1. Ɛzɩma abalɩbɩɣa nakɛyɛ wɩlaa se kɛwɛnɩ tisuu sɔsɔm sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ?

 PAYAƔ abalɩbɩɣa nakɛyɛ se Matthew. Pɩwɩɣ-kɛ siŋŋ nɛ pɩɩpɔzaa se palabɩ-kɛ tʋmɩyɛ tam sakɩyɛ. Kaawɛnɩ pɩnzɩ lʋbɛ lɛ, kɩyakʋ nakʋyʋ ka nɛ kɔ-hɔʋ taa ñɩma pɔcɔnɩ JW tɔm ɖɩyɔɔdɩyɛ^® yɔɔ fenaɣ nakɛyɛ ɖʋtʋ, nɛ ɖʋtʋ ndʋ tɩwɩzɩ tɛm lɛ pɔcɔnɩ minziiki tɛ video nakʋyʋ. Kɩyɔɔdaɣ ɛzɩma ɖɩkaɣ mʋʋ ɖɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa mba pasɩba yɔ sɩɖaa femtu alɩwaatʋ taa yɔ pɩ-tɔm. b Ðʋtʋ tɛma lɛ, Matthew ñɔtɩnɩ ɛ-lʋlɩyaa nɛ ɛɖɔkɩ pe-nesi nɛ eheyi-wɛ se: «Daada nɛ Baaba, ɩnawa. Paa mansɩba yɔ, mankaɣ fem sɩɖaa femtu alɩwaatʋ taa. Ɩpɩzɩɣ nɛ ɩɖaŋɩ-m, pɩkaɣ labʋ mbʋ.» Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma lʋlɩyaa mba, pa-taa kaalabɩ leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-pɩyalʋ wɛnɩ tisuu sɔsɔm sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ yɔ.

2-3. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ ɖeu se ɖɩmaɣzɩɣ sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ?

² Pɩwɛɣ ɖeu se ɖa-tɩŋa ɖɩmaɣzɩɣ Bibl taa lidaʋ tɔm ndʋ tɩyɔɔdʋʋ sɩɖaa femtu tɔm yɔ tɩ-yɔɔ ɖoŋ ɖoŋ. (Yoh. 5:28, 29) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩɩsɩŋ kɩyakʋ ŋgʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩhɩnɩ kʋdɔŋ sɔsɔʋ nakʋyʋ yaa kɩyakʋ ŋgʋ ɖilesiɣ ɖɛ-ɛyʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ yɔ. (Ekl. 9:11; Yak. 4:13, 14) Sɩɖaa femtu lidaʋ ŋgʋ ɖɩwɛna yɔ kɩpɩzɩɣ kɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋa kala ana a-taa. (1 Tes. 4:13) Masɩ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖa-taa ɛtɛ se ɖa-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ ɛsɩm-ɖʋ camɩyɛ nɛ ɛsɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ. (Luka 12:7) Maɣzɩ ɛzɩma Ɛsɔ Yehowa sɩm-ɖʋ camɩyɛ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Ɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖaɣnɩ-ɖʋ lɩzʋʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛyʋtʋ ndʋ ɖɩɩwɛna nɛ ɖɩtɔzɩ mbʋ ɖɩɩsɩma yɔ pɩ-yɔɔ ɖeyi ɖeyi. Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ nɛ ɛha-ɖʋ waɖɛ se ɖɩcaɣ wezuu tam tam. Paa ɖɩsɩba yɔ, ɛkaɣ-ɖʋ fezuu.

³ Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, kajalaɣ lɛ ɖɩkaɣ naʋ mbʋ pʋyɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɖɩkaɣ tazʋʋ Bibl taa kɛdaɣ nakɛyɛ taa nɛ kɛdaɣ ŋga kakpazɩɣ ɖe-tisuu ɖoŋ. Kɛdaɣ ŋga, ka-taa ɖɔ-tɔm ñʋʋ mayaɣ wɛɛ.  Mayaɣ ŋga kɔtɔŋ se: «Ñe-neu kaɣ fem.» (Yoh. 11:23) Nɛ kɛdɛzaɣ lɛ, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ sɩɖaa femtu lidaʋ kɛ pʋyʋ keekee ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ yɔ.

4. Pɩsa nɛ ɖitisi nɔɔyʋ tamaɣ yɔɔ lɛ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖa-taa ɛtɛmna? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

⁴ Pɩsa nɛ ɖitisi tamaɣ ŋga nɔɔyʋ labɩ-ɖʋ yɔ kɔ-yɔɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖa-taa ɛtɛ se weyi ɛlabɩ tamaɣ ŋga yɔ, ɛsɔɔlaa nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ se eyele nɛ tamaɣ ŋga kala. Iyele nɛ ɖɩkpaɣ kɩɖaʋ kʋnɛ: Maɣzɩ se helim sɔsɔm nabʋyʋ maba nɛ pɩwɛɛkɩ ña-ɖɩɣa siŋŋ. Ña-taabalʋ nɔɔyʋ heyi-ŋ se: ‘Mankaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋɖaɣnɩ maʋ ña-ɖɩɣa.’ Ɛɛtɛm ɛ-taa nɛ ña ɖɔɖɔ ña-taa kaatɛma se ɛsɔɔlaa se ɛsɩnɩ-ŋ. Ye ɛwɛ niye kuduyuŋ maʋ taa nɛ ye ɛwɛnɩ wondu ndʋ pamaɣnɩ kuduyuŋ yɔ, ŋnawa se ɛpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɛsɩnɩ-ŋ. Ye mbʋ ŋwɛɣnɩ tisuu tamaɣ ŋga ɛlabɩ-ŋ yɔ kɔ-yɔɔ. Nɛ tamaɣ ŋga Ɛsɔ laba yɔ kaka yɔ? Ɛzɩ toovenim taa lɛ ɛsɔɔlaa nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ se eyele nɛ kala na?

5-6. Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa sɔɔlaa se efezi sɩɖaa?

⁵ Ɛzɩ Yehowa sɔɔlaa se efezi ɛyaa mba pasɩba yɔ? Ɛɛɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛsɔɔlaa. Ɛtɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ eyele nɛ Bibl mayaa sakɩyɛ ma tamaɣ ŋga ɛlaba se ɛkaɣ fezuu sɩɖaa cee wayɩ yɔ kɔ-tɔm. (Iza. 26:19; Ozee 13:14; Natʋ 20:11-13) Nɛ ye Yehowa ɛlabɩ tamaɣ nakɛyɛ yɔ, paa ɛzɩmtaa lɛ eyeki nɛ kalakɩ. (Yoz. 23:14) Toovenim taa lɛ, Yehowa ɖaŋ kpam se efezi sɩɖaa nɛ paɖaɣnɩ wezuu caɣʋ. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ mbʋ?

⁶ Iyele nɛ ɖɩna tɔm ndʋ Yɔɔb yɔɔdaa yɔ. Ɛ-taa kaatɛma se paa ɛsɩba yɔ Yehowa kaɣ ɖaɣnʋʋ sɔɔlʋʋ siŋŋ se ɛna-ɩ. (Yɔɔb 14:14, 15) Yehowa ɖaŋ kpam ɖɔɖɔ se ɛna ɛ-sɛyaa mba payɩ pasɩba yɔ. Ɛɖaŋ kpam se efezi-wɛ nɛ paɖaɣnɩ wezuu caɣʋ nɛ pɛwɛɛ alaafɩya nɛ pɛwɛɛ taa leleŋ taa. Nɛ ɛyaa miiliyaarɩwaa mba pasɩba nɛ patihiɣ waɖɛ se pɛkpɛlɩkɩ Yehowa yɔɔ toovenim tɔm yɔ? Ðɛ-Ɛsɔ kʋsɔɔlʋ sɔɔlaa se efezi-wɛ ɖɔɖɔ. (Tʋma 24 15) Ɛsɔɔlaa se pehiɣ waɖɛ nɛ papɩsɩ ɛ-taabalaa nɛ pacaɣ wezuu tam tam tɛtʋ yɔɔ. (Yoh. 3:16) Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa sɔɔlaa se efezi sɩɖaa.

7-8. Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa wɛnɩ ɖoŋ se efezi sɩɖaa?

⁷ Ɛzɩ Yehowa wɛnɩ ɖɔɖɔ ɖoŋ se efezi sɩɖaa na? Ɛɛɛ. Ɛkɛ «Ðoŋ Tɩŋa Tʋ.» (Natʋ 1:8) Pʋyɔɔ lɛ, ɛwɛnɩ ɖoŋ se ɛwa paa koyindu weyi lɛ, pɩkpɛndɩnɩ sɩm. (1 Kɔr. 15:26) Tɔm ndʋ, tɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ nɛ tɩhɛzɩɣ ɖa-laŋa. Iyele nɛ ɖɩna koobu halɩñɩnʋ Emma Arnold kɩɖaʋ. Pɩtakɩ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ pe-tisuu siŋŋ Caama you naalɛ ñɩŋgʋ alɩwaatʋ taa. Emma pɛlɛ kaalesi ɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa Naazii mba nazɩm salakanaa taa. Pɩsa nɛ Emma hɛzɩ ɛ-laŋɩyɛ lɛ, eheyi-i se: «Ye ɛyaa mba pasɩba yɔ paakaɣ fem yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖo-koyindu, sɩm, kpaɖɩ Ɛsɔ ɖoŋ. Ɛlɛ pɩɩpɩzɩɣ nɛ pɩla mbʋ.» Toovenim taa lɛ, nabʋyʋ tɩkpaɖɩ Ɛsɔ ɖoŋ. Ɛsɔ ɖoŋ tɩŋa tʋ weyi ɛlɩzɩ wezuu yɔ, ɛwɛnɩ ɖoŋ se ɛɖaɣnɩ haʋ wezuu ɛyaa mba pasɩba yɔ.

⁸ Lɩmaɣzɩyɛ lɛɛɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ ɖɩnawa se Ɛsɔ wɛnɩ ɖoŋ se efezi sɩɖaa yɔ nɖɩ lɛ se ɛ-maɣzɩm fɛyɩnɩ tɩnaɣ. Ɛyaɣ paa tɩɩŋa ŋga lɛ nɛ ka-hɩɖɛ. (Iza. 40:26) Pɩtasɩ lɛ, ɛtɔzʋʋ mba pasɩba yɔ pɔ-yɔɔ. (Yɔɔb 14:13; Luka 20:37, 38) Ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtɔzɩ ɛyaa mba ɛkaɣ-wɛ fezuu yɔ pɛ-wɛtʋ yɔɔ tete; pɛ-ɛsɩndaa wɛtʋ, pɛ-ɛyʋtʋ, mbʋ pɩlabɩ pe-wezuu caɣʋ taa yɔ nɛ mbʋ pɩɩwɛ pa-maɣzɩm taa yɔ pɩ-yɔɔ.

9. Ɛbɛ yɔɔ ŋwɛnɩ tisuu tamaɣ ŋga Yehowa laba se ɛkaɣ fezuu sɩɖaa cee wayɩ yɔ kɔ-yɔɔ?

⁹ Toovenim taa lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ  tisuu tamaɣ ŋga Yehowa laba se ɛkaɣ fezuu sɩɖaa cee wayɩ yɔ kɔ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩnawa se ɛsɔɔlaa nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ se eyele nɛ kala. Iyele nɛ ɖɩna lɩmaɣzɩyɛ lɛɛɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu tamaɣ ŋga Ɛsɔ laba se ɛkaɣ fezuu sɩɖaa yɔ kɔ-yɔɔ yɔ. Nɖɩ lɛ se Yehowa kaatɛm fezuu ɛyaa. Bibl alɩwaatʋ taa, ɛɛha ɖoŋ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nabɛyɛ pazɩ nɛ Yesu nɛ pefezi sɩɖaa. Iyele nɛ ɖɩtazɩ kɛdaɣ ŋga kɛwɛ Yohanɛɛsɩ ñʋʋ 11 taa yɔ ka-taa. Kɛdaɣ ŋga kɔyɔɔdʋʋ sɩɖaa mba Yesu fezaa yɔ pa-taa kʋɖʋm tɔm.

10. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu susaɣ tɔm Yɔɔrdaŋ pɔɔ wayɩ yɔ, ɛbɛ kaalabɩ Betaanii tɛtʋ taa, nɛ ɛbɛ Yesu laba? (Yohanɛɛsɩ 11:1-3)

¹⁰ Kalɩ Yohanɛɛsɩ 11:1-3. Maɣzɩ mbʋ pɩlabɩ Betaanii pɩnaɣ 32 ɖɩdɛnɖɛ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Yesu wɛnɩ taabalaa kɩbama nabɛyɛ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Mba lɛ Lazaarɩ nɛ ɛ-kɔɔnaa naalɛ Maarɩɩ nɛ Maarta. (Luka 10:38-42) Ɛlɛ Lazaarɩ hɩnɩ kʋdɔŋ nɛ ɛ-kɔɔnaa wɛɛ nɛ panɩɣzɩɣ. Petiyi se peheyi Yesu tɔm ndʋ, ɛlɛ kaawɛ Yɔɔrdaŋ pɔɔ wayɩ. Ye ɛyʋ ɛɖɔŋ kpaɣnɩ Betaanii se ewolo peeɖe yɔ, pɩkpakaɣ-ɩ ɛzɩ kɩyakɩŋ naalɛ mbʋ yɔ. (Yoh. 10:40) Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se weyi petiyaa yɔ ɛtalaɣ Yesu cɔlɔ lɛ, Lazaarɩ tɛm sɩbʋ. Paa Yesu kaanawa se Lazaarɩ sɩba yɔ, ɛɖaɣnɩ caɣʋ ɖenɖe ɛɛwɛɛ yɔ kɩyakɩŋ naalɛ, nɛ pʋwayɩ lɛ ɛɖɔ nʋmɔʋ nɛ ewolo Betaanii. Ye mbʋ Yesu talaa lɛ, Lazaarɩ tɛm sɩbʋ pɩlakɩ kɩyakɩŋ naanza. Yesu liu kaawɛɛ se ɛla nabʋyʋ nɛ pɩwazɩ ɛ-taabalaa nɛ pɩsa Ɛsɔ hɩɖɛ.—Yoh. 11:4, 6, 11, 17.

11. Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ kɛdaɣ ŋga ka-taa pɩlɩɩnɩ taabalɩyɛ ɖʋʋ yɔɔ?

¹¹ Kɛdaɣ kanɛ kɛkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ pɩlɩɩnɩ taabalɩyɛ ɖʋʋ yɔɔ. Maɣzɩ nɛ ŋna: Alɩwaatʋ ndʋ Maarɩɩ nɛ Maarta petiyaa se peheyi Yesu tɔm yɔ, patiheyi-i se ɛkɔɔ Betaanii. Peheyi-i yem se pɩwɩɣ ɛ-taabalʋ kʋsɔɔlʋ. (Yoh. 11:3) Alɩwaatʋ ndʋ Lazaarɩ sɩba yɔ, Yesu pɩzaɣ se ɛwɛɛ poliŋ taa nɛ efezi-i. Ɛlɛ Yesu kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ewoki Betaanii nɛ ɛwɛɛ Maarɩɩ nɛ Maarta pɔ-cɔlɔ. Ŋwɛnɩ taabalʋ nɔɔyʋ nɛ ŋŋpɔzʋʋ-ɩ se ɛsɩnɩ-ŋ pʋcɔ nɛ ɛsɩɣnɩ-ŋ? Ye mbʋ yɔ ŋnawa se ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtaa-i liu se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-ŋ ‘kʋñɔŋ alɩwaatʋ taa.’ (Adu. 17:17) Ɛzɩ Yesu yɔ, tɛtɛ nɛ ɖɩkɛnɩ taabalʋ ɛnʋ ɛ-ɖɔndɩ ɛyaa lalaa. Lɛɛlɛɛyɔ iyele nɛ ɖɩpɩsɩ kɛdaɣ ŋga kɔ-yɔɔ nɛ ɖɩna mbʋ pɩlabɩ pʋwayɩ yɔ.

12. Tamaɣ ŋga Yesu labɩ Maarta, nɛ ɛbɛ yɔɔ ɛlɛ pɩzaɣ se ɛtaa liu tamaɣ ŋga? (Yohanɛɛsɩ 11:23-26)

¹² Kalɩ Yohanɛɛsɩ 11:23-26. Maarta nɩwa se Yesu ñɔtɩnɩ Betaanii lɛ, ɛlɩɩ kpaagbaa nɛ ɛkatɩ-ɩ nɛ eheyi-i se: «Kɩbaɣlʋ, ye ŋŋwɛ cɩnɛ yɔ me-neu taasɩ.» (Yoh. 11:21) Toovenim, Yesu pɩzaɣ se ɛwaa Lazaarɩ kʋdɔŋ. Ɛlɛ Yesu kaasɔɔlaa se ɛla nabʋyʋ nɛ pɩwɛɛ piti nɛ pɩkɩlɩ mbʋ. Ɛyɔɔdaa se: «Ñe-neu kaɣ fem.» Eheyi ɖɔɖɔ Maarta lɩmaɣzɩyɛ lɛɛɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se etisi ɛ-tamaɣ yɔɔ yɔ. Ɛtɔm se: «Mɛkɛnɩ femtu nɛ wezuu.» Toovenim, Ɛsɔ ha-ɩ ɖoŋ se efezi sɩɖaa. Pʋcɔ nɛ pɩtalɩ mbʋ lɛ halɩbɩɣa nakɛyɛ kasɩba, ɛlɛ pɩlabɩ pazɩ pʋwayɩ lɛ Yesu  fezi-kɛ; nɛ eefezi ɖɔɖɔ abalɩbɩɣa nakɛyɛ nɛ pɩwɛ ɛzɩ kɩyakʋ ŋgʋ kaka ñaasɩba yɔ, ki-wiye maɣmaɣ efezi-kɛ. (Luka 7:11-15; 8:49-55) Ɛlɛ ɛzɩ ɛpɩzɩɣ nɛ efezi ɛyʋ weyi ɛsɩba pɩlakɩ kɩyakɩŋ naanza nɛ e-tomnaɣ paɣzɩ ɖazʋʋ yɔ?

13. Ɛzɩ Yohanɛɛsɩ 11:32-35 yɔɔdʋʋ yɔ, Yesu na Maarɩɩ nɛ ɛyaa lalaa pɛwɛɛ nɛ pewiɣ lɛ, ɛzɩma ɛlaba? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹³ Kalɩ Yohanɛɛsɩ 11:32-35. Maɣzɩ mbʋ pɩlabɩ pʋwayɩ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Lazaarɩ kɔɔ lɛlʋ, pʋ-tɔbʋʋ se Maarɩɩ lɩwa nɛ ɛkatɩ Yesu. Tɔm ndʋ Maarta kaayɔɔdaa yɔ, kʋɖʋmtʋ ndʋ ɖɔɖɔ Maarɩɩ yɔɔdaa. Ɛtɔm se: «Kɩbaɣlʋ, ye ŋŋwɛ cɩnɛ yɔ me-neu taasɩ.» Ɛ nɛ ɛyaa mba paawɛ ɛ-cɔlɔ yɔ paawɛ laŋwɛɛkɩyɛ taa siŋŋ. Yesu na-wɛ pɛwɛɛ nɛ pewiɣ lɛ, ɛsʋʋ laŋwɛɛkɩyɛ taa siŋŋ. Ɛ-taabalaa tɔm kaalabɩ-ɩ pʋtɔdɩyɛ kpem, piyeba nɛ etisi ɛsɩtɛɣlɩm. Ɛsɩm siziŋ weyi ɛyʋ nɩɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛ-ɛyʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ sɩkɩ yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se piselitaɣ-ɩ se eyele nɛ mbʋ piyeba nɛ petisiɣ ɛsɩtɛɣlɩm yɔ pɩsɩɩ tɩnaɣ!

14. Mbʋ Yesu laba alɩwaatʋ ndʋ ɛna Maarɩɩ ɛwɛɛ nɛ ewiɣ yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ?

¹⁴ Yesu na Maarɩɩ ɛwɛɛ nɛ ewiɣ lɛ, mbʋ ɛlaba yɔ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se Yehowa kɛ Ɛsɔ pʋtɔdɩyɛ nayʋ. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ mbʋ? Ɛzɩ ɖɩnaʋ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa yɔ, Yesu maɣzɩnɩ ɛ-Caa maɣzɩm nɛ ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ ɖeyi ɖeyi. (Yoh. 12:45) Pʋyɔɔ lɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkalɩɣ se Yesu nɩ siziŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛ-taabalaa kaawɛ kʋñɔwiye taa nɛ ewii yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɔ tɔm ñʋʋ se Yehowa ɖɔɖɔ nɩɣ siziŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛnaɣ-ɖʋ ɖɩwɛɛ nɛ ɖitisiɣ kʋñɔwiye ɛsɩtɛɣlɩm yɔ. (Keɣa 55:9) Tɔm tʋnɛ tiiseɣtiɣ-ŋ se ŋñɔtɩnɩ ɖɛ-Ɛsɔ pʋtɔdɩyɛ nayʋ nɛ pɩkɩlɩ yaa we?

15. Ɛzɩ Yohanɛɛsɩ 11:41-44 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ labɩ Lazaarɩ pɩlaʋ cɔlɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁵ Kalɩ Yohanɛɛsɩ 11:41-44. Yesu wobi Lazaarɩ pɩlaʋ yɔɔ nɛ ɛpɔzɩ se pokuli kaaʋ ŋgʋ paasuli pɩlaʋ nɔɔ yɔ. Maarta yɔɔdɩ se pɩtalʋʋnɩ lɛɛlɛɛyɔ yɔ, e-tomnaɣ lɩɣ sɔŋ. Yesu heyi-i se: «Mantaaheyi-ŋ se ye ŋtisiɣ yɔ ŋkaɣ naʋ Ɛsɔ ɖoŋ sɔsɔŋ na?» (Yoh. 11:39, 40) Nɛ Yesu kpazɩ ɛ-ɛsa nɛ ɛsɔ nɛ ɛtɩmɩ ɛyaa ɛsɩndaa. Ɛsɔɔlaa se mbʋ pɩlakɩ  pʋwayɩ yɔ pɩɖʋ Yehowa hɩɖɛ. Pʋwayɩ Yesu ma kubuka nɛ ɛtɔ se: «Lazaarɩ, lɩɩ awayɩ!» Nɛ Lazaarɩ lɩɩnɩ pɩlaʋ taa. Yesu labɩ mbʋ nabɛyɛ maɣzaɣ se ɛyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛla yɔ.—Kalɩ Yohanɛɛsɩ 11:17 yɔɔ tɔm kɩsɔzɩtʋ, tɩwɛ Bible d’étude taa.

16. Ɛzɩma tɩyɛ kɛdaɣ ŋga kɛwɛ Yohanɛɛsɩ ñʋʋ 11 taa yɔ kapɩzɩɣ nɛ kakpazɩ ɖoŋ tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ yɔ?

¹⁶ Kɛdaɣ ŋga kɛwɛ Yohanɛɛsɩ ñʋʋ 11 taa yɔ kakpazɩɣ ɖoŋ tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ yɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Tɔzɩ se Yesu labɩ Maarta tamaɣ se: «Ñe-neu kaɣ fem.» (Yoh. 11:23) Ɛzɩ Yehowa yɔ, Yesu sɔɔlaa nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ se eyele nɛ tamaɣ ŋga kala. Ɛsɩtɛɣlɩm mbʋ etisaa yɔ pɩwɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ siŋŋ se efezi sɩɖaa nɛ eyele nɛ laŋwɛɛkɩyɛ nɖɩ sɩm kɔŋna yɔ ɖɩsɩɩ tɩnaɣ. Yesu tasɩ wɩlʋʋ se ɛwɛnɩ ɖoŋ se efezi sɩɖaa alɩwaatʋ ndʋ efezi Lazaarɩ yɔ. Pɩtasɩ lɛ maɣzɩ tɔm ndʋ Yesu tɔzɩ Maarta yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Ɛtɔm se: «Mantaaheyi-ŋ se ye ŋtisiɣ yɔ, ŋkaɣ naʋ Ɛsɔ ɖoŋ sɔsɔŋ na?» (Yoh. 11:40) Ðɩwɛnɩ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖitisi se tamaɣ ŋga Ɛsɔ laba se ɛkaɣ fezuu sɩɖaa yɔ kakaɣ labʋ yɔ. Ɛlɛ ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ lidaʋ ŋgʋ kɩkɛ pʋyʋ keekee ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ?

17. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkalɩɣ Bibl taa kɛdɛsɩ nzɩ sɩyɔɔdʋʋ sɩɖaa femtu tɔm yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩtaasɔɔ?

¹⁷ Kalɩɣ ɛyaa mba pefezaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ pɔ-tɔm nɛ ŋmaɣzɩɣ tɩ-yɔɔ. Kɛdɛsɩ lutozo wɛ Bibl taa nɛ sɩyɔɔdʋʋ ɛyaa mba pefezaa nɛ patasɩ wezuu caɣʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ pɔ-tɔm. c Kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ŋkpɛlɩkɩɣ kɛdɛsɩ nzɩ camɩyɛ. Ŋŋlakɩ mbʋ lɛ, tɔzɩ se abalaa mba, halaa mba nɛ piya nzɩ, pa-tɩŋa paakɛ ɛyaa keekee. Ñɩnɩ nɛ ŋna lɔŋ weyi ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpɛlɩkɩ yɔ. Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma paa kɛdaɣ ŋga lɛ kawɩlɩɣ se Ɛsɔ sɔɔlaa, nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ ɖɔɖɔ se efezi sɩɖaa yɔ. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, maɣzɩ  femtu ndʋ tɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ: ndʋ lɛ Yesu femtu. Tɔzɩ se pefezi-i lɛ, ɛyaa mɩnɩŋ sakɩyɛ na-ɩ nɛ pɔyɔɔdɩ pɩ-tɔm, nɛ femtu ndʋ tiyeki se ɖe-tisuu ɛcɛyɩsɩ.—1 Kɔr. 15:3-6, 20-22.

18. Ðe-hendu ndʋ tɩyɔɔdʋʋ sɩɖaa femtu lidaʋ tɔm yɔ, ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋlabɩnɩ-tʋ tʋmɩyɛ camɩyɛ? (Kalɩ ɖɔɖɔ pɩ-tɛɛ tɔm.)

¹⁸ Labɩnɩ tʋmɩyɛ «fezuu taa hendu» ndʋ tɩyɔɔdʋʋ sɩɖaa femtu lidaʋ tɔm yɔ camɩyɛ. d (Efɛz. 5:19) Hendu ndʋ, tiyeki se sɩɖaa femtu ɛkɛ pʋyʋ keekee ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ nɛ tɩkpazɩɣ ɖoŋ tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ sɩɖaa femtu lidaʋ yɔɔ yɔ. Lidaʋ ŋgʋ, kɩmʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa. Welisiɣ-tʋ, kpɛlɩkɩɣ-tʋ nɛ ɩɩlakɩ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ lɛ, ña nɛ ñɔ-hɔʋ ɩlakɩ kɛdaɣ hendu ndʋ tɩ-taa tɔm yɔɔ. Ðɔkɩ hendu ndʋ tɩ-taa tɔm ña-ñʋʋ taa nɛ ŋyele nɛ titukuni ña-laŋɩyɛ. Nɛ ye ŋkatɩ kaɖɛ naɖɩyɛ yaa ŋlesi ñɛ-ɛyʋ kʋsɔɔlʋ nɔɔyʋ yɔ, Yehowa fezuu kaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋtɔzɩ hendu ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ pɩhɛzɩ ña-laŋɩyɛ nɛ pɩkpazɩ-ŋ ɖoŋ.

19. Sɩɖaa femtu tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ? (Kalɩ aɖakaɣ « Tɔm ndʋ ŋkaɣ-wɛ pɔzʋʋ?»)

¹⁹ Labɩnɩ tʋmɩyɛ ña-maɣzɩm. Yehowa ha-ɖʋ waɖɛ se ɖɩmaɣzɩɣ nɛ ɖɩnaɣ ɖa-tɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa. Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se: «Mankpaɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ mamaɣzɩɣ se mɛwɛ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa. Piyeba nɛ pɩlakɩ-m ɛzɩ mɛwɛɛ nɛ manɩɣ Paradisuu taa hɛtʋ sɔzɩŋ yɔ.» Maɣzɩ se ŋkatɩ Bibl alɩwaatʋ taa abalaa nɛ halaa siɣsiɣ tɩnaa. Anɩ ŋɖaŋ kpam se ŋkatɩ? Tɔm ndʋ ŋkaɣ-ɩ pɔzʋʋ? Maɣzɩ ɖɔɖɔ se ñɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa mba pasɩba yɔ, ña nɛ wɛ ɩɖaɣnɩ kpɛndʋʋ nɛ ɩwɛɛ. Maɣzɩ alɩwaatʋ ndʋ ɩkaɣ ɖaɣnʋʋ kpɛndʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Tɔm ndʋ ŋkaɣ-wɛ heyuu kajalaɣ ɖeɖe yɔ, ɛzɩma ɩkaɣ ɖama mʋʋ atuu yɔ nɛ taa leleŋ ɛsɩtɛɣlɩm mbʋ ɩkaɣ tisuu yɔ.

20. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩlakɩ?

²⁰ Ðɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ siŋŋ se Yehowa labɩ tamaɣ se efeziɣ sɩɖaa. Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se tamaɣ ŋga, kakaɣ labʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa sɔɔlaa nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ se eyele nɛ kala. Tɛtɛ nɛ ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖiwoki pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩcɛyɩsɩɣ tisuu mbʋ ɖɩwɛnɩ lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ yɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩkaɣ ñɔtɩnʋʋ Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlabɩ ɖa-taa paa anɩ tamaɣ kanɛ: ‘Ñɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa kaɣ fem!’