1. Kaɖɛ wɛtʋ ndʋ taa Daviid sʋwa?

ALƖWAATƲ natʋyʋ Daviid kaawɛɛ nɛ eseɣ se ɛya e-wezuu ñʋʋ. Izrayɛɛlɩ wiyaʋ ɖoŋ tʋ Sɔɔlɩ kaatɛm ɛ-taa se ɛkʋʋ-ɩ. Alɩwaatʋ ndʋ pɩɩpɔzɩ Daviid tɔɔnaɣ yɔ, ɛsɩŋ Noob tɛtʋ taa nɛ ɛpɔzɩ se paha-ɩ kpɔnɔnaa kagbanzɩ ɖeke. (1 Sam. 21:1, 3) Pʋwayɩ lɛ, ɛ nɛ ɛ-ɛyaa pehiɣ ɖɩmɛlɩyɛ ɛwaɣ nakɛyɛ tɛɛ. (1 Sam. 22:1) Ɛbɛ yeba nɛ Daviid sʋʋ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa?

2. Ɛzɩma tɩyɛ Sɔɔlɩ kaasʋzɩ ɛ-tɩ kaɖɛ naɖɩyɛ taa? (1 Samɩyɛɛlɩ 23:16, 17)

² Sɔɔlɩ kaawɛɛ nɛ ɛsʋsʋʋ Daviid siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛyaa sakɩyɛ kaasɔɔlɩ Daviid tɔm nɛ pasaŋɩ-ɩ yoŋ sakɩyɛ weyi ɛwaba yɔ ɩ-yɔɔ. Sɔɔlɩ kaanawa ɖɔɖɔ se ɛ-maɣmaɣ ɛ-kaañamtʋ kaayeba nɛ Yehowa lɔ-ɩ se ɛtaatasɩ kɛʋ Izrayɛɛlɩ wiyaʋ. Ɛɛnawa ɖɔɖɔ se Yehowa lɩzɩ Daviid se ɛpɩsɩ wiyaʋ. (Kalɩ 1 Samɩyɛɛlɩ 23:16, 17.) Ɛlɛ Sɔɔlɩ kaakɛ Izrayɛɛlɩ wiyaʋ mbʋ, nɛ ɛɛwɛnɩ sɔɔjanaa sakɩyɛ nɛ ɛyaa sakɩyɛ tɩnaɣ ɛ-yɔɔ; pʋyɔɔ Daviid kaawɛɛ nɛ eseɣ se ɛya e-wezuu ñʋʋ. Ɛzɩ Sɔɔlɩ maɣzaɣ se toovenim taa lɛ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖɩɣ Ɛsɔ nʋmɔʋ se ɛtaasɩɩ Daviid wiyaʋ? (Iza. 55:11) Bibl ticosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ, ɛlɛ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmnɩ tɔm tʋnɛ: Sɔɔlɩ kaawɛɛ nɛ ɛsʋzʋʋ ɛ-tɩ kaɖɛ naɖɩyɛ taa. Mba pakaɖɩɣnɩ Ɛsɔ yɔ, tam lɛ pɩɖʋzʋʋ-wɛ!

3. Ɛzɩma pɩɩlabɩ Daviid paa ɛɛwɛ kaɖɛ wɛtʋ taa yɔ?

³ Daviid kaakɛ ɛyʋ weyi eluzuu ɛ-tɩ yɔ. Pɩtɩkɛ ɛ-maɣmaɣ ɛlɩzɩna se ɛpɩsɩɣ Izrayɛɛlɩ wiyaʋ. Yehowa lɩzɩnɩ-ɩ se ɛpɩsɩ wiyaʋ. (1 Sam. 16:1, 12, 13) Sɔɔlɩ maɣzaɣ se Daviid kɛ koyindu weyi ɛmʋnɩ sɩm yɔ. Ɛlɛ kaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa Daviid sʋwa yɔ, ɖitiyele nɛ ɛkʋ Yehowa tɔm; nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛtaawɛɛnɩ tɔɔnaɣ sakɩyɛ nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛmɛlɩ ɛwaɣ nakɛyɛ tɛɛ yɔ, etimidi. Ɛlɛ pɩwɛ ɛzɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛmɛlɩ ɛwaɣ ŋga kɛ-tɛɛ yɔ, ete samtʋ hendu kɩbandʋ ndʋ tɩ-taa palɩzɩnɩ ɖɔ-tɔm ñʋʋ  mayaɣ yɔ. Mayaɣ ŋga kɔtɔŋ se: “Mba pañɩnɩɣ Ɛsɔ yɔ pʋyʋ nɔɔyʋ ɛɛtɛɖɩɣ-wɛ.”—Keɣa 33:11.

4. (a) Tɔm pɔzʋʋ mbʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩ-tɔm cɛyaa?

⁴ Sɔnɔ, Yehowa sɛyaa sakɩyɛ fɛyɩnɩ tɔɔnaɣ sakɩyɛ nɛ tomnaɣ yɔɔ wondu lɛɛtʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ-wɛ pe-wezuu caɣʋ taa yɔ. * Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, kʋdɔŋ kɩɖɛɖɛʋ ŋgʋ kɩlɩwa pitileɖita yɔ kɩ-alɩwaatʋ taa, koobiya sakɩyɛ sʋ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Nɛ ɖɩwɛɣ nɛ ɖɩñɔtʋʋnɩ “kʋñɔŋ sɔsɔʋ” nɛ pɩkɩlɩɣ lɛ, ɖɩkaɣ katʋʋ alɩwaatʋ kaɖɛ ñɩndʋ nɛ pɩkɩlɩ. (Mat. 24:21) Ye tɔm ndʋ tɩwɛ ɖa-ñʋʋ taa yɔ, iyele nɛ ɖicosi tɔm pɔzʋʋ naanza pʋnɛ pɩ-yɔɔ: Ɛzɩma tɩyɛ ‘pʋyʋ nɔɔyʋ taatɛɖɩɣ’ Daviid? Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɖe-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ ɖɩwɛna yɔ? Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa liu se Yehowa kaɣ cɔnʋʋ ɖɔ-yɔɔ? Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ lɛɛlɛɛyɔ nɛ ɖɩɖaŋ mbʋ pɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ?

5-6. Ɛzɩma Keɣa 22:1-6 sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩnɩɩ tɔm ndʋ Daviid ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛtɔm se: “Pʋyʋ nɔɔyʋ ɛɛtɛɖɩɣ” Ɛsɔ sɛyaa yɔ tɩ-taa?

⁵ Suwe Daviid ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛtɔm se “pʋyʋ nɔɔyʋ ɛɛtɛɖɩɣ” Yehowa sɛyaa yɔ? Alɩwaatʋ ndʋ Daviid ma Keɣa 22 ñɩŋga yɔ, ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm loyaɣ ŋga kɔ-ɖɔndɩ. Ye mbʋ, Keɣa ŋga kapɩzɩɣ kasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ tɔm ndʋ Daviid ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ yɔ tɩ-taa. (Kalɩ Keɣa 22:1-6.) Daviid paɣzɩ Keɣa ŋga nɛ tɔm tʋnɛ: “[Yehowa] kɛnɩ men-ninɖiɣyu, maatɛɖɩɣ nabʋyʋ.” Keɣa ŋga ka-taa masɩ nzɩ sɩkazaa yɔ sɩ-taa, Daviid yɔɔdɩ wondu ndʋ tɩ-tɔm cɛyɩ siŋŋ yɔ tɩ-tɔm; ndʋ lɛ fezuu taa wazasɩ nzɩ ehiɣaa yɔ. Ehiɣ wazasɩ nzɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ etisaa se Yehowa ɛkɛnɩ e-ninɖiɣyu. Yehowa ɖiyi Daviid nɛ ewoni “nʋmɔʋ kɩbaŋʋ taa,” nɛ ɛsɩnɩ-ɩ alɩwaatʋ kɩbandʋ nɛ kaɖɛ alɩwaatʋ taa. Daviid kaanawa se paa Yehowa eɖiyiɣ-i nɛ ewokini “ñɩtʋ kɩbandʋ” ɖɩdɔɔyɛ yɔ, pɩtɩwɩlɩ se ɛɛkaɣ katʋʋ kala e-wezuu caɣʋ taa. Pɩtɩla, nabʋyʋ taa pitikaɣ-ɩ yɔɔɔ, nɛ ɛkpaɣ alɩwaatʋ ndʋ  nɛ ɛmaɣzɩnɩ “cɩkpɛndʋʋ kajalaŋa taa” ɖɔm. Ɛɛnawa ɖɔɖɔ se ɛkaɣ wɛnʋʋ koyindinaa. Ɛlɛ Yehowa kaakɛnɩ Daviid ninɖiɣyu, pʋyɔɔ Daviid yɔɔdaa se: “Maakeŋ, kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ ɛɛlakɩ-m.”

⁶ Ye mbʋ tɔm ndʋ ɖɩpɔzaa se “Ɛzɩma tɩyɛ ‘pʋyʋ nɔɔyʋ taatɛɖɩɣ’” Daviid yɔ, tɩ-yɔɔ tɔm cosuu yɔ: Ɛɛwɛnɩ mbʋ payɩ pɩpɔzʋʋ-ɩ yɔ se ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛñɔtʋʋnɩ Yehowa. Ɛ-taa leleŋ taalɩɣnɩ tomnaɣ yɔɔ wondu cɔlɔ na. Daviid liu kaasɩbɩnɩ mbʋ Yehowa haɣaɣ-ɩ yɔ. Mbʋ pɩ-tɔm kaakɩlɩ cɛyʋʋ ɛ-ɛsɩndaa yɔ lɛ se Yehowa wazaɣ-ɩ nɛ ɛkandɩyɩɣ ɛ-yɔɔ.

7. Ɛzɩ Luka 21:20-24 yɔɔdʋʋ yɔ, kaɖɛ wɛtʋ ndʋ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Yuudee Krɩstʋ ñɩma kaakataa?

⁷ Pɩcɛyɩ siŋŋ se ɖɩwɛɛnɩ lɩmaɣza wena amʋnaa yɔ tomnaɣ yɔɔ wondu yɔɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩcɛyaa yɔ tɔm ndʋ Daviid yɔɔdaa yɔ tɩ-taa. Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩla leleŋ nɛ tomnaɣ yɔɔ wondu ndʋ ɖɩwɛna yɔ, ɛlɛ pɩtɩpɔzɩ se tɩ-tɔm ɛkɩlɩnɩ cɛyʋʋ ɖe-wezuu caɣʋ taa. Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ Yuudee yɔ, paanɩ toovenim tɔm ndʋ tɩ-taa. (Kalɩ Luka 21:20-24.) Yesu kaapaɣ-wɛ se alɩwaatʋ natʋyʋ kaɣ kɔm nɛ sɔɔjanaa kaɣ ‘cɔʋ Yeruzalɛm nɛ pata.’ Alɩwaatʋ ndʋ panaɣ mbʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se “papaɣzɩ seu nɛ pakpa pʋŋ taa.” Ye pesewa nɛ palɩɩ tɛtʋ taa yɔ, pɩkaɣ yabʋ pa-ñʋʋ, ɛlɛ pakaɣ yebu wondu sakɩyɛ pa-wayɩ. Pɩlakɩ pɩnzɩ nasɩyɩ yɔ, Feŋuu Tilimiye yɔɔdaa se: “Pesewa nɛ peyele pa-hayɩm nɛ pa-ɖɩsɩ, nɛ halɩ patɩkpɛndɩnɩ mbʋ pɛwɛnɩ pa-ɖɩsɩ taa yɔ. Pa-taa kaatɛma se Yehowa kaɣ pɔ-yɔɔ kandɩyʋʋ nɛ ɛsɩnɩ-wɛ, pʋyɔɔ pasɩ ɛ-sɛtʋ kajalaɣ ɖeɖe nɛ pɩkɩlɩ wondu lɛɛtʋ ndʋ papɩzaɣ se pamaɣzɩ se tɩ-tɔm cɛyaa yɔ.”

