1. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “toovenim” yɔ, suwe ɖɩñɩnɩɣ yɔɔdʋʋ?

“ƐZƖMA ŋlaba nɛ ŋtɩlɩ toovenim?” “Toovenim taa palʋlɩ-ŋ yaa we?” “Ŋwɛʋ toovenim taa yɔ, pɩlakɩ alɩwaatʋ ɛzɩma yɔ?” Pɩtɩla wiɖiyi nɔɔyʋ tɛmɩ-ŋ pɔzʋʋ tɔm ndʋ, yaa pɩtɩla ña-maɣmaɣ ŋpɔzɩ-tʋ ɛyaa lalaa. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “toovenim” yɔ, suwe ɖɩñɩnɩɣ yɔɔdʋʋ? Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ɖɩlakɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ se ɖɩyɔɔdɩ ɖe-tisuu, ɛzɩma ɖɩsɛɣ Ɛsɔ nɛ ɛzɩma ɖɩcakɩ wezuu yɔ pɩ-tɔm. Ɛyaa mba pɛwɛ “toovenim” taa yɔ, pasɩm tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ yɔ nɛ pacakɩ wezuu nɛ pɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ kɩ-paɣtʋ kila. Mbʋ pɩlɩɣ pɩ-taa yɔ lɛ se palɩɣ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ wɩlɩtʋ yomiye taa, nɛ paa pɛkɛ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa yɔ, panɩɣ leleŋ pe-wezuu caɣʋ taa.—Yoh. 8:32.

2. Ɛzɩ Yohanɛɛsɩ 13:34, 35 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩcalɩ nɔɔyʋ hɔm nɛ pɩkɔnɩ toovenim taa?

² Ɛbɛ calɩ-ŋ hɔm nɛ pɩkɔnɩ toovenim taa? Pɩtɩla wezuu kɩbaŋʋ ŋgʋ Yehowa samaɣ cakɩ yɔ, ŋgʋ hɔmnɩ-ŋ. (1 Pɩy. 2:12) Yaa pɩtɩla yɔ, sɔɔlɩm mbʋ pawɩlɩɣ lalaa yɔ, mbʋ hɔmnɩ-ŋ. Ɛyaa sakɩyɛ naɣ sɔɔlɩm mbʋ alɩwaatʋ ndʋ powoki kediɣzaɣ kajalaɣ ɖeɖe yɔ, nɛ pɔtɔzʋʋ sɔɔlɩm mbʋ pɩ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ kediɣzaɣ taa puwiye yɔ. Tɔm ndʋ tɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yesu yɔɔdaa se sɔɔlɩm mbʋ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa wɩlɩɣ ɖama yɔ, mbʋ kaɣnɩ wɩlʋʋ se pɛkɛ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa. (Kalɩ Yohanɛɛsɩ 13:34, 35.) Sɔɔlɩm mbʋ pɩwɛ Ɛsɔ samaɣ hɛkʋ taa yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ se kɛkɛ Yehowa samaɣ. Ɛlɛ, pɩsa nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩla nabʋyʋ.

3. Ye sɔɔlɩm mbʋ pɩwɛ ɖo-koobiya hɛkʋ taa yɔ, pi-ɖeke piseɣtini-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu Ɛsɔ yɔɔ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩlɩɩ pɩ-taa?

