1. Alɩwaatʋ ndʋ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ kaamaɣzɩɣ weyi ɛ nɛ ɩ pakaɣ nesi ɖɔkʋʋ yɔ ɛ-yɔɔ lɛ, tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ yɔ tɩ-taa natʋyʋ lɛ ndʋ?

YESU KRƖSTƲ kɛnɩ Krɩstʋ ñɩma tɩŋa ñʋʋdʋ. Ɛlɛ, alɩwaatʋ ndʋ halʋ Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɖɔkʋʋ nesi yɔ, ɛ-walʋ pɩsɩɣ ɛ-ñʋʋdʋ nɛ ɛlɛ tɩtalɩ pilim. Pɩfɛyɩ kɛlɛʋ paa ɛzɩmtaa se halʋ eluzi ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ. Ye mbʋ, halʋ kaamaɣzɩɣ weyi ɛ nɛ ɩ pakaɣ ɖɔkʋʋ nesi yɔ ɛ-yɔɔ lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Ɛbɛ wɩlɩɣ se koobu abalɩñɩnʋ ɛnɛ ɛkaɣ kɛʋ hɔʋ ñʋʋdʋ kɩbanʋ? Ɛzɩ fezuu taa tʋma tɔm cɛyɩ e-wezuu caɣʋ taa? Ye pɩtɩkɛ mbʋ, ɛbɛ yeki nɛ mamaɣzɩɣ se ɖɩɖɔkʋʋ nesi nɛ pɩtɛ lɛ, ɛkaɣ kɛʋ hɔʋ ñʋʋdʋ kɩbanʋ fezuu taa?’ Toovenim taa lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se koobu halɩñɩnʋ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ ɖɔɖɔ se: ‘Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ mɛwɛna nɛ tɩkaɣ-ɖʋ wazʋʋ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ taa? Mɛnkɛ suuɖu tʋ nɛ kʋjɔʋ tʋ na? Ma nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ cɛyɩsaa?’ (Ekl. 4:9, 12) Ye halʋ nɔɔyʋ ɛkpaɣ lɩmaɣza kɩbana pʋcɔ nɛ ɛɖɔkɩ nesi yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɩ nɛ piɖeni-i e-nesi ɖɔkʋʋ taa nɛ ehiɣ taa leleŋ.

2. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

² Ðo-koobiya halɩñɩma miiliyɔɔwaa sakɩyɛ luzuu pa-tɩ pa-walaa tɛɛ, nɛ pɛkɛnɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ. Pamʋnɩ samtʋ. Ða-taa wɛ leleŋ se ɖa nɛ koobiya halɩñɩma siɣsiɣ ñɩma mba, ɖɩkpɛndaa nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa. Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ cosuu tɔm pɔzʋʋ naadozo yɔɔ: (1) Kala wena halaa katɩɣ yɔ, a-taa naayɛ lɛ wena? (2) Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se halʋ ɛlɩzɩ se eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ? (3) Ɛbɛ walaa Krɩstʋ ñɩma nɛ pa-halaa, papɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ Yesu, Abigayɛɛlɩ nɛ Maarɩɩ weyi ɛkɛ Yosɛɛfʋ halʋ nɛ Yesu ɖoo yɔ pɔ-cɔlɔ, pɩlɩɩnɩ tɩ luzuu yɔɔ?

3. Ɛbɛ yɔɔ nesi ɖɔkɩyaa tɩŋa katɩɣ kala?

³ Nesi ɖɔkʋʋ kɛ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ, nɛ kɩtalɩ pilim. Ɛlɛ, ɛyaa tɩtalɩ pilim. (1 Yoh. 1:8) Pʋyɔɔ Ɛsɔtɔm pakɩ nesi ɖɔkɩyaa se “pakaɣ katʋʋ kʋñɔmɩŋ po-tomnaɣ taa.” (1 Kɔr. 7:28) Iyele nɛ ɖɩna kala wena halʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛkatɩ yɔ a-taa naayɛ.

4. Ɛbɛ pɩzɩɣ piyele nɛ halʋ nɔɔyʋ maɣzɩ se ye eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛtɩlɩɩ pʋyʋ?

⁴ Pɩtɩla, ɛzɩma pafalɩsɩ halʋ nɔɔyʋ nɛ pɩɖɛɛ yɔ pʋyɔɔ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlakɩ-ɩ ɛzɩ ye eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛtɩlɩɩ pʋyʋ. Marisol wɛ Etaazuunii ɛjaɖɛ taa. Ɛyɔɔdaa se: “Ðenɖe mancaɣaa nɛ manpaɣlɩ yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ peheyiɣ halaa se pɩwɛɛ se pa nɛ abalaa pɛwɛɛ kɩmaŋ pɩtɩŋa pɩ-taa. Manawa se Yehowa ha walaa waɖɛ se pɛkɛ ñʋndɩnaa, nɛ ɛla ɖʋtʋ se pɩwɛɛ se halaa iluzi pa-tɩ, ɛlɛ pɩmʋnaa se paña halaa ɖɔɖɔ. Paa mbʋ yɔ, pɩwɛ kaɖɛ se ɛyʋ ɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba se walaa ɩkɛ ñʋndɩnaa yɔ tɩ-yɔɔ.”

5. Lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena abalaa nabɛyɛ wɛnɩ halaa yɔɔ?

⁵ Hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ taa lɛ, halʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwalɩ abalʋ weyi ɛmaɣzɩɣ se halaa tɩmʋ ñɩm nɛ pɩtalɩ abalaa yɔ. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Ivon nɛ ɛwɛ Amerika hadɛ kiŋ. Ɛyɔɔdaa se: “Ðe-egeetiye taa, abalaa calɩɣnɩ tɔɔʋ nɛ pʋwayɩ lɛ halaa tɔɔ. Pamaɣzɩɣ se halɩbiya pɩwɛɛ se sɩla tɔɔnaɣ nɛ sɩcɔnɩ ɖɩɣa taa cɩɖɩ cɩɖɩ wɛtʋ ɖeɖe; ɛlɛ abalɩbiya lɛ, pɩwɛɛ se si-ɖoonaa nɛ sɩ-kɔɔnaa ɩɖʋ-sɩ lɩm, nɛ peheyiɣ-sɩ se nzɩ kɛnɩ ‘awiya ɖɩɣa taa.’” Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Yingling nɛ ɛwɛ Aazii ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa. Ɛyɔɔdaa se: “Man-kʋnʋŋ taa lɛ, pɔyɔɔdʋʋ tɔm natʋyʋ nɛ tɩ-tɔbʋʋ lɛ se pɩtɩcɛyɩ se halaa ɩwɛɛ lɔŋ yaa pɛwɛɛ niye hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa. Pa-tʋmɩyɛ lɛ se pala ɖɩɣa taa tʋma tɩŋa, ɛlɛ patɩha-wɛ waɖɛ se peheyi pa-walaa ndʋ pamaɣzɩɣ yɔ.” Abalʋ weyi ɛfɛyɩnɩ sɔɔlɩm nɛ ɛɛɖɔŋ tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, eyeki se wezuu caɣʋ ɛwɛɛ ɛ-halʋ kaɖɛ, ɛɛmaɣzɩɣnɩ Yesu nɛ ɛ-tɔm ɛɛkɛdɩɣnɩ Yehowa.—Efɛz. 5:28, 29; 1 Pɩy. 3:7.

6. Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se halaa ɩla nɛ pɩsa nɛ pɛcɛyɩsɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ pa nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa yɔ?

⁶ Ɛzɩ ɖɩnaʋ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa yɔ, Yehowa sɔɔlaa se walaa Krɩstʋ ñɩma ɩcɔnɩ pɔ-hɔʋ taa ñɩma kɩcɛyɩm tɩŋa ɖeɖe nɛ pasɩnɩ-wɛ nɛ pɛsɛɛ-ɩ. (1 Tim. 5:8) Ɛlɛ, pɩpɔzʋʋ se koobiya halɩñɩma mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ, pakpakɩɣ alɩwaatʋ paa evemiye nɖɩ nɛ pakalɩɣ Ɛsɔtɔm nɛ pamaɣzɩɣ tɩ-yɔɔ, nɛ patɩmɩɣnɩ Yehowa nɛ pa-laŋɩyɛ pilim. Pɩ-labʋ pɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ kaɖɛ. Pɩɖɔkʋʋnɩ halaa siŋŋ nɛ pʋyɔɔ lɛ, papɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se pɛfɛyɩnɩ alɩwaatʋ yaa ɖoŋ se palakɩ mbʋ. Ɛlɛ, pɩcɛyaa se pakpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ palakɩ mbʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yehowa sɔɔlaa se ɖa-taa paa weyi ɛñaɣ pana nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ ɛ nɛ ɩ pɛ-hɛkʋ taa nɛ ɖɩwɛɛ tam.—Tʋma 17:27.

7. Ɛbɛ kaɣ yebu nɛ pɩwɛɛ halʋ nɔɔyʋ kɛlɛʋ se ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋ-ɩ yɔ?

⁷ Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se halʋ nɔɔyʋ ɛñaɣ pana siŋŋ pʋcɔ nɛ eluzi ɛ-tɩ ɛ-walʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ ɛ-tɛɛ. Ɛlɛ, ye ɛtɩlɩ Bibl taa lɩmaɣza wena a-yɔɔ pɩpɔzʋʋ se eluzi ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ nɛ etisiɣ a-yɔɔ yɔ, pɩkaɣ-ɩ wɛʋ kɛlɛʋ se ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋ-ɩ yɔ.

8. Ɛzɩ Efɛɛzɩ mba 5:22-24 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se halʋ weyi ɛkɛ Krɩstʋ tʋ yɔ, ɛlɩzɩ se ɛñaŋ ɛ-walʋ?

⁸ Pɩwɛɛ se halʋ weyi ɛkɛ Krɩstʋ tʋ yɔ, ɛlɩzɩ se eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, mbʋ  Yehowa pɔzʋʋ-ɩ se ɛla. (Kalɩ Efɛɛzɩ mba 5:22-24.) Ɛtaɣ liu ɛ-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛnawa se ɛlɛ sɔɔlɩ-ɩ nɛ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se ɛla nabʋyʋ ye pɩɩwazɩɣ-ɩ yɔ.—Wp. 6:24; 1 Yoh. 5:3.

9. Ye koobu halɩñɩnʋ Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɛñaŋ ɛ-walʋ, ɛbɛ lɩɣ pɩ-taa?

⁹ Ɛjaɖɛ seɣtiɣ halaa se pataaña Yehowa paɣtʋ, nɛ ɖiyeki se pamaɣzɩ se ye pañaŋ pa-walaa yɔ, pɩwɩlɩɣ se patɩlɩɩ pʋyʋ. Toovenim taa lɛ, mba peseɣtiɣ ɛyaa se pɛwɛɛnɩ lɩmaɣza ana yɔ, paasɩŋ ɖɛ-Ɛsɔ sɔɔlɩm tʋ. Yehowa ɛɛkaɣ pɔzʋʋ ɛ-pɛlaa mba pamʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa yɔ kpa se pala mbʋ piyeki se pataalɩɩ pʋyʋ yɔ. Koobu halɩñɩnʋ weyi ɛñakɩ pana siŋŋ se ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋ-ɩ yɔ, eyeki se laŋhɛzɩyɛ ɛwɛɛ ɛ-ɖɩɣa taa. (Keɣa 118:165) Ye ɛlakɩ mbʋ yɔ, pɩwazɩɣ ɛ-walʋ, ɛ-maɣmaɣ nɛ pe-piya.

10. Tɔm ndʋ Carol yɔɔdaa yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

¹⁰ Halʋ weyi eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ ɛ-tɛɛ yɔ, ɛwɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɛñaŋɩ-ɩ. Yehowa hanɩ lalaa waɖɛ se pɛkɛ ñʋndɩnaa. Carol wɛ Amerika hadɛ kiŋ. Ɛyɔɔdaa se: “Manawa se pɩkaɣ coɖuu ma-walʋ nabʋyʋ taa. Manawa ɖɔɖɔ se ɛzɩma malakɩ alɩwaatʋ ndʋ picoɖuu-i yɔ, mbʋ kaɣnɩ wɩlʋʋ ɛzɩma ma nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ mʋ ñɩm mɛ-ɛsɩndaa yɔ. Pʋyɔɔ mañakɩ pana nɛ moluzuu man-tɩ tam mbʋ pʋyɔɔ yɔ, mɔnsɔɔlaa se mɔn-tɔm ɛkɛdɩnɩ man-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ.”

11. (a) Ɛbɛ sɩɣnɩ koobu halɩñɩnʋ weyi payaɣ se Aneese yɔ se ekpeɣ ɛ-walʋ faaa? (b) Nɛ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ, ɛbɛ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

¹¹ Ye pɩlakɩ halʋ nɔɔyʋ ɛzɩ ɛ-walʋ paa fɛyɩnɩ ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ nɛ ɛ-paa fɛyɩnɩ ɖɔɖɔ nɩɣzɛ wena a-taa ɛwɛɛ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ halʋ ɛnʋ kaɖɛ se ɛña ɛ-walʋ nɛ eluzi ɛ-tɩ ɛ-tɛɛ. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Aneese, nɛ ɛɖɔkɩ nesi. Na ɛzɩma ɛlakɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩlakɩ mbʋ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Mañakɩ pana se mantaacaɣnɩ ma-walʋ. Mɔntɔzʋʋ se picoɖuu ɖa-tɩŋa nabʋyʋ taa. Man-kaɖʋwa lɛ se menkpeɣ faaa ɛzɩ Yehowa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ menkpeɣu yɔ, manɖaɣnɩɣ hiɣu laŋhɛzɩyɛ ma-maɣzɩm taa.” (Keɣa 85:5) Ye halʋ nɔɔyʋ ɛsɔɔlɩ kpeɣu yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ, pɩwɛɣ-ɩ kɛlɛʋ se eluzi ɛ-tɩ.

12. Kɩɖaŋ weyi wɛ Bibl taa?

¹² Nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩ se ɛyʋ weyi eluzuu ɛ-tɩ yɔ, ɛkɛ ɛjam. Ɛlɛ, tɔm ndʋ tɩtɩkɛ toovenim paa ññɩɩ. Bibl yɔɔdʋʋ ɛyaa sakɩyɛ mba paaluzi pa-tɩ yɔ pɔ-tɔm; nɛ ɛyaa mba, paawɛ abalɩtʋ siŋŋ. Iyele nɛ ɖɩna lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Yesu, Abigayɛɛlɩ nɛ Maarɩɩ pɔ-cɔlɔ yɔ.

13. Ɛbɛ yɔɔ Yesu luzuu ɛ-tɩ Yehowa tɛɛ? Lɩzɩ pɩ-taa.

¹³ Yesu luzuu ɛ-tɩ Yehowa tɛɛ, ɛlɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩtɩkɛ se ɛfɛyɩ lɔŋ yaa ɛfɛyɩ niye yɔɔ eluzuu ɛ-tɩ Ɛsɔ tɛɛ. Yesu tɔm wɩlʋʋ wɛ kɛlɛʋ nɛ tɩ-taa tʋ kpayɩ kpayɩ, nɛ pɩwɩlɩɣ se ɛwɛ lɔŋ siŋŋ. (Yoh. 7:45, 46) Yehowa kaanawa se Yesu wɛ niye siŋŋ nɛ ɛha-ɩ waɖɛ se ɛ nɛ ɩ pala tʋmɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛlɩzaɣ mbʋ payɩ pɩwɛ ɛsɔdaa nɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ. (Adu. 8:30; Ebr. 1:2-4) Nɛ Yehowa fezi Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, ɛha-ɩ “ɖoŋ tɩŋa ɛsɔdaa nɛ tataa.” (Mat. 28:18) Paa Yesu ɛwɛ niye hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa yɔ, ɛtaɣ liu Yehowa se eɖiyi-i. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛsɔɔlɩ ɛ-Caa.—Yoh. 14:31.

14. (a) Lɩmaɣza wena Yehowa wɛnɩ halaa yɔɔ yɔ, lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ walaa? (b) Nɛ tɔm ndʋ tɩwɛ Aduwa 31 taa yɔ, lɔŋ weyi tɩkpɛlɩkɩɣ walaa?

