1, 2. (a) Ɛzɩma nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ paɣzaa? (b) Ɛbɛ Aɖam nɛ Ɛva paatɩlɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

NESI ɖɔkʋʋ kɛ ɛyʋ wezuu caɣʋ hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. Ye ɖɩtɩlɩ ɖenɖe nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ lɩnaa nɛ kaɖʋwa ŋga tɩwɛna yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ ɖʋtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ ɖihiɣ wazasɩ nzɩ tɩkɔŋna yɔ. Ɛsɔ lɩzɩ Aɖam nɛ ɛtɛ lɛ, ewoni kpɩna ɛ-cɔlɔ se ɛha-yɛ hɩla. Aɖam na se paa kpɩnɛ nɖɩ lɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taabalʋ, ɛlɛ ɛtɩna “sɩnɩyʋ weyi ɛmʋnɩ-ɩ yɔ.” Peeɖe Ɛsɔ yeba nɛ ɖom sɔsɔm nabʋyʋ tɔlɩ Aɖam yɔɔ, nɛ ɛlɩzɩ e-sinaɣ nakɛyɛ nɛ ɛlabɩnɩ halʋ nɛ ewoni-i Aɖam cɔlɔ. (Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 2:20-24.) Ye mbʋ, Ɛsɔ cɔlɔ nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ lɩnaa.

² Pɩnzɩ sakɩyɛ pʋwayɩ lɛ, Yesu tasɩ yɔɔdʋʋ tɔm ndʋ Yehowa kaayɔɔdɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ. Ɛtɔm se: “Pɩwɛnɩ ɛyʋ se eyele ɛ-caa nɛ e-ɖoo nɛ ɛñɔɔnɩ ɛ-halʋ nɛ pa-naalɛ pakaa tomnaɣ kʋyʋmaɣ.” (Mat. 19:4, 5) Ɛsɔ kpaɣ Aɖam sinaɣ nɛ ɛlabɩnɩ kajalaɣ halʋ yɔ, ye mbʋ pɩtʋʋ fɛyɩ se piyeba nɛ Aɖam nɛ Ɛva  pana se pɛkɛ tomnaɣ kʋɖʋmaɣ. Yehowa taaɖʋ se wiɖiyi halʋ nɛ ɛ-walʋ pekizi ɖama. Ɛtaaɖʋ ɖɔɖɔ se abalʋ ɛwɛɛnɩ halaa sakɩyɛ yaa halʋ ɛwɛɛnɩ walaa sakɩyɛ.

3. Ɛbɛ kaakɛnɩ nesi ɖɔkʋʋ kaɖʋwa sɔsɔɔ?

³ Aɖam taa kaalabɩ leleŋ nɛ ɛ-halʋ kʋsɔɔlʋ weyi ɛya pʋwayɩ se Ɛva yɔ. Ɛva kaakɛ “sɩnɩyʋ weyi ɛmʋnɩ” Aɖam camɩyɛ yɔ. Nɛ ye pa-taa paa weyi ɛlakɩ ɛ-tʋmɩyɛ camɩyɛ hɔʋ taa yɔ, piyeki nɛ pehiɣ koboyaɣ. (Kiɖe 2:18) Nesi ɖɔkʋʋ kaɖʋwa sɔsɔɔ kaakɛnaa se ɛyaa ɩlʋlɩ nɛ pisu tɛtʋ yɔɔ. (Kiɖe 1:28) Paa piya ɩsɔɔlɩ sɩ-lʋlɩyaa yɔ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se sɩkʋyɩ pɔ-cɔlɔ nɛ sɩɖɔkɩ nesi nɛ sɩɖʋ sɩ-maɣmaɣ sɩ-hɔŋ. Nɛ pazɩ pazɩ lɛ, ɛyaa su tɛtʋ yɔɔ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ, nɛ tɛtʋ tɩŋa pɩsɩ paradisuu.

4. Ɛbɛ kaatalɩ kajalaɣ nesi ɖɔkʋʋ?

⁴ Kajalaɣ nesi ɖɔkʋʋ katɩ kaɖɛ alɩwaatʋ ndʋ Aɖam nɛ Ɛva palɩzaa se pamaɣnɩ Yehowa paɣtʋ yɔɔ yɔ. Sataŋ Yiliyu, weyi payaɣ ɖɔɖɔ se “ɖooo lɔndaa ɖʋm” yɔ, epeɣzi Ɛva nɛ ɛlɛ maɣzɩ se ye ɛtɔɔ “kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm sɩmtʋ tɩʋ” piye yɔ, ɛwɛɣnɩ lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖiyeki se ɛtɩlɩ kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm yɔ. Ɛva tɩña waɖɛ nɖɩ ɛ-walʋ kaawɛnɩ hɔʋ taa yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩpɔzɩ ɛ-lɩmaɣza pʋcɔ nɛ ɛtɔɔ tɩʋ piye nɖɩ. Aɖam ɖɔɖɔ tɩña Ɛsɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ etisaa nɛ ɛtɔɔ tɩʋ piye nɖɩ ɛ-halʋ cɛlɩ-ɩ yɔ.—Natʋ 12:9; Kiɖe 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Ɛzɩma Aɖam nɛ Ɛva pocosi Yehowa yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

⁵ Alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ pɔzɩ Aɖam akɔnta ɛ-lakasɩ yɔɔ yɔ, ɛtɔm se ɛ-halʋ cɔlɔ pɩlɩnaa nɛ ɛnʋ la kɩwɛɛkɩm. Ɛyɔɔdaa se: “Halʋ weyi ŋsɩ-ɩ mɔn-cɔlɔ yɔ, ɛnʋ ɛcɛlɩnɩ-m tɩʋ piye nɛ mɔntɔɔ!” Ɛva ñɔtɔm se ɖʋm cɛtɩnɩ-ɩ nɛ ɛtɔɔ tɩʋ piye. (Kiɖe 3:12, 13) Aɖam nɛ Ɛva pañɩnɩ kawanaɣ, ɛlɛ Yehowa hɔm pa-nɩŋgbaaŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pamanɩ ɛ-paɣtʋ yɔɔ faɖaɖa. Pɔ-tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ siŋŋ. Pʋcɔ halʋ nɛ ɛ-walʋ pehiɣ koboyaɣ lɛ, pɩwɛɛ se pa-taa paa weyi lɛ, ɛña Yehowa nɛ ye ɛlabɩ nabʋyʋ yɔ ɛtaawaanɩ lɛlʋ.

6. Tɔm ndʋ tɩwɛ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:15 taa yɔ, tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

⁶ Paa Sataŋ kaahɔyɩ ñaɖʋʋ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ, Yehowa tɩŋnɩ Bibl taa kajalaɣ natʋ tɔm yɔɔ nɛ ɛha ɛyaa lidaʋ. (Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 3:15.) Natʋ tɔm ndʋ, tɩwɩlɩɣ se ‘halʋ pʋlʋlaɣ’ kaɣ tɔyɩtʋʋ Sataŋ. Ye mbʋ, Yehowa wɩlaa se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛ ɛ nɛ tiyiyaa siɣsiɣ ñɩma mba pɛsɛɣ-ɩ ɛsɔdaa yɔ pɛ-hɛkʋ taa. Bibl kpaɣ tiyiyaa mba nɛ kɩmaɣzɩnɩ Yehowa halʋ. Nɛ pa-taa nɔɔyʋ ɛkaɣ tiyuu se ‘ɛtɔyɩtɩ’ Sataŋ nɛ eyele nɛ ɛyaa mba pañaŋɩ-ɩ yɔ, pehiɣ waɖɛ nɖɩ Aɖam nɛ Ɛva paalesaa yɔ; pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pacaɣ wezuu maatɛŋ tɛtʋ yɔɔ ɛzɩ Yehowa kaaɖʋʋ kiɖe tɛɛ yɔ.—Yoh. 3:16.

7. (a) Kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ Aɖam nɛ Ɛva pamanɩ Yehowa paɣtʋ yɔɔ yɔ, kaɖɛ nɖɩ nesi ɖɔkɩyaa katɩɣ? (b) Ɛbɛ Bibl pɔzʋʋ walaa nɛ halaa se pala?

⁷ Aɖam nɛ Ɛva pa-kaañamtʋ kɔnɩ kaɖɛ pe-nesi ɖɔkʋʋ nɛ nesi ɖɔkʋʋ mbʋ ɛyaa lakɩ yɔ, pɩ-yɔɔ. Kaañamtʋ ndʋ, tiyeba nɛ Ɛva nɛ halaa panɩɣ wɩzasɩ alɩwaatʋ ndʋ pahakɩ hosi nɛ alɩwaatʋ ndʋ palʋlʋʋ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, halaa ñɩnɩɣ se pa-walaa ɩsɔɔlɩ-wɛ nɛ abalaa ñañazɩɣ-wɛ; halɩ palakɩ-wɛ kañatʋ, ɛzɩ ɖɩnaʋ nesi ɖɔkʋʋ sakɩyɛ taa sɔnɔ yɔ. (Kiɖe 3:16) Bibl pɔzʋʋ walaa se peɖiyi pɔ-hɔŋ nɛ sɔɔlɩm. Nɛ kɩpɔzʋʋ halaa se poluzi pa-tɩ pa-walaa tɛɛ. (Efɛz. 5:33) Ye halʋ nɛ ɛ-walʋ pañaŋ Yehowa nɛ pɛkpɛndɩɣ nɛ palakɩ tʋmɩyɛ yɔ, piyeki nɛ paakatɩɣ kala sakɩyɛ.

8. Suwe ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ, kpaɣnɩ Aɖam alɩwaatʋ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ Tɛʋ Sɔsɔʋ alɩwaatʋ taa?

⁸ Aɖam nɛ Ɛva palʋlɩ halɩbiya nɛ abalɩbiya pʋcɔ nɛ pasɩkɩ. (Kiɖe 5:4) Pa-pɩyalʋ kajalaɣ ñɩnʋ Kayɩnɩ kpaɣ e-neu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ nɛ ɛlɛ pɩsɩ ɛ-halʋ. Laamɛɛkɩ weyi ɛlɩnɩ Kayɩnɩ liɖe taa yɔ, ɛnʋ kɛnɩ kajalaɣ tʋ weyi Bibl yɔɔdaa se ɛkpaɣ halaa naalɛ yɔ. (Kiɖe 4:17, 19) Kpaɣnɩ Aɖam alɩwaatʋ nɛ piwolo Tɛʋ Sɔsɔʋ alɩwaatʋ taa lɛ, ɛyaa pazɩ yem kaakɛnɩ Yehowa sɛyaa. Pa-taa nabɛyɛ lɛ Aabɛɛlɩ, Enɔɔkɩ, Noa nɛ ɛ-hɔʋ. Bibl yɔɔdaa se Noa alɩwaatʋ taa, “Ɛsɔ pɩyalaa na se ɛyaa pɛlaa mʋnɩ-wɛ nɛ pakpaɣ-wɛ halaa pe-kpeekpe, mba peɖeni-wɛ yɔ.” Ɛlɛ Ɛsɔ taaɖʋ se tiyiyaa ɩpɩsɩ ɛyaa nɛ pakpaɣ halaa; piyeba nɛ payaa piya nzɩ palʋlaa yɔ se ɖogowaa. Sɩɩwɛ kañatʋ pɩdɩɩfɛyɩ. Pɩtasɩ lɛ, “ɛyʋ kañatʋ paɣlɩ tataa nɛ ɛ-laŋɩyɛ maɣzɩɣ lɩmaɣza kɩdɛkɛda yeke, evemiye kpeekpe taa.”—Kiɖe 6:1-5.

9. (a) Ɛbɛ Yehowa labɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa mba paawɛ Noa alɩwaatʋ taa yɔ? (b) Nɛ mbʋ pɩlabɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

⁹ Yehowa yeba nɛ tɛʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ nɩɩ Noa alɩwaatʋ taa nɛ kiɖezi kañatʋ tɩnaa tɛtʋ yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, ɛyaa ɛza kaasɛnɩ pa-tʋma ɛzɩ nesi ɖɔkʋʋ mbʋ yɔ. Piyeba nɛ patɩkpaɣ tɔm ndʋ “siɣsiɣ tɔm susuyu” Noa yɔɔdɩ Tɛʋ Sɔsɔʋ yɔɔ yɔ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ. (2 Pɩy. 2:5) Yesu kpaɣ mbʋ pɩɩlabɩ Noa alɩwaatʋ taa yɔ nɛ ɛmaɣzɩnɩ mbʋ pɩlakɩ ɖa-alɩwaatʋ taa yɔ. (Kalɩ Maatiyee 24:37-39.) Sɔnɔ, ɛyaa sakɩyɛ tɩsɔɔlɩ welisuu Kewiyaɣ laŋhɛzɩyɛ tɔm ndʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɛɛ nɛ posusuu ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ se pʋcɔ nɛ ɛjaɖɛ tɛm talɩ yɔ. Ye mbʋ, mbʋ pɩlabɩ Noa alɩwaatʋ taa yɔ, pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ ɖitaayele nɛ nesi ɖɔkʋʋ nɛ piya wɛnʋʋ pala nɛ ɖɩsɔɔ se Yehowa kɩyakʋ ñɔtɩ kpam.

10. (a) Sɔnzɩ sakɩyɛ taa, lɩmaɣza wena ɛyaa kaawɛnɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ yɔɔ? (b) Ɛzɩma tɩyɛ Abraham nɛ ɛ-halʋ Saara paha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ pe-nesi ɖɔkʋʋ taa?

¹⁰ Noa nɛ ɛ-pɩyalaa pa-taa paa weyi kaawɛnɩ halʋ kʋɖʋm ɖeke na. Paa mbʋ yɔ, Tɛʋ Sɔsɔʋ wayɩ, abalaa nabɛyɛ kpaɣ halaa sakɩyɛ. Kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kaatɔyɩ ajɛɛ sakɩyɛ sɔnzɩ taa nɛ pɩkpɛndɩnɩ Ɛsɔ sɛtʋ natʋyʋ taa. Alɩwaatʋ ndʋ Abraham nɛ ɛ-halʋ Saara pakʋyaa nɛ powolo pacaɣ Kanaŋ ɛjaɖɛ taa yɔ, ɛyaa mba paawɛ peeɖe yɔ, palakaɣ lakasɩ nzɩ sɩtaaɖʋʋ nesi ɖɔkʋʋ hɩɖɛ yɔ. Piyeba nɛ Yehowa ɖʋ se eɖeziɣ Sodom nɛ Gomɔɔrɩ tɛtʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyaa mba paawɛ peeɖe yɔ, palakaɣ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ lakasɩ sɔsɔsɩ. Ɛlɛ, Abraham ñaawɛ ndɩ kpem. Ɛɛkɛ hɔʋ ñʋʋdʋ kɩbanʋ, nɛ ɛ-halʋ Saara ñoluzaɣ ɛ-tɩ ɛ-tɛɛ nɛ ɛkɛ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ. (Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 3:3-6.) Abraham yeba nɛ ɛ-pɩyalʋ Izaakɩ kpaɣ halʋ weyi ɛsɛɣ Yehowa yɔ. Toovenim Ɛsɔ sɛtʋ kaacɛyɩ ɖɔɖɔ Yakɔɔb ɛzɩdaa, pʋyɔɔ ɛkpaɣ halaa mba pɛsɛɣaɣ Yehowa yɔ, nɛ pʋwayɩ ɛ-pɩyalaa kɔɔ papɩsɩ Izrayɛɛlɩ cejewe hiu nɛ naalɛ ñʋndɩnaa.

11. Ɛzɩma tɩyɛ Moyizi Paɣtʋ kandɩyaɣ Izrayɛɛlɩ piya yɔɔ?

¹¹ Pʋwayɩ lɛ, Yehowa ɖʋ ɛgbɛyɛ nɛ Izrayɛɛlɩ piya. Ɛha-sɩ Moyizi Paɣtʋ se tɩsɩnɩ-sɩ nɛ sɩtɩlɩ ɛzɩma sɩla hɔŋ taa yɔ, pɩkpɛndɩnɩ hɔŋ weyi ɩ-taa halaa sakɩyɛ wɛɛ yɔ. Paɣtʋ ndʋ tɩ-taa, Yehowa kizini Izrayɛɛlɩ piya se sɩ nɛ sɩɩnaa layaa pataaɖɔkɩ  nesi. Ɛlabɩ mbʋ se pɩkandɩyɩ sɩ-yɔɔ fezuu taa. (Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 7:3, 4.) Alɩwaatʋ ndʋ hɔʋ nakʋyʋ katɩɣ kala sɔsɔna yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ, Izrayɛɛlɩ piya taa ɛzʋtʋyaa sɩɣnɩ-kʋ se kɩcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe. Ye halʋ yaa abalʋ nɔɔyʋ tɛŋga ɛlabɩ acɛyɛ, yaa ye pa-taa nɔɔyʋ ɛlakɩ sʋsɩ, yaa ɛmaɣzɩɣ se ɛ-tɛŋga labɩ acɛyɛ yɔ, paɣtʋ sɩɣaɣnɩ-wɛ se pɔcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe. Paawɛnɩ waɖɛ se pekizi ɖama, ɛlɛ pɩɩwɛɛ se paɣtʋ ɛha-wɛ nʋmɔʋ nɛ pʋcɔ. Abalʋ pɩzaɣ se ekizi ɛ-halʋ ye “ɛna ɛ-yɔɔ kʋzɔɔtʋ natʋyʋ” yɔ. (Wp. 24:1) Bibl tɩyɔɔdɩ mbʋ “kʋzɔɔtʋ” ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkɛ yɔ. Ɛlɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩtaakɛ paa tɔm cikpetu ndʋ lɛ tɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ekizi ɛ-halʋ.—Lev. 19:18.

12, 13. (a) Ɛbɛ abalaa nabɛyɛ lakaɣ pa-halaa Malakiya alɩwaatʋ taa? (b) Sɔnɔ, ye koobu nɔɔyʋ ɛlabɩ acɛyɛ nɛ koobu lɛlʋ halʋ yaa ɛ-walʋ nɛ ɛ nɛ ɩ pɔɖɔkɩ nesi, ɛbɛ pɩtɛŋnɩ-ɩ?

¹² Nayʋ Malakiya alɩwaatʋ taa, Yuda mba sakɩyɛ lakaɣ agutaaku lakasɩ nɛ pekiziɣ pa-halaa paa tɔm ndʋ lɛ tɩ-yɔɔ. Pɔɖɔɔnaɣ pe-evebitu taa halaa se pakpaɣ asɛyaa, yaa halaa mba pataasɛɣ Yehowa yɔ. Halɩ alɩwaatʋ ndʋ Yesu kaawɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ, Yuda mba kaawɛ pa-lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ; pekizaɣ pa-halaa “paa tɔm ndʋ lɛ tɩ-yɔɔ.” (Mat. 19:3) Yehowa paɖaɣ abalaa mba palakaɣ mbʋ yɔ.—Kalɩ Malakiya 2:13-16.

¹³ Sɔnɔ ɖɔɖɔ, Yehowa tɩsɔɔlɩ se ɛ-sɛyaa mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ, pala agutaaku lakasɩ nɛ pekizi ɖama. Ðɩkpaɣ se koobu nɔɔyʋ nɛ koobu lɛlʋ halʋ palabɩ acɛyɛ; pɩkɔm pʋwayɩ lɛ halʋ ɛnʋ nɛ ɛ-walʋ pɛcɛ nesi. Pɛtɛm nesi cɛbʋ lɛ, halʋ nɛ koobu weyi paalabɩ acɛyɛ yɔ, pakpaɣ ɖama. Ye koobu weyi ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm mbʋ yɔ etikpiɖi yɔ, palɩzɩɣ-ɩ ɛgbɛyɛ taa se pɩsa nɛ ɛgbɛyɛ wɛɛ kele kele. (1 Kɔr. 5:11-13) Pʋcɔ nɛ paɖaɣnɩ koobu ɛnʋ mʋʋ ɛgbɛyɛ taa lɛ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɛla “laŋɩyɛ pɩsʋʋ tʋma kɩbana.” (Luka 3:8; 2 Kɔr. 2:5-10) Lakasɩ nzɩ sɩtɩtɔyɩ ɛgbɛyɛ taa, ɛlɛ ye koobu nɔɔyʋ ɛlabɩ-sɩ yɔ, pɩwɛɣ kaɖɛ se pɔsɔɔ sɩ-yɔɔ. Ye mbʋ, paa patɩyɔɔdɩ alɩwaatʋ ɛzɩma pɩwɛɛ se koobu ɛnʋ ɛla pʋcɔ nɛ patasɩ-ɩ mʋʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpaɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pɩpɩzɩɣ pɩla pɩnaɣ yaa pɩcɛzɩ mbʋ. Pɩhaɣ kɩwɛɛkɩm laɖʋ ɛnʋ waɖɛ se ɛwɩlɩ se ekpiɖi toovenim taa. Ye papɩsɩnɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa ɛlɛ etikpiɖi toovenim taa yɔ, ɛkaɣ labʋ akɔnta “Ɛsɔ tɔm tɩŋ tɛɛ.”—Roma 14:10-12; cɔnɩ La Tour de Garde 15 février 1980, hɔɔlɩŋ 31-32.

14. Wazaɣ ŋga Moyizi Paɣtʋ kaawɛna?

¹⁴ Moyizi Paɣtʋ ɖiyi Izrayɛɛlɩ samaɣ pɩnzɩ 1500 mbʋ yɔ. Paɣtʋ ndʋ, tɩsɩɣaɣnɩ-kɛ se kɔcɔnɩ hɔŋ taa kala nɛ kala lɛɛna ɖeɖe, nɛ tiɖiyi-kɛ ɖɔɖɔ nɛ tɩtanɩ-kɛ Krɩstʋ yaa Mesiya. (Gal. 3:23, 24) Moyizi Paɣtʋ sɩ tɩnaɣ alɩwaatʋ ndʋ Yesu sɩba yɔ, nɛ kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ lɛ, Ɛsɔ labɩ ɖʋtʋ kɩfatʋ. (Ebr. 8:6) Ðʋtʋ kɩfatʋ ndʋ, tɩɩhaɣ Krɩstʋ mba waɖɛ se pala mbʋ payɩ Moyizi Paɣtʋ haɣaɣ Ɛsɔ sɛyaa waɖɛ se pala yɔ.

15. (a) Nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se Krɩstʋ mba ɩɖɔ? (b) Ye Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɛcaɣ se ɛ nɛ ɛ-tɛŋga pɛcɛ nesi yɔ, tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɛmaɣzɩ?