³ Pɩtɩkɛ sɔɔlɩm mbʋ pɩwɛ Ɛsɔ samaɣ hɛkʋ taa yɔ, pi-ɖeke pɩwɛɛ se piseɣti-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ,  ye sɔɔlɩm mbʋ pi-ɖeke pɩ-yɔɔ ɖɩwɛnɩ tisuu yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖilesi tisuu mbʋ kɛlɛʋ. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖiyele Yehowa sɛʋ alɩwaatʋ ndʋ koobu nɔɔyʋ, halɩ pɩtɩla ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ yaa nʋmɔʋ lɩzɩyʋ nɔɔyʋ lakɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖiyele Yehowa sɛʋ alɩwaatʋ ndʋ koobu nɔɔyʋ ɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yaa pɩsɩɣ tisuu yebiyu nɛ ɛyɔɔdʋʋ se mbʋ pɩ-yɔɔ ɖitisiɣ yɔ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm yɔ, pɩwɛɛ se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, nɖɩ eseɣtini-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu. Ye mbʋ ɛyʋ lɛlʋ lakɩ yɔ, pi-ɖeke piyebina nɛ ŋwɛɛnɩ tisuu Ɛsɔ yɔɔ, nɛ pɩtɩkɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ ña nɛ Ɛsɔ mɩ-hɛkʋ taa yɔ, ñe-tisuu ɛɛkaɣ wɛʋ ɖoŋ. Lɩmaɣza wena ŋwɛnɩ Yehowa nɛ ɛ-samaɣ pɔ-yɔɔ yɔ, apɩzɩɣ asɩnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛnɩ tisuu nɛ pɩsɩɩnɩ ɖoli. Ɛlɛ pɩcɛyɩ siŋŋ ɖɔɖɔ se ŋkpɛlɩkɩɣ Bibl camɩyɛ, ŋnɩɩ ndʋ ŋkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-taa nɛ ŋñɩnɩ ɛgbɛyɛ takayɩsɩ taa nɛ pɩsa nɛ ña-taa tɛ se tɔm ndʋ ŋwɛɛ nɛ ŋkpɛlɩkɩɣ Yehowa yɔɔ yɔ tɩkɛ toovenim. Pɩcɛyaa se ña-maɣmaɣ ŋñɩnɩ nɛ ŋtɩlɩ nɛ ña-taa tɛ se tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ yɔ, tɩkɛ toovenim.—Roma 12:2.

4. Ɛzɩ Maatiyee 13:3-6, 20, 21 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ nabɛyɛ lakɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩtakɩɣ pe-tisuu yɔ?

⁴ Yesu yɔɔdaa se nabɛyɛ kaɣ mʋʋ toovenim “nɛ taa leleŋ,” ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ pakatɩɣ kala yɔ, pe-tisuu kaɣ hɛʋ. (Kalɩ Maatiyee 13:3-6, 20, 21.) Pɩtɩla, pataanɩɩ pɩ-taa se mba patɩŋɩɣ Yesu wayɩ yɔ, pakaɣ katʋʋ kala. (Mat. 16:24) Yaa pɩtɩla yɔ, pamaɣzaa se ye papɩsɩ Krɩstʋ ñɩma yɔ, pɩwɩlɩɣ se paakaɣ katʋʋ kala kpa. Yaa pɩtɩla paamaɣzaa se kala wena payɩ pakatɩɣ yɔ, Ɛsɔ yeki nɛ asɩɩ tɩnaɣ kpaagbaa. Ɛlɛ, sɔnɔ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa, ɖɩkaɣ katʋʋ kala. Nabʋyʋ pɩzɩɣ nɛ pɩlɛɣzɩ ɖe-wezuu caɣʋ taa nɛ piyele nɛ taa leleŋ weyi ɖɩɩwɛna yɔ, ɩpasɩ.—Keɣa 6:7; Ekl. 9:11.

5. Ɛzɩma ɖo-koobiya sakɩyɛ wɛɛ nɛ pawɩlɩɣ se pa-taa tɛma se tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ petisiɣ yɔ, tɩkɛ toovenim?

⁵ Ðo-koobiya sakɩyɛ wɩlɩɣ se pa-taa tɛma se tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ petisiɣ yɔ, tɩkɛ toovenim. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ mbʋ? Tisuu mbʋ pɛwɛna yɔ, pɩɩhɛɣ halɩ paa koobu Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɛɖʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ yaa ɛcaɣ wezuu ŋgʋ kɩtɩmʋnɩ Krɩstʋ tʋ yɔ. (Keɣa 118:165) Alɩwaatʋ ndʋ payɩ pakatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ, pe-tisuu ɛɛhɛɣ, ɛlɛ pɩkpaɣ ɖoŋ kɩkpaʋ. (Yak. 1:2-4) Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ ŋwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm mbʋ?

6. Ɛbɛ kaasɩnɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa tɔmkpɛlɩkɩyaa nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu?