8. Mbʋ pɩɩtalɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Yuudee Krɩstʋ ñɩma yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ nɩɩyɩ nɛ ɛ-tɔm cɛyaa. Lɔŋ weyi?

⁸ Mbʋ pɩɩtalɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Yuudee Krɩstʋ ñɩma yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ nɩɩyɩ nɛ ɛ-tɔm cɛyaa. Lɔŋ weyi? Feŋuu Tilimiye nɖɩ ɖɩ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɖɩtɔm se: “Pɩtɩla pɩkaɣ-ɖʋ takʋʋ lɩmaɣza wena ɖɩwɛnɩ tomnaɣ yɔɔ wondu yɔɔ yɔ pɩ-hɔɔlʋʋ taa. Tomnaɣ yɔɔ wondu ndʋ, ndʋ mʋnɩ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkpaɖɩ, yaa ñʋʋ yabʋ mbʋ mba pɛwɛ Ɛsɔ hɔɔlʋʋ yɔɔ yɔ pakaɣ hiɣu yɔ, pɩ-tɔm cɛyɩnɩ ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkpaɖɩ? Ɛɛɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɖiseɣ yɔ, pɩtɩla ɖɩkatɩɣ kala naayɛ nɛ nabʋyʋ pɩzɩɣ nɛ pɩtɛɖɩ-ɖʋ. Pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩla mbʋ payɩ pɩkaɣ pɔzʋʋ yɔ, ɛzɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa ɖo-koobiya mba pese Yuudee yɔ paalabʋ yɔ.” *

9. Lɔŋ weyi Pɔɔlɩ tasɩ Ebree mba yɔ, ɛzɩma ɛkpazɩ-ŋ ɖoŋ?

⁹ Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma pɩɩwɛ kaɖɛ Krɩstʋ ñɩma mba se pese nɛ peyele mbʋ payɩ paawɛna yɔ nɛ pɛɖɛɛ nɛ powolo papaɣzɩ caɣʋ wezuu kɩfalʋʋ lone naɖɩyɛ taa yɔ. Pɩɩpɔzaa se pɛwɛɛnɩ tisuu nɛ pataa liu Yehowa se ɛkaɣ-wɛ sɩnʋʋ nɛ pehiɣ mbʋ pɩpɔzʋʋ-wɛ yɔ. Ɛlɛ nabʋyʋ pɩzaɣ se pɩsɩnɩ-wɛ. Pɩnzɩ kagbanzɩ pʋcɔ nɛ Roma mba kɔɔ nɛ pɔcɔɔ Yeruzalɛm tɛtʋ nɛ pata lɛ, apostoloo Pɔɔlɩ kaatasɩ Ebree mba lɔŋ kɩbaŋ ɩnɛ: “Ɩtaawɛɛnɩ liidiye sɔɔlɩm mi-wezuu caɣʋ taa, ɛlɛ mi-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ ɩwɛnɩ lɛɛlɛɛyɔ yɔ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyɔɔdaa se: ‘Maakaɣ-ŋ yebu kaaʋ, nɛ maakaɣ-ŋ siɣye haʋ kaaʋ.’ Pʋyɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛ abalɩtʋ siŋŋ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se: ‘Yehowa kɛnɩ man-sɩnɩyʋ; sɔɔndʋ ɛɛkaɣ-m kpaʋ. Ɛbɛ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛlabɩ-m?’” (Ebr. 13:5, 6) Pɩtʋʋ fɛyɩ se mba paakpaɣ Pɔɔlɩ lɔŋ tasʋʋ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ pʋcɔ nɛ Roma sɔɔjanaa kɔɔ yɔ, pɩɩwɛ-wɛ kɛlɛʋ se pe-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ pɛwɛnɩ pazɩ lone kɩfaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa powoba yɔ.  Pa-taa kaatɛma se Yehowa kaɣ-wɛ sɩnʋʋ nɛ pehiɣ mbʋ pɩpɔzʋʋ-wɛ yɔ. Pɔɔlɩ tɔm yeki se ɖa-taa ɛtɛ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa liu se Yehowa kaɣ-ɖʋ haʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ.