¹⁴ Lɔŋ weyi walaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ yɔ. Yehowa ɛɛpɔzʋʋ halʋ se eluzi ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛmaɣzɩɣ se abalaa mʋ ñɩm nɛ pɩkpaɖɩ halaa. Yehowa maɣmaɣ wɩlɩ kpayɩ kpayɩ se ɛfɛyɩnɩ lɩmaɣza ana, pʋyɔɔ ɛlɩzɩ halaa nɛ abalaa se pa nɛ Yesu pɔtɔɔ kewiyitu. (Gal. 3:26-29) Yehowa wɩlaa se ɛtaɣ ɛ-Pɩyalʋ liu, pʋyɔɔ ɛha-ɩ waɖɛ se ɛkɛ ñʋʋdʋ. Mbʋ ɖɔɖɔ walʋ weyi ɛwɛ lɔŋ yɔ, ɛkaɣ taʋ ɛ-halʋ liu nɛ ɛha-ɩ wala naayɛ. Bibl yɔɔdʋʋ mbʋ mbʋ halʋ weyi ɛwɛ niye yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛla yɔ pɩ-tɔm. Kɩyɔɔdʋʋ se ɛcɔŋnɩ ɛ-ɖɩɣa yɔɔ camɩyɛ, ɛyakɩ hayɩm nɛ ɛcɔŋnɩ pɩ-yɔɔ camɩyɛ nɛ ɛlakɩ tadɩyɛ. (Kalɩ Aduwa 31:15, 16, 18.) Ɛtɩkɛ yom weyi ɛfɛyɩnɩ waɖɛ se ɛyɔɔdɩ ɛ-lɩmaɣza yɔ. Ɛlɛ, ɛ-walʋ taɣ-ɩ liu nɛ ewelisiɣ ɛ-lɩmaɣza. (Kalɩ Aduwa 31:11, 26, 27.) Ye abalʋ nɔɔyʋ ɛñaŋ ɛ-halʋ mbʋ yɔ, ɛlɛ taa kaɣ labʋ leleŋ nɛ eluzi ɛ-tɩ ɛ-tɛɛ.

15. Lɔŋ weyi Yesu kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpɛlɩkɩ halaa?

¹⁵ Lɔŋ weyi halaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ yɔ. Paa Yesu kaalabɩ tʋma sɔsɔna yɔ, ɛtɩmaɣzɩ se ye eluzuu ɛ-tɩ Yehowa tɛɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛtɩlɩɩ pʋyʋ. (1 Kɔr. 15:28; Fil. 2:5, 6) Mbʋ ɖɔɖɔ halʋ kpekpeka tʋ weyi ɛmaɣzɩɣnɩ Yesu kɩɖaʋ yɔ, ɛɛkaɣ maɣzʋʋ se ye eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛtɩlɩɩ pʋyʋ. Ɛkaɣ ɛ-walʋ ɖʋʋ nesi mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsɔɔlɩ-ɩ. Ɛlɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛkaɣ labʋ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɛñaŋɩ-ɩ.

16. Ɛzɩ 1 Samɩyɛɛlɩ 25:3, 23-28 wɩlʋʋ yɔ, kala wena Abigayɛɛlɩ kaakataa? (Cɔnɩ takayaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁶ Abigayɛɛlɩ kaawɛnɩ walʋ nɛ payaɣaɣ-ɩ se Naabaalɩ. Ɛɛkɛ piɖeni men-ɖeke tʋ, tɩ kpazɩyʋ nɛ ɛtaawɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ. Ye Abigayɛɛlɩ kaasɔɔlaa se e-nesi ɖɔkʋʋ ɛsɩɩ tɩnaɣ yɔ, ɛpɩzaɣ se eyele Daviid nɛ ɛ-ɛyaa nɛ pakʋ ɛ-walʋ, ɛlɛ pɩtɩkɛ mbʋ ɛɛlaba. Ɛɛlabɩ mbʋ ɛpɩzɩɣ yɔ se ɛkandɩyɩ ɛ-walʋ nɛ pa-ɖɩɣa kpeekpe yɔɔ. Maɣzɩ ɛzɩma pɩɩpɔzɩ Abigayɛɛlɩ abalɩtʋ se ɛñɔtɩnɩ abalaa 400 mba pɔɖɔkɩ you wondu yɔ, nɛ ɛyɔɔdɩnɩ Daviid nɛ ñamtʋ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Halɩ eetisi faaa nɛ ɛpɔzɩ kpaɣʋ nɛ kpeɣu mbʋ ɛ-walʋ laba yɔ pɩ-yɔɔ. (Kalɩ 1 Samɩyɛɛlɩ 25:3, 23-28.) Daviid kaaɖiɣzinaa se Yehowa tɩŋnɩ halʋ kpekpeka tʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ nɛ ɛtasɩ-ɩ lɔŋ, nɛ lɔŋ tasʋʋ mbʋ, pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛtɩla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm.