⁶ Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa tɔmkpɛlɩkɩyaa kaasɩm Masɩ nɛ Yesu Krɩstʋ wɩlɩtʋ, pʋ-tɔbʋʋ se “tɔm kɩbandʋ tɛ toovenim;” nɛ mbʋ kaasɩnɩnɩ-wɛ nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu. (Gal. 2:5) Toovenim mbʋ lɛ tɔm ndʋ payɩ tɩ-yɔɔ ɖa Krɩstʋ ñɩma ɖitisiɣ yɔ, pɩkpɛndɩnɩ tɔm ndʋ titukuuni Yesu kɩhɛyʋʋ pʋ-ñʋʋ taa kɩlaʋ nɛ e-femtu yɔ. Apostoloo Pɔɔlɩ taa kaatɛma se wɩlɩtʋ ndʋ, tɩkɛ toovenim. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛtɩŋnɩ Masɩ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se “pɩɩcɛyaa se Krɩstʋ ɛtɔɔ kʋñɔŋ nɛ pakʋsɩ-ɩ nɛ sɩɖaa taa.” (Tʋma 17:2, 3) Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa tɔmkpɛlɩkɩyaa kaatisaa nɛ pamʋ wɩlɩtʋ ndʋ, nɛ peyekaɣ se fezuu kiɖeɖeu ɛsɩnɩ-wɛ nɛ panɩɩ Ɛsɔtɔm taa. Pañɩnaa se pɩsa nɛ pa-taa tɛ se wɩlɩtʋ ndʋ tɩlɩnɩ Masɩ taa. (Tʋma 17:11, 12; Ebr. 5:14) Pɩtɩkɛ ɛzɩma pɩlakaɣ-wɛ yɔ nɛ ndʋ pamaɣzaɣ yɔ pi-ɖeke pɩɩsɩnɩnɩ-wɛ nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu. Nɛ pataasɛɣ Yehowa yem mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa nɛ po-koobiya pekpeɣliɣ lɛ, pɩhaɣ-wɛ taa leleŋ. Ɛlɛ “Ɛsɔ yɔɔ toovenim sɩmtʋ” kaasɩnɩnɩ-wɛ nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu.—Kol. 1:9, 10.

7. Ye ɖɩwɛnɩ tisuu toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ?

⁷ Toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ, tɩɩlɛɣzɩɣ. (Keɣa 118:160) Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ:  Alɩwaatʋ ndʋ koobu nɔɔyʋ ɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yaa ɛlakɩ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, toovenim tɔm ndʋ tɩɩlɛɣzɩɣ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kala yɔ, tɩɩlɛɣzɩɣ ɖɔɖɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ Bibl taa wɩlɩtʋ camɩyɛ nɛ ɖa-taa tɛ se tɩkɛ toovenim. Ye ɖɩwɛnɩ tisuu sɔsɔm tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩkaɣ ɖɔkʋʋ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa kaɖɛ alɩwaatʋ taa. Ɛbɛ ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ ña-taa tɛ nɛ pɩkpaɖɩ se mbʋ pɩ-yɔɔ ŋtisiɣ yɔ pɩkɛ toovenim?

8. Ɛzɩ 2 Timootee 3:14, 15 wɩlʋʋ yɔ, ɛbɛ sɩnɩ Timootee nɛ ɛ-taa tɛ se mbʋ pɩ-yɔɔ etisiɣ yɔ, pɩkɛ toovenim?

⁸ Timootee taa kaatɛma se mbʋ pɩ-yɔɔ etisiɣ yɔ, pɩkɛ toovenim. Ɛbɛ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛ-taa tɛ mbʋ? (Kalɩ 2 Timootee 3:14, 15.) E-ɖoo nɛ e-neze pacalɩnɩ-ɩ wɩlʋʋ “takayɩsɩ kiɖeɖesi.” Ɛlɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛ-maɣmaɣ ɖɔɖɔ ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ e-ɖoŋ nɛ ɛkpɛlɩkɩ takayɩsɩ nzɩ. Mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ lɛ se ‘piseɣti-i nɛ etisi’ se sɩ-taa tɔm kɛ toovenim. Pʋwayɩ Timootee nɛ e-ɖoo nɛ e-neze pɔkɔm nɛ pɛkpɛlɩkɩ Krɩstʋ ñɩma wɩlɩtʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ sɔɔlɩm mbʋ pɩɩwɛ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa hɛkʋ taa yɔ, piitukuni Timootee, nɛ ɛɛsɔɔlɩ siŋŋ se ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛ nɛ ɛ-ɛgbɛyɛ taa koobiya pacakɩ nɛ ɛsɩɣnɩ-wɛ. (Fil. 2:19, 20) Paa mbʋ yɔ, pɩtɩkɛ sɔɔlɩm mbʋ ɛɛwɛnɩ ɛyaa yɔɔ yɔ mbʋ sɩnɩnɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛnɩ tisuu; ɛlɛ Bibl taa wɩlɩtʋ ndʋ ɛ-taa tɛma se tɩkɛ toovenim yɔ, ndʋ sɩnɩnɩ-ɩ. Nɛ wɩlɩtʋ ndʋ tiyebina nɛ ɛsɔɔlɩ se ɛkɛ Yehowa taabalʋ. Pɩwɛɛ se ña ɖɔɖɔ ŋkpɛlɩkɩ Bibl nɛ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ña-taa tɛmnɩ tɔm ndʋ kɩwɩlɩɣ Yehowa yɔɔ yɔ.

