Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

Hɛɛɛ wɛtʋ—Ɛzɩma tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwazɩ-ɖʋ?

Hɛɛɛ wɛtʋ—Ɛzɩma tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwazɩ-ɖʋ?

Sara * yɔɔdaa se: “Mɛnkɛ ɛyʋ weyi ɛwɛ hɛɛɛ yɔ, nɛ maataɣ man-tɩ liu sakɩyɛ. Pʋyɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ma nɛ ɛyaa mba pataɣ pa-tɩ liu nɛ pacaɣ tɔm yɔ ɖɩwɛɣ lɛ, man-taa fɛyɩ leleŋ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ma nɛ ɛyʋ weyi ɛwɛ hɛɛɛ nɛ eluzuu ɛ-tɩ yɔ ɖɩwɛɣ lɛ, pɩlakɩ-m ɖeu. Manpɩzɩɣ nɛ meheyi ɛyʋ ɛnʋ man-taa tɔm nɛ ɛzɩma pɩlakɩ-m yɔ. Man-taabalaa kɩbama wɛ hɛɛɛ nɛ poluzuu pa-tɩ.”

Sara tɔm wɩlɩɣ se ye ɖɩwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, ɛyaa lalaa sɔɔlʋʋ se pɛkɛ ɖa-taabalaa. Yehowa ɖɔɖɔ sɔɔlɩ hɛɛɛ wɛtʋ. Bibl seɣtiɣ-ɖʋ se ‘ɖisuu hɛɛɛ wɛtʋ.’ (Kol. 3:12) Ɛbɛ hɛɛɛ wɛtʋ kɛnaa? Ɛzɩma Yesu lɩzɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ ɛwɩlɩ? Nɛ ɛzɩma wɛtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ ɖɩnɩɩ leleŋ ɖe-wezuu caɣʋ taa nɛ pɩkpaɖɩ?

ƐBƐ HƐƐƐ WƐTƲ KƐNAA?

Hɛɛɛ wɛtʋ kɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛyʋ laŋhɛzɩyɛ tʋ wɛɣna yɔ. Ɛyʋ weyi ɛwɛ hɛɛɛ yɔ, ɛlakɩ ɛyaa camɩyɛ lakasɩ nɛ ɛɖɔkʋʋ ɛ-tɩ alɩwaatʋ ndʋ wɛtʋ natʋyʋ ɖʋʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ.

Hɛɛɛ wɛtʋ wɩlɩɣ se ɖɩwɛ abalɩtʋ mɛsaɣ tɛɛ. Grɛɛkɩ tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzɩ Bibl taa se “hɛɛɛ wɛtʋ” yɔ, palabɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ nɛ pɔyɔɔdɩ tɛyɛ kpaŋnʋ weyi pamalɩsɩ-ɩ yɔ ɛ-tɔm. Kpaŋnʋ wɛnɩ e-ɖoŋ mbʋ, ɛlɛ pafalɩsɩ-ɩ nɛ ɛlakɩnɩ e-ɖoŋ ɛnɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ. Mbʋ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-tɩ ɖɛ-tɛ mantɩtalɩ pilim wɛtʋ taa nɛ ɖiyeki se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa.

Pɩtɩla ŋyɔɔdʋʋ se ‘mantɩkɛ ɛyʋ weyi ɛwɛ hɛɛɛ yɔ.’ Ðɩwɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛyaa sakɩyɛ wɛ puuyaɣ nɛ pɛfɛyɩ suuɖu yɔ, pʋyɔɔ lɛ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. (Roma 7:19) Ye mbʋ, pɩpɔzʋʋ-ɖʋ pana ñaɣʋ pʋcɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ, ɛlɛ Yehowa fezuu kiɖeɖeu kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩtalɩ ɖa-kaɖʋwa. (Gal. 5:22, 23) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ?