17. Tɔm ndʋ Bibl yɔɔdɩ Daviid nɛ Abigayɛɛlɩ pɔ-yɔɔ yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ walaa?

¹⁷ Lɔŋ weyi walaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ yɔ. Abigayɛɛlɩ kaakɛ halʋ weyi ɛwɛ lɔŋ yɔ. Daviid kaawɩlaa se ɛwɛ lɔŋ, pʋyɔɔ ewelisi  Abigayɛɛlɩ lɔŋ tasʋʋ. Mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ lɛ se pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛtɩkpɛdɩ calɩm ɖulum. Mbʋ ɖɔɖɔ walʋ weyi ɛwɛ lɔŋ yɔ, ɛkaɣ welisinuu ɛ-halʋ lɩmaɣza camɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɛkpaɣ lɩmaɣza sɔsɔna yɔ. Pɩtɩla, ɛ-halʋ lɩmaɣza kaɣ-ɩ sɩnʋʋ se ɛtaakpaɣ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩtɩtʋʋzɩ yɔ.

18. Lɔŋ weyi Abigayɛɛlɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpɛlɩkɩ halaa?

¹⁸ Lɔŋ weyi halaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ yɔ. Halʋ weyi ɛsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɛñaŋɩ-ɩ yɔ, ɛkaɣ wɛnʋʋ ɖoŋ kɩbaŋ ɛ-hɔʋ yɔɔ, halɩ paa ɛ-walʋ ɛɛsɛɣ Yehowa yaa ɛɛɖɔŋ ɛ-paɣtʋ kila yɔɔ yɔ. Ɛɛkaɣ tɩŋnʋʋ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Bibl paɣtʋ kila yɔ kɩ-yɔɔ se eyele nɛ e-nesi ɖɔkʋʋ sɩɩ tɩnaɣ. Ɛlɛ, ɛkaɣ tɩŋnʋʋ ñamtʋ nɛ tɩ luzuu mbʋ ɛwɛna yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ ɛ-walʋ nɛ ɛlɛ kpɛlɩkɩ Yehowa yɔɔ tɔm. (1 Pɩy. 3:1, 2) Ɛlɛ, paa ɛ-walʋ ɛtɩkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ɛsɛɣ Yehowa yɔ, Yehowa taa kaɣ labʋ leleŋ se eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ ɛ-ɛsɩndaa.

19. Wɛtʋ ndʋ taa pɩtɩpɔzɩ se halʋ ɛña ɛ-walʋ?

¹⁹ Ɛlɛ, halʋ Krɩstʋ tʋ weyi eluzuu ɛ-tɩ yɔ, ɛɛkaɣ ɖʋʋ ɛ-walʋ nesi ye ɛlɛ ɛpɔzʋʋ-ɩ se ɛmaanɩ Bibl paɣtʋ yaa kɩ-paɣtʋ kila yɔɔ yɔ. Kpaɣ se koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ walʋ tɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ, nɛ ɛpɔzʋʋ-ɩ se ɛcɛtɩ, ɛmɩlɩ yaa ɛla lakasɩ lɛɛsɩ nzɩ sɩkaɖɩɣnɩ Bibl paɣtʋ kila yɔ. Krɩstʋ ñɩma tɩŋa pɩkpɛndɩnɩ koobiya halɩñɩma mba pɔɖɔkɩ nesi yɔ, Ɛsɔ Yehowa pañaŋ kajalaɣ ɖeɖe. Ye koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ walʋ ɛpɔzʋʋ-ɩ se ɛmaanɩ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ekizi nɛ eheyi ɛ-walʋ mbʋ pʋyɔɔ ɛɛlakɩ mbʋ ɛpɔzʋʋ-ɩ yɔ kpayɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa.—Tʋma 5:29.

20. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaawɛ Maarɩɩ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa?

²⁰ Taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaawɛ Maarɩɩ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa. Pɩnaɣaɣ kpayɩ kpayɩ se ɛɛsɩm Masɩ camɩyɛ. Kɩyakʋ nakʋyʋ ɛ nɛ Yohanɛɛsɩ Lɩm Mɩyɩsɩyʋ ɖoo Elizaabɛɛtɩ palakaɣ kɛdaɣ lɛ, ɛya Ebree Masɩ nɛ pɩcɛzɩ tam 20 yɔɔ. (Luka 1:46-55) Nɛ maɣzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Paa Yosɛɛfʋ nɛ Maarɩɩ paatɛm ɖama nɩnʋʋ se pakpakɩɣ ɖama yɔ, pɩtɩkɛ Yosɛɛfʋ Yehowa tiyiyu calɩ ɛ-tɩ wɩlʋʋ. Kajalaɣ lɛ, Maarɩɩ tiyiyu yɔɔdɩnɩ kpaagbaa nɛ eheyi-i se ɛkaɣ lʋlʋʋ  Ɛsɔ Pɩyalʋ. (Luka 1:26-33) Yehowa kaasɩm Maarɩɩ camɩyɛ, nɛ ɛ-taa kaatɛma se ɛkaɣ sɔɔlʋʋ ɛ-Pɩyalʋ nɛ ɛcɔnɩ ɛ-yɔɔ. Nɛ halɩ, Yesu sɩba nɛ pefezi-i nɛ ɛkpa ɛsɔdaa nɛ pɩtɛ lɛ, pɩtʋʋ fɛyɩ se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaawɛ Maarɩɩ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa mbʋ.—Tʋma 1:14.

21. Tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ Maarɩɩ yɔɔ yɔ, lɔŋ weyi tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ walaa?

²¹ Lɔŋ weyi walaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ yɔ. Walʋ weyi ɛwɛ lɔŋ yɔ, ɛ-taa lakɩ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛ-halʋ tɩlɩɣ Masɩ camɩyɛ yɔ. Ɛ-taa ɛɛwɩɣ nɛ ɛɛmaɣzɩɣ se ɛ-halʋ ñɩnɩɣ se ɛkɛ hɔʋ ñʋʋdʋ. Eɖiɣziɣna se ye ɛ-halʋ ɛtɩlɩ Bibl nɛ kɩ-paɣtʋ kila camɩyɛ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ ɛ-hɔʋ. Toovenim taa lɛ, paa halʋ ɛlabɩ sukuli nɛ ɛkpaɖɩ ɛ-walʋ yɔ, ɛ-walʋ tʋmɩyɛ pɩkɛnaa se ɛɖɛɛ nɔɔ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ taa nɛ Teokrasɩ tʋma lɛɛna taa.—Efɛz. 6:4.

22. Lɔŋ weyi halaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ Maarɩɩ cɔlɔ?

²² Lɔŋ weyi halaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ yɔ. Pɩwɛɛ se halʋ eluzi ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ, ɛlɛ pɩwɛɛ se ɛ-maɣmaɣ ɛñaɣ pana nɛ ɛkpazɩ ɖoŋ tisuu mbʋ ɛwɛna yɔ. (Gal. 6:5) Pɩsa nɛ ɛla mbʋ lɛ, pɩwɛɛ se ɛkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɛkpɛlɩkɩɣ ɛ-tɩ yɔɔ nɛ ɛmaɣzɩɣ tɔm ndʋ ɛkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ. Ye ɛlakɩ mbʋ yɔ, pɩkaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɔɔlʋʋ Yehowa nɛ ɛñaŋɩ-ɩ. Nɛ pɩkaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ehiɣ taa leleŋ alɩwaatʋ ndʋ eluzuu ɛ-tɩ ɛ-walʋ tɛɛ yɔ.

23. Halaa mba poluzuu pa-tɩ yɔ, ɛzɩma pɩwazɩɣ pa-maɣmaɣ, pɔ-hɔŋ nɛ ɛgbɛyɛ?

²³ Halaa mba powoki pɩ-yɔɔ nɛ poluzuu pa-tɩ pa-walaa tɛɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɔsɔɔlɩ Yehowa yɔ, pakaɣ hiɣu taa leleŋ nɛ pe-liu sɩbɩnɩ mbʋ pɛwɛna yɔ nɛ pɩkpaɖɩ halaa mba pekiziɣ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba se walaa ɩkɛ ñʋndɩnaa yɔ. Pɩtasɩ lɛ, pɛkɛɣnɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ evebiya nɛ pɛlaa. Nɛ paɖʋʋ nesi se sɔɔlɩm nɛ laŋhɛzɩyɛ pɛwɛɛ hɔʋ taa nɛ ɛgbɛyɛ taa. (Tiiti 2:3-5) Sɔnɔ, Yehowa sɛyaa siɣsiɣ ñɩma sakɩyɛ kɛ halaa. (Keɣa 68:11; nwt.) Ða-tɩŋa ɖɩpɩzɩɣ ɖɩɖʋ nesi nɛ taa leleŋ wɛɛ ɛgbɛyɛ taa, paa ɖɩtɩɩkɛ halʋ yaa abalʋ yɔ. Tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma ɖa-taa paa weyi pɩzɩɣ nɛ ɛla mbʋ yɔ.