9. Toovenim tɔm kɩcɛyɩtʋ naadozo ndʋ pɩcɛyaa se ña-taa ɛtɛmna?

⁹ Paa pɩtɩɖɔɔ yɔ, pɩcɛyaa se ña-taa ɛtɛmnɩ toovenim tɔm kɩcɛyɩtʋ naadozo. Kajalaɣ lɛ, pɩcɛyaa se ña-taa ɛtɛ se Yehowa Ɛsɔ kɛnɩ wondu kpeekpe Lɩzɩyʋ. (Ejl. 3:14, 15; Ebr. 3:4; Natʋ 4:11) Nabʋlɛ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ŋtɩlɩ lɩmaɣza wena a-yɔɔ ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se tɔm ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ, Ɛsɔ cɔlɔ tɩlɩnaa nɛ ɛsɔɔlaa se ɛyaa ɩtɩlɩ-tʋ yɔ. (2 Tim. 3:16, 17) Nɛ nabudozo lɛ, pɩcɛyaa se ña-taa ɛtɛ se Yehowa wɛnɩ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ nɛ Krɩstʋ ɖiyiɣni ɖɩ-taa ñɩma nɛ pɛsɛɣ-ɩ, nɛ nɖɩ lɛ Yehowa  Aseɣɖe Tɩnaa ɛgbɛyɛ. (Iza. 43: 10-12; Yoh. 14:6; Tʋma 15:14) Pɩsa nɛ ña-taa tɛmnɩ toovenim tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ lɛ, pɩtɩcɛyɩ se ŋtɩlɩ Bibl yɔɔ tɔm tɩŋa. Pɩwɛɛ se ña-kaɖʋwa ɛkɛna se ŋlakɩnɩ tʋmɩyɛ ‘ña-ñʋʋ taa maɣzɩm’ nɛ pɩsa nɛ ña-taa tɛ nɛ pɩkpaɖɩ se mbʋ pɩ-yɔɔ ŋtisiɣ yɔ pɩkɛ toovenim.—Roma 12:1.

10. Pɩtasɩnɩ se pɩwɛɛ se ɖɩtɩlɩ toovenim lɛ, ɛbɛ pɩcɛyaa se ɖɩñɔɔzɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩla?

¹⁰ Ña-taa tɛŋnɩ toovenim tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ titukuuni Ɛsɔ, Bibl nɛ Ɛsɔ samaɣ yɔ nɛ pɩtɛ lɛ, pɩcɛyaa se ŋñɔɔzɩ ña-tɩ nɛ pɩsa nɛ ŋtɩŋnɩ Masɩ yɔɔ nɛ ŋsɩnɩ lalaa nɛ pa-taa tɛmnɩ toovenim tɔm ndʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɩkɛnɩ ɖa Krɩstʋ ñɩma sʋʋtʋ se ɖɩwɩlɩ toovenim tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkaa yɔ mba pɔsɔɔlaa se pewelisini-ɖʋ yɔ. * (1 Tim. 4:16) Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩñakɩ pana se ɖɩsɩnɩ lalaa nɛ pa-taa tɛmnɩ Bibl taa toovenim tɔm yɔ, ɖa-maɣmaɣ ɖa-taa tɛŋnɩ-tʋ nɛ pɩkpaɖɩ.

11. (a) Alɩwaatʋ ndʋ apostoloo Pɔɔlɩ wɩlaɣ ɛyaa tɔm yɔ, kɩɖaʋ ŋgʋ ɛhawa? (b) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ?