10. Ɛbɛ Pɔɔlɩ tɔŋ se pɩkɛ “mbʋ ɛyaa pazɩ yem sɩma yɔ”?

¹⁰ Pɔɔlɩ tasɩ lɔŋ ɛnɩ ɛ-ɖɔndɩ Timootee, nɛ etukuuni-ɖʋ ɖɔɖɔ. Ɛmawa se: “Pʋyɔɔ lɛ, ye ɖɩwɛnɩ tɔɔnaɣ nɛ wondu kususutu yɔ, ɖe-liu kaɣ-pʋ sɩbɩnʋʋ.” (1 Tim. 6:8) Ɛzɩ tɔm ndʋ tɩwɩlɩɣ se pɩfɛyɩ ɖeu se ɖɩwɛɛnɩ tɔɔnaɣ kɩbaŋa, ɖɩɣa kɩbaŋa, yaa ɖɩya wondu kɩfatʋ natʋyʋ nabʋyʋ taa? Pɩtɩkɛ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdʋʋ. Pɔɔlɩ wɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ se paa ɛbɛ ɖɩtɩɩwɛnɩ tomnaɣ yɔɔ yɔ, pɩwɛɛ se ɖe-liu ɛsɩbɩnɩ-pʋ. (Fil. 4:12) Mbʋ Pɔɔlɩ yaɣaɣ se “mbʋ ɛyaa pazɩ yem sɩma yɔ.” Mbʋ pɩmʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ yɔ lɛ, ɖa nɛ Ɛsɔ ɖa-taabalɩyɛ, pɩtɩkɛ tomnaɣ yɔɔ ñɩm mbʋ ɖɩwɛna yɔ.—Hab. 3:17, 18.

11. Tɔm ndʋ Moyizi heyi Izrayɛɛlɩ piya yɔ, lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɩ-taa pɩlɩɩnɩ ɛzɩma ɖe-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ ɖɩwɛna yɔ pɩ-yɔɔ?

¹¹ Mbʋ ɖɩmaɣzɩɣ se pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ, pɩtɩla pɩtɩkɛ mbʋ Yehowa nawa se pɩpɔzʋʋ-ɖʋ. Maɣzɩ tɔm ndʋ Moyizi heyi Izrayɛɛlɩ piya alɩwaatʋ ndʋ sɩlabɩ pɩnzɩ 40 kañɩmbusuu taa nɛ pɩtɛ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Ɛtɔm se: “[Yehowa] ñɛ-Ɛsɔ wazɩ ñɔ-yɔɔ nɛ ñe-nesi tɛɛ tʋma kpeekpe yɔɔ, ɛsɩm ña-nʋmɔʋ, ɛzɩma ŋtɛzɩ lakʋ sɔsɔʋ kʋnɛ yɔ pɩnzɩ nɩɩnaza, ña nɛ [Yehowa] ñɛ-Ɛsɔ ñɔ-cɔlɔ, nɛ nabʋyʋ tɩlabɩ-ŋ kɛdɛɖaɣ yɔ.” (Wp. 2:7) Pɩnzɩ 40 nzɩ sɩ-taa, Yehowa ha Izrayɛɛlɩ piya maana se  sɩtɔɔ. Yehowa kaacɔnɩ sɩ-yɔɔ nɛ po-wondu tɩcɩyɩ. Pʋyɔɔ papɩzaa nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ wondu kususutu ndʋ paawɛna alɩwaatʋ ndʋ palɩɣaɣ Ejipiti yɔ. (Wp. 8:3, 4) Pɩtɩla nabɛyɛ maɣzaɣ se mbʋ paawɛna yɔ pɩtɩɖɔɔ, ɛlɛ Moyizi tɔzɩ Izrayɛɛlɩ piya se sɩɩwɛnɩ mbʋ payɩ pɩpɔzaɣ-sɩ yɔ. Ye ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɖe-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ ɖɩwɛna yɔ, pɩkaɣ kɛdɩnʋʋ Yehowa. Ɛsɔɔlaa se ɖɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ halɩ pɩkpɛndɩnɩ mbʋ ɛhaɣ-ɖʋ pazɩ yɔ pɩ-yɔɔ, nɛ ɖɩnɩɩ pɩ-taa se pɩkɛnɩ kʋjɔʋ ŋgʋ kɩlɩnɩ ɛ-cɔlɔ yɔ.

12. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Daviid kaata Yehowa liu nɛ ɛtɩtaa ɛ-tɩ liu?

¹² Daviid kaanawa se Yehowa wɛ siɣsiɣ, nɛ ɛcɔŋnɩ mba pɔsɔɔlɩ-ɩ yɔ pɔ-yɔɔ camɩyɛ. Alɩwaatʋ ndʋ Daviid maɣaɣ Keɣa 33 taa tɔm yɔ, paa e-wezuu kaawɛ kaɖɛ taa yɔ, ɛɛnanɩ tisuu ɛsa ‘Yehowa tiyiyu ɛwɛɛ nɛ ɛɖɔŋ nɛ ɛcɔʋ-ɩ kpɛɛɛ.’ (Keɣa 33:8) Pɩtɩla Daviid kaakpaɣ Yehowa tiyiyu nɛ ɛmaɣzɩɣnɩ sɔɔja weyi ɛwɛɛ ɛɖɔŋ nɛ ɛcɔʋ kpɛɛɛ nɛ efeŋiɣ tam se koyindu etaatudi-i yɔ. Daviid maɣmaɣ kaakɛ you laɖʋ ɖoŋ tʋ, nɛ Yehowa kaalabɩ tamaɣ se ɛkaɣ pɩsʋʋ wiyaʋ. Paa mbʋ yɔ ɛtɩtaa liu ɛzɩma ɛwɛ niye pʋtɔɖɛ tɔʋ taa yɔ yaa ɛzɩma ɛsɩm labɩnʋʋ tʋmɩyɛ laɣɖɛ yɔ se ɛwa koyindu. (1 Sam. 16:13; 24:12) Daviid kaata liu Ɛsɔ, nɛ ɛ-taa kaatɛma se ‘Yehowa tiyiyu holuu mba pañaŋɩ-ɩ yɔ.’ Pɩkɛ toovenim se sɔnɔ, ɖɩɩɖaŋɩɣ se Yehowa ɛtɩŋnɩ piti nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ ɛkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ. Ɛlɛ ɖɩnawa se mba payɩ pataɣ Yehowa liu yɔ, paa pasɩbɩ sɔnɔ yɔ, pakaɣ hiɣu wezuu maatɛŋ.

13. (a) Alɩwaatʋ ndʋ Gɔɔgɩ weyi ɛlɩnɩ Maagɔɔgɩ yɔ ɛkʋyʋʋ ɖɔ-yɔɔ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩkaɣ wɛʋ ɛzɩ ɖɩfɛyɩnɩ ɖoŋ nɩɩyɩ yɔ? (b) Ɛlɛ ɛbɛ yɔɔ pɩfɛyɩ se sɔɔndʋ ɛkpa-ɖʋ? (Cɔnɩ takayaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹³ Piileɖiɣ lɛ, pɩkaɣ takʋʋ tisuu mbʋ ɖɩwɛna se Yehowa wɛnɩ ɖoŋ se ɛkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Gɔɔgɩ weyi ɛlɩnɩ Maagɔɔgɩ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se ajɛɛ kɩgbɛndʋʋ, kʋyʋʋ Ɛsɔ samaɣ yɔɔ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ labʋ ɛzɩ ɖe-wezuu wɛ kaɖɛ taa yɔ. Pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖa-taa ɛtɛ se Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛya ɖa-ñʋʋ nɛ ɛkaɣ ɖa-ñʋʋ yabʋ. Ajɛɛ ɛsɩndaa lɛ, ɖɩkaɣ wɛʋ ɛzɩ heŋ weyi ɩfɛyɩnɩ ɖoŋ nɩɩyɩ nɛ nɔɔyʋ fɛyɩ se ɛkandɩyɩ ɩ-yɔɔ yɔ. (Ezek. 38:10-12) Ðɩɩkaɣ wɛnʋʋ you wondu natʋyʋ, nɛ paakaɣ-ɖʋ falɩsʋʋ se ɖɩla you. Ajɛɛ kaɣ maɣzʋʋ se akaɣ-ɖʋ wabʋ kɛlɛʋ yem. Aakaɣ naʋ mbʋ ɖɩnaɣnɩ ɖe-tisuu ɛsa yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se Ɛsɔ tiyiyaa mba pɔcɔ Ɛsɔ samaɣ kpɛɛɛ nɛ pata se palʋ kɔ-yɔɔ yɔ. Ɛzɩma ajɛɛ kaɣ labʋ nɛ ana-wɛ? Pɛfɛyɩnɩ tisuu ɛsa. Alɩwaatʋ ndʋ ɛsɔdaa yoyaa kɔŋ se palʋ ɖɔ-yɔɔ yɔ, pɩkaɣ-wɛ ɖɩɣzʋʋ kpem.—Natʋ 19:11, 14, 15.

14. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla lɛɛlɛɛyɔ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩɖaŋ mbʋ pɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ?

¹⁴ Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ lɛɛlɛɛyɔ nɛ ɖɩɖaŋ mbʋ pɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ? Kajalaɣ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ lɩmaɣza wena amʋnaa yɔ tomnaɣ yɔɔ wondu yɔɔ, nɛ ɖiɖiɣzina se wiɖiyi pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖɩɖɛɛ nɛ ɖiyele-tʋ. Pɩpɔzʋʋ ɖɔɖɔ se ɖe-liu ɛsɩbɩnɩ mbʋ ɖɩwɛna yɔ nɛ ɖɩnɩɩ leleŋ siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, taabalɩyɛ wɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa. Ðɩwɛɣ nɛ ɖɩtɩlɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩɣ lɛ, ɖa-taa kaɣ tɛm nɛ pɩkɩlɩ se ɛkaɣ kandɩyʋʋ ɖɔ-yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ Gɔɔgɩ weyi ɛlɩnɩ Maagɔɔgɩ yɔ ɛkʋyʋʋ ɖɔ-yɔɔ yɔ.

15. Alɩwaatʋ ndʋ Daviid kaakɛ pɩɣa evelaɣ yɔ, ɛbɛ kaalaba nɛ pɩkpɛlɩkɩ-ɩ se Yehowa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ paa ɛzɩmtaa?

¹⁵ Iyele nɛ ɖɩna mbʋ pɩtasɩ sɩnʋʋ Daviid nɛ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩɖaŋ takɩm mbʋ pɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ. Daviid yɔɔdaa se: “Ɩɖɩŋ nɛ ɩna, [Yehowa] wɛ ɖeu ɛzɩma yɔ: Koboyaɣ tʋ lɛ weyi ɛɖʋʋ-ɩ  kʋyʋʋ yɔ.” (Keɣa 33:9) Tɔm tʋnɛ tɩwɩlɩɣ mbʋ pʋyɔɔ Daviid kaanawa se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtaa Yehowa liu se ɛsɩɣnɩ-ɩ yɔ. Daviid taɣaɣ ɛ-Ɛsɔ Yehowa liu ɖoŋ ɖoŋ, nɛ ɛlɛ tɩlɔ-ɩ wiɖiyi kaaʋ. Alɩwaatʋ ndʋ Daviid kaakɛ pɩɣa evelaɣ yɔ, pɩɩpɔzaa se eyooni Filistii tʋ Gooliyaatɩ, nɛ eeheyi sɔdʋʋ sɔsɔ ɛnʋ se: “Sɔnɔ [Yehowa] kaɣ-ŋ ɖʋzʋʋ me-nee tɛɛ.” (1 Sam. 17:46) Pʋwayɩ alɩwaatʋ ndʋ Daviid ɖʋwaɣ wiyaʋ Sɔɔlɩ lɩm yɔ, ɛlɛ ñaɣ pana tam sakɩyɛ se ɛkʋʋ-ɩ. Ɛlɛ ‘Yehowa kaawɛ Daviid cɔlɔ.’ (1 Sam. 18:12) Daviid kaanawa se pɩtʋʋ fɛyɩ se Yehowa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ ɛ-kʋñɔmɩŋ taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛɛtɛmɩ-ɩ sɩnʋʋ nɛ pɩɖɛɛ.

