1. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩmaɣzɩɣ Abraham tisuu yɔɔ yɔ, tɔm ndʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ?

 ƐYAA sakɩyɛ nɩ Abraham tɔm, paa mbʋ yɔ paasɩŋ tɔm sakɩyɛ ɛ-yɔɔ. Ɛlɛ ña lɛ ŋsɩm tɔm sakɩyɛ ɛ-yɔɔ. Ŋnawa se paya Abraham se «mba payɩ pɛwɛnɩ tisuu yɔ . . . pa-caa.» (Roma 4:11) Paa mbʋ yɔ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋpɔzɩ ña-tɩ se: «Manpɩzɩɣ nɛ mamaɣzɩnɩ Abraham nɛ mɛwɛɛnɩ tisuu mbʋ ɛɛwɛna yɔ?» Ɛɛɛ ŋpɩzɩɣ.

2. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩtazɩ Abraham kɩɖaʋ taa? (Yakubu 2:​22, 23)

² Mbʋ pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu mbʋ Abraham kaawɛna yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ lɛ se ɖɩtazɩ ɛ-kɩɖaʋ taa. Abraham lakaɣ mbʋ payɩ Yehowa pɔzaɣ-ɩ se ɛla yɔ. Ɛɛkʋyaa nɛ ewolo ɛjaɖɛ poliŋ ñɩnɖɛ naɖɩyɛ taa, ɛɛsʋ kizinzikiŋ tɛɛ pɩnzɩ sakɩyɛ, nɛ eetisi faaa se ɛlaa ɛ-pɩyalʋ kʋsɔɔlʋ Izaakɩ. Tisuu sɔsɔm kaaseɣtini Abraham nɛ ɛla pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ. Abraham tisuu nɛ ɛ-tʋma kaayeba nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ nɛ ɛpɩsɩ ɛ-taabalʋ. (Kalɩ Yakubu 2:​22, 23.) Yehowa sɔɔlaa se ɖa-tɩŋa payɩ ɖɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ-ɩ nɛ ɖɩpɩsɩ ɛ-taabalaa. Yehowa sɔɔlaa se ña ɖɔɖɔ ŋpɩsɩ ɛ-taabalʋ. Pʋyɔɔ lɛ, e-fezuu kiɖeɖeu seɣti Pɔɔlɩ nɛ Yakubu nɛ pama Abraham tɔm Bibl taa. Ðɩkaɣ tazʋʋ tɔm ndʋ Roma mba ñʋʋ 4 nɛ Yakubu ñʋʋ 2 yɔɔdɩ Abraham yɔɔ yɔ tɩ-taa. Ñʋŋ ɛnɩ ɩ-naalɛ ɩyɔɔdʋʋ Abraham tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ tɔm.

3. Bibl mayaɣ ŋga taa tɔm Pɔɔlɩ nɛ Yakubu palabɩnɩ tʋmɩyɛ?

³ Pɔɔlɩ nɛ Yakubu pamaɣaɣ pa-takayɩsɩ lɛ, palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm ndʋ tɩwɛ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 15:6 taa yɔ. Pɔyɔɔdɩ peeɖe se:  «[Abraham kaawɛnɩ] tisuu Yehowa yɔɔ, nɛ ɛlɛ kpaɣ-ɩ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ.» Yehowa kpakɩɣ nɔɔyʋ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ yaa weyi ɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ yɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ ɛnʋ ɛ-tɔm kɛdɩɣnɩ-ɩ yɔ. Pɩwɛ piti se Ɛsɔ pɩzɩɣ nɛ ɛkpaɣ ɛyʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ yaa weyi ɛkɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ yɔ se ɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋsɔɔlaa se Ɛsɔ ɛkpaɣ-ŋ se ŋkɛ ɛyʋ weyi ɛwɛ siɣsiɣ yɔ, nɛ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛla mbʋ. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, ɖɩkaɣ naʋ mbʋ pʋyɔɔ Yehowa ya Abraham se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ yɔ nɛ mbʋ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɛyaa-ɖʋ ɖɔɖɔ se ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ.

4. Ɛbɛ ɖɩkɩ ɛyaa nʋmɔʋ se pataawɛɛ siɣsiɣ?

⁴ Takayaɣ ŋga Pɔɔlɩ ma Roma mba yɔ ka-taa, ɛyɔɔdaa se ɛyaa tɩŋa kɛ kɩwɛɛkɩm laɖaa. (Roma 3:23) Ye mbʋ, ɛzɩma tɩyɛ ɖɔ-tɔm pɩzɩɣ nɛ pɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ nɛ ɛkpaɣ-ɖʋ se ɖɩkɛ ɛyaa mba pɛwɛ siɣsiɣ yɔ yaa ɛyaa mba pɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ yɔ? Pɔɔlɩ tɩŋnɩ Abraham kɩɖaʋ yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ toovenim Krɩstʋ mba tɩŋa se papɩzɩ nɛ pocosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ.

5. Ɛbɛ yɔɔ Yehowa ya Abraham se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ? (Roma mba 4:​2-4)

⁵ Yehowa ya Abraham se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ kaawɛ Kanaŋ ɛjaɖɛ taa yɔ. Ɛbɛ yɔɔ Yehowa ya Abraham se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ? Ɛzɩ ɛya-ɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɖɔŋaɣ Moyizi Paɣtʋ yɔɔ camɩyɛ na? Aayɩ. (Roma 4:13) Yehowa ya Abraham se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɛ pɩcɛzɩ pɩnzɩ 400 pʋcɔ nɛ ɛcɛlɩ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ Moyizi Paɣtʋ. Ye mbʋ, ɛbɛ yɔɔ Ɛsɔ ya Abraham se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ? Abraham tisuu yɔɔ Yehowa labɩ-ɩ lootiye nɛ ɛyaa-ɩ se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ.—Kalɩ Roma mba 4:​2-4.

6. Ɛbɛ yɔɔ Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛkpaɣ kɩwɛɛkɩm laɖʋ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ?

⁶ Pɔɔlɩ wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ wɛɣnɩ tisuu Ɛsɔ yɔɔ yɔ, «e-tisuu yɔɔ lɛ, Ɛsɔ kpakɩɣ-ɩ se ɛkɛ siɣsiɣ tʋ.» (Roma 4:5) Pɔɔlɩ sɔzaa se: «Mbʋ ɖɔɖɔ ɛyʋ weyi Ɛsɔ kpakɩɣ-ɩ se ɛkɛ siɣsiɣ tʋ ɛlɛ pɩtɩkɛ ɛ-tʋma yɔɔ yɔ, koboyaɣ ŋga ehikiɣ yɔ, Daviid yɔɔdɩ kɔ-tɔm; ɛyɔɔdaa se: “Koboyaɣ tɩnaa lɛ mba pamanɩ paɣtʋ yɔɔ ɛlɛ pekpeɣ-wɛ yɔ, nɛ mba pa-kɩdɛkɛdɩm yɔɔ pohuuzaa yɔ; koboyaɣ tʋ lɛ ɛyʋ weyi Yehowa ɛɛkaɣ kpaɣʋ ɛ-kɩwɛɛkɩm nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ kaaʋ yɔ.”» (Roma 4:​6-8; Keɣ. 32:​1, 2) Mba petisiɣ Ɛsɔ yɔɔ yɔ, ekpeɣu-wɛ yaa ehuuzuu pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ. Ekpeɣu-wɛ caɣ caɣ nɛ ɛɛtasɩɣ kpaɣʋ pa-kɩwɛɛkɩm mbʋ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ. Pe-tisuu yɔɔ lɛ, ɛkpakɩɣ-wɛ se pɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ nɛ pɛkɛ siɣsiɣ tɩnaa.

7. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se caanaʋ taa Ɛsɔ sɛyaa kaakɛ siɣsiɣ tɩnaa?

⁷ Paakpaɣ Abraham, Daviid nɛ Ɛsɔ sɛyaa lalaa se pɛkɛ siɣsiɣ tɩnaa ŋgʋ pataatalɩ pilim nɛ pɛkɛ kɩwɛɛkɩm laɖaa. Ɛlɛ pe-tisuu yɔɔ lɛ, Ɛsɔ kpaɣ-wɛ se pɛfɛyɩnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ, kɔzɩ kɔzɩ ye ɛkpaɣ-wɛ nɛ ɛmaɣzɩnɩ mba paasɛɣ-ɩ yɔ. (Efɛz. 2:12) Pɔɔlɩ wɩlɩ ɛ-takayaɣ taa kpayɩ kpayɩ se pʋcɔ nɛ taabalɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ Ɛsɔ ɖɛ-hɛkʋ taa lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ tisuu. Abraham nɛ Daviid paakɛ Ɛsɔ taabalaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ paawɛnɩ tisuu. Ða ɖɔɖɔ ye ɖɩwɛnɩ tisuu yɔ, ɖɩpɩsɩɣ Ɛsɔ taabalaa.

8-9. Lɩmaɣza wena ɛyaa nabɛyɛ wɛnɩ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ nɛ Yakubu pamawa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ atɩtʋʋzɩ, nɛ ɛbɛ yɔɔ?

⁸ Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa wɛɛ nɛ pɔhɔŋ tɔm nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kɛwɛ tisuu nɛ tʋma pɛ-hɛkʋ taa yɔ kɔ-yɔɔ. Pɛwɛʋ nɛ pɔhɔŋ tɔm yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ yɔ. Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa nabɛyɛ wɩlɩɣ se ŋñɩtaa nɛ ŋwɛɛnɩ tisuu Kɩbaɣlʋ Yesu Krɩstʋ yɔɔ yɔ, ŋhikiɣ ñʋʋ yabʋ. Pʋtɔma wiɖiyi ŋtɛm nɩʋ pɔyɔɔdaa  se: «Tisi Yesu yɔɔ nɛ ŋhiɣ ñʋʋ yabʋ.» Halɩ pa-taa nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ Pɔɔlɩ tɔm tʋnɛ: «Ɛsɔ kpakɩɣ [ɛyʋ] se ɛkɛ siɣsiɣ tʋ ɛlɛ pɩtɩkɛ ɛ-tʋma yɔɔ.» (Roma 4:6) Ɛlɛ lalaa ñɔyɔɔdʋʋ se ye ŋwoki lona wena cooci kpakɩɣ-yɛ se akɛ lona kiɖeɖena yɔ a-taa nɛ ŋlakɩ ɖɔɖɔ camɩyɛ lakasɩ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋhiɣ ñʋʋ yabʋ. Pɩtɩla paba lakɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm ndʋ tɩwɛ Yakubu 2:24 taa yɔ. Pɔyɔɔdɩ peeɖe se: «Payaɣ ɛyʋ se siɣsiɣ tʋ pɩtɩŋnɩ tʋma yɔɔ nɛ pɩtɩkɛ tisuu ɖeke yɔɔ.»

⁹ Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa lɩmaɣza ana ayeba nɛ Bibl taa tazɩyaa nabɛyɛ maɣzɩɣ se Pɔɔlɩ nɛ Yakubu pɔ-tɔm kaɖɩɣnɩ ɖama mbʋ pɩwɛɛ se ɛyʋ ɛla nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ yɔ pɩ-hɔɔlʋʋ taa. Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa nabɛyɛ lɩmaɣza taa lɛ, Pɔɔlɩ tɔm wɩlɩɣ se ye ɛyʋ ɛñɩtaa nɛ ɛwɛɛnɩ tisuu yɔ, ɛ-tɔm kɛdɩɣnɩ Ɛsɔ; ɛlɛ Yakubu tɔm ñawɩlɩɣ se pɩpɔzʋʋ se ɛyʋ ɛla camɩyɛ lakasɩ pʋcɔ nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ. Wɩlɩyʋ sɔsɔ nɔɔyʋ yɔɔdaa se Yakubu taanɩɩ mbʋ pʋyɔɔ Pɔɔlɩ yɔɔdaa se tisuu ɖeke yekina nɛ ɛyʋ hiɣ ñʋʋ yabʋ yɔ pɩ-taa, nɛ etitisi tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ Yehowa fezuu ɖiyini Pɔɔlɩ nɛ Yakubu nɛ pama Bibl takayɩsɩ nzɩ. (2 Tim. 3:16) Ye mbʋ, pɩtʋʋ fɛyɩ se lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ yɔɔ tʋkaɣ wɛ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdaa yɔ nɛ tɔm ndʋ Yakubu yɔɔdaa yɔ tɩ-hɛkʋ taa. Ye ɖɩtazɩ tɔm lɛɛtʋ ndʋ pamawa yɔ tɩ-taa yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ pɔ-tɔm ndʋ tɩ-taa camɩyɛ.