¹¹ Alɩwaatʋ ndʋ apostoloo Pɔɔlɩ wɩlaɣ ɛyaa tɔm yɔ, “ɛtɩŋnɩ Moyizi Paɣtʋ nɛ Nayaa yɔɔ nɛ ɛwɩlɩɣ-wɛ se petisi Yesu yɔɔ.” (Tʋma 28:23) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɩlɩɣ ɛyaa lalaa toovenim tɔm yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ? Pɩtasɩna se pɩwɛɛ se ɖiheyi-wɛ tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ yɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩla nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Pɩwɛɛ se ɖɩsɩnɩ ɖe-Bibl kpɛlɩkɩyaa nɛ pamaɣzɩ Masɩ yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛɣ nɛ pɔñɔtʋʋnɩ Yehowa yɔ. Ðɩtɩsɔɔlɩ se pamʋ toovenim mbʋ pʋyɔɔ yɔ pañaŋ-ɖʋ, ɛlɛ ɖɩsɔɔlaa se ɛzɩma pa-taa tɛma se tɔm ndʋ pɛwɛɛ nɛ pɛkpɛlɩkɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ kʋsɔɔlʋ yɔɔ yɔ tɩkɛ toovenim yɔ, mbʋ eseɣtini-wɛ nɛ pamʋ toovenim.

12-13. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩwɛɛ toovenim taa tam?

¹² Lʋlɩyaa, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɩsɔɔlaa se mi-piya ɩwɛɛ toovenim taa tam. Pɩtɩla ɩmaɣzɩɣ se ye sɩwɛnɩ taabalaa kɩbama ɛgbɛyɛ taa yɔ, sɩkaɣ ɖɛnʋʋ ɛsɩndaa fezuu taa camɩyɛ. Ɛlɛ, ye ɩsɔɔlaa se mi-piya taa ɩtɛ se tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ yɔ tɩkɛ toovenim yɔ, pɩtasɩnɩ taabalaa kɩbama wɛnʋʋ lɛ, pɩpɔzʋʋ-sɩ nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Pɩpɔzʋʋ se sɩ-maɣmaɣ siyele nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ sɩ nɛ Ɛsɔ pɛ-hɛkʋ taa, nɛ sɩ-taa tɛ se tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ yɔ, tɩkɛ toovenim.

¹³ Ye lʋlɩyaa ɩsɔɔlaa se pawɩlɩ pe-piya Ɛsɔ yɔɔ toovenim tɔm yɔ, pɩwɛɛ se pɛkɛ Bibl kpɛlɩkɩyaa kɩbama nɛ paha-sɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ. Pɩwɛɛ se pakpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ pamaɣzɩɣ tɔm ndʋ pɛkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ. Ye palakɩ mbʋ yɔ, pakaɣ pɩzʋʋ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩla mbʋ ɖɔɖɔ. Pɩwɛɛ se pawɩlɩ pe-piya ɛzɩma pɩwɛɛ se sɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl kpɛlɩkʋʋ wondu yɔ, ɛzɩ pawɩlʋʋ  pe-Bibl kpɛlɩkɩyʋ nɔɔyʋ yɔ. Ye palakɩ mbʋ yɔ, pakaɣ sɩnʋʋ pe-piya nɛ sɩsɔɔlɩ Yehowa, nɛ sɩsɔɔlɩ ɖɔɖɔ yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ weyi ɛ-yɔɔ ɛtɩŋɩɣna nɛ ɛhaɣ-ɖʋ fezuu taa tɔɔnaɣ yɔ. (Mat. 24:45-47) Lʋlɩyaa, pɩtasɩna se pɩwɛɛ se ɩwɩlɩ mi-piya Bibl taa toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ kɛlɛʋ yɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɩla nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Ɩwɩlɩɣ-sɩ “Ɛsɔ wondu ndʋ tɩwɛ cukaŋ” yɔ, pɩsɩɣnɩ-sɩ nɛ sɩwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm. Ɩɩlakɩ mbʋ lɛ, ɩmaɣzɩ sɩ-pɩnzɩ nɛ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa sɩwɛ niye yɔ ɩ-yɔɔ.—1 Kɔr. 2:10.

14. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩkpɛlɩkɩ Bibl taa natʋ tɔm? (Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ “ Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋlɩzɩ natʋ tɔm tʋnɛ tɩ-taa?”)

¹⁴ Natʋ tɔm ndʋ tɩwɛ Bibl taa yɔ, tɩ-tɔm cɛyaa nɛ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm Yehowa yɔɔ. Natʋ tɔm ndʋ kpazɩ ñe-tisuu ɖoŋ? Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋyɔɔdɩ natʋ tɔm ndʋ titukuuni “kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ” yɔ tɩ-tɔm. (2 Tim. 3:1-5; Mat. 24:3, 7) Ɛlɛ natʋ tɔm lɛɛtʋ ndʋ laba, nɛ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpazɩ ñe-tisuu ɖoŋ? Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋyɔɔdɩ ɛzɩma natʋ tɔm ndʋ tɩwɛ Danɩyɛɛlɩ ñʋʋ 2 yaa Danɩyɛɛlɩ ñʋʋ 11 taa yɔ tɩlaba nɛ pɩɖɛɛ, nɛ tiɖiɣni labʋ lɛɛlɛɛyɔ yɔ? * Ye ŋyeba nɛ Bibl sɩnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm yɔ, nabʋyʋ ɛɛkaɣ pɩzʋʋ nɛ pɩcamɩ-pʋ. Maɣzɩ koobiya mba paanazɩ-wɛ siŋŋ Caama you naalɛ ñɩŋgʋ alɩwaatʋ taa Caama ɛjaɖɛ taa yɔ, pa-kɩɖaʋ yɔɔ nɛ ŋna. Pataanɩɩ Bibl taa natʋ tɔm ndʋ titukuuni kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ yɔ tɩ-taa camɩyɛ, ɛlɛ paa mbʋ yɔ paawɛnɩ tisuu sɔsɔm Ɛsɔtɔm yɔɔ.

15-17. Ɛzɩma Bibl kpɛlɩkʋʋ kpazɩ ɖoŋ ɖo-koobiya mba Naazii ñɩma nazaa yɔ?

¹⁵ Alɩwaatʋ ndʋ Naazii ñɩma tɔkaɣ kewiyitu Caama ɛjaɖɛ taa yɔ, paɖɩɣ ɖo-koobiya kudokiŋ sakɩyɛ Naazii ñɩma salakanaa taa. Hitler nɛ sɔɔjanaa ñʋʋdʋ sɔsɔ Heinrich Himmler paapaɖɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se Himmler kaaheyi koobiya halɩñɩma nabɛyɛ salaka nakʋyʋ taa se: “Mɩ-tɛ Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛtɔɔ kewiyitu ɛsɔdaa, ɛlɛ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ lɛ, ɖɔtɔkɩnɩ kewiyitu! Ða nɛ mɩ ɖɛ-hɛkʋ taa lɛ, ɖɩkaɣ naʋ  weyi ɛkaɣ ɖɔkʋʋ ɛ-tɩ nɛ pileɖi nɛ pɩkɩlɩ yɔ!” Ɛbɛ kaasɩnɩ Yehowa samaɣ nɛ kowolo pɩ-yɔɔ nɛ kɔɖɔkɩ ke-siɣsiɣ wɛtʋ?

¹⁶ Bibl kpɛlɩkɩyaa mba, paanawa se Ɛsɔ Kewiyaɣ paɣzɩ ka-tʋmɩyɛ pɩnaɣ 1914 taa. Pɩtaaɖɩɣzɩ-wɛ se pɛwɛɛ nɛ pakatɩɣ nazɩm sɔsɔm mbʋ. Ɛlɛ, Yehowa samaɣ taa kaatɛma se ɛyaa komina nakʋyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ kɩɖɩɣ nʋmɔʋ Ɛsɔ se ɛtaatalɩ ɛ-kaɖʋwa. Hitler ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛɖɩzɩ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ, yaa ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩɩ komina nakʋyʋ nɛ kɩkɩlɩ ɖoŋ Ɛsɔ Kewiyaɣ. Ðo-koobiya taa kaatɛma se paa pɩkpawa nɛ pitii yɔ, Hitler kewiyitu kaɣ sɩʋ tɩnaɣ.

¹⁷ Mbʋ pɩ-yɔɔ koobiya mba paawɛnɩ tisuu siŋŋ yɔ, pɩɩkɛ toovenim. Pitileɖi lɛ, Naazii ñɩma kewiyitu sɩɩ tɩnaɣ, nɛ Heinrich Himmler weyi ɛɛyɔɔdaa se “tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ lɛ, ɖɔtɔkɩnɩ kewiyitu” yɔ, ese se pɩsa nɛ etaalesi e-wezuu. Eseɣaɣ lɛ, ɛkatɩ Koobu Lübke, ɛlɛ kaakɛ mba paatɔ-wɛ salaka nɛ pɩɖɛɛ yɔ pa-taa lɛlʋ, nɛ ɛɛsɩmɩ-ɩ se ɛkɛ Yehowa Aseɣɖe Tʋ. Pɩɩcɛyɩ Himmler siŋŋ nɛ ɛpɔzɩ Koobu Lübke se: “Bibl kpɛlɩkɩyʋ, nɛ lɛɛlɛɛyɔ yɔ, ɛbɛ kaɣ labʋ?” Peeɖe Koobu Lübke lɩzɩ Himmler pɩ-taa se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa taapɩtɩɣ kpa se Naazii ñɩma kewiyitu kaɣ sɩʋ tɩnaɣ nɛ mba kaɣ wɛʋ pa-tɩ yɔɔ. Himmler kaayɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ sakɩyɛ Yehowa Aseɣɖe tɩnaa yɔɔ nɛ pɩɖɛɛ. Ɛlɛ, alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɛtaatɩlɩ tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɛyɔɔdɩ yɔ. Pitileɖi lɛ, ɛkʋ ɛ-tɩ. Lɔŋ weyi ɖɩkpɛlɩkɩɣ? Ye ɖɩkpɛlɩkɩɣ Bibl, pɩkpɛndɩnɩ kɩ-taa natʋ tɔm yɔ, pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm Ɛsɔ yɔɔ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ kpam alɩwaatʋ ndʋ panazɩɣ-ɖʋ yɔ.—2 Pɩy. 1:19-21.

18. Ɛzɩ Yohanɛɛsɩ 6:67, 68 wɩlʋʋ yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩwɛɛnɩ “sɩmtʋ toovenim ñɩndʋ nɛ lɛɣtʋ siŋŋ” ndʋ tɩ-tɔm Pɔɔlɩ yɔɔdaa yɔ?

¹⁸ Pɩcɛyaa se ɖɩwɩlɩ sɔɔlɩm nɛ pɩsa nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɛkɛnɩ Krɩstʋ ñɩma toovenim mba. Ɛlɛ, pɩcɛyaa ɖɔɖɔ se ɖɩwɛɛnɩ “sɩmtʋ toovenim ñɩndʋ nɛ lɛɣtʋ siŋŋ.” (Fil. 1:9) Ye ɖɩtɩla mbʋ yɔ, “paa wɩlɩtʋ ndʋ lɛ ti-helim cɔzʋʋ-ɖʋ nɛ pɩkɛzɩɣ-ɖʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa taa,” pɩkpɛndɩnɩ tisuu yebiyaa ɖɔɖɔ. (Efɛz. 4:14) Alɩwaatʋ ndʋ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa sakɩyɛ yebi-i tɩŋʋʋ yɔ, apostoloo Pɩyɛɛrɩ lɩzaa ɛwɩlɩ se ɛ-taa tɛma se Yesu wɛnɩ “tɔm ndʋ tɩhaɣ wezuu maatɛŋ yɔ.” (Kalɩ Yohanɛɛsɩ 6:67, 68.) Paa Pɩyɛɛrɩ ɛtaanɩɩ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaɣ yɔ tɩ-tɩŋa tɩ-taa yɔ, ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛɛsɩm Yesu yɔɔ toovenim tɔm camɩyɛ. Ña ɖɔɖɔ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpazɩ ɖoŋ tisuu mbʋ ŋwɛnɩ Bibl wɩlɩtʋ yɔɔ yɔ. Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, ñe-tisuu kaɣ wɛʋ ɖoŋ tam paa ɛbɛ ɛtɩɩlakɩ yɔ, nɛ ŋkaɣ sɩnʋʋ lalaa nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu sɔsɔm.—2 Yoh. 1, 2.