16. Nʋmɔŋ weyi yɔɔ ɖeyi ɖeyi ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ‘ɖɩɖɩŋ’ Yehowa kɩbandʋ?

¹⁶ Ðɩwɛɣ nɛ ɖɩtaɣ liu Yehowa lɛɛlɛɛyɔ nɛ pɩkɩlɩɣ se eɖiyi-ɖʋ lɛ, ɖa-taa kaɣ tɛm nɛ pɩkɩlɩ se ɛkaɣ yabʋ ɖa-ñʋʋ mbʋ pɩkaɣ-ɖʋ talʋʋ nɛ ɛsɩndaa yɔ pɩ-taa. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ tisuu nɛ ɖɩsɔɔlɩ faaa se ɖɩtaa Yehowa liu pʋcɔ nɛ ɖɩpɔzɩ ɖa-tʋmɩyɛ ñʋʋdʋ nʋmɔʋ se pɩsa nɛ ɖiwolo kigbeɣluu nakʋyʋ, yaa ɛlɛɣzɩ ɖa-tʋmɩyɛ ɖʋtʋ nɛ pɩsa nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖiwolo kediɣzisi tɩŋa nɛ ɖisusi tɔm nɛ pɩkɩlɩ. Ðɩkpaɣ se ɖa-tʋmɩyɛ ñʋʋdʋ kizaa nɛ ɖilesi ɖa-tʋmɩyɛ. Ðɩwɛnɩ tisuu se Yehowa ɛɛkaɣ-ɖʋ yebu yaa ɛɛkaɣ-ɖʋ lɔʋ nɛ ɛkaɣ-ɖʋ haʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ paa ɛzɩmtaa? (Ebr. 13:5) Alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmlaɖaa sakɩyɛ pɩzɩɣ nɛ pɛkɛdɩ ɛzɩma Yehowa sɩnɩ-wɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩɩpɔzaa se Yehowa ɛsɩnɩ-wɛ nɛ pɩkɩlɩ yɔ pɩ-tɔm. Yehowa wɛ siɣsiɣ.

17. Mayaɣ ŋga palɩzaa se kɛkɛnɩ pɩnaɣ 2022 mayaɣ, nɛ ɛbɛ yɔɔ kamʋnɩ camɩyɛ?

¹⁷ Yehowa wɛ ɖɔ-hɔɔlʋʋ yɔɔ; pʋyɔɔ lɛ, pɩtɩpɔzɩ se ɖise sɔɔndʋ mbʋ pɩkaɣ labʋ nɛ ɛsɩndaa yɔ. Ye ɖiwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ kajalaɣ lone taa yɔ, ɛɛkaɣ-ɖʋ lɔʋ kaaʋ. Pɩsa nɛ Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ tɔzɩ-ɖʋ se pɩpɔzʋʋ se ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ lɛɛlɛɛyɔ nɛ ɖɩɖaŋ kala wena akɔŋnɩ ɛsɩndaa yɔ nɛ ɖɩtaa Yehowa liu se ɛɛkaɣ-ɖʋ lɔʋ kaaʋ yɔ lɛ, palɩzɩ Keɣa 33:11 se kɛkɛnɩ pɩnaɣ 2022 mayaɣ. Mayaɣ ŋga kɔyɔɔdʋʋ se: “Mba pañɩnɩɣ Ɛsɔ yɔ pʋyʋ nɔɔyʋ ɛɛtɛɖɩɣ-wɛ.”