1. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se Abraham kaawɛnɩ lidaʋ se ɛkaɣ wɛnʋʋ pɩɣa?

 YEHOWA labɩ Abraham tamaɣ se ɛkaɣ tɩŋnʋʋ ɛ-lʋlʋʋ taa tʋ nɔɔyʋ yɔɔ nɛ ɛwazɩ tɛtʋ yɔɔ ajɛɛ kpeekpe. (Kiɖe 15:5; 22:18) Abraham kaawɛnɩ tisuu siŋŋ Ɛsɔ yɔɔ, pʋyɔɔ ɛ-taa kaatɛma se tamaɣ ŋga Ɛsɔ laba yɔ kakaɣ labʋ. Paa mbʋ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ Abraham kaawɛnɩ pɩnzɩ 100 nɛ ɛ-halʋ ñɛwɛɛnɩ pɩnzɩ 90 yɔ, pataalʋlɩtɩ pɩɣa. (Kiɖe 21:​1-7) Ɛlɛ Bibl yɔɔdaa se: «[Abraham ta] liu nɛ ɛwɛɛnɩ tisuu se ɛkaɣ kɛʋ ajɛɛ sakɩyɛ caa ɛzɩ paayɔɔdʋʋ yɔ.» (Roma 4:18) Ña lɛ, ŋnawa se mbʋ Abraham kaaɖaŋaa yɔ pɩlaba. Ɛlʋlɩ pɩɣa ŋga ɛɛɖaŋ alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ, ŋga lɛ Izaakɩ. Ɛbɛ yɔɔ Abraham taa kaatɛma se Yehowa tamaɣ kaɣ labʋ?

2. Ɛbɛ yɔɔ Abraham taa kaatɛma se tamaɣ ŋga Yehowa labɩ-ɩ yɔ kakaɣ labʋ?

² Abraham kaasɩm Yehowa camɩyɛ, pʋyɔɔ «ɛ-taa [kaatɛm] siŋŋ se tamaɣ ŋga Ɛsɔ labɩ-ɩ yɔ» kakaɣ labʋ. (Roma 4:21) Abraham tisuu yɔɔ lɛ, ɛ-tɔm kaakɛdɩnɩ Yehowa nɛ ɛkpaɣ-ɩ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ. (Yak. 2:23) Ɛzɩ Roma mba 4:18 yɔɔdʋʋ yɔ, Abraham kaawɛnɩ tisuu nɛ ɛtɛ ɛwɛɛnɩ lidaʋ. Lɛɛlɛɛyɔ iyele nɛ ɖɩna tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ lidaʋ yɔɔ Roma mba ñʋʋ 5 taa yɔ.

3. Tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ lidaʋ yɔɔ?

³ Pɔɔlɩ lɩzɩ mbʋ pʋyɔɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se «[ɖe-lidaʋ]  eeyeki se fɛyɛ ɛkpa-ɖʋ» yɔ pɩ-taa. (Roma 5:5) Ɛsɩnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩna mbʋ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖe-lidaʋ cɛyɩsɩ yɔ. Pɔɔlɩ yɔɔdɩ pɩ-tɔm Roma mba 5:​1-5 taa. Ðɩɩtazɩɣ pɩ-taa lɛ, maɣzɩ ña-maɣmaɣ ñɛ-wɛtʋ yɔɔ. Ye ŋlabɩ mbʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋkaɣ ɖiɣzinuu se pɩnzɩ nzɩ sɩɖɛwa yɔ sɩ-taa, ñe-lidaʋ tasɩ kpaʋ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ lidaʋ ŋgʋ ɖɩwɛnɩ lɛɛlɛɛyɔ yɔ kɩcɛyɩsɩ nɛ pɩkɩlɩ yɔ. Kajalaɣ lɛ, iyele nɛ ɖɩna lidaʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ, ŋgʋ Pɔɔlɩ yɔɔdaa se kɩɩkaɣ yebu se fɛyɛ ɛkpa-ɖʋ yɔ.

4. Ɛbɛ tɔm pɔyɔɔdɩ Roma mba 5:​1, 2 taa?