10. «Tʋma» wena tɔm Pɔɔlɩ yɔɔdaɣ? (Roma mba 3:​21, 28) (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁰ «Tʋma» wena tɔm Pɔɔlɩ yɔɔdɩ Roma mba ñʋʋ 3 nɛ ñʋʋ 4 taa? «Paɣtʋ tʋma» yaa Moyizi Paɣtʋ ndʋ pɛcɛlɩ Izrayɛɛlɩ piya Sinayii Pʋʋ yɔɔ yɔ tɩ-tɔm ɛyɔɔdaɣ. (Kalɩ Roma mba 3:​21, 28.) Pɩwɛ ɛzɩ Pɔɔlɩ alɩwaatʋ taa, Yuuda ñɩma mba papɩsɩ Krɩstʋ mba yɔ pa-taa nabɛyɛ  maɣzaɣ se pɩcɛyaa se powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɔɖɔŋ Moyizi Paɣtʋ yɔɔ. Piyeba nɛ Pɔɔlɩ tɩŋnɩ Abraham kɩɖaʋ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ-wɛ se pɩtɩcɛyɩ se ɛyʋ ɛla «paɣtʋ tʋma» yaa ɛɖɔ Moyizi Paɣtʋ yɔɔ pʋcɔ nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ. Ɛlɛ tisuu yekina nɛ ɛ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ. Tɔm ndʋ tɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩhaɣ-ɖʋ lidaʋ se ɖɔ-tɔm pɩzɩɣ nɛ tɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ. Pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu Ɛsɔ nɛ Krɩstʋ pɔ-yɔɔ, nɛ mbʋ yekina nɛ ɖɔ-tɔm kɛdɩnɩ Ɛsɔ.

11. «Tʋma» wena yɔɔ Yakubu ñɩɣ niye?

¹¹ Ɛlɛ, «tʋma» wena Yakubu yɔɔdɩ a-tɔm Yakubu ñʋʋ 2 taa yɔ awɛ ndɩ nɛ «paɣtʋ tʋma» wena Pɔɔlɩ yɔɔdɩ a-tɔm yɔ. Yakubu yɔɔdaɣ tʋma wena Krɩstʋ mba lakɩ pe-wezuu caɣʋ taa paa evemiye nɖɩ yɔ a-tɔm na. Tʋma ana awɩlɩɣna se Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ wɛnɩ tisuu siŋŋ Ɛsɔ yɔɔ yaa ɛfɛyɩna. Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaŋ 2 weyi Yakubu labɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ.

12. Ɛzɩma Yakubu wɩlaa se nɔɔ kʋɖʋmaɣ nakɛyɛ wɛ tisuu nɛ tʋma pɛ-hɛkʋ taa? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹² Kɩɖaʋ kajalaɣ ñɩŋgʋ taa, Yakubu yɔɔdaa se pɩfɛyɩ se Krɩstʋ mba ɩtʋʋ ɛyaa taa. Ɛkpaɣ ɛyʋ nɔɔyʋ kɩɖaʋ se ɛlabɩ camɩyɛ ñɩm tʋ nɔɔyʋ, ɛlɛ eni kʋñɔndʋ nɔɔyʋ. Yakubu lɩzɩ pɩ-taa se ɛyʋ ɛnʋ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se ɛwɛnɩ tisuu, ɛlɛ ɛ-lakasɩ wɩlɩɣ se ɛfɛyɩnɩ tisuu. (Yak. 2:​1-5, 9) Kɩɖaʋ 2 ñɩŋgʋ taa, Yakubu yɔɔdɩ weyi ɛnaɣ ‘koobu abalɩñɩnʋ yaa halɩñɩnʋ nɔɔyʋ ɛfɛyɩnɩ wondu kususutu yaa tɔɔnaɣ,’ ɛlɛ ɛɛlakɩ nabʋyʋ ɖeyi ɖeyi se ɛsɩnɩ-ɩ yɔ ɛ-tɔm. Paa ɛyʋ ɛnʋ ɛyɔɔdaa se ɛwɛnɩ tisuu yɔ, ɛ-lakasɩ wɩlɩɣ se ɛfɛyɩnɩ tisuu. Pʋyɔɔ Yakubu mawa se: «Mbʋ ɖɔɖɔ tisuu wɛɛ, ye pɩfɛyɩnɩ tʋma yɔ, pɩsɩba.»—Yak. 2:​14-17.

