TƆM ÑƲƲ ŊGƲ ÐƖKPƐLƖKƖƔ YƆ 50
HENDU 135 Yehowa se ŋwelisi, ŋña nɛ pɩwazɩ-ŋ
Lʋlɩyaa, ɩsɩnɩ mi-piya nɛ sɩcɛyɩsɩ si-tisuu
«Mɩ-maɣmaɣ . . . ɩtɩlɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm, pʋ-tɔbʋʋ se mbʋ pɩwɛ ɖeu, pɩmʋna nɛ pɩwɛɛ pilim yɔ.»—ROMA 12:2.
LƖMAƔZƖYƐ SƆSƆÐƐ
Ðɩkaɣ naʋ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ lʋlɩyaa nɛ pana ɛzɩma papɩzɩɣ nɛ pɔyɔɔdɩnɩ pe-piya nɛ pasɩnɩ-sɩ nɛ sɩcɛyɩsɩ tisuu mbʋ sɩwɛnɩ Ɛsɔ nɛ Bibl yɔɔ yɔ.
1-2. Ɛbɛ pɩwɛɛ se lʋlɩyaa ɩla alɩwaatʋ ndʋ pe-piya pɔzʋʋ-wɛ tɔm pɩlɩɩnɩ Ɛsɔ nɛ Bibl wɩlɩtʋ yɔɔ yɔ?
ƐYAA sakɩyɛ tisiɣ se piya falɩsʋʋ kɛ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩpɔzʋʋ pana ñaɣʋ siŋŋ yɔ. Ye ŋkɛ lʋlɩyʋ weyi ɛwɛnɩ piya cikpesi yɔ, ɖɩsaŋɩ-ŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋwɛɛ nɛ ŋñakɩ pana se ŋsɩnɩ-sɩ nɛ sɩcɛyɩsɩ si-tisuu. (Wp. 6:6, 7) Ñe-piya wɛɣ nɛ sɩpaɣlɩɣ lɛ, sɩpɩzɩɣ nɛ sɩpaɣzɩ sɩ-tɩ tɔm pɔzʋʋ pɩlɩɩnɩ Bibl wɩlɩtʋ nɛ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ paɣtʋ ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ tɩ-yɔɔ.
2 Kajalaɣ taa lɛ, pɩtɩla tɔm ndʋ ña-pɩɣa pɔzʋʋ yɔ, tiyeki nɛ ŋpaɣzɩ nɩɣzʋʋ. Halɩ kɔ-tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ŋmaɣzɩ se ke-tisuu wɛɛ nɛ pɩhɛɣ. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, piya kaapaɣlɩɣ lɛ, pɩcɛyaa se sɩpɔzʋʋ tɔm nɛ pɩsa nɛ sɩcɛyɩsɩ si-tisuu. (1 Kɔr. 13:11) Pʋyɔɔ lɛ, pɩfɛyɩ se sɔɔndʋ ɛkpa-ŋ. Tɔm ndʋ ña-pɩɣa pɔzʋʋ ɖe-tisuu yɔɔ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpaɣ-tʋ se tɩkɛnɩ-ŋ waɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ ŋpɩzɩɣ ŋtɩŋna nɛ ŋsɩnɩ-kɛ nɛ kɛwɛɛnɩ lɛɣtʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ-kɛ se kamaɣzɩ ka-ñʋʋ taa camɩyɛ yɔ.
3. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?
3 Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ (1) sɩ-maɣmaɣ sɩñaɣ pana nɛ sɩcɛyɩsɩ si-tisuu yɔ, (2) sɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se sɩɖɔ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ paɣtʋ ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, nɛ (3) sɩlʋ si-tisuu yɔɔ yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ pɩwɛ ɖeu se piya ɩpɔzʋʋ tɔm yɔ nɛ mbʋ lʋlɩyaa nɛ pe-piya papɩzɩɣ pala nɛ pɩha-wɛ waɖɛ nɛ pala kɛdaɣ pɩlɩɩnɩ pe-tisuu yɔɔ yɔ.
SƖNƖ ÑE-PIYA NƐ SƖCƐYƖSƖ SI-TISUU
4. (a) Tɔm ndʋ pɩɣa nakɛyɛ pɩzɩɣ nɛ kɔpɔzɩ ka-tɩ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?
4 Lʋlɩyaa mba pɛkɛ Krɩstʋ mba yɔ, panawa se paalʋlʋʋ pɩɣa nɛ tisuu. Mɩ-maɣmaɣ palʋlɩ-mɩ lɛ, ɩtaawɛɛnɩ tisuu Yehowa yɔɔ. Nɛ mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ mi-piya hɔɔlʋʋ taa. Alɩwaatʋ wɛɣ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, pɩɣa nakɛyɛ pɩzɩɣ nɛ kɔpɔzɩ ka-tɩ se: «Ɛbɛ wɩlɩɣ se Ɛsɔ wɛɛ? Tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ yɔ, tɩkɛ toovenim na?» Bibl seɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ ‘ɖa-ñʋʋ taa maɣzɩm’ nɛ ‘ɖiwili pɩtɩŋa camɩyɛ.’ (Roma 12:1; 1 Tes. 5:21) Ɛlɛ ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kɛcɛyɩsɩ ke-tisuu?
5. Ɛbɛ lʋlɩyaa pɩzɩɣ pala nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩcɛyɩsɩ tisuu mbʋ sɩwɛnɩ Bibl yɔɔ yɔ? (Roma mba 12:2)
5 Seɣti ña-pɩɣa nɛ ka-maɣmaɣ kañɩnɩ nɛ kana mbʋ pɩwɩlɩɣ se Bibl taa tɔm kɛ toovenim yɔ. (Kalɩ Roma mba 12:2.) Alɩwaatʋ ndʋ ña-pɩɣa pɔzʋʋ-ŋ tɔm yɔ, tɩŋnɩ waɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ nɛ ŋwɩlɩ-kɛ ɛzɩma kapɩzɩɣ nɛ kañɩnɩ tɔm ndʋ kɔpɔzaa yɔ tɩ-yɔɔ cosuu ɖɔ-tɔm ñɩnʋʋ wondu taa yɔ. Tɩ-taa natʋyʋ lɛ Index des publications des Témoins de Jéhovah nɛ Guide de recherche pour les Témoins de Jéhovah. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋseɣti-kɛ se kañɩnɩ tɔm ñʋŋ nɛ videowaa mba papɩzɩɣ pasɩnɩ-kɛ nɛ kana se Bibl tɩkɛ takayaɣ kɩbaŋa ŋga ɛyaa mawa yɔ yem yɔ. Ɛlɛ, kɩkɛ «Ɛsɔ tɔm.» (1 Tes. 2:13) Kapɩzɩɣ nɛ kañɩnɩ ɛgbɛyɛ takayɩsɩ taa nɛ kɛkpɛlɩkɩ tɔm sakɩyɛ caanaʋ taa Asiirii tɛtʋ ndʋ payaɣ se Niniivi yɔ tɩ-yɔɔ. Ðooo lɛ, Bibl taa tazɩyaa nabɛyɛ kaayɔɔdaa se tɛtʋ natʋyʋ taawɛɛ nɛ payaɣ-tʋ se Niniivi. Ɛlɛ pɩnzɩ 1850 waa taa, ñɩnɩyaa huyaa nɛ palɩɩ caanaʋ taa Niniivi tɛtʋ njɛyɛ yɔɔ tɛtɛɛ nɛ pɩwɩlɩɣ se Bibl wɛnɩ toovenim. (Sof. 2:13-15) Ye ña-pɩɣa ɛsɔɔlaa se katɩlɩ ɛzɩma Niniivi ɖɩzʋʋ yeba nɛ Bibl taa natʋ tɔm la yɔ, kapɩzɩɣ nɛ kakalɩ tɔm ñʋʋ «Ŋŋsɩm-tʋ?» Kɩwɛ novembre 2021 tɛ Feŋuu Tilimiye taa. Ye kakpakɩɣ tɔm ndʋ kakalɩɣ ɖa-takayɩsɩ taa yɔ nɛ kamaɣzɩɣnɩ tɔm ndʋ kakalɩɣ ɛjaɖɛ yɔɔ takayɩsɩ nzɩ ɛyaa taɣ-sɩ liu yɔ sɩ-taa yɔ, pɩkaɣ-kɛ sɩnʋʋ nɛ kɛcɛyɩsɩ tisuu mbʋ kɛwɛnɩ Bibl yɔɔ yɔ.
6. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ lɛɣtʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ-sɩ se sɩmaɣzɩ sɩ-ñʋʋ taa camɩyɛ yɔ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ. (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)
6 Sɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kalabɩnɩ tʋmɩyɛ lɛɣtʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ-kɛ se kamaɣzɩ ka-ñʋʋ taa camɩyɛ yɔ. Lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ patɩŋnɩ wala ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ pa nɛ pe-piya pala kɛdaɣ Bibl yɔɔ nɛ Ɛsɔ yɔɔ tisuu yɔɔ. Wala ana a-taa naayɛ lɛ alɩwaatʋ ndʋ pekilimiɣ caanaʋ taa wondu ɖɩzɩyɛ naɖɩyɛ taa, kaɖaɣ nakɛyɛ taa, yaa Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɛgbɛyɛ piliŋa nakɛyɛ taa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ikilimiɣ caanaʋ taa wondu ɖɩzɩyɛ naɖɩyɛ taa yaa ɩcɔŋnɩ caanaʋ taa wondu fotonaa intɛrnɛɛtɩ yɔɔ yaa ɖa-takayɩsɩ taa yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋhɔ ña-pɩɣa lɩmaɣza nɛ ŋwoni caanaʋ taa tɔm natʋyʋ yaa caanaʋ taa wonuu nakʋyʋ yɔɔ nɛ pɩsɩnɩ-kɛ nɛ kɛcɛyɩsɩ tisuu mbʋ kɛwɛna se Bibl taa tɔm kɛ toovenim yɔ. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwɩlɩ ña-pɩɣa pɩyɛ nɖɩ payaɣ se stèle de Mesha yɔ ɖɩ-yɔɔ tɔm. Pɩyɛ nɖɩ ɖɩlabɩ pɩnzɩ 3000 nɛ pama Yehowa hɩɖɛ ɖɩ-yɔɔ. Pɩyɛ nɖɩ ɖɩ-maɣmaɣ ɖɩwɛ caanaʋ taa wondu ɖɩzɩyɛ nɖɩ payaɣ se Louvre yɔ ɖɩ-taa Paarii tɛtʋ taa Fransɩ ɛjaɖɛ taa. Pɩtasɩ lɛ, stèle de Mesha pɩyɛ nɖɩ, palabɩ ɖɩ-ɖɔndɩ nɛ ɖɩwɛɛ caanaʋ taa wondu ɖɩzɩyɛ nɖɩ payaɣ se «Bibl nɛ Ɛsɔ hɩɖɛ» yɔ ɖɩ-taa ɖa-tʋmɩyɛ ɖɩlaɖɛ sɔsɔɖɛ taa Warwick, Niyuu Yɔrɩkɩ tɛtʋ taa. Pɩyɛ nɖɩ ɖɩwɩlɩɣ se Mowaabʋ wiyaʋ Mesa kaakaɖɩnɩ Izrayɛɛlɩ. Nɛ tɔm ndʋ ɖɔɖɔ Bibl yɔɔdʋʋ. (2 Awi. 3:4, 5) Alɩwaatʋ ndʋ ña-pɩɣa naɣnɩ kɛ-ɛsa mbʋ pɩwɩlɩɣ se Bibl yɔɔdʋʋ toovenim nɛ kapɩzɩɣ nɛ kataa-kʋ liu yɔ lɛ, ke-tisuu kaɣ kpaʋ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ.—Kpaɣ-tʋ nɛ ŋmaɣzɩnɩ 2 Kroniiki 9:6.
Ña nɛ ña-pɩɣa ɩyɔɔdʋʋ caanaʋ taa wondu ndʋ tɩwɩlɩɣ se Bibl taa tɔm kɛ toovenim yɔ tɩ-tɔm nɛ pɩsɩnɩ-kɛ nɛ kalabɩnɩ tʋmɩyɛ lɛɣtʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ-kɛ se kamaɣzɩ ka-ñʋʋ taa camɩyɛ yɔ (Cɔnɩ tayʋʋ 6)
7-8. (a) Wondu kɩlɩzɩtʋ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ɖɩnaɣ kedeŋa yɔɔ yɔ, ɛbɛ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ. (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.) (b) Tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kɛcɛyɩsɩ tisuu mbʋ kɛwɛna se Lɩzɩyʋ nɔɔyʋ wɛɛ yɔ?
7 Seɣti ña-pɩɣa se kamaɣzɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ. Ɩɩɖɔŋ hayɩm nabʋyʋ taa lɛ, seɣti ña-pɩɣa nɛ kɔcɔnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tɩ-wɛtʋ wɛ piti kpem yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ wondu ndʋ tɩ-wɛtʋ wɩlɩɣ se lɔŋsɩnɖʋ nɔɔyʋ lɩzɩnɩ-tʋ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Kedeŋa yɔɔ wondu natʋyʋ ɛzɩ tɩɩnzɩ tindima, pɔɔyɩsɩ nzɩ sɩwɛ ɛzɩ kɔŋgɔlɩmɩɖɛ pɔɔyʋʋ yɔ, tɩŋ hatʋ, nɛ hɛtʋ ndʋ payaɣ se tournesol yɔ, tɩwɛnɩ wɛtʋ kʋɖʋmtʋ. Nɛ ñɩnɩyaa kpaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ pañɩnɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ tɔm. Ñɩnɩyʋ weyi payaɣ se Nicola Fameli yɔ, ɛyɔɔdaa se alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ kpɛlɩkɩɣ wondu ndʋ tɩwɛnɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-ɖɔndɩ yɔ, ɛnaɣ se wondu ndʋ tɩɖɔŋ akɔnta paɣtʋ natʋyʋ yɔɔ, nɛ akɔnta ŋgʋ kɩwɛ kɩmaŋ wondu ndʋ tɩ-tɩŋa tɩ-yɔɔ. Payaɣ akɔnta ŋgʋ se suite de Fibonacci. a
8 Sukuli taa, ña-pɩɣa pɩzɩɣ nɛ kɛkpɛlɩkɩ wondu lɛɛtʋ ndʋ tɩ-wɛtʋ nɩɣzɩnɩ ɖama yɔ tɩ-yɔɔ tɔm. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Tɩŋ sakɩyɛ wɛnɩ wɛtʋ kʋɖʋmtʋ natʋyʋ. Pilinzi sɔsɔsɩ lɩɣ tɩʋ hɔɔyɛ yɔɔ, nɛ pilinzi cikpesi ñalɩɣ pilinzi sɔsɔsɩ yɔɔ. Payaɣ wɛtʋ ndʋ se fractale. Ðɩnaɣ wɛtʋ ndʋ ɖɔɖɔ wondu kɩlɩzɩtʋ lɛɛtʋ yɔɔ. Ɛlɛ ayeba nɛ wondu ndʋ tɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ? Ye ña-pɩɣa ɛmaɣzɩɣ tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩ-ɖɔndɩ yɔɔ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pɩtɩla pɩkaɣ-kɛ sɩnʋʋ nɛ ka-taa tɛ nɛ pɩkɩlɩ se Ɛsɔ lɩzɩnɩ wondu tɩŋa. (Ebr. 3:4) Ña-pɩɣa wɛɣ nɛ kapaɣlɩɣ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ña ɖɔɖɔ ŋsɩnɩ-kɛ nɛ katɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ pɩpɔzʋʋ se kaña Ɛsɔ paɣtʋ yɔ. Pɩsa nɛ ŋla mbʋ lɛ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋpɔzɩ-kɛ se: «Ye Ɛsɔ ɛlɩzɩnɩ-ɖʋ yɔ, ŋŋmaɣzɩɣ se ɛsɩm wezuu ŋgʋ pɩwɛɛ se ɖɩcaɣ nɛ ɖihiɣ koboyaɣ nɛ pɩkɩlɩ yɔ?» Pʋwayɩ lɛ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋheyi-kɛ se Ɛsɔ ha-ɖʋ Bibl se kɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖihiɣ koboyaɣ yɔ.
NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration
Ayeba nɛ wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tɩwɛ kedeŋa yɔɔ yɔ tɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ? (Cɔnɩ tayʋʋ 7-8)
SƖNƖ ÑE-PIYA NƐ SƖNA MBƲ PƲYƆƆ PƖCƐYAA SE SƖÐƆ WEZUU KƖBAŊƲ CAƔƲ PAƔTƲ YƆƆ YƆ
9. Ɛbɛ pɩzɩɣ pituyi pɩɣa nakɛyɛ nɛ kɔpɔzʋʋ ka-tɩ tɔm pɩlɩɩnɩ ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ yɔ?
9 Ye ña-pɩɣa ɛpɔzʋʋ tɔm pɩlɩɩnɩ ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋtɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ kɔpɔzʋʋ tɔm ndʋ yɔ. Ɛzɩ kɔpɔzʋʋ tɔm ndʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, kaatisiɣ tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ yɔ tɩ-yɔɔ? Yaa kɔpɔzʋʋ-tʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ka nɛ ka-taabalaa paalakɩ kɛdaɣ lɛ, kaasɩŋ ɛzɩma kalʋ ke-tisuu yɔɔ yɔ? Paa pɩtɩɩkɛ suwe yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ-kɛ nɛ katɩlɩ mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩña Yehowa paɣtʋ yɔ. Pɩsa nɛ ŋla mbʋ lɛ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpɛlɩkɩnɩ-kɛ Nɩɩ wezuu leleŋ tam! takayaɣ. b
10. Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kamaɣzɩ mbʋ pɩwɛɛ se kala nɛ kapɩsɩ Yehowa taabalʋ kɩbanʋ yɔ pɩ-yɔɔ?
10 Seɣti ña-pɩɣa nɛ kañaɣ pana nɛ Yehowa pɩsɩ ka-taabalʋ kɩbanʋ. Alɩwaatʋ ndʋ ŋkpɛlɩkɩɣnɩ ña-pɩɣa Bibl yɔ, labɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pɔzʋʋ nɛ kɩlɛmɩŋ weyi ɩwɛ Nɩɩ wezuu leleŋ tam! takayaɣ taa yɔ nɛ ŋtɩlɩ ka-lɩmaɣza. (Adu. 20:5) Ðɩkpaɣ se ɩwɛɛ nɛ ɩkpɛlɩkɩɣ tɔm kɩkpɛlɩkɩtʋ 8; peeɖe pakpaɣ Yehowa nɛ pamaɣzɩnɩ taabalʋ kɩbanʋ weyi ɛtɔzʋʋ-ɖʋ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ nɛ pɩwazɩ-ɖʋ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ. Ɩtazɩɣ 1 Yohanɛɛsɩ 5:3 taa nɛ pɩtɛ lɛ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋpɔzɩ-kɛ se: «Ðɩtɩlʋʋ se Yehowa kɛ taabalʋ kɩbanʋ yɔ, lɩmaɣza wena pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ tɔm ndʋ eheyiɣ-ɖʋ yɔ tɩ-yɔɔ?» Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ ɛzɩ tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩtɩlɩɩ pʋyʋ yɔ, ɛlɛ ye ŋpɔzɩ-kɛ tʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-kɛ nɛ keɖiɣzina se Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ, pʋyɔɔ ɛɖʋʋ-ɖʋ paɣtʋ.—Iza. 48:17, 18.
11. Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kɔsɔɔlɩ se kɔɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ? (Aduwa 2:10, 11)
11 Ɩyɔɔdɩ wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɖɔŋ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ yɔ sɩ-tɔm. Alɩwaatʋ ndʋ ɩkalɩɣ Bibl yaa ɩtazɩɣ evemiye mayaɣ taa yɔ, ɩyɔɔdɩ ɛzɩma Bibl paɣtʋ kila sɩnɩ mɩ-hɔʋ yɔ pɩ-tɔm. Ɛzɩ ña-pɩɣa naɣ ɛzɩma pɩwazɩɣ-ɖʋ ye ɖɩlakɩ tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka nɛ ye ɖɩwɛ toovenim yɔ? (Ebr. 13:18) Ŋpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ŋsɩnɩ-kɛ nɛ kana ɛzɩma Bibl paɣtʋ kila yɔɔ ɖɔm sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛ alaafɩya nɛ ɖihiɣ taa leleŋ nɛ pɩkɩlɩ yɔ. (Adu. 14:29, 30) Ye ɩlakɩ kɛdaɣ Bibl paɣtʋ kila ana a-yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kɔsɔɔlɩ se kɔɖɔ a-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ.—Kalɩ Aduwa 2:10, 11.
12. Ɛzɩma caja nɔɔyʋ sɩnɩ ɛ-pɩyalʋ nɛ ɛnɩɩ pɩ-taa se Bibl lɔŋ tasʋʋ yɔɔ ɖɔm wɛ wazaɣ?
12 Payaɣ caja nɔɔyʋ se Steve, ɛwɛ Fransɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛyɔɔdɩ ɛzɩma ɛ nɛ ɛ-halʋ pasɩnɩ pa-pɩyalʋ Ethan nɛ ɛna se sɔɔlɩm tuyuuni Yehowa nɛ ɛɖʋʋ-ɖʋ paɣtʋ yɔ pɩ-tɔm. Ɛyɔɔdaa se: «Ðɩpɔzʋʋ-ɩ tɔm ɛzɩ tʋnɛ yɔ: “Ɛbɛ yɔɔ Yehowa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩɖɔ paɣtʋ kiɖe ɖɩnɛ ɖɩ-yɔɔ? Ɛzɩma paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩwɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ? Ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩla ye ŋŋɖɔŋ paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩ-yɔɔ yɔ?”» Kɛdɛsɩ nzɩ, sɩsɩnɩ Ethan nɛ ɛsɔɔlɩ paɣtʋ ndʋ Yehowa ɖʋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ yɔ. Steve tasɩ yɔɔdʋʋ se: «Ða-kaɖʋwa lɛ se ɖɩsɩnɩ Ethan nɛ ɛna se lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ Bibl taa yɔ, ɖɩkpaɖɩ ɛyaa lɔŋsɩnɖɛ kpem.»
13. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.
13 Sɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kɔɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla mbʋ alɩwaatʋ ndʋ pahaɣ ña-pɩɣa tʋmɩyɛ sukuli taa se kakalɩ takayaɣ nakɛyɛ yɔ. Pɩtɩla, ɛyaa mba pɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ takayaɣ ŋga ka-taa yɔ, pacakɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu yaa palakɩ puuyaɣ lakasɩ; nɛ ɛzɩma pɛkɛdɩ pɔ-tɔm yɔ, pɩpɩzɩɣ piseɣti weyi ɛkalɩɣ-kɛ yɔ se ɛmaɣzɩnɩ-wɛ. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋseɣti ña-pɩɣa se kamaɣzɩ nɛ kana ɛzɩma pɩlakɩ Yehowa alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa lakɩ lakasɩ nzɩ yɔ. (Adu. 22:24, 25; 1 Kɔr. 15:33; Filp. 4:8) Pɩkaɣ-kɛ sɩnʋʋ nɛ kalɩzɩ aseɣɖe ka-wɩlɩyʋ nɛ sukuli piya lɛɛsɩ alɩwaatʋ ndʋ kalakɩ ka-tʋmɩyɛ yɔ.
SƖNƖ ÑE-PIYA NƐ SƖLƲ SI-TISUU YƆƆ
14. (a) Tɔm ndʋ pɩzɩɣ tiyele nɛ sɔɔndʋ kpa piya evelisi? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?
14 Nabʋyʋ taa, sɔɔndʋ kpaɣ piya evelisi se sɩlʋ si-tisuu yɔɔ. Pɩtɩla, sɔɔndʋ kpaɣ-sɩ alɩwaatʋ ndʋ pɔyɔɔdʋʋ évolution tɔm sukuli taa yɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Pɩtɩla, sɩ-wɩlɩyaa heyiɣ-sɩ se évolution wɩlɩtʋ kɛ toovenim. Ye ŋkɛ lʋlɩyʋ yɔ, ɛzɩma ŋpɩzɩɣ ŋsɩnɩ ña-pɩɣa nɛ ka-taa tɛ se tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ ketisiɣ yɔ tɩkɛ toovenim?
15. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ nɛ ka-taa tɛmnɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ ketisiɣ yɔ nɛ pɩkɩlɩ?
15 Sɩnɩ ña-pɩɣa nɛ ka-taa tɛmnɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ ketisiɣ yɔ. Pɩfɛyɩ se fɛyɛ ɛkpa ña-pɩɣa se ketisiɣ se Lɩzɩyʋ nɔɔyʋ wɛɛ. (2 Tim. 1:8) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ halɩ lɛɣtʋ ñɩnɩyaa sakɩyɛ ɖɔɖɔ nawa se wondu tɩlɩɩ tɩ-tɩ yɔɔ yem. Panaɣ kpayɩ kpayɩ se lɔŋsɩnɖʋ nɔɔyʋ lɩzɩnɩ kedeŋa yɔɔ wondu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩwɛ piti kpem. Piyeba nɛ lɛɣtʋ ñɩnɩyaa mba, paatisiɣ évolution wɩlɩtʋ ndʋ pawɩlɩɣ sukulinaa taa ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ tɩ-yɔɔ. Ye ña-pɩɣa ɛmaɣzɩɣ mbʋ pɩsɩnɩ koobiya lalaa nɛ petisi se Lɩzɩyʋ nɔɔyʋ wɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, ka-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmnɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ ketisiɣ yɔ nɛ pɩkɩlɩ. c
16. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩwɩlɩ lalaa mbʋ pʋyɔɔ sitisiɣ se Lɩzɩyʋ nɔɔyʋ wɛɛ yɔ? (1 Pɩyɛɛrɩ 3:15) (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)