⁴ Kalɩ Roma mba 5:​1, 2. Krɩstʋ ñɩma mba pɛwɛ Roma ɛgbɛyɛ taa yɔ, mba Pɔɔlɩ ma tɔm ndʋ. Koobiya mba paawɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ, pɛkpɛlɩkɩ Yehowa nɛ Yesu pɔ-tɔm nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu pɔ-yɔɔ nɛ papɩsɩ Krɩstʋ mba. Piyeba nɛ Ɛsɔ ‘yaa-wɛ se siɣsiɣ tɩnaa tisuu yɔɔ’ nɛ ɛtɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ ɛtaa-wɛ num. Ye mbʋ, papɩzɩɣ nɛ paɖaŋ pa-kɩhɛyʋʋ kpam nɛ pa-taa tɛ se pakaɣ-kʋ mʋʋ.

5. Lidaʋ ŋgʋ patam numwaa wɛna?

⁵ Pʋwayɩ, Pɔɔlɩ ma takayaɣ Krɩstʋ ñɩma patam numwaa mba pɛwɛ Efɛɛzɩ yɔ nɛ eheyi-wɛ lidaʋ ŋgʋ Ɛsɔ ha-wɛ yɔ kɩ-tɔm. Lidaʋ ŋgʋ kɩ-hɔɔlʋʋ nakʋyʋ lɛ se pakaɣ mʋʋ «ñɩm sɔsɔm mbʋ ɛsɩwa se pɩkɛnɩ ɛyaa kiɖeɖema ñɩm yɔ.» (Efɛz. 1:18) Pɔɔlɩ heyi ɖɔɖɔ Krɩstʋ ñɩma mba pɛwɛ Koloosi yɔ ɖenɖe pakaɣ mʋʋ pa-kɩhɛyʋʋ yɔ. Ɛyɔɔdɩ kɩhɛyʋʋ ŋgʋ kɩ-tɔm se kɩkɛ «lidaʋ ŋgʋ [peɖiɣni-wɛ] ñɔɔzʋʋ ɛsɔdaa yɔ.» (Kol. 1:​4, 5) Ye mbʋ, Krɩstʋ ñɩma patam numwaa lidaʋ lɛ se pakaɣ-wɛ fezuu nɛ pakpa nɛ pacaɣ wezuu maatɛŋ ɛsɔdaa nɛ pa nɛ Krɩstʋ pɔtɔɔ kewiyitu peeɖe.—1 Tes. 4:​13-17; Natʋ 20:6.

6. Tɔm ndʋ koobu patam num nɔɔyʋ yɔɔdɩ e-lidaʋ yɔɔ?

⁶ Lidaʋ ŋgʋ, kɩmʋ ñɩm siŋŋ Krɩstʋ ñɩma patam numwaa ɛsɩndaa. Koobu Frederick Franz kɛ pa-taa lɛlʋ. Ɛyɔɔdɩ ndʋ ɛmaɣzɩɣ lidaʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ yɔ. Ɛtɔm se: «Ða-taa tɛmnɩ  ɖe-lidaʋ, nɛ patam numwaa 144000 taa paa weyi kaɣ mʋʋ mbʋ Ɛsɔ labɩ-ɖʋ tamaɣ se ɛhaɣ-ɖʋ yɔ. Ða-kɩhɛyʋʋ kaɣ wɛʋ ɖeu nɛ pɩkpaɖɩ mbʋ payɩ pɩ-yɔɔ ɖɩmaɣzaa yɔ.» Koobu Franz sɛ Yehowa siɣsiɣ pɩnzɩ sakɩyɛ pʋwayɩ lɛ, ɛyɔɔdɩ pɩnaɣ 1991 taa se: «Lidaʋ ŋgʋ kɩkpɛndɩ kɩmʋ ñɩm siŋŋ ɖɛ-ɛsɩndaa. . . . Ðɩwɛɛ nɛ ɖɩɖaŋɩɣ-kʋ lɛ, kɩwɛɛ nɛ kɩmʋʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩɣ. Kɩmʋnaa se ɖɩɖaŋ-kʋ paa pɩkpakɩɣ pɩnzɩ miiliyɔɔ pʋcɔ nɛ kɩla yɔ. Ðe-lidaʋ mʋ ñɩm mɛ-ɛsɩndaa siŋŋ lɛɛlɛɛyɔ nɛ pɩkɩlɩ.»