13. Kɩɖaʋ ŋgʋ Yakubu labɩnɩ tʋmɩyɛ nɛ ɛwɩlɩ se pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ tisuu nɛ ɖɩtɛ ɖɩlakɩ lakasɩ kɩbanzɩ? (Yakubu 2:​25, 26)

¹³ Yakubu yɔɔdɩ Rahaabɩ tɔm se ɛtɩŋnɩ tʋma  yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ tisuu. (Kalɩ Yakubu 2:​25, 26.) Rahaabɩ kaanɩ Yehowa tɔm nɛ eɖiɣzina se ɛɛwɛɛ nɛ ɛsɩɣnɩ Izrayɛɛlɩ mba. (Yoz. 2:​9-11) Ɛtɩŋnɩ ɛ-lakasɩ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ tisuu mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛkandɩyɩ Izrayɛɛlɩ mba cɔŋɩyaa 2 yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pe-weziŋ sʋ kaɖɛ taa yɔ. Piyeba nɛ halʋ ɛnʋ, paa ɛtaakɛ Izrayɛɛlɩ tʋ nɛ paa ɛtaatalɩ pilim yɔ, pakpaɣ-ɩ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ ɛzɩ paakpaɣʋ Abraham se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ yɔ. Rahaabɩ kɩɖaʋ wɩlɩɣ se pɩcɛyaa se ɖɩtɩŋnɩ ɖa-lakasɩ yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ tisuu.

14. Nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga wɛ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ mawa yɔ nɛ ndʋ Yakubu mawa yɔ tɩ-hɛkʋ taa?

¹⁴ Ye mbʋ, Pɔɔlɩ nɛ Yakubu paawɛɛ nɛ patɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ na nɛ pawɩlɩɣ mbʋ tisuu nɛ tʋma kɛnaa yɔ. Pɔɔlɩ heyaɣ Yuuda ñɩma mba pɛkɛ Krɩstʋ mba yɔ se ye pɔñɔnɩ Moyizi Paɣtʋ ɖeke yɔ, pɔ-tɔm ɛɛpɩzɩɣ kpa nɛ pɩkɛdɩnɩ Yehowa. Yakubu ñawɩlaɣ Krɩstʋ mba tɩŋa se pɩcɛyaa se pala ɛyaa lalaa kɩbandʋ nɛ patɩŋnɩ pɩ-yɔɔ nɛ pawɩlɩ se toovenim lɛ, pɛwɛnɩ tisuu.

15. Nʋmɔŋ weyi yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ ɖa-lakasɩ taa se ɖɩwɛnɩ tisuu? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmɩŋ.)

¹⁵ Yehowa tɩyɔɔdɩ se ye ɖɩñɩnɩɣ se pakpaɣ-ɖʋ se ɖɩkɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩla mbʋ ɖeyi ɖeyi Abraham kaalaba yɔ. Halɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩŋnɩ nʋmɔŋ sakɩyɛ yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ ɖa-lakasɩ taa se ɖɩwɛnɩ tisuu. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmʋ ɛyaa kɩfama camɩyɛ ɛgbɛyɛ taa, ɖɩsɩnɩ ɖo-koobiya mba pɛwɛ kɩcɛyɩm taa siŋŋ yɔ, nɛ ɖɩla kɩbandʋ ɖɔ-hɔʋ taa mba. Ye ɖɩlakɩ pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ, ɖɔ-tɔm kaɣ kɛdɩnʋʋ Yehowa nɛ ɛwazɩ-ɖʋ. (Roma 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Yoh. 3:18) Tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ nɖɩ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ tisuu yɔ nɖɩ yɔ: ɖisusi ɛyaa lalaa tɔm kɩbandʋ nɛ kpekpeka. (1 Tim. 4:16) Ða-tɩŋa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩŋnɩ ɖa-lakasɩ yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ tisuu  se Yehowa tamasɩ kaɣ labʋ nɛ ɖɩwɩlɩ ɖɔɖɔ se ɛ-nʋmɔŋ kpaɖɩnɩ ɖeu. Nɛ ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Ɛsɔ kaɣ-ɖʋ kpaɣʋ se ɖɩkɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nɛ ɛkaɣ-ɖʋ yaʋ se ɛ-taabalaa.