16 Sɩnɩ ña-pɩɣa nɛ kapɩzɩ nɛ kawɩlɩ lalaa mbʋ pʋyɔɔ ketisiɣ se Lɩzɩyʋ nɔɔyʋ wɛɛ yɔ. (Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 3:15.) Pɩtɩla, pɩwɛɣ ɖeu se ña nɛ kɛ ɩtazɩ tɔm ñʋŋ «Les jeunes s’interrogent—Création ou évolution?» weyi ɩwɛ jw.org yɔɔ hɔɔlʋʋ Rubriques taa yɔ ɩ-taa. Pʋwayɩ lɛ, kapɩzɩɣ nɛ kalɩzɩ tɔm ndʋ kamaɣzɩɣ se tɩpɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ lalaa nɛ panɩɩ pɩ-taa se Lɩzɩyʋ nɔɔyʋ wɛɛ yɔ nɛ ña nɛ kɛ ɩla pɩ-tɛ la ŋwɩlɩ. Tɔzɩ-kɛ se pɩfɛyɩ se ka nɛ sukulibiya lɛɛsɩ pɔhɔ tɔm. Seɣti-kɛ se ye nɔɔyʋ ɛsɔɔlaa se ɛ nɛ kɛ pɔyɔɔdɩ pɩ-tɔm yɔ, pɩwɛɛ se kalɩzɩ tɔm taa kɛlɛʋ nɛ pɩtʋʋzɩ. Sukulibɩɣa nakɛyɛ pɩzɩɣ nɛ kɔyɔɔdɩ se: «Mbʋ manaɣ yɔ pi-ɖeke pɩ-yɔɔ mentisiɣ, nɛ mantɩna Ɛsɔ wiɖiyi nɛ mana.» Pɩɣa ŋga kɛkɛ Krɩstʋ tʋ yɔ kapɩzɩɣ nɛ kocosi se: «Maɣzɩ se ŋwɛɛ nɛ ŋɖɔŋ laʋ nakʋyʋ tɛɛ, ɖenɖe piposini ɛyaa yɔ nɛ ŋna lɔkɔ nakʋyʋ, pakpaɣ pɛɛ nɛ pamanɩ-kʋ. Suwe ŋkaɣ maɣzʋʋ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋmaɣzɩɣ se nɔɔyʋ huyini lɔkɔ ŋgʋ. Ye mbʋ, nɔɔyʋ lɩzɩnɩ kedeŋa nɛ mbʋ payɩ pɩwɛ kɔ-yɔɔ yɔ.»
Ŋŋyɔɔdʋʋnɩ ño-sukuli taa taabalaa lɛ, lɩzɩ-wɛ tɔm taa kɛlɛʋ (Cɔnɩ tayʋʋ 16-17) d
17. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ peseɣti pe-piya nɛ sɩñɩnɩ wala wena a-yɔɔ sɩpɩzɩɣ sɩtɩŋna nɛ siheyi lalaa Bibl taa toovenim tɔm yɔ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.
17 Seɣti ña-pɩɣa nɛ kañɩnɩ wala wena a-yɔɔ kapɩzɩɣ katɩŋna nɛ keheyi lalaa Bibl taa toovenim tɔm yɔ. (Roma 10:10) Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpaɣ pana wena kañakɩ se kɔyɔɔdɩ ke-tisuu yɔɔ tɔm yɔ nɛ ŋmaɣzɩnɩ pana wena ɛyʋ ñakɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛkpɛlɩkɩɣ minziiki mabʋ yɔ. Kiɖe tɛɛ lɛ, ɛyʋ ɛnʋ ɛkpɛlɩkɩɣ minziiki ŋgʋ kɩwɛ kɛlɛʋ yɔ kɩ-mabʋ. Alɩwaatʋ kaaɖɛɣ lɛ, minziiki mabʋ wɛɣ-ɩ kɛlɛʋ nɛ pɩkɩlɩ. Mbʋ ɖɔɖɔ, kiɖe tɛɛ lɛ, pɩɣa nakɛyɛ pɩzɩɣ nɛ katɩŋnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩwɛ kɛlɛʋ yɔ kɩ-yɔɔ nɛ keheyi lalaa ke-tisuu yɔɔ tɔm. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Kapɩzɩɣ nɛ kɔpɔzɩ ko-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ se: «Ŋnawa se ɖoŋ ɖoŋ lɛ, kedeŋa yɔɔ wondu lɛɣtʋ ñɩnɩyaa cɔŋna nɛ poluki wondu na? Yele nɛ mawɩlɩ-ŋ video kɩbaŋʋ nakʋyʋ.» Kawɩlɩɣ-ɩ Palɩzɩ-kʋ yaa kɩlɩ kɩ-tɩ yɔɔ? tɛ video nakʋyʋ nɛ pɩtɛ lɛ, kapɩzɩɣ nɛ kɔyɔɔdɩ se: «Ye pasaŋ lɛɣtʋ ñɩnɩyaa mba pɔcɔnɩ kedeŋa yɔɔ wonuu nakʋyʋ nɛ palɩzɩ nabʋyʋ yɔ, anɩ pɩwɛɛ se pasa wondu ndʋ tɩwɛ kedeŋa yɔɔ yɔ tɩ-yɔɔ?» Tɔm kɛlɛʋ ñɩndʋ ndʋ, tɩpɩzɩɣ nɛ tiseɣti pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ nɛ kɔsɔɔlɩ se katɩlɩ Yehowa yɔɔ tɔm nɛ pɩkɩlɩ.
