kɛ Ɛsɔ kʋjɔʋ tʋ. Maɣzɩ kʋjɔŋ weyi ɛlabɩ-ɖʋ yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ yɔɔ nɛ ŋna. Ɛha-ɖʋ tɛtʋ se tɩkɛ ɖa-ɖɩɣa kɩbaŋa, nɛ ka-wayɩ fɛyɩ. Ɛha-ɖʋ fɩtɩyɩm mbʋ pɩwɛ piti yɔ; nɛ ɛha-ɖʋ ɖɔɖɔ ɛ-Tɔm ndʋ tɩmʋ ñɩm yɔ yaa Bibl. Yehowa haʋ-ɖʋ kʋjɔŋ ɛnɩ ɩ-naadozo yɔ, eyeba se ɖɩwɛɛnɩ lone nɖɩ ɖɩ-taa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩcaɣ wezuu yɔ, ɛha-ɖʋ waɖɛ se ɖɩmaɣzɩɣ nɛ ɖa nɛ lalaa ɖɩyɔɔdʋʋ, nɛ ecosi tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ yɔ tɩ-yɔɔ.—Kalɩ Keɣa 39:6.

2 Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ tazʋʋ kʋjɔŋ ɛnɩ ɩ-naadozo ɩ-taa pazɩ. Ye ɖɩmaɣzɩɣ kʋjɔŋ ɛnɩ ɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩkaɣ wɛnʋʋ ɛsɩmɩyɛ nɛ pɩkpaɖɩ nɛ ɖɩkaɣ sɔɔlʋʋ se ɖiyele nɛ ɖa-Lɩzɩyʋ kʋsɔɔlʋ Yehowa taa la leleŋ. (Natʋ 4:11) Ðɩkaɣ pɩzʋʋ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩcɔlɩ ɛyaa mba pepeɣzi-wɛ nɛ petisiɣ évolution wɩlɩtʋ yɔɔ yɔ pa-lɩmaɣza.

ÐƐ-TƐTƲ NDƲ TƖ-WAYƖ FƐYƖ YƆ

3. Ɛbɛ yɔɔ tɛtʋ wayɩ fɛyɩ?

3 Ðɩcɔŋnɩ ɛzɩma Ɛsɔ labɩ tɛtʋ yɔ lɛ, ɖɩnaɣ se ɛkɛ lɔŋsɩnɖʋ. (Roma 1:20; Ebr. 3:4) Pɩtɩkɛ tɛtʋ ɖeke cɔʋnɩ wɩsɩ nɛ tɩtaŋ, ɛlɛ tɩ-wayɩ fɛyɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, tɩ-yɔɔ ɖeke mbʋ payɩ pɩpɔzʋʋ se pɩsa nɛ ɛyʋ caɣ wezuu yɔ, pɩwɛɛ.

4. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se tɛtʋ wɛ ɖeu nɛ pɩkpaɖɩ mɛlɛnaa mba payɩ ɛyaa luba yɔ?

4 Hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa lɛ, tɛtʋ wɛ ɛzɩ mɛlɛ ŋgʋ kɩwɛɛ nɛ kɩɖɔŋ teŋgu yɔɔ yɔ. Ɛlɛ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa lɛ, tʋkaɣ sɔsɔɔ wɛ mɛlɛ ŋgʋ ɛyʋ luba nɛ ɛyaa su kɩ-taa yɔ nɛ ɖɛ-tɛtʋ pɛ-hɛkʋ taa. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Alɩwaatʋ ɛzɩma ɛyaa mba pɛwɛ mɛlɛ nakʋyʋ taa yɔ papɩzɩɣ nɛ pacaɣ wezuu ye pɩpɔzʋʋ se pa-maɣmaɣ polubini helim kɩbam mbʋ pefeziɣ yɔ, pañɩnɩ tɔɔnaɣ nɛ lɩm nɛ ye paapɩzɩɣ se pɔlɔ mbʋ payɩ pɩkɛ kʋzɔɔtʋ wondu yɔ? Piileɖiɣ lɛ, ɛyaa mba pɛwɛ mɛlɛ ŋgʋ kɩ-taa yɔ pasɩkɩ. Ɛlɛ tɛtʋ ñɛwɛ ndɩ. Tɩpɩzɩɣ nɛ tɩɖɔkɩ ɛyaa nɛ kpɩna miiliyaarɩwaa sakɩyɛ weziŋ. Tɩhaɣ-ɖʋ helim kɩbam, tɔɔnaɣ nɛ lɩm mbʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ, nɛ wondu ndʋ tɩtɔyɩ paa ɛzɩmtaa. Paalɩzɩɣ tɛtʋ yɔɔ kʋzɔɔtʋ wondu nɛ pɔlɔʋ ɖoli; paa mbʋ yɔ, tɩkɛ lone nɖɩ ɖɩwɛ kajʋka nɛ papɩzɩɣ nɛ pacaɣ ɖɩ-taa yɔ tam. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ mbʋ? Yehowa labɩ tɛtʋ se tɩpɩzɩ nɛ tɩlɛɣzɩ kʋzɔɔtʋ wondu, nɛ tʋtʋ pɩsɩ pʋyʋ kɩbam mbʋ papɩzɩɣ nɛ patasɩ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ yɔ. Ðɩkaɣ tazʋʋ ɛzɩma helim kɩbam nɛ lɩm pɛlɛɣzɩɣ yɔ pɩ-taa pazɩ nɛ ɖɩna ɛzɩma pɩwɩlɩɣ se Yehowa kɛ lɔŋsɩnɖʋ yɔ.

5. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩɩtɛɖɩɣ helim kɩbam, nɛ pɩwɩlɩɣ suwe?

5 Helim kɩbam (Oxygène) kɛ helim mbʋ pɩpɔzʋʋ ɛyaa nɛ kpɩna pʋcɔ nɛ papɩzɩ pacaɣ wezuu yɔ. Akɔnta nakʋyʋ wɩlaa se pɩnaɣ taa lɛ, wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tɩwɛ wezuu yɔ, tifeziɣ helim kɩbam tɔɔnɩnaa miiliyaarɩwaa mɩnɩŋ sakɩyɛ. Wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ, alɩwaatʋ ndʋ tifeziɣ yɔ, tɩlɩzɩɣ helim kɩdɛkɛdɩm (gaz carbonique) mbʋ pɩkɛ kʋzɔɔtʋ pʋyʋ yɔ. Paa mbʋ yɔ, wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tiifeziɣ helim kɩbam kpeekpe, nɛ helim kɩdɛkɛdɩm mbʋ pɩkɛ “kʋzɔɔtʋ” pʋyʋ yɔ, piipisiɣ kedeŋa kpa. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yehowa lɩzɩ ɖɔɖɔ tɩŋ ndɩ ndɩ weyi ɩ-paɣlɩka wɛ ndɩ ndɩ yɔ; nɛ tɩŋ ɛnɩ ifeziɣ helim kɩdɛkɛdɩm nɛ ɩhaɣ helim kɩbam. Ɛzɩma tɩŋ feziɣ helim kɩdɛkɛdɩm nɛ ɩhaɣ helim kɩbam mbʋ ɖifeziɣ yɔ pʋyɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖitisi tɔm ndʋ tɩwɛ Tʋma Labʋ 17:24, 25 taa yɔ tɩ-yɔɔ. Pɔyɔɔdɩ peeɖe se: ‘Ɛsɔ haɣnɩ ɛyaa tɩŋa wezuu nɛ fezuu.’

6. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩɩtɛɖɩɣ lɩm, nɛ pɩwɩlɩɣ suwe? (Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ “ Lɩm kɛ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Yehowa cɔlɔ yɔ.”)

6 Lɩm mbʋ pɩwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ, pitikii ɛlɛ pɩwɛ cololo mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɛtʋ posini wɩsɩ ɛzɩ pʋpɔzʋʋ yɔ. Ye tɛtʋ kaatasɩ ñɔtɩnʋʋ wɩsɩ pazɩ yɔ, lɩm mbʋ pɩwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ, pɩɩpɩsɩ hohou nɛ tɛtʋ saa miŋ nɛ nabʋyʋ taapɩzɩɣ se pɩwɛɛ wezuu tɩ-yɔɔ. Ye tɛtʋ kaatasɩ posinuu wɩsɩ pazɩ yɔ, lɩm kpeekpe kaakiwa nɛ tɛtʋ pɩsɩ ɖɔmbɩyɛ sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ. Yehowa sɩ tɛtʋ lone nɖɩ ɖɩmʋnaa yɔ ɖɩ-taa, pʋyɔɔ lɩm mbʋ pɩwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ pɩɩtɛŋ nɛ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩɖɔkɩ wezuu. Wɩsɩ yeki nɛ lɩm mbʋ pɩwɛ teŋgu taa nɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ pɩsaɣ miŋ nɛ pɩpɩsɩɣ hohou se pikpeɣliɣ nɛ pɩpɩsɩɣ mɩndʋ. Paa pɩnaɣ ŋga lɛ, lɩm mbʋ wɩsɩ yeki nɛ pɩpɩsɩɣ hohou yɔ, pɩtalɩɣ litrinaa miiliyaarɩwaa sakɩyɛ. Lɩm mbʋ, pɩwɛɣ ɛsɔdaa kɩyakɩŋ ɛzɩ hiu mbʋ yɔ pʋcɔ nɛ pɩnɩɩ ɛzɩ tɛʋ yaa ɖɔmbɛɛ yɔ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, lɩm mbʋ pikpeŋ nɛ pɩpɩsɩɣ teŋgu taa yaa hɔɔlɩŋ lɛɛŋ weyi ɩ-taa lɩm wɛɛ yɔ nɛ pɩɖaɣnɩɣ lɛɣzʋʋ. Yehowa labɩ lɩm se pɩpɩzɩ nɛ pɩlɛɣzɩɣ, nɛ pɩsa nɛ lɩm wɛɛ tɛtʋ yɔɔ paa ɛzɩmtaa. Lɛɣzɩtʋ ndʋ tɩwɩlɩɣ se Yehowa kɛ lɔŋsɩnɖʋ nɛ ɛwɛ ɖoŋ ɖɔɖɔ.—Yɔɔb 36:27, 28; Ekl. 1:7.

7. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ Keɣa 113B:16 taa yɔ kɩ-yɔɔ yɔ, ɩ-taa nɩɩyɩ lɛ weyi?

7 Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ ɖɛ-tɛtʋ ndʋ tɩwɛ piti yɔ nɛ mbʋ payɩ pɩwɛ tɩ-yɔɔ yɔ pɩ-yɔɔ? (Kalɩ Keɣa 113B:16.) Nʋmɔʋ nakʋyʋ lɛ se ɖɩmaɣzɩɣ wondu ndʋ Yehowa lɩzaa yɔ tɩ-yɔɔ. Mbʋ kaɣnɩ-ɖʋ seɣtuu se ɖɩsɛɛ Yehowa paa evemiye nɖɩ wondu kɩbandʋ ndʋ ɛhaɣ-ɖʋ yɔ tɩ-yɔɔ. Ye ɖɩñɔɔzʋʋ lone nɖɩ ɖɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ nɛ ɖɩwɛɣ cɩɖɩ cɩɖɩ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ tɛtʋ yɔɔ.

ÐA-FƖTƖYƖM MBƲ PƖWƐ PITI YƆ

8. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se palabɩ ɖa-fɩtɩyɩm nɛ pɩwɛɛ piti?

8 Palabɩ ɛyʋ fɩtɩyɩm nɛ pɩwɛɛ piti kpem. Alɩwaatʋ ndʋ ŋŋwɛ ño-ɖoo lotu taa yɔ, ɛzɩma palabɩ ña-fɩtɩyɩm yɔ mbʋ yebina nɛ pɩwɛɛ pɩpaɣlɩɣ nɛ fɩtɩyɩm kuludasɩ kɩfasɩ kudokiŋ sakɩyɛ sɔzʋʋ pɩ-yɔɔ paa cɛcɛyaɣ ŋga! Ñɩnɩyaa maɣzɩɣ se kuludasɩ nzɩ sɩwɛ ɛyʋ sɔsɔ fɩtɩyɩm taa yɔ sɩñɔtɩnɩ miiliyaarɩwaa 100 mbʋ yɔ; nɛ nzɩ payaɣ se hola. Kuludasɩ nzɩ sɩkpɛndɩna nɛ sɩkɛ ɖa-fɩtɩyɩm, nɛ si-yuŋ kɛ kiloo kʋɖʋmʋʋ nɛ hɔɔlʋʋ mbʋ yɔ. Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ ɛzɩma fɩtɩyɩm lakɩ tʋmɩyɛ nɛ pɩwɛ piti yɔ pɩ-tɔm pazɩ.

9. Ɛbɛ wɩlɩɣ-ŋ se ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ pɩkɛnɩ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ?

9 Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ, pɩwɛ piti. Maɣzɩ pazɩ nɛ ŋna mbʋ pɩlakɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ. Ŋŋyɔɔdʋʋ paa tɔm piye nɖɩ lɛ, pɩwɛɛ se ña-fɩtɩyɩm eyele nɛ hola wena akpɛndɩ ɛzɩ mɩnʋʋ mbʋ yɔ nɛ awɛ ña-nzʋlʋmɩyɛ, ñe-liu, ño-ndomee, ña-tamaɣ mɔɔ, nɛ ña-laŋɩyɛ taa yɔ aciɣdi. Pʋcɔ nɛ papɩzɩ panɩɩ tɔm pee camɩyɛ lɛ, pɩwɛɛ se hola ana a-tɩŋa aciɣdi alɩwaatʋ natʋyʋ yɔɔ ɖeyi ɖeyi. Palɩzɩ takayaɣ nakɛyɛ pɩnaɣ 2019 taa, nɛ kɔyɔɔdaɣ ɛzɩma ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ kʋnʋmɩŋ ndɩ ndɩ yɔ pɩ-tɔm lɛ, kawɩlaa se palʋlʋʋ piya kpaagbaa lɛ, sɩpɩzɩɣ nɛ sɩtɩlɩ tɔm ndʋ ɛyʋ yɔɔdʋʋ yɔ nɛ sɩnɩɩ tɩ-taa. Tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ takayaɣ ŋga ka-taa yɔ, tɩñɩkɩɣ niye tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ ñɩnɩyaa sakɩyɛ tisiɣ yɔ tɩ-yɔɔ. Ndʋ lɛ se palʋlʋʋ-ɖʋ lɛ, ɖɩtɛm wɛnʋʋ waɖɛ se ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩtɩlɩ kʋnʋmɩŋ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ-ɩ. Toovenim taa lɛ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ, pɩkɛnɩ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ.—Ejl. 4:11.

10. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ yɔɔdaɣ kʋjɔʋ ŋgʋ Ɛsɔ labɩ-ɖʋ yɔ kɩ-yɔɔ?