16. Lidaʋ ŋgʋ Abraham kaawɛna nɛ ɛwɛɛnɩ tisuu se kɩkaɣ labʋ?

¹⁶ Roma mba ñʋʋ 4 ñɩkɩɣ niye lɔŋ lɛɛŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Abraham cɔlɔ yɔ ɩ-yɔɔ. Lɔŋ ɛnɩ lɛ se pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ lidaʋ. Yehowa labɩ tamaɣ se ɛkaɣ tɩŋnʋʋ Abraham yɔɔ nɛ ɛwazɩ «ajɛɛ sakɩyɛ.» Maɣzɩ lidaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ Abraham kaawɛna yɔ kɩ-yɔɔ nɛ ŋna. (Kiɖe 12:3; 15:5; 17:4; Roma 4:17) Ɛlɛ halɩ alɩwaatʋ ndʋ Abraham kaawɛnɩ pɩnzɩ 100 nɛ Saara ñɛwɛɛnɩ pɩnzɩ 90 yɔ, pɩɣa ŋga paalabɩ-wɛ tamaɣ se pakaɣ wɛnʋʋ yɔ, pataalʋlɩtɩ-kɛ. Ɛyaa ɛsɩndaa lɛ, pɩpɩzaɣ se pɩwɛɛ ɛzɩ Abraham nɛ Saara paakaɣ wɛnʋʋ pɩɣa kpa yɔ. Pɩɩkɛnɩ Abraham takɩm siŋŋ. Paa mbʋ yɔ, «ɛta liu nɛ ɛwɛɛnɩ tisuu se ɛkaɣ kɛʋ ajɛɛ sakɩyɛ caa.» (Roma 4:​18, 19) Nɛ pɩtɛmnaa se mbʋ Abraham kaaɖaŋaa yɔ pɩkɔm nɛ pɩla. Ɛlʋlɩ pɩɣa ŋga ɛɛɖaŋ alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ, ŋga lɛ Izaakɩ.—Roma 4:​20-22.

17. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Ɛsɔ pɩzɩɣ nɛ ɛkpaɣ-ɖʋ se ɖɩkɛ siɣsiɣ tɩnaa se pɩsa nɛ ɖɩkɛ ɛ-taabalaa?

¹⁷ Ðɔ-tɔm pɩzɩɣ nɛ pɩkɛdɩnɩ Ɛsɔ nɛ ɛkpaɣ-ɖʋ se ɖɩkɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nɛ ɖɩpɩsɩ ɛ-taabalaa ɛzɩ Abraham kaapɩsʋʋ ɛ-taabalʋ yɔ. Tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ Pɔɔlɩ ñɩɣ niye alɩwaatʋ ndʋ ɛmawa se: «Pɩtɩkɛ [Abraham ɖeke yɔɔ] pama tɔm pee “pakpaɣ-ɩ;” ɛlɛ ɖa ɖɔɖɔ ɖɔ-yɔɔ pama-yɛ, ɖa mba pakaɣ-ɖʋ kpaɣʋ se ɖɩkɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖitisiɣ Weyi efezi ɖa-Kɩbaɣlʋ Yesu nɛ sɩɖaa taa yɔ ɛ-yɔɔ.» (Roma 4:​23, 24) Ɛzɩ Abraham yɔ, pɩpɔzʋʋ-ɖʋ tisuu nɛ tʋma nɛ lidaʋ. Pɔɔlɩ wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ ɖe-lidaʋ tɔm Roma mba ñʋʋ 5 taa, nɛ lidaʋ ŋgʋ kɩ-tɔm ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.