IWOLO PƖ-YƆƆ NƐ ƖSƖƔNƖ MI-PIYA NƐ SƖCƐYƖSƖ SI-TISUU
18. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pasɩɣnɩ pe-piya nɛ sɩcɛyɩsɩ si-tisuu?
18 Ðɩwɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛyaa hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ fɛyɩnɩ tisuu Yehowa yɔɔ yɔ. (2 Pɩy. 3:3) Pʋyɔɔ lɛ, lʋlɩyaa, ɩɩkpɛlɩkɩɣnɩ mi-piya Bibl lɛ, iseɣti-sɩ nɛ sɩkpɛlɩkɩ tɔm ñʋŋ weyi ɩsɩɣnɩ-sɩ se sɩɖɔ Bibl taa tɔm nɛ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ paɣtʋ yɔɔ yɔ. Mɩ nɛ sɩ ɩyɔɔdʋʋ Yehowa wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ tɔm nɛ pɩsɩnɩ-sɩ nɛ sɩwɛɛnɩ lɛɣtʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ-sɩ se sɩmaɣzɩ sɩ-ñʋŋ taa camɩyɛ yɔ. Ɩsɩnɩ-sɩ nɛ sɩnɩɩ Bibl taa natʋ tɔm ndʋ tɩtɛm labʋ yɔ tɩ-taa. Nɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, mɩ nɛ mi-piya ɩkpɛndɩɣ nɛ ɩtɩmɩɣ nɛ ɩtɩmɩɣ ɖɔɖɔ sɩ-yɔɔ. Ye ɩlakɩ mbʋ yɔ, mɩ-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa kaɣ wazʋʋ pana wena ɩñakɩ se ɩsɩnɩ mi-piya nɛ sɩcɛyɩsɩ si-tisuu yɔ.—2 Kro. 15:7.
HENDU 133 Sɛɛ Yehowa ñe-evebitu taa
a Ye ŋsɔɔlaa se ŋtɩlɩ nɛ pɩkɩlɩ yɔ, cɔnɩ video Les merveilles de la création révèlent la gloire de Dieu. Kɩwɛ jw.org yɔɔ.
b Ye ña-pɩɣa ɛtɛm kpɛlɩkʋʋ Nɩɩ wezuu leleŋ tam! takayaɣ yɔ, ña nɛ kɛ ɩpɩzɩɣ nɛ ɩtazɩ hɔɔlɩŋ 3 nɛ 4 taa tɔm kɩkpɛlɩkɩtʋ ndʋ tɩyɔɔdʋʋ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ paɣtʋ ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ tɩ-taa natʋyʋ taa.
c Kalɩ tɔm ñʋʋ «Pourquoi nous croyons en un créateur.» Kɩwɛ septembre 2006 tɛ Réveillez-vous! taa. Kalɩ ɖɔɖɔ Cinq questions à se poser sur l’origine de la vie hatʋ cabɩ takayaɣ. Ye ŋsɔɔlaa se ŋna kɩɖaŋ lɛɛŋ yɔ, cɔnɩ jw.org yɔɔ Lɩmaɣza wena ɖɩwɛnɩ ɖenɖe wezuu lɩnaa yɔ pɩ-yɔɔ yɔ tɛ videowaa.
d KƖLƐMƲƲ YƆƆ TƆM: Pɩɣa nakɛyɛ wɛɛ nɛ kawɩlɩɣ ko-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ Palɩzɩ-kʋ yaa kɩlɩ kɩ-tɩ yɔɔ? tɛ video nakʋyʋ. Ko-sukuli taa taabalʋ ɛnʋ ɛsɔɔlɩ drône waa tɔm.