7-8. Lidaʋ ŋgʋ Yehowa sɛyaa hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ wɛna? (Roma mba 8:​20, 21)

⁷ Ɛyaa mba pɛsɛɣ Yehowa sɔnɔ yɔ, pɔ-hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ wɛnɩ lidaʋ ŋgʋ yɔ, kɩwɛ ndɩ. Pɛwɛnɩ lidaʋ se pakaɣ caɣʋ wezuu maatɛŋ tɛtʋ yɔɔ Ɛsɔ kewiyaɣ tɛɛ. Nɛ lidaʋ ŋgʋ Abraham ɖɔɖɔ kaawɛna. (Ebr. 11:​8-10, 13) Pɔɔlɩ yɔɔdɩ lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-tɔm. (Kalɩ Roma mba 8:​20, 21.) Alɩwaatʋ ndʋ ŋcalɩ kpɛlɩkʋʋ tamasɩ nzɩ Ɛsɔ labɩ-ɖʋ Bibl taa yɔ sɩ-tɔm yɔ, sɩ-taa ŋga kaakɛdɩnɩ-ŋ nɛ pɩkɩlɩ? Ŋga kɔtɔŋ se wiɖiyi ŋkaɣ talʋʋ pilim nɛ ŋlɩɩ kɩwɛɛkɩm nesi tɛɛ yɔ? Yaa ŋga kɔtɔŋ se ñɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa mba pasɩba yɔ pakaɣ fem nɛ pacaɣ wezuu paradisuu taa tɛtʋ yɔɔ yɔ? ‘Lidaʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ’ lɛ, ŋŋɖaŋ wondu kɩbandʋ sakɩyɛ.

⁸ Paa ɖɩwɛnɩ lidaʋ se ɖɩkaɣ caɣʋ wezuu maatɛŋ ɛsɔdaa yaa tɛtʋ yɔɔ yɔ, pɩkɛnɩ lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩhaɣ-ɖʋ taa leleŋ yɔ. Nɛ lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩpɩzɩɣ nɛ kɩkpa ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ. Tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ pʋwayɩ yɔ, tɩwɩlɩɣ ɛzɩma pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla mbʋ yɔ. Iyele nɛ ɖɩna tɔm ndʋ ɛyɔɔdɩ ɖe-lidaʋ yɔɔ yɔ. Ɛ-tɔm ndʋ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖa-taa ɛtɛ se ɖe-lidaʋ kaɣ labʋ.

9-10. Ɛzɩ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ wɩlʋʋ yɔ, ɛbɛ Krɩstʋ ñɩma pɩzɩɣ nɛ paɖaŋ? (Roma mba 5:3) (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmɩŋ.)

⁹ Kalɩ Roma mba 5:3. Tɩlɩ se kʋñɔmɩŋ pɩzɩɣ iyele nɛ ɖe-lidaʋ cɛyɩsɩ. Pɩtɩla tɔm ndʋ tɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ. Ɛlɛ kʋñɔmɩŋ kɔŋ Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyaa tɩŋa yɔɔ. Iyele nɛ ɖɩmaɣzɩ Pɔɔlɩ kɩɖaʋ yɔɔ. Eheyi Krɩstʋ ñɩma mba pɛwɛ Tesalooniiki yɔ se: «Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɩwɛ mɩ-cɔlɔ yɔ, ɖɩlɛyaɣ-mɩ heyuu se ɖɩkaɣ tɔɔʋ kʋñɔŋ; nɛ  mbʋ talɩna.» (1 Tes. 3:4) Nɛ eheyi Kɔrɛntɩ mba se: «Koobiya, ɖɩtɩsɔɔlɩ se ɩwɛɛ nɛ ɩɩsɩŋ kʋñɔŋ ŋgʋ kɩtalɩ-ɖʋ [yɔ] . . . Halɩ ɖɩtaataa liu kaaʋ se ɖɩwɛɣ wezuu.»—2 Kɔr. 1:8; 11:​23-27.

¹⁰ Sɔnɔ ɖɔɖɔ, Krɩstʋ ñɩma pɩzɩɣ nɛ paɖaŋ se pakaɣ katʋʋ kʋñɔmɩŋ ndɩ ndɩ. (2 Tim. 3:12) Nɛ ña yɔ? Alɩwaatʋ ndʋ ŋtisi Yesu yɔɔ nɛ ŋpaɣzɩ ɛ-wayɩ tɩŋʋʋ yɔ, ŋkatɩ kʋñɔmɩŋ na? Pɩtɩla, ña-taabalaa nɛ ñɔ-hɔʋ taa mba hoŋaɣ-ŋ. Halɩ pɩtɩla panazaɣ-ŋ. Yaa ŋkatɩ kala mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋtɛm ña-taa se ŋwɛɣ toovenim pɩtɩŋa pɩ-taa ña-tʋmɩyɛ taa? (Ebr. 13:18) Komina kaɖɩnɩ-ŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋwɛɛ nɛ ŋsusuu tɔm ɛyaa lalaa na? Paa kʋñɔŋ ŋgʋ ŋtɩɩtɔwaa yɔ, Pɔɔlɩ yɔɔdaa se pɩpɔzʋʋ se ɖa-taa ɛla leleŋ. Ɛbɛ yɔɔ?

11. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩtɛ ɖa-taa nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋa kʋñɔmɩŋ weyi ɖɩkatɩɣ yɔ ɩ-taa?

¹¹ Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩla leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ kʋñɔŋ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩnawa se pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ natʋyʋ. Ɛzɩ Roma mba 5:3 yɔɔdʋʋ yɔ, «kʋñɔŋ yeki se ɖɩwɛɛnɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ.» Krɩstʋ mba tɩŋa kaɣ katʋʋ kʋñɔŋ; pʋyɔɔ lɛ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se Krɩstʋ mba tɩŋa ɩwɛɛnɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ. Pɩwɛɛ se ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-laŋɩyɛ paa kaɖɛ nɖɩ ɖɩtɩɩkataa yɔ. Pi-ɖeke pɩkaɣnɩ yebu nɛ ɖɩmʋ kɩhɛyʋʋ ŋgʋ ɖɩɖaŋaa yɔ. Ðɩtɩsɔɔlɩ se ɖɩwɛɛ ɛzɩ ɛyaa mba pɔ-yɔɔ Yesu maɣzaɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdaɣ ɖomaɣ ŋga kɔtɔlɩ kaaŋ taa yɔ kɔ-tɔm yɔ. Kajalaɣ taa lɛ, petisaa nɛ pamʋ tɔm nɛ taa leleŋ, ɛlɛ «kʋñɔŋ yaa nazɩm» lɩwa lɛ, pituuli-wɛ. (Mat. 13:​5, 6, 20, 21) Pɩkɛ toovenim se nazɩm yaa kala tɩkɛ taa leleŋ tɔm, ɛlɛ ye ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋa yɔ pɩkɔŋnɩ-ɖʋ wazasɩ. Ɛzɩma tɩyɛ?

12. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-laŋa kʋñɔmɩŋ taa yɔ, ɛzɩma pɩwazɩɣ-ɖʋ?

¹² Tɔmkpɛlɩkɩyʋ Yakubu yɔɔdɩ wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ ye ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kala taa yɔ kɔ-tɔm. Ɛmawa se: «Iyele nɛ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ tɛzɩ pɩ-tʋmɩyɛ labʋ, se pɩsa nɛ ɩwɛɛ pilim nɛ ɩtaawɛɛnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ hɔɔlʋʋ nakʋyʋ taa, nɛ nabʋyʋ ɛtaatɛɖɩ-mɩ.» (Yak. 1:​2-4) Yakubu yɔɔdɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ tɔm ɛzɩ pɩwɛnɩ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ se pɩlakɩ yɔ. Tʋmɩyɛ nɖɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ wɛna? Pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ɛzɩ suuɖu nɛ tisuu mbʋ yɔ nɛ pɩkɩlɩ; pɩsɩɣnɩ-ŋ ɖɔɖɔ nɛ ŋtaa Ɛsɔ liu nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣnɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ yɔ, ɖihikiɣ ɖɔɖɔ wazaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ.

13-14. (a) Wazaɣ ŋga laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ kɔŋna? (b) Nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga wɛ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ nɛ lidaʋ pɛ-hɛkʋ taa? (Roma mba 5:4)

¹³ Kalɩ Roma mba 5:4. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ yeki se ɖɩwɛɛnɩ «wɛtʋ ndʋ tɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ.» Ye ŋwɛnɩ laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ yɔ piyeki se ñɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yehowa. Tɔm ndʋ tɩɩwɩlɩɣ se Yehowa taa lakɩ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ŋkatɩɣ kala yaa ŋlakɩ kʋñɔŋ yɔ. Ɛlɛ ña Ɛsɔ taa lakɩnɩ leleŋ. Alɩwaatʋ ndʋ ŋɖɔkʋʋ ña-laŋɩyɛ yɔ ñɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ Ɛsɔ. Wazaɣ ŋga ka-wayɩ fɛyɩ.—Keɣ. 5:12.

¹⁴ Tɔzɩ se alɩwaatʋ ndʋ Abraham katɩ takɩm nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ yɔ, ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ. Yehowa ya-ɩ se ɛ-taabalʋ nɛ ɛkpaɣ-ɩ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ. (Kiɖe 15:6; Roma 4:​13, 22) Ða ɖɔɖɔ ɖɔ-tɔm pɩzɩɣ nɛ tɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ. Pɩtɩkɛ tʋma wena ɖɩlakɩ Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ yaa wala wena ɖɩwɛna yɔ a-yɔɔ ɖɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ Ɛsɔ. Ɛlɛ ɖɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ-ɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɖɔkʋʋ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ paa ɖɩkatɩɣ kala yɔ. Nɛ paa pɩnzɩ ɛzɩma ɖɩtɩɩwɛna, yaa paa wɛtʋ ndʋ taa ɖɩtɩɩwɛɛ yaa paa ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ labʋ yɔ, ɖa-tɩŋa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ. Ŋwɛɛ nɛ ŋɖɔkʋʋ ña-laŋɩyɛ kaɖɛ naɖɩyɛ taa lɛɛlɛɛyɔ? Ye mbʋ yɔ, tɔzɩ se ŋwɛɛ nɛ ŋyeki se ñɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yehowa. Ye ɖiɖiɣzinaa se ɖɔ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛnɩ ɖoŋ kɩbaŋ ɖɔ-yɔɔ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩcɛyɩsɩ ɖe-lidaʋ.

15. Tɔm ndʋ Pɔɔlɩ tasɩ yɔɔdʋʋ, nɛ ɛbɛ yɔɔ tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩɖɩɣzɩ nabɛyɛ?

¹⁵ Ɛzɩ Pɔɔlɩ yɔɔdʋʋ yɔ, ɖɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ Yehowa alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ nɛ ɖɩɖɔkʋʋ ɖa-laŋɩyɛ ɖɩ-taa yɔ. Na tɔm ndʋ Pɔɔlɩ tasɩ yɔɔdʋʋ yɔ: «Wɛtʋ ndʋ tɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ, tʋtʋ ñeyeki se ɖɩwɛɛnɩ lidaʋ, nɛ lidaʋ eeyeki se fɛyɛ ɛkpa-ɖʋ.» (Roma 5:​4, 5) Tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩɖɩɣzɩ nabɛyɛ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Pɔɔlɩ kaatɛm yɔɔdʋʋ Roma mba 5:2 taa se Roma Krɩstʋ ñɩma mba, pɛtɛm wɛnʋʋ lidaʋ, ŋgʋ lɛ ‘lidaʋ ŋgʋ pɛwɛna se Ɛsɔ kaɣ-wɛ kpazʋʋ lone sɔsɔɖɛ taa yɔ.’ Pʋyɔɔ lɛ, nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ pa-tɩ se: «Ye Krɩstʋ ñɩma mba pɛtɛm wɛnʋʋ lidaʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ tasɩ yɔɔdʋʋ lidaʋ tɔm pʋwayɩ?»

16. Ɛzɩma tɩyɛ lidaʋ paɣzɩɣ paɣlʋʋ ɛyʋ nɔɔyʋ taa? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmɩŋ.)

¹⁶ Ye ɖiɖiɣzinaa se lidaʋ kɛ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpaɣlɩ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩnɩɩ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ caɣaɣ yɔɔdʋʋ yɔ tɩ-taa. Ŋtɔzʋʋ alɩwaatʋ ndʋ ŋcalɩ nɩʋ lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ kɩ-tɔm yɔ? Pɩtɩla alɩwaatʋ ndʋ ŋmaɣzaɣ se tɔm ndʋ tɩwɛ ɖeu, ɛlɛ tɩɩpɩzɩɣ nɛ tɩla. Ɛlɛ ŋwɛɛ nɛ ŋtɩlɩɣ Ɛsɔ nɛ tamasɩ nzɩ ɛlabɩ Bibl taa yɔ nɛ pɩkɩlɩɣ lɛ, ña-taa tɛ nɛ pɩkɩlɩ se lidaʋ tɔm ndʋ tɩkaɣ labʋ.

17. Ŋha ña-tɩ Yehowa nɛ pamɩyɩsɩ-ŋ lɩm nɛ pɩtɛ lɛ, ɛzɩma ñe-lidaʋ wɛɛ nɛ kɩkpaɣ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩɣ?

¹⁷ Halɩ ŋha ña-tɩ nɛ pamɩyɩsɩ-ŋ lɩm nɛ pɩtɛ lɛ, ñe-lidaʋ wɛɛ nɛ kɩkpaɣ-ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩɣ alɩwaatʋ ndʋ ŋwɛɛ nɛ ŋkpɛlɩkɩɣ nɛ ŋtɩlɩɣ Yehowa nɛ ŋsɔɔlʋʋ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ yɔ. (Ebr. 5:13–6:1) Pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋɖiɣzinaa se tɔm ndʋ tɩwɛ Roma mba 5:​2-4 taa yɔ, tɩkɛ toovenim. Ŋtɔɔ kʋñɔmɩŋ sakɩyɛ, ɛlɛ ŋɖɔkɩ ña-laŋɩyɛ ɩ-taa, piyeba nɛ ñɔ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ. Ŋnawa se ñɔ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ lɛ, lɛɛlɛɛyɔ ña-taa tɛma nɛ pɩkɩlɩ se ŋkaɣ mʋʋ mbʋ ɛlabɩ tamaɣ se ɛkaɣ-ŋ haʋ yɔ. Lɛɛlɛɛyɔ ñe-lidaʋ kpa ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ ŋgʋ ŋŋwɛnɩ kiɖe tɛɛ yɔ. Kɩkɛ pʋyʋ keekee ñɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ, nɛ kitukuuni-ŋ nɛ pɩkɩlɩ. Kɩwɛnɩ ɖoŋ  ñɔ-yɔɔ siŋŋ nɛ pɩkɩlɩ. Kɩwɛnɩ ɖoŋ ñe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa yɔɔ, nɛ kɩwɛnɩ ɖoŋ ɖɔɖɔ wɛtʋ ndʋ ŋwɛnɩ ñɔ-hɔʋ yɔɔ yɔ, lɩmaɣza wena ŋkpakɩɣ yɔ nɛ halɩ ɛzɩma ŋlakɩnɩ tʋmɩyɛ ña-alɩwaatʋ yɔ pɩ-yɔɔ.

18. Tɔm ndʋ fezuu kiɖeɖeu ɖiyi Pɔɔlɩ nɛ ɛma?

¹⁸ Apostoloo Pɔɔlɩ tasɩ yɔɔdʋʋ lɩmaɣzɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ tɔm, ɖitukuuni lidaʋ ŋgʋ ŋwɛna mbʋ pʋyɔɔ yɔ ñɔ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ. Eyeba nɛ ña-taa tɛ se ñe-lidaʋ kaɣ labʋ. Ɛbɛ yɔɔ ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ mbʋ? Fezuu kiɖeɖeu ɖiyi Pɔɔlɩ nɛ ɛtasɩ maʋ tɔm tʋnɛ Krɩstʋ mba: «Lidaʋ eeyeki se fɛyɛ ɛkpa-ɖʋ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ patɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu ŋgʋ paha-ɖʋ yɔ kɩ-yɔɔ nɛ papɩyɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm ɖa-laŋa taa.» (Roma 5:5) Ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmnɩ lidaʋ tɔm ndʋ Ɛsɔ yɔɔdaa yɔ kiya.

19. Ñe-lidaʋ yɔɔ tɔm ndʋ ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmna?

¹⁹ Maɣzɩ tamaɣ ŋga Ɛsɔ labɩ Abraham yɔ kɔ-yɔɔ nɛ ɛzɩma ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ nɛ ɛlɛ yaa-ɩ se ɛ-taabalʋ yɔ pɩ-yɔɔ. Abraham lidaʋ tɩɖʋ lɩm. Bibl yɔɔdʋʋ se: «Abraham ɖʋ suuɖu nɛ pɩtɛ lɛ, ehiɣ tamaɣ ŋga paalabɩ-ɩ yɔ.» (Ebr. 6:15; 11:​9, 18; Roma 4:​20-22) Pɩtʋʋ fɛyɩ se mbʋ ɛtaɣaɣ liu yɔ pɩlaba. Ña ɖɔɖɔ ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ye ŋwobi pɩ-yɔɔ nɛ ŋɖɔkɩ ñe-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, ŋkaɣ mʋʋ kɩhɛyʋʋ ŋgʋ ŋɖaŋaa yɔ. Ñe-lidaʋ kɛ pʋyʋ keekee, kɩhaɣ-ŋ taa leleŋ, kiiyeki se fɛyɛ ɛkpa-ŋ. (Roma 12:12) Pɔɔlɩ mawa se: «Ɛsɔ weyi ɛhaɣ lidaʋ yɔ, ɛla nɛ taa leleŋ nɛ laŋhɛzɩyɛ tɩŋa su mɩ-taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɩtaɣ-ɩ liu, se pɩsa nɛ fezuu kiɖeɖeu ɖoŋ taa lɛ mi-lidaʋ paɣlɩ.»—Roma 15:13.