Hɛɛɛ wɛtʋ kɛnɩ wɛtʋ ndʋ tɩhɔŋ ɛyaa lalaa yɔ. Ɛzɩ Sara weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɛyɔɔdʋʋ yɔ, ɖɩsɔɔlaa se ɖa nɛ ɛyaa mba pɛwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, ɖɩwɛɛ. Yesu hanɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ camɩyɛ lakasɩ kɩɖaʋ ŋgʋ kɩ-wayɩ fɛyɩ yɔ. (2 Kɔr. 10:1) Halɩ piya nzɩ sɩtaasɩmɩ-ɩ camɩyɛ yɔ, sɩɩsɔɔlaa se sɩñɔtɩnɩ-ɩ.—Mark. 10:13-16.

Hɛɛɛ wɛtʋ kandɩyɩɣ ɖa nɛ ɛyaa mba pɔcɔ-ɖʋ nɛ pata yɔ ɖɔ-yɔɔ. Ye ɖɩwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, ɖɩɩmʋʋ pana lɛɛ lɛɛ. (Adu. 16:32) Piyeki nɛ ɖɩɩɖʋʋ lalaa ɖɩwɩzɩyɛ, pɩkpɛndɩnɩ ɛyaa mba ɖɩsɔɔlɩ-wɛ yɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ ɖɛ-ɛhʋyɛ ɛɛcɛyɩɣ-ɖʋ. Nɛ hɛɛɛ wɛtʋ kandɩyɩɣ mba pɔcɔ-ɖʋ nɛ pata yɔ pɔ-yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, tiyeki nɛ ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-tɩ nɛ ɖɩɩɖʋʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ.

HƐƐƐ WƐTƲ KƖÐAƲ ŊGƲ KƖTALƖ PILIM YƆ

Yesu kaawɛnɩ tʋma sɔsɔna sakɩyɛ nɛ pɩɩɖɔkɩnɩ-ɩ siŋŋ, paa mbʋ yɔ, ɛɛlɩzɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ ɛwɩlɩ ɛyaa tɩŋa. Ɛ-alɩwaatʋ taa ɛyaa sakɩyɛ lakaɣ kʋñɔŋ nɛ sʋʋtʋ kaanɩ-wɛ, nɛ pɩɩpɔzaa se pɛhɛzɩ pa-laŋa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se paahiɣ laŋɩyɛ hɛzʋʋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ Yesu heyi-wɛ se: “Ɩkɔɔ mɔn-cɔlɔ, . . . mbʋ pʋyɔɔ yɔ mɛnkɛ laŋɩyɛ hɛɛɛ tʋ nɛ moluzuu man-tɩ” yɔ!—Mat. 11:28, 29.

Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ ndʋ Yesu kaawɛna yɔ? Ðɩkpɛlɩkɩɣ Ɛsɔtɔm se ɖɩtɩlɩ wɛtʋ ndʋ Yesu kaawɛnɩ ɛyaa lalaa yɔɔ nɛ mbʋ ɛɛlabɩ kaɖɛ alɩwaatʋ taa yɔ. Pʋwayɩ, ɖɩkatɩɣ wɛtʋ ndʋ tɩtakɩɣ ɖɛ-hɛɛɛ wɛtʋ lɛ, ɖɩñakɩ pana se ɖɩla ɛzɩ Yesu yɔ. (1 Pɩy. 2:21) Iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ wondu naadozo ndʋ tɩɩsɩnɩ Yesu nɛ ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ tɩ-tɔm.

Yesu luzaɣ ɛ-tɩ siŋŋ. Yesu yɔɔdaa se ɛɛkɛ ‘laŋɩyɛ hɛɛɛ tʋ nɛ weyi eluzuu ɛ-tɩ yɔ.’ (Mat. 11:29) Bibl kpɛndɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-naalɛ tɩ-tɔm nɛ kɩyɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ luzuu pɛ-hɛkʋ taa siŋŋ. (Efɛz. 4:1-3) Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ mbʋ?

Tɩ luzuu sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtaakɩlɩ kam ɖa-lɩmaɣza ɖa-maɣmaɣ ɖɔ-yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ nabɛyɛ yɔɔdaɣ pɔbɔtʋ tɔm Yesu yɔɔ se ɛkɛ “hiluu tʋ” nɛ “vɛɛ ñɔyʋ” yɔ, ɛzɩma ɛlaba? Ɛcaɣ wezuu ŋgʋ kɩwɩlɩɣ se pɔ-tɔm ndʋ tɩkɛ pɔbɔtʋ yɔ, nɛ hɛɛɛ wɛtʋ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se “lɔŋsɩnɖɛ lakasɩ patɩlɩɣna se lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ siɣsiɣ.”—Mat. 11:19.

Ye nɔɔyʋ ɛyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ño-tomnaɣ tɔlɩm, ña-kʋzʋʋ piliŋa yaa wezuu ŋgʋ ŋcaɣaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ kɩ-yɔɔ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ŋñaɣ pana nɛ ŋcosi-i nɛ hɛɛɛ wɛtʋ. Payaɣ Hadɛ Kiŋ Afrika ɛjaɖɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ se Peter, ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ yɔɔdʋʋ tɔm natʋyʋ nɛ tɩɖʋ-m ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, mɔnpɔzʋʋ man-tɩ se, ‘Ye Yesu kaawɛnɩ mo-lone taa ɛzɩma ɛɛlaba?’” Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Mɛnkpɛlɩkɩ ɛzɩma mantaakɩlɩ kam ma-lɩmaɣza ma-maɣmaɣ man-tɩ yɔɔ yɔ.”

Yesu kaanawa se ɛyaa tɩtalɩ pilim. Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa kaasɔɔlaa se pala mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ, ɛlɛ ɛzɩma pataatalɩ pilim yɔ pʋyɔɔ lɛ, pataapɩzɩɣ nɛ palakɩ mbʋ paa ɛzɩmtaa. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Kɛdɛzaɣ ɖoo wena Yesu caɣ wezuu tataa yɔ a-taa, Pɩyɛɛrɩ, Yakubu nɛ Yohanɛɛsɩ patɩpɩzɩ nɛ pacaɣnɩ pɛ-ɛsa ɛzɩ Yesu kaapɔzʋʋ-wɛ se pala yɔ. Yesu wɩlaa se ɛnɩ mbʋ pʋyɔɔ ɖom kpaɣ-wɛ yɔ pɩ-taa, mbʋ labɩna nɛ ɛyɔɔdaa se “fezuu wɛ ɖoŋ ɛlɛ tomnaɣ wɛnɩ ɛjandʋ.” (Mat. 26:40, 41) Yesu kaanɩ pɩ-taa se patɩtalɩ pilim, pʋyɔɔ etiyele nɛ apostoloowaa wɛtʋ ndʋ tɩɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ.

Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Mandy nɛ ɛñɩnaɣ se lalaa ɩlakɩ mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ paa ɛzɩmtaa, ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ ɛwɛɛ nɛ ɛñakɩ pana se ɛmaɣzɩnɩ Yesu nɛ ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. Ɛyɔɔdaa se: “Mañakɩ pana se mɔntɔzɩ se ɛyaa tɩŋa tɩtalɩ pilim, nɛ mankaŋ ma-lɩmaɣza ɛyaa wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ ɛzɩ Yehowa lakʋʋ yɔ.” Yele nɛ ɛzɩma Yesu naɣaɣ ɛyaa pʋtɔdɩyɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ patɩtalɩ pilim yɔ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋwɩlɩ lalaa hɛɛɛ wɛtʋ.

Yesu taɣaɣ Ɛsɔ liu. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu kaawɛ tɛtʋ yɔɔ nɛ pomuluu-i yɔ, ɛɛɖɔkɩ ɛ-tɩ. Pakʋ ɛ-tɔm, papaɖɩ-ɩ nɛ panazɩ-ɩ. Paa mbʋ yɔ, etaalesi hɛɛɛ wɛtʋ ndʋ ɛɛwɛna yɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, “eyebi ɛ-tɩ nɛ Weyi ɛhʋʋ tɔm siɣsiɣ yɔ.” (1 Pɩy. 2:23) Yesu kaanawa se ɛ-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ, ɛkaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ, nɛ ɛkaɣ hɔm mba palakɩ-ɩ kɩdɛkɛdɩm yɔ pa-nɩŋgbaaŋ alɩwaatʋ kɩbandʋ yɔɔ.

Ye pomuluu-ɖʋ nɛ ɖicosuu nɛ pana yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɛzɩ tɔm wɛɛkʋʋ kɩwɛɛkʋ. Pʋyɔɔ Masɩ tɔzʋʋ-ɖʋ se: “Ɛyʋ pana ɛɛlakɩ Ɛsɔ siɣsiɣ tɔm yɔɔ.” (Yak. 1:20) Paa ɖɩwɛnɩ toovenim se pɩwɩzɩ-ɖʋ yɔ, ɖɛ-tɛ mantɩtalɩ pilim wɛtʋ pɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩla mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ.

Payaɣ Caama ɛjaɖɛ taa koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Cathy nɛ ɛmaɣzaɣ ɖoŋ ɖoŋ se: ‘Ye ŋtɩlʋ ña-tɩ yɔɔ yɔ, nɔɔyʋ ɛɛkaɣ mbʋ labʋ ño-lone taa.’ Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɛtaa Yehowa liu yɔ lɛ, ɛlɛɣzɩ ɛ-wɛtʋ. Ɛyɔɔdaa se: “Lɛɛlɛɛyɔ, pɩtɩcɛyɩ se mɛnkɛ weyi ɛñɔɔzɩ ɛ-tɩ se ɛlʋ ɛ-tɩ yɔɔ paa ɛzɩmtaa yɔ. Manpɩzɩɣ nɛ malɩzɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ mawɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, manawa se Yehowa kaɣ yebu nɛ kɩdɛkɛdɩm mbʋ pɩwɛ ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ pɩsɩɩ tɩnaɣ.” Ye wiɖiyi pɛtɛmɩ-ŋ muluu yɔ, maɣzɩnɩ ɛzɩma Yesu kaata Yehowa liu yɔ, nɛ pɩkaɣ-ŋ sɩnʋʋ se ŋtaalesi hɛɛɛ wɛtʋ ndʋ ŋwɛna yɔ.

“KOBOYAƔ TƖNAA KƐLƐ LAŊƖYƐ HƐƐƐ TƖNAA”

Ɛzɩma hɛɛɛ wɛtʋ pɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ-ɖʋ kaɖɛ alɩwaatʋ taa?

Yesu ñɩɣ niye se ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɛɛ koboyaɣ taa yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. Ɛyɔɔdaa se “Koboyaɣ tɩnaa kɛlɛ laŋɩyɛ hɛɛɛ tɩnaa.” (Mat. 5:5) Yʋsɩ ɛzɩma hɛɛɛ wɛtʋ sɩɣnɩ-ɖʋ wɛtʋ tʋnɛ tɩ-taa yɔ.

Hɛɛɛ wɛtʋ yeki se ɖɩlʋbɩnɩ nɩɣzɛ nesi ɖɔkʋʋ taa. Payaɣ Ositralii ɛjaɖɛ taa koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Robert nɛ ɛyɔɔdaa se: “Maaheyi pana tɔm ndʋ ma-maɣmaɣ mantaasɔɔlɩ yɔ ma-halʋ. Ɛlɛ tɔm pee kɩdɛkɛda wena alɩɣ pana alɩwaatʋ taa yɔ, paapɩzɩɣ nɛ paɖaɣnɩ-yɛ pɩsɩnʋʋ. Pɩɩcɛyɩ-m siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ manawa se manɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ kpem yɔ.”

“Pituuluu ɖa-tɩŋa tam sakɩyɛ” yɔɔdaɣ taa. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩyɔɔdʋʋ tɔm pee kɩdɛkɛda yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɔnɩ tɩlasɩ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ taa. (Yak. 3:2) Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, hɛɛɛ wɛtʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩcɔnɩ tɔm pee wena ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ a-ɖeɖe.—Adu. 17:27.

Robert ñaɣ pana siŋŋ se ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ tɩ ɖɔkʋʋ. Ɛbɛ lɩ pɩ-taa? Ɛyɔɔdaa se: “Lɛɛlɛɛyɔ, alɩwaatʋ ndʋ ma nɛ ma-halʋ ɖɩɩnɩɣnɩ ɖama tɔm natʋyʋ yɔɔ yɔ, mañakɩ pana se mewelisi camɩyɛ, mɔyɔɔdɩnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ pitaayele nɛ mamʋ pana. Ma nɛ ma-halʋ ɖa-taabalɩyɛ cɛyɩsaa nɛ pɩkpaɖɩ.”

Hɛɛɛ wɛtʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se nɔɔ kʋɖʋmaɣ ɛwɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa nɛ pɩkpaɖɩ. Ɛyaa mba pɩwɩzɩɣ-wɛ lɛɛ lɛɛ yɔ, pa-taa sakɩyɛ fɛyɩnɩ taabalaa pɩɖɔɔ. Ɛlɛ, hɛɛɛ wɛtʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ‘ɖɩñɔɔnɩ laŋhɛzɩyɛ tomiye nɖɩ ɖɩhɔkɩ-ɖʋ nɛ ɖama yɔ.’ (Efɛz. 4:2, 3) Cathy weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ mɛwɛɣnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, manpɩzɩɣ nɛ mɔñɔtɩnɩ lalaa, paa pɩwɛ kaɖɛ se ma nɛ ɛyaa nabɛyɛ ɖɩwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa yɔ.”

Hɛɛɛ wɛtʋ kɔŋnɩ laŋhɛzɩyɛ. Bibl yɔɔdʋʋ se nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛ “lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩlɩnɩ hayo yɔ” nɛ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ laŋhɛzɩyɛ pɛ-hɛkʋ taa. (Yak. 3:13, 17) Ɛyʋ weyi ɛwɛ hɛɛɛ yɔ, ɛwɛnɩ “laŋhɛzɩyɛ.” (Adu. 14:30) Martin ñaɣ pana siŋŋ se ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ, nɛ ɛyɔɔdaa se: “Lɛɛlɛɛyɔ, maañɩkɩɣ lalaa yɔɔ paa ɛzɩmtaa se pala mbʋ mɔnsɔɔlaa yɔ, nɛ mehiɣ laŋhɛzɩyɛ nɛ taa leleŋ nɛ pɩkpaɖɩ.”

Toovenim taa lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩñaɣ pana siŋŋ pʋcɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. Koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se: “Toovenim taa lɛ, halɩ nɛ sɔnɔ, pana kpaɣ man-taa siŋŋ alɩwaatʋ natʋyʋ taa.” Ɛlɛ Yehowa weyi eseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, ɛkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ ɖa-pana ñaɣʋ taa. (Iza. 41:10; 1 Tim. 6:11) Ɛpɩzɩɣ nɛ ‘ɛtɛzɩ-ɖʋ falɩsʋʋ’; ɛpɩzɩɣ ɛla nɛ ‘ɖɩkpa ɖoŋ.’ (1 Pɩy. 5:10) Ɛzɩ apostoloo Pɔɔlɩ yɔ, alɩwaatʋ kaaɖɛɣ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ “Krɩstʋ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ ɛ-camɩyɛ lakasɩ.”—2 Kɔr. 10:1.

^ tay. 2 Pɛlɛɣzɩ hɩla naayɛ.