10 Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ yɔɔdaɣ kʋjɔʋ yɔɔ yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ se ɖɩsɩnɩ mba petisiɣ évolution wɩlɩtʋ yɔɔ yɔ nɛ patɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ ɖitisiɣ se Ɛsɔ lɩzɩnɩ wondu tɩŋa yɔ. (Keɣa 9A:2; 1 Pɩy. 3:15) Mba petisiɣ wɩlɩtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, pɔyɔɔdʋʋ se pɩtɩkɛ nɔɔyʋ lɩzɩnɩ tɛtʋ nɛ mbʋ pɩwɛ wezuu tɩ-yɔɔ yɔ. Ye ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl nɛ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa lɩmaɣza naayɛ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋ ɖa-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ ɛ-yɔɔ. Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩsɩnɩ mba petisiɣ faaa se pewelisi yɔ nɛ patɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ ɖa-taa tɛma se Yehowa kɛnɩ ɛsɔdaa nɛ tɛtʋ pa-Lɩzɩyʋ yɔ.—Keɣa 101:26; Iza. 40:25, 26.

11. Lɩmaɣza wena a-yɔɔ ɖa-fɩtɩyɩm wɛ piti yɔ, a-taa lɛɛɖɛ lɛ nɖɩ?

11 Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔzʋʋ tɔm yɔɔ yɔ, pɩwɛ piti. Caanaʋ taa, takayɩsɩ mayʋ nɔɔyʋ maɣzaa se ɛyʋ fɩtɩyɩm pɩzɩɣ nɛ pɩtɔzɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, papɩzɩɣ nɛ pama-tʋ takayɩsɩ sɔsɔsɩ miiliyɔɔwaa 20 taa. Ɛlɛ sɔnɔ, pamaɣzɩɣ se tɔm ndʋ ɖa-fɩtɩyɩm ɖɔkʋʋ yɔ tɩcɛzɩ mbʋ. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖɔkʋʋ tɔm yɔ pʋyɔɔ lɛ, ŋgee waɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna?

12. Ɛzɩma lɛɣtʋ ndʋ ɖɩwɛna nɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ lɔŋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ yɔ, tiyeba nɛ ɖɩwɛɛ ndɩ nɛ kpɩna?

12 Tɛtʋ yɔɔ wondu kɩlɩzɩtʋ kpeekpe taa lɛ, ɛyaa ɖeke pɩzɩɣna nɛ pɔtɔzɩ mbʋ pɩlaba nɛ pɩɖɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ patazɩ pɩ-taa nɛ papɩzɩ pɛkpɛlɩkɩ lɔŋ pɩlɩɩnɩ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ kɩbaŋ nɛ ɖɩlɛɣzɩ ɖa-maɣzɩm nɛ ɖe-wezuu caɣʋ. (1 Kɔr. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Toovenim taa lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩfalɩsɩ ɖɛ-ɛhʋyɛ se pɩsa nɛ ɖɩtɩlɩ tʋkaɣ ŋga kɛwɛ kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm pɛ-hɛkʋ taa yɔ. (Ebr. 5:14) Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɖɩwɩlɩ sɔɔlɩm, ɖɩnɩɩ lalaa siziŋ nɛ ɖɩna pa-pʋtɔdɩyɛ yɔ. Nɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɖɩmaɣzɩnɩ Yehowa siɣsiɣ wɛtʋ yɔ.

13. Ɛzɩ Keɣa 76:12, 13 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm ɖɔkʋʋ kʋjɔʋ ŋgʋ ɖɩwɛna yɔ?

13 Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩtɩŋɩɣna nɛ ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ tɔm ɖɔkʋʋ kʋjɔʋ yɔɔ yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ se ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩtɔzʋʋ alɩwaatʋ ndʋ payɩ Yehowa sɩnɩ-ɖʋ nɛ ɛhɛzɩ ɖa-laŋɩyɛ yɔ tɩ-yɔɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖa-taa kaɣ tɛm nɛ pɩkpaɖɩ se ɛkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɛsɩndaa ɖɔɖɔ. (Kalɩ Keɣa 76:12, 13; 77:4, 7) Nʋmɔʋ lɛɛkʋ lɛ se ɖɩtɔzɩ kɩbam mbʋ ɛyaa lalaa labɩ-ɖʋ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ palakɩ yɔ pɩ-yɔɔ. Ñɩnɩyaa kɔma nɛ peɖiɣzina se ɛyaa mba pawɩlɩɣ ɛsɩmɩyɛ yɔ, pehikiɣ taa leleŋ nɛ pɩkpaɖɩɣ. Pɩwɛɣ ɖeu ɖɔɖɔ se ɖɩmaɣzɩnɩ Yehowa nɛ ɖɩlɩzɩ se ɖɩsɔʋ tɔm natʋyʋ yɔɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Yehowa wɛnɩ maɣzɩm mbʋ pɩtalɩ pilim yɔ, ɛlɛ ye ɖikpiɖaa yɔ, ɛlɩzɩɣ se ekpeɣu-ɖʋ nɛ ɛsɔɔ kɩwɛɛkɩm mbʋ ɖɩlakɩ yɔ pɩ-yɔɔ. (Keɣa 24:7; 129:3, 4) Nɛ ɛsɔɔlaa se ɖɩla lalaa mbʋ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ palakɩ nabʋyʋ nɛ pɩwɩzɩ-ɖʋ nɛ pɔpɔzɩ kpaɣʋ nɛ kpeɣu yɔ.—Mat. 6:14; Luka 17:3, 4.

Ðɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ ɖa-fɩtɩyɩm kʋjɔʋ yɔɔ ye ɖɩlakɩnɩ-pʋ tʋmɩyɛ se ɖɩɖʋnɩ Yehowa hɩɖɛ yɔ (Cɔnɩ tayʋʋ 14) *

14. Yehowa labɩ-ɖʋ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ nɛ ɛha-ɖʋ fɩtɩyɩm. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ pɩ-yɔɔ?

14 Ye ɖɩlakɩnɩ ɖa-fɩtɩyɩm tʋmɩyɛ se ɖɩɖʋnɩ hɩɖɛ Weyi ɛha-ɖʋ pʋ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ kʋjɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ. Nabɛyɛ lɩzɩɣ se palakɩnɩ tʋmɩyɛ pa-fɩtɩyɩm nɛ pa-maɣmaɣ palɩzɩ mbʋ pɩkɛ kɩbam nɛ mbʋ pɩkɛ kɩdɛkɛdɩm yɔ. Ɛlɛ Yehowa lɩzɩnɩ-ɖʋ nɛ pʋyɔɔ lɛ, pʋmʋnaa se ɖitisi se ɛ-paɣtʋ kpaɖɩ ɖeu paɣtʋ ndʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ ɖa-tɩ yɔ. (Roma 12:1, 2) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɖɔŋ ɛ-paɣtʋ yɔɔ yɔ, ɖihikiɣ laŋhɛzɩyɛ ɖe-wezuu caɣʋ taa. (Iza. 48:17, 18) Nɛ ɖɩtɩlɩɣ mbʋ Yehowa sɔɔlaa se ɖɩla alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛ wezuu yɔ, nɛ pɩɖʋʋ hɩɖɛ ɖa-Lɩzɩyʋ nɛ ɖa-Caa nɛ pɩhaɣ-ɩ taa leleŋ.—Adu. 27:11.

BIBL KƐ KƲJƆƲ ŊGƲ KƖMƲ ÑƖM YƆ

15. Ɛbɛ yɔɔ pɔtɔŋ se Bibl kɛ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩwɩlɩɣ se Yehowa sɔɔlɩ ɛyaa yɔ?

15 Bibl kɛ kʋjɔʋ ŋgʋ Ɛsɔ labɩ-ɖʋ nɛ sɔɔlɩm yɔ. Ða-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ, ɛtɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ abalaa nabɛyɛ nɛ pama-kʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ. Yehowa tɩŋɩɣnɩ Bibl yɔɔ nɛ ecosuu tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ yɔ tɩ-yɔɔ. Tɩ-taa natʋyʋ yɔ: Le ɖɩlɩnaa? Wezuu kaɖʋwa lɛ ŋga? Ɛbɛ cee wayɩ kaɣ-ɖʋ kɔnʋʋ? Yehowa sɔɔlaa se e-piya tɩŋa ɩtɩlɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ cosuu, pʋyɔɔ eseɣti abalaa nabɛyɛ se pɛɖɛzɩ Bibl kʋnʋmɩŋ sakɩyɛ taa. Sɔnɔ, Bibl kpeekpe yaa kɩ-hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ wɛ kʋnʋmɩŋ weyi ɩ-taa yɔ, ɩcɛzɩ 3000 mbʋ yɔ! Ɛyaa wezuu caɣʋ taa lɛ, Bibl kɛnɩ takayaɣ ŋga pakɩlɩ ɖɛzʋʋ nɛ ŋga pakɩlɩ tayʋʋ yɔ. Paa le ɛyaa ɩtɩɩwɛɛ yaa paa kʋnʋŋ ŋgʋ pɔyɔɔdʋʋ yɔ, sakɩyɛ pɩzɩɣ nɛ pakalɩ Bibl pa-maɣmaɣ pa-kʋnʋŋ taa.—Kalɩ aɖakaɣ “ Palɩzɩ Bibl Afrika kʋnʋmɩŋ taa.”

16. Ɛzɩ Maatiyee 28:19, 20 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Bibl yɔɔ?

16 Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Bibl yɔɔ ye ɖɩkalɩɣ-kʋ paa evemiye nɖɩ, ɖɩmaɣzɩɣ kɩ-wɩlɩtʋ yɔɔ nɛ ɖɩlakɩ ɖo-ɖoŋ ɖeɖe se ɖɩɖɔ ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ye ɖɩñakɩ pana se ɖɩwɩlɩ Bibl taa tɔm ɛyaa sakɩyɛ yɔ, pʋbʋ lɛ ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Ɛsɔ yɔɔ.—Keɣa 1:1-3; Mat. 24:14; kalɩ Maatiyee 28:19, 20.

17. (a) Kʋjɔŋ weyi ɩ-tɔm ɖɩyɔɔdɩ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa? (b) Nɛ ɛbɛ tɔm ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

17 Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩtazɩ tɔm ndʋ tɩ-taa yɔ, tɩyɔɔdɩ kʋjɔŋ weyi Ɛsɔ labɩ-ɖʋ yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ tɔm. Kʋjɔŋ ɛnɩ yɔ: Tɛtʋ ndʋ tɩkɛ ɖa-ɖɩɣa yɔ; ɖa-fɩtɩyɩm mbʋ pɩwɛ piti yɔ; nɛ ɛ-Tɔm ndʋ fezuu kiɖeɖeu ɖiyaa nɛ pama yɔ, Bibl. Ɛlɛ Yehowa labɩ-ɖʋ kʋjɔŋ lɛɛŋ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩɩnaɣ-ɩ nɛ ɖɛ-ɛsa. Ðɩkaɣ yɔɔdʋʋ ɩ-tɔm tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.

HENDU 12 Ɛsɔ Kɩlɩm Yehowa

^ tay. 5 Tɔm ñʋʋ kʋnɛ, kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Yehowa nɛ kʋjɔŋ weyi ɛlabɩ-ɖʋ yɔ ɩ-taa naadozo yɔɔ nɛ pɩkpaɖɩ. Kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ ɖɔɖɔ se ɖɩcɔlɩ ɛyaa mba papɩtɩɣ se Ɛsɔ wɛɛ yɔ pa-lɩmaɣza.

^ tay. 64 KƖLƐMƲƲ YƆƆ TƆM Hɔɔlʋʋ 23: Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛkpɛlɩkɩɣ kʋnʋŋ kɩfalʋʋ nakʋyʋ se ɛpɩzɩ nɛ esusi Bibl taa toovenim tɔm agɔma.