1. Ɛyaa mba pɛwɛ suuɖu yɔ, ɛbɛ yɔɔ ŋsɔɔlɩ pɔ-tɔm?

 ÐA-TƖŊA ɖɩsɔɔlɩ ɛyaa mba pɛwɛ suuɖu yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Ðɩñaŋ ɛyaa mba papɩzɩɣ nɛ paɖaŋ nabʋyʋ nɛ paakɔʋ pana yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ picoɖuu-ɖʋ nɛ lalaa wɩlɩɣ se pɛwɛ suuɖu yɔ, pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ. Nɛ ɖa-taa wɛ leleŋ se weyi ɛkpɛlɩkɩnɩ-ɖʋ Bibl yɔ ɛɛwɛ suuɖu alɩwaatʋ ndʋ pɩlakaɣ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩkpɛlɩkɩ, ɖitisi yaa ɖɩɖɔ Bibl wɩlɩtʋ natʋyʋ yɔɔ yɔ. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ kpem se Yehowa Ɛsɔ wɛnɩ suuɖu ɖɔ-yɔɔ!—Roma 2:4.

2. Wɛtʋ ndʋ taa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩɖʋ suuɖu?

² Alɩwaatʋ ndʋ lalaa wɩlɩɣ se pɛwɛ suuɖu yɔ pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ; ɛlɛ pɩtɩla pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa pɩwɛ ɖa-maɣmaɣ kɛlɛʋ se ɖɩwɛɛ suuɖu. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ alɩwaatʋ ndʋ lɔɔɖa nɛ kpokponaa ɖɔʋ habɩyɛ yɔɔ yɔ, kɔzɩ kɔzɩ ye ɖɩcaɣ wayɩ yɔ. Pɩtɩla ɖɩkɔʋ pana siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ lalaa ɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ. Nɛ nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖaŋ tamaɣ ŋga Yehowa laba se ɛkɔŋnɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ yɔ. Ŋsɔɔlaa se ŋwɛɛ suuɖu nɛ pɩkɩlɩ? Tɔm ñʋʋ kʋnɛ, kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩnɩɩ suuɖu ɖʋʋ tɔbʋʋ nɛ mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyɩ kpem se ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ mbʋ pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ suuɖu nɛ pɩkɩlɩ yɔ.

3. Ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ, alɩwaatʋ ndʋ lalaa lakɩ nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, ɛzɩma ɛlakɩ?

³ Iyele nɛ ɖɩna nʋmɔŋ 4 weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛ suuɖu yɔ. Kajalaɣ lɛ, ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ ɛɛkɔʋ pana  lɛɛ lɛɛ. Alɩwaatʋ ndʋ lalaa lakɩ nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ ɛcakɩ ɖiɣ ɖiɣ nɛ ɛɛkpaɣ kɩmɩyɛ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɣ nɩɣzɛ taa yɔ ɛɛñasɩɣ lalaa tɔm. Palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm loyaɣ «ɛɛkɔʋ pana lɛɛ lɛɛ» kajalaɣ ɖeɖe Bibl taa alɩwaatʋ ndʋ pɔyɔɔdaa se Yehowa kɛ «Ɛsɔ weyi ɛnaɣ ɛyaa pʋtɔdɩyɛ nɛ ɛnɩɣ ɛyaa wɩzasɩ yɔ, weyi ɛɛkɔʋ pana lɛɛ lɛɛ, nɛ weyi ɛ-sɔɔlɩm siɣsiɣ ñɩmbʋ nɛ e-toovenim ɖɔ pɩdɩɩfɛyɩ yɔ.»—Ejl. 34:6.

4. Ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ ɛzɩma ɛlakɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɛɖaŋ yɔ?

⁴ Nabʋlɛ lɛ, ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛcaɣ ɖiɣ ɖiɣ nɛ ɛɖaŋ. Ye ɛɖaŋ nabʋyʋ nɛ pɩɩlakɩ lɔŋ yɔ, ɛñakɩ pana se ɛcaɣ ɖiɣ ɖiɣ yaa ɛɛkɔʋ pana. (Mat. 18:26, 27) Wɛtʋ ndʋ tɩ-taa pɩpɔzʋʋ se ɖɩcaɣ ɖiɣ ɖiɣ nɛ ɖɩɖaŋ yɔ tɩɖɔwa. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ yɔɔdʋʋnɩ-ɖʋ yɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩɖʋ suuɖu nɛ ɖiwelisi nɛ ɖɩtaacɛ ɛ-nɔɔ yɔɔ. (Yɔɔb 36:2) Pɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩɖʋ suuɖu alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɩɣnɩ kpɛlɩkɩyʋ nɔɔyʋ se ɛnɩɩ Bibl wɩlɩtʋ natʋyʋ taa yaa se ɛwa wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ natʋyʋ yɔ.

5. Ɛzɩma ɖɔɖɔ ɛyʋ wɩlɩɣ se ɛwɛ suuɖu?

⁵ Nabudozo lɛ, ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ eekpedesiɣ nɛ ɛla nabʋyʋ nɛ ɛtɩmaɣzɩ ɛ-ñʋʋ taa. Pɩkɛ toovenim se wɛtʋ natʋyʋ taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɛyʋ ɛla nabʋyʋ lɛɛ lɛɛ. Paa mbʋ yɔ, ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ, ye ɛwɛnɩ tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ se ɛlakɩ yɔ eekpedesiɣ nɛ ɛpaɣzɩ-ɖɩ labʋ; nɛ ɛɛlakɩ-ɖɩ lɛ eekpedesiɣ ɖɔɖɔ. Ɛlɛ, ɛkpakɩɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ ɛla mbʋ ɛkaɣ labʋ yɔ pɩ-ɖʋtʋ. Pʋwayɩ lɛ ɛkpaɣ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ nɛ ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ camɩyɛ.

6. Ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛkatɩɣ takɩm yaa kala yɔ, ɛzɩma ɛlakɩ?

⁶ Nabʋnaza lɛ, ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ ɛñakɩ pana nɛ ɛlʋkɩnɩ kala nɛ lɩmaɣza kɩbana. Hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa lɛ, nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛ suuɖu ɖʋʋ nɛ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ pɛ-hɛkʋ taa. Toovenim taa lɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ wɛɣ kaɖɛ naɖɩyɛ taa yɔ pɩtɩwɛɛkɩ pʋyʋ se ekuli ɛ-laŋɩyɛ nɛ eheyi  ɛ-taabalʋ kɩbanʋ nɔɔyʋ ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ. Ɛlɛ, ɛyʋ weyi ɛwɛ suuɖu yɔ ɛkaɣ maɣzʋʋ ɖɔɖɔ kɩbam mbʋ pɩtalɩɣ-ɩ e-wezuu caɣʋ taa yɔ pɩ-yɔɔ; nɛ ɛkaɣ labʋ e-ɖoŋ ɖeɖe nɛ ɛsɛɣ Yehowa nɛ taa leleŋ. (Kol. 1:11) Ða Krɩstʋ mba lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛ suuɖu hɔɔlɩŋ ɛnɩ ɩ-tɩŋa ɩ-taa. Ɛbɛ yɔɔ? Iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ lɩmaɣza naayɛ tɔm pazɩ.

7. Ɛzɩ Yakubu 5:7, 8 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyɩ kpem se ɛyʋ ɛɖʋ suuɖu? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

⁷ Pɩsa nɛ ɖihiɣ ñʋʋ yabʋ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛ suuɖu. Ɛzɩ caanaʋ taa Ɛsɔ sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩɖʋ suuɖu nɛ ɖɩɖaŋ se Ɛsɔ eyele nɛ ɛ-tamasɩ la. (Ebr. 6:11, 12) Bibl kpaɣ ɖɛ-wɛtʋ nɛ kɩmaɣzɩnɩ haɖʋ wɛtʋ. (Kalɩ Yakubu 5:7, 8.) Haɖʋ ɖuu ɖomaɣ nɛ ɛmɩzɩɣ-kɛ lɩm, ɛlɛ ɛɛsɩŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖeyi ɖeyi kakaɣ paɣlʋʋ yɔ. Ye mbʋ, haɖʋ ɖʋʋ suuɖu nɛ ɛɖaŋɩɣnɩ lidaʋ se ɛkaɣ kʋm tɔɔnaɣ. Ða ɖɔɖɔ, ɖiwoki pɩ-yɔɔ nɛ ɖɛ-ɛsa sɛɛnɩ fezuu taa tʋma labʋ, paa ɖɩɩsɩŋ «kɩyakʋ ŋgʋ [ɖa-Kɩbaɣlʋ] kaɣ kɔm yɔ.» (Mat. 24:42) Ðɩɖʋʋ suuɖu nɛ ɖɩɖaŋnɩ lidaʋ se Yehowa kaɣ yebu nɛ ɛ-tamasɩ tɩŋa la alɩwaatʋ ndʋ ɛɖʋwa yɔ tɩ-yɔɔ. Ye ɖiyebi suuɖu ɖʋʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩnɩɩ-ɖʋ nɛ ɖaŋʋʋ nɛ ɖɩpaɣzɩ posinuu Yehowa pazɩ pazɩ. Pɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ piyele nɛ ɖɩpaɣzɩ kam ɖa-lɩmaɣza wondu ndʋ ɖɩmaɣzɩɣ se tiyeki nɛ ɖihiɣ taa leleŋ lɛɛlɛɛyɔ lɛɛlɛɛyɔ yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ, ɖɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ tɩnaɣ yɔɔ nɛ ɖihiɣ ñʋʋ yabʋ.—Mik. 7:7; Mat. 24:13.

8. Ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ ɛzɩma pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ taabalɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa? (Koloosi mba 3:12, 13)

⁸ Ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ taabalɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa. Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖiwelisi camɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ lalaa kaayɔɔdʋʋ yɔ. (Yak. 1:19) Piyeki ɖɔɖɔ nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣ nɩɣzɛ taa yɔ, ɖɩɩkaɣ kpedesuu nɛ ɖɩyɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩtɩmʋna yɔ. Nɛ ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ, alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ lakɩ nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ ɖɩɩkaɣ kɔʋ pana lɛɛ lɛɛ. Mbʋ ɛzɩ ɖɩɩkpa-ɩ kɩmɩyɛ lɛ, ɖɩkaɣ ñaɣʋ pana se ‘ɖɔ-tɔm ɛtaanɩɩ ɖama nɛ ɖikpeɣ ɖama faaa.’—Kalɩ Koloosi mba 3:12, 13.

9. Alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩkpaɣ lɩmaɣza yɔ, ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ ɛzɩma pɩsɩɣnɩ-ɖʋ? (Aduwa 21:5)

⁹ Ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ pɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana. Mbʋ ɛzɩ ɖiikpedesaa yaa ɖɩɩkpaɣ lɩmaɣza nɛ ɖɩtɩmaɣzɩ pɩ-yɔɔ nɛ pʋcɔ lɛ, ɖɩkaɣ kpaɣʋ alɩwaatʋ nɛ ɖɩñɩnɩ mbʋ ɖɩcaɣ labʋ yɔ pɩ-yɔɔ tɔm nɛ pʋwayɩ lɛ ɖɩmaɣzɩ nɛ ɖɩna se ɛbɛ ɖɩlaba lɛ pɩkɩlɩɣ ɖeu. (Kalɩ Aduwa 21:5.) Ðɩkpaɣ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩñɩnɩɣ tʋmɩyɛ; pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖitisi nɛ ɖɩla tʋmɩyɛ kajalaɣ ñɩnɖɛ nɖɩ ɖihikiɣ yɔ, halɩ paa tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛɣnɩ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔɔ yɔ. Ɛlɛ, ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ, ɖɩkaɣ kpaɣʋ alɩwaatʋ nɛ ɖɩmaɣzɩ tɔm ɛzɩ tʋnɛ yɔ tɩ-yɔɔ: Le tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛɛ? Ñɩɣtʋ ɛzɩma pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖɩkpaɣ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ? Nɛ ɖoŋ weyi tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩkaɣ wɛnʋʋ ɖɔ-hɔʋ nɛ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ? Ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtaakpaɣ lɩmaɣza kɩdɛkɛda.

10. Ɛzɩma Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ ɛla nɛ ɛwɛɛ suuɖu nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ tam?

¹⁰ Tɩmɩ nɛ pɩsa nɛ ŋwɛɛ suuɖu nɛ pɩkɩlɩ. Suuɖu kɛ piye nɖɩ fezuu lʋlʋʋ yɔ ɖɩ-hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. (Gal. 5:22, 23) Pʋyɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩmnɩ Yehowa se ɛha-ɖʋ fezuu kiɖeɖeu nɛ kɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ki-piye. Ye ɖɩkatɩ wɛtʋ natʋyʋ nɛ tiyeki se ɖɩtaawɛɛ suuɖu yɔ, ‘ɖɩwɛɣ nɛ ɖɩpɔzʋʋ’ fezuu kiɖeɖeu nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ suuɖu. (Luka 11:9, 13) Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩpɔzɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ  ɛ-lɩmaɣza wɛtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ. Nɛ ɖɩtɩmɩɣ nɛ pɩtɛ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩla ɖo-ɖoŋ ɖeɖe nɛ ɖɩwɛɛ suuɖu paa ɖooye. Ye ɖiwoki pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ suuɖu nɛ ɖɩñakɩ pana se ɖɩwɛɛ suuɖu yɔ, ɛkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩwɛɛ suuɖu nɛ pɩkɩlɩ, halɩ paa ɖɩtaawɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ.

11-12. Ɛzɩma Yehowa wɩlaa se ɛwɛ suuɖu?

¹¹ Maɣzɩɣ Bibl taa kɩɖaŋ yɔɔ. Ɛyaa mba paawɛ suuɖu yɔ ɖɩnaɣ pa-taa sakɩyɛ kɩɖaŋ Bibl taa. Ye ɖɩmaɣzɩɣ pa-kɩɖaŋ yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩna nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛ suuɖu yɔ. Pʋcɔ nɛ ɖɩtazɩ kɩɖaŋ ɛnɩ ɩ-taa nɩɩyɩ taa lɛ, iyele nɛ ɖɩna Yehowa kɩɖaʋ; ɛnʋ hanɩ kɩɖaʋ ŋgʋ kɩkpaɖɩ ɖeu yɔ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa.

¹² Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa, Sataŋ pisi Yehowa hɩɖɛ nɛ ɛñaɣ pana se eyele nɛ Ɛva maɣzɩ se Yehowa kɛ ɖiyiyu weyi ɛfɛyɩnɩ sɔɔlɩm nɛ ɖiyiyu weyi ɛfɛyɩ siɣsiɣ yɔ. Mbʋ ɛzɩ Yehowa kaaɖɩzɩ Sataŋ kpaagbaa lɛ, ɛɖʋ suuɖu nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛnawa se pɩpɔzʋʋ alɩwaatʋ pʋcɔ nɛ pɩna kpayɩ kpayɩ se e-kewiyitu tɔɔʋ kɩlɩnɩ ɖeu. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɛ nɛ ɛɖaŋɩɣ yɔ, pɛwɛɛ nɛ pepisiɣ ɛ-hɩɖɛ; ɛlɛ ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖɔkʋʋ ɛ-laŋɩyɛ. Pɩtasɩ lɛ, Yehowa wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖʋ suuɖu nɛ ɛɖaŋ se pɩsa nɛ ɛyaa sakɩyɛ pɩzɩ nɛ pɛwɛɛnɩ waɖɛ nɛ pehiɣ wezuu maatɛŋ. (2 Pɩy. 3:9, 15) Mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ lɛ se ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ kpɛlɩkaa nɛ patɩlɩ-ɩ. Ye ɖɩkaŋ ɖa-lɩmaɣza wazasɩ nzɩ Yehowa suuɖu ɖʋʋ kɔŋna yɔ sɩ-yɔɔ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ wɛʋ kɛlɛʋ se ɖɩɖaŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛɖʋwa se ɛɖɩzɩɣ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ yɔ.

13. Suuɖu ɖʋʋ hɔɔlʋʋ taa lɛ ɛzɩma Yesu maɣzɩnɩ ɛ-Caa ɖeyi ɖeyi? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹³ Yesu maɣzɩɣnɩ ɛ-Caa ɖeyi ɖeyi nɛ ɛɖʋʋ  suuɖu; nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ ɛlɩzɩ wɛtʋ ndʋ nɛ ɛwɩlɩ. Pɩtaakɛ paa ɛzɩmtaa pɩɩwɛ-ɩ kɛlɛʋ se ɛlɩzɩ wɛtʋ ndʋ nɛ ɛwɩlɩ. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ pɩtaawɛ-ɩ kɛlɛʋ se ɛwɩlɩ wɛtʋ ndʋ takayɩsɩ mayaa nɛ Farɩsɩ mba. (Yoh. 8:25-27) Paa mbʋ yɔ Yesu wɛ ɛzɩ ɛ-Caa yɔ, nɛ ɛɛkɔʋ pana lɛɛ lɛɛ. Alɩwaatʋ ndʋ patʋwaɣ-ɩ yaa paɖʋwaɣ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, ɛtɩkpa kɩmɩyɛ. (1 Pɩy. 2:23) Yesu ɖʋ suuɖu nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ kala taa nɛ lɩmaɣza kɩbana. Pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ se Bibl heyiɣ-ɖʋ se ‘ɖɩmaɣzɩ camɩyɛ weyi ɛɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ kɩwɛɛkɩm laɖaa tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ taa yɔ ɛ-yɔɔ’! (Ebr. 12:2, 3) Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖa ɖɔɖɔ ɖɩɖʋ suuɖu nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋa paa kaɖɛ nɖɩ lɛ ɖɩ-taa.

14. Ɛbɛ Abraham suuɖu ɖʋʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (Ebree mba 6:15) (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁴ Pɩtɩla yɔ ɖa-taa nabɛyɛ ɖaŋʋʋ se ɛjaɖɛ tɛm ɛtalɩ yɔ pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ, nɛ lɛɛlɛɛyɔ ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩnɩɣzɩɣ se pɩtɩla yɔ ɖɩɩkaɣ tasʋʋ caɣʋ wezuu nɛ pileɖi nɛ ɖɩna ɛjaɖɛ tɛm. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ ɖɩɖʋ suuɖu nɛ ɖɩɖaŋ? Iyele nɛ ɖɩna Abraham kɩɖaʋ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 75 nɛ ɛtaawɛɛnɩ pɩɣa yɔ, Yehowa labɩ-ɩ tamaɣ se: «Mankaɣ yebu nɛ ŋpɩsɩ ɛjaɖɛ sɔsɔɖɛ.» (Kiɖe 12:1-4) Tamaɣ ŋga kalaba nɛ Abraham na? Kɔ-hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ ɖeke labɩna nɛ ɛna. Ɛtɛzɩ Efraatɩ Pɔɔ nɛ ɛɖaŋ pɩnzɩ 25 nɛ pɩtɛ lɛ, Yehowa la piti lakasɩ nɛ palʋlɩ-ɩ Izaakɩ; nɛ pʋwayɩ ɛɖaɣnɩ ɖaŋʋʋ pɩnzɩ 60 pʋcɔ nɛ palʋlɩ ɛ-sayɩnaa Ezaawuu nɛ Yakɔɔb. (Kalɩ Ebree mba 6:15.) Ɛlɛ wiɖiyi Abraham tɩna ɛ-lʋlʋʋ taa mba pɩsɩ ɛjaɖɛ sɔsɔɖɛ nɛ pamʋ Lidaʋ Tɛtʋ nɛ tɩpɩsɩ pa-ñɩndʋ. Paa mbʋ yɔ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaawɛ abalʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ nɛ ɛ-Lɩzɩyʋ pɛ-hɛkʋ taa. (Yak. 2:23) Nɛ alɩwaatʋ ndʋ Abraham kaɣ fem nɛ ɛnɩɩ se e-tisuu nɛ e-suuɖu ɖʋʋ yeba nɛ ajɛɛ kpeekpe  hiɣ wazasɩ yɔ, ɛ-taa kaɣ labʋ leleŋ siŋŋ! (Kiɖe 22:18) Ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩtɩla yɔ, pɩtɩkɛ Yehowa tamasɩ tɩŋa kaɣnɩ labʋ lɛɛlɛɛyɔ nɛ ɖɩna. Ɛlɛ, ye ɖɩwɛ suuɖu ɛzɩ Abraham yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa kaɣ-ɖʋ wazʋʋ lɛɛlɛɛyɔ nɛ halɩ ɛkaɣ labʋ mbʋ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa nɛ pɩkɩlɩ.—Mark. 10:29, 30.

15. Ðɩɩlakɩ ɖa-tɩ yɔɔ kpɛlɩkʋʋ lɛ, tɔm ndʋ taa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtazɩ?

¹⁵ Bibl yɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ ɛyaa lalaa sakɩyɛ mba paaɖʋ suuɖu yɔ pɔ-tɔm. (Yak. 5:10) Pɩwɛɣ ɖeu se ŋla ɖʋtʋ nɛ ŋtazɩ ɛyaa mba pa-kɩɖaŋ taa. b Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Alɩwaatʋ ndʋ pata num Daviid se ɛkaɣ pɩsʋʋ Izrayɛɛlɩ wiyaʋ yɔ ɛɛkɛ pɩɣa evelaɣ yem; pɩɩwɛɛ se ɛɖaŋ pɩnzɩ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ ɛpɩsɩ wiyaʋ. Alɩwaatʋ ndʋ Siimeyɔɔ nɛ Ana paawɛɛ nɛ paɖaŋɩɣ se Mesiya weyi ɛ-tamaɣ paalaba yɔ ɛkɔɔ yɔ, powobi pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ Yehowa siɣsiɣ. (Luka 2:25, 36-38) Ŋŋkpɛlɩkɩɣ ɛyaa mba pɔ-tɔm lɛ, ñaɣ pana nɛ ŋcosi tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: Pɩtɩla ɛbɛ kaasɩnɩ ɛyʋ ɛnʋ nɛ ɛɖʋ suuɖu? Ɛɖʋ suuɖu lɛ ɛzɩma pɩwazɩ-ɩ? Ɛzɩma manpɩzɩɣ nɛ mamaɣzɩnɩ-ɩ? Ɛyaa mba patɩɖʋ suuɖu yɔ, ye ŋkpɛlɩkɩ pɔ-tɔm yɔ pɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ pɩwazɩ-ŋ. (1 Sam. 13:8-14) Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋpɔzɩ ña-tɩ se: ‘Pɩtɩla ɛbɛ yeba nɛ patɩɖʋ suuɖu? Patɩɖʋ suuɖu lɛ ɛbɛ lɩ pɩ-taa?’

16. Ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ, wazasɩ nzɩ pɩkɔŋnɩ-ɖʋ?

¹⁶ Maɣzɩɣ wazasɩ nzɩ suuɖu ɖʋʋ kɔŋna yɔ sɩ-yɔɔ. Ye ɖɩɖʋʋ suuɖu yɔ, ɖɩwɛɣ taa leleŋ taa nɛ ɖɩcakɩ ɖiɣ ɖiɣ. Ye mbʋ, ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩwɛɛnɩ maɣzɩm taa nɛ tomnaɣ taa alaafɩya nɛ pɩkɩlɩ. Ye ɖɩɖʋʋ suuɖu yɔ piyeki nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa. Nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɣ ɖɛ-ɛgbɛyɛ taa nɛ pɩkɩlɩ. Ye nɔɔyʋ ɛɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ nɛ ɖɩtɩkɔ pana lɛɛ lɛɛ yɔ, piyeki se tɔm ɛtaatɛzɩ wɛɛkʋʋ. (Keɣ. 37:8; Adu. 14:29) Ɛlɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ye ɖɩwɛ suuɖu yɔ, ɖɩmaɣzɩnɩ ɖa-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ nɛ ɖɩñɔtʋʋnɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ.

17. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩlakɩ?

¹⁷ Toovenim taa lɛ suuɖu ɖʋʋ kɛ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ tɩwazɩɣ ɖa-tɩŋa! Pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa pɩwɛɣ-ɖʋ kɛlɛʋ se ɖɩwɛɛ suuɖu, ɛlɛ Yehowa sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ nɛ pɩkɩlɩ. Nɛ ɖɩwɛɣ nɛ ɖɩɖʋʋ suuɖu nɛ ɖɩɖaŋɩɣ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ lɛ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se «Yehowa ɛsɩyɛ wɛ mba peseɣ-i sɔɔndʋ yɔ pɔ-yɔɔ, mba paɖaŋ ɛ-sɔɔlɩm siɣsiɣ ñɩmbʋ yɔ.» (Keɣ. 33:18) Tɛtɛ nɛ ɖa-tɩŋa ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖiwoki pɩ-yɔɔ nɛ ɖisuu suuɖu.