¹⁵ Kɩyakʋ nakʋyʋ Farɩsɩ mba nabɛyɛ pɔzɩ Yesu tɔm natʋyʋ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ. Yesu cosi-wɛ se paa Moyizi paɣtʋ ɛhaɣaɣ ɛyʋ waɖɛ se ekizi ɛ-tɛŋga yɔ, “ɖooo kiɖe tɛɛ lɛ pɩtaafɛyɩ mbʋ.” (Mat. 19:6-8) Ye mbʋ, Yesu wɩlaa se ɖʋtʋ ndʋ Ɛsɔ kaalabɩ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ, tɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se Krɩstʋ mba ɩɖɔ. (1 Tim. 3:2, 12) Papɩsɩ “tomnaɣ kʋyʋmaɣ” nɛ pʋyɔɔ lɛ,  pɩwɛɛ se halʋ nɛ ɛ-walʋ pɔñɔɔnɩ ɖama nɛ peyele nɛ sɔɔlɩm mbʋ pɛwɛnɩ Yehowa yɔɔ nɛ ɖama yɔɔ yɔ, pɩcɛyɩsɩ tomiye nɖɩ ɖɩwɛ pɛ-hɛkʋ taa yɔ. Ye halʋ nɛ ɛ-walʋ pekizi ɖama komina ɛzɩdaa nɛ pɩtɩkɛ acɛyɛ yɔɔ yɔ, pɛfɛyɩnɩ waɖɛ se pa nɛ nɔɔyʋ patasɩ ɖɔkʋʋ nesi. (Mat. 19:9, ABT) Ɛzɩ nayʋ Ozee kaakpaɣʋ nɛ ekpeɣ ɛ-halʋ acɛyɛ tʋ Gomɛɛrɩ yɔ, ye Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɛlabɩ acɛyɛ nɛ ekpiɖi pʋwayɩ yɔ, ɛ-tɛŋga pɩzɩɣ nɛ ɛlɩzɩ se ɛkpakɩɣ ekpeɣ-i. Yehowa ɖɔɖɔ kaakpeɣ Izrayɛɛlɩ samaɣ alɩwaatʋ ndʋ kalabɩ fezuu taa acɛyɛ nɛ sɩɩnaa layaa nɛ kekpiɖi pʋwayɩ yɔ. (Oz. 3:1-5) Ɛlɛ, ye nɔɔyʋ ɛnawa se ɛ-tɛŋga labɩ acɛyɛ, ɛlɛ etisi nɛ ɛ nɛ ɩ pasʋʋnɩ ɖama yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-i. Bibl ɛɛtasɩɣ-ɩ haʋ waɖɛ se ɛ nɛ ɛ-tɛŋga pɛcɛ nesi.

16. Tɔm ndʋ Yesu yɔɔdɩ ɛɖandʋ caɣʋ yɔɔ?

¹⁶ Yesu yɔɔdaa se ye pɩtɩkɛ acɛyɛ yɔɔ yɔ, Krɩstʋ tʋ fɛyɩnɩ waɖɛ se ekizi ɛ-tɛŋga. Pʋwayɩ lɛ, ɛyɔɔdɩ se ɛyaa nabɛyɛ wɛɛ lɛ, “pɩha-wɛ” se pacaɣ ɛɖandʋ. Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se weyi ɛpɩzɩɣ lɛ, ɛcaɣ mbʋ. (Mat. 19:10-12) Ɛyaa sakɩyɛ lɩzaa se pacakɩ ɛɖandʋ se pɩsa nɛ paka pa-lɩmaɣza Yehowa sɛtʋ yɔɔ. Mba palakɩ mbʋ yɔ, pamʋnɩ samtʋ.

17. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ Krɩstʋ tʋ nɛ ɛna se pɩwɛɛ se ɛɖɔkɩ nesi yaa ɛtaaɖɔkɩ?

¹⁷ Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ Krɩstʋ tʋ nɛ ɛna se pɩwɛɛ se ɛɖɔkɩ nesi yaa ɛtaaɖɔkɩ? Pɩwɛɛ se ɛtazɩ ɛ-taa camɩyɛ nɛ ɛna se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛcaɣ ɛɖandʋ na. Apostoloo Pɔɔlɩ yɔɔdaa se pɩkɩlɩɣ ɖeu se ɛyʋ ɛcaɣ ɛɖandʋ. Paa mbʋ yɔ ɛtɔm se: “Hatiye cɛyʋʋ yɔɔ lɛ, paa abalʋ weyi lɛ ɛwɛɛnɩ ɛ-halʋ, nɛ paa halʋ weyi lɛ ɛwɛɛnɩ ɛ-walʋ.” Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Ye paapɩzɩɣ pa-tɩ ɖɔkʋʋ kɔyɔ, pakpaɣ halaa yaa pawalɩ; halʋ kpaɣʋ yaa walʋʋ kɩlɩ ɖeu tɩgbayɩtʋ miŋ ñakʋʋ ɛyʋ yɔ.” (1 Kɔr. 7:2, 9) Ye ɛyʋ ɛɖɔkɩ nesi yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɩ se ɛtaatɔlɩ kʋzʋʋ pilinzi yɔɔ saɣyʋʋ yaa kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa. Pɩtasɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɛmaɣzɩ nɛ ɛna se ɛtalɩ walʋʋ yaa halʋ kpaɣʋ na. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ apostoloo Pɔɔlɩ yɔɔdaa se: “Ye nɔɔyʋ ɛmaɣzɩɣ se ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛcaɣ ɛɖandʋ yɔ, nɛ ye ɛɖɛ evebitu yaa pɛlɛtʋ yɔɔ yɔ, pʋbʋ lɛ, pʋnɛ pɩwɛɛ se ɛla: Ɛla mbʋ ɛsɔɔlaa yɔ; ɛtɩla kɩwɛɛkɩm. Ɛkpaɣ halʋ yaa ɛwalɩ.” (1 Kɔr. 7:36, nwt; 1 Tim. 4:1-3) Ɛlɛ pɩtɩpɔzɩ se pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ ɛmaɣzɩ se ɛzɩma kʋzʋʋ lɩmaɣza cɛyɩɣ-kɛ yɔ pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se kekpedisi nɛ kɔɖɔkɩ nesi. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, katɩpɩɩ se kala tʋmɩyɛ nɖɩ pɩpɔzʋʋ se halʋ yaa walʋ ɛla hɔʋ taa yɔ.

18, 19. (a) Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ pʋcɔ nɛ halʋ nɛ abalʋ pɔɖɔkɩ nesi Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa? (b) Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

¹⁸ Pʋcɔ nɛ halʋ nɛ abalʋ pɔɖɔkɩ nesi Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se pɛkɛ mba paha pa-tɩ Yehowa nɛ pamɩyɩsɩ-wɛ lɩm nɛ pɔsɔɔlɩ-ɩ nɛ pa-laŋɩyɛ pilim yɔ. Pɩwɛɛ ɖɔɖɔ se sɔɔlɩm siŋŋ ɛwɛɛ pɛ-hɛkʋ taa nɛ pɔsɔɔlɩ se pacakɩ ɖama cɔlɔ ɛzɩ halʋ nɛ ɛ-walʋ yɔ. Yehowa kaɣ-wɛ wazʋʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɔɖɔm paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se pɔɖɔkɩ nesi “Kɩbaɣlʋ taa yeke” yɔ, tɩ-yɔɔ. (1 Kɔr. 7:39) Pɔɖɔkʋʋ nesi nɛ pɩtɛ lɛ, pɩwɛɛ se pakpaɣ Bibl lɔŋ tasʋʋ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ. Ye palabɩ mbʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pehikiɣ koboyaɣ pe-nesi ɖɔkʋʋ taa.

¹⁹ Sɔnɔ ɖɩwɛ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa, nɛ ɛyaa sakɩyɛ fɛyɩnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tiyeki se koboyaɣ ɛwɛɛ hɔʋ taa yɔ. (2 Tim. 3:1-5) Ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ Bibl paɣtʋ kila wena asɩɣnɩ Krɩstʋ mba se pehiɣ koboyaɣ pe-nesi ɖɔkʋʋ taa paa pakatɩɣ kala yɔ. Pɩkaɣ-wɛ sɩnʋʋ se powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɔɖɔ wezuu maatɛŋ nʋmɔʋ taa.—Mat. 7:13, 14.