1, 2. Tɔm ndʋ Bibl kaayɔɔdaa nɛ pɩwɩlɩ se Yehowa samaɣ kaɣ huuu?

ƐJAÐƐ kpeekpe yɔɔ lɛ, Yehowa sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa wɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ŋgee kpem yɔ ɖɩ-taa. Mba lɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Pɩkɛ toovenim se patɩtalɩ pilim nɛ pɛwɛnɩ ɖɔɖɔ ɛjandʋ. Paa mbʋ yɔ, Yehowa fezuu kiɖeɖeu wɛɛ kiɖiyiɣ-wɛ nɛ pohukuu nɛ pɛɖɛɣnɩ ɛzɩdaa. Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma Yehowa wazɩ-wɛ yɔ.

² Alɩwaatʋ ndʋ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ paɣzɩ pɩnaɣ 1914 taa yɔ, Ɛsɔ sɛyaa mba paawɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ pataaɖɔɔ. Ɛlɛ Yehowa wazɩ pɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ. Pʋwayɩ lɛ, ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ kpɛlɩkɩ Bibl nɛ papɩsɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Yehowa kaayɔɔdɩ ɛzɩma ɛ-sɛyaa kaɣ huuu yɔ pɩ-tɔm. Ɛyɔɔdaa se: “Weyi ɛkɛ tɔyaɣ yɔ, ɛkaɣ pɩsʋʋ ɛgbɔʋ, nɛ weyi ɛkɛ ɛjam yɔ, ɛkaɣ pɩsʋʋ ɛjaɖɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ. Ma [Yehowa], mankaɣ labʋ mbʋ tuda, pɩ-tɛ alɩwaatʋ talɩɣ lɛ.” (Izaayii 60:22) Sɔnɔ, pɩnaɣ kaɣlaa se natʋ tɔm ndʋ, tɩlaba. Ɛsɔ sɛyaa mba pɛwɛ sɔnɔ yɔ, pɔɖɔwa nɛ pɩkɩlɩ ajɛɛ sakɩyɛ taa ɛyaa.

3. Ɛzɩma tɩyɛ Ɛsɔ sɛyaa wɩlɩ ɖama sɔɔlɩm?

 ³ Kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɛnɛ ɩ-taa ɖɔɖɔ, Yehowa sɩnɩ ɛ-sɛyaa nɛ pɛwɛɛnɩ ɛ-wɛtʋ kɩbandʋ sɔsɔtʋ ndʋ tɩkɛ sɔɔlɩm yɔ. (1 Yohanɛɛsɩ 4:8) Yesu kaamaɣzɩnɩ ɛ-Caa sɔɔlɩm, nɛ pʋwayɩ lɛ eheyi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se: “Manɖʋʋ-mɩ paɣtʋ kɩfatʋ: Ɩsɔɔlɩ ɖama . . . Mbʋ pɩwɩlɩɣ ɛyaa kpeekpe se ɩkɛ mɔn-tɔm mʋyaa yɔ, mbʋ lɛ mɩ-ɖama sɔɔlʋʋ.” (Yohanɛɛsɩ 13:34, 35) Ða-alɩwaatʋ taa, Yehowa sɛyaa wɩlɩ ɖama sɔɔlɩm kɔzɩ kɔzɩ alɩwaatʋ ndʋ ajɛɛ yowaɣni ɖama yɔ. Caama you II ñɩŋgʋ taa, pakʋ ɛyaa ɛzɩ miiliyɔɔwaa 55 mbʋ yɔ. Ɛlɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tɩɖʋ pɔ-nɔɔ you ŋgʋ kɩ-taa. (Kalɩ Mikee 4:1, 3.) Pɩsɩnɩ-wɛ nɛ ‘petipisi pa-tɩ nɛ nɔɔyʋ calɩm.’—Tʋma Labʋ 20:26.

4. Ɛzɩma Yehowa sɛyaa wɛɛ nɛ pohukuu yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ piti?

⁴ Ɛsɔ sɛyaa wɛɛ nɛ pohukuu Sataŋ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa. Nɛ Bibl ya Sataŋ se “ɛjaɖɛ yɔɔ cɩnɛ ɛsɔ.” (2 Kɔrɛntɩ 4:4) Ɛtɩŋɩɣnɩ politiki agbaa nɛ ɛjaɖɛ yɔɔ tɔm susuu nʋmɔŋ yɔɔ se ɛsɩnzɩ laŋhɛzɩyɛ tɔm susuu tʋmɩyɛ; ɛlɛ ɛɛpɩzɩɣ. Ɛnawa se pakalɩ ɛ-kɩyakɩŋ nɛ alɩwaatʋ pazɩ yem pɩkazɩ-ɩ. Pʋyɔɔ ɛñakɩ pana se etuzi Ɛsɔ sɛyaa nɛ peyele Yehowa sɛʋ.—Natʋ 12:12.

5. Ɛbɛ yɔɔ lalaa pɩzɩɣ nɛ paɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

⁵ Yehowa ɛgbɛyɛ wɩlɩɣ-ɖʋ se pɩcɛyaa se ɖɩsɔɔlɩ Ɛsɔ nɛ ɛyaa lalaa. Yesu ñɩɣ niye ɖɔɖɔ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ pɔpɔzɩ-ɩ se paɣtʋ taa lɛ ndʋ kɩlaa lɛ, ecosaa se: “Sɔɔlɩ [Yehowa] ñɛ-Ɛsɔ nɛ ña-laŋɩyɛ pilim, nɛ ñe-ciyam pilim nɛ ña-maɣzɩm pilim; ndʋ lɛ paɣtʋ kajalaɣ ñɩndʋ nɛ paɣtʋ taa kɩlɩm. Paɣtʋ naalɛ ndʋ wɛ ɛzɩ tʋnɛ yɔ: Tʋtʋ yɔ se: ‘Sɔɔlɩ ño-koobu ɛzɩ ña-maɣmaɣ yɔ.’” (Maatiyee 22:35-39) Paa mbʋ yɔ, Bibl wɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Aɖam kɩwɛɛkɩm yɔɔ lɛ, ɖa-tɩŋa ɖɩkɛ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa. (Kalɩ Roma 5:12, 19.) Pʋyɔɔ lɛ, nabʋyʋ taa nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pɔyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa pala nabʋyʋ ɛgbɛyɛ taa nɛ pɩɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩtakɩ sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa nɛ ɛ-samaɣ pɔ-yɔɔ yɔ. Ye pɩlabɩ mbʋ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla? Halɩ caanaʋ taa Ɛsɔ sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nabɛyɛ yɔɔdaɣ yaa pa-lakasɩ kaaɖʋ lalaa ɖɩwɩzɩyɛ, nɛ pɔ-tɔm pɩzɩɣ nɛ tɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ.

6. Ɛzɩma Elii laba alɩwaatʋ ndʋ ɛ-pɩyalaa labɩ kɩwɛɛkɩm yɔ?

⁶ Cɔjɔ Sɔsɔ Elii kaawɛnɩ pɩyalaa naalɛ nɛ pataaɖɔŋ Yehowa paɣtʋ yɔɔ. Bibl tɔŋ se: “Piyele nɛ Elii pɩyalaa ñɛkɛ Beliyaalɩ pɩyalaa mba paasɩŋ [Yehowa yɔ.]” (1 Samɩyɛɛlɩ 2:12) Elii kaaɖʋ nesi siŋŋ nɛ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ ɖɛɛnɩ ɛzɩdaa. Paa mbʋ yɔ, ɛ-pɩyalaa kaalabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm. Elii kaana mbʋ, nɛ pɩɩwɛɛ se ɛhɔ pa-nɩŋgbaaŋ, ɛlɛ ɛla kaakendu. Piyeba nɛ Ɛsɔ hɔ ɛ nɛ ɛ-ɖɩɣa pa-nɩŋgbaaŋ. (1 Samɩyɛɛlɩ 3:10-14) Pɩkɔm pɛɖɛɛnɩ ɛzɩdaa lɛ, Yehowa tɩtasɩ haʋ Elii liɖe taa mba waɖɛ se pɛkɛ cɔjɔnaa sɔsaa. Ye ŋŋwɛ Elii alɩwaatʋ taa nɛ ŋna ɛzɩma ɛ-pɩyalaa labɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm ɛlɛ ɛtɩhɔ pa-nɩŋgbaaŋ yɔ, ɛzɩma ŋŋlaba? Ŋŋyeba nɛ pɩcamɩ ñe-tisuu nɛ ŋyele Yehowa sɛʋ na?

7. (a) Kɩwɛɛkɩm sɔsɔm mbʋ Daviid laba? (b) Nɛ ɛzɩma Ɛsɔ laba?

⁷ Yehowa kaasɔɔlɩ Daviid mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ; halɩ ɛya-ɩ se “e-liu ɛyʋ.” (1 Samɩyɛɛlɩ 13:13, 14; Tʋma  Labʋ 13:22) Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, Daviid la acɛyɛ nɛ Batseeba nɛ ɛlɛ haɣ hoɣa. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Batseeba walʋ Uriya kaawɛ you taa. Daviid taasɔɔlɩ se nɔɔyʋ ɛna mbʋ ɛlaba yɔ. Pʋyɔɔ etiyaa se Uriya eyele you nɛ ɛkɔɔ nɛ ɛna-ɩ. Uriya kɔma lɛ Daviid ñaɣ pana se ekpe ɛ-tɛ. Daviid ñɩnaɣ se Uriya nɛ ɛ-halʋ pasʋʋ nɛ ɛyaa maɣzɩ se ɛnʋ ɖʋnɩ ɛ-halʋ hoɣa. Uriya titisi se ekpe ɛ-tɛ ɛzɩ Daviid pɔzʋʋ-ɩ yɔ, piyeba nɛ Daviid yele nɛ pakʋ-ɩ you taa. Daviid kɩwɛɛkɩm mbʋ, pɩkɔnɩ kʋñɔmɩŋ sɔsɔŋ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ taa mba yɔɔ. (2 Samɩyɛɛlɩ 12:9-12) Paa mbʋ yɔ, Ɛsɔ na ɛ-pʋtɔdɩyɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnawa se Daviid kɛ ɛyʋ weyi ɛɖɔŋ ɛ-ɛzɩdaa nɛ “laŋɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa fɛyɩ nabʋlɛ yɔ.” (1 Awiya 9:4) Ye ŋŋwɛ Ɛsɔ samaɣ taa alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, ɛzɩma ŋŋlaba? Daviid lakasɩ nzɩ, siiyeba nɛ ŋyele Yehowa sɛʋ na?

8. (a) Ɛzɩma tɩyɛ Pɩyɛɛrɩ tɩɖɔ ɛ-tɔm yɔɔ? (b) Paa Pɩyɛɛrɩ kaalabɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ, ɛbɛ yɔɔ Yehowa wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖʋʋ-ɩ tʋma?

⁸ Iyele nɛ ɖɩna ɖɔɖɔ apostoloo Pɩyɛɛrɩ kɩɖaʋ. Yesu kaalɩzɩ-ɩ se ɛkɛ ɛ-tɛ apostoloo; paa mbʋ yɔ nabʋyʋ taa, ɛyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa ɛlabɩ lakasɩ nasɩyɩ nɛ pʋwayɩ ekpiɖi pɩ-yɔɔ. Ɛɛyɔɔdɩ alɩwaatʋ natʋyʋ se paa lalaa ikiziɣ Yesu yɔ, ɛnʋ ɛɛkaɣ-ɩ kizuu kpa. (Maarkɩ 14:27-31, 50) Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ pakpa Yesu se pakʋʋ-ɩ yɔ, ɛ nɛ apostoloowaa lalaa pa-tɩŋa pesewa nɛ peyebi-i. Halɩ ɛkpɛzɩ tam sakɩyɛ se ɛɛsɩŋ Yesu. (Maarkɩ 14:53, 54, 66-72) Ɛlɛ Pɩyɛɛrɩ kpiɖi mbʋ ɛlaba yɔ pɩ-yɔɔ nɛ Yehowa ɖɔɖɔ kpeɣ-i nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖʋ-ɩ tʋma. Ye ŋŋkɛ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyʋ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, mbʋ Pɩyɛɛrɩ laba yɔ piiyeba nɛ ŋyele lidaʋ wɛnʋʋ Yehowa yɔɔ?

9. Ɛbɛ yɔɔ ŋtisiɣ se paa ɛzɩmtaa lɛ Yehowa lakɩ mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ?

⁹ Kɩɖaŋ weyi ɖɩnawa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩna se Ɛsɔ sɛyaa nabɛyɛ kaalabɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ nɛ pɩɖʋ lalaa ɖɩwɩzɩyɛ. Caanaʋ taa nɛ ɖa-alɩwaatʋ taa kɩɖaŋ lɛɛŋ sakɩyɛ wɛɛ ɖɔɖɔ nɛ ɩwɩlɩɣ se  Yehowa sɛyaa nabɛyɛ labɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ nɛ pɩɖʋ lalaa ɖɩwɩzɩyɛ. Tɔm kɔyɔ se ye pɩlabɩ mbʋ sɔnɔ, ɛzɩma ŋlakɩ? Pɩkaɣ yebu nɛ ŋha Yehowa nɛ ɛ-samaɣ siɣye nɛ halɩ ŋyele kediɣzisi wobu na? Ŋkaɣ nɩʋ pɩ-taa se Yehowa kɛ pʋtɔdɩyɛ nayʋ nɛ ɛhaɣ weyi ɛlabɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ alɩwaatʋ se ekpiɖi? Ɛlɛ nabʋyʋ taa, weyi ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm yɔ, eekpiɖiɣ mbʋ ɛlaba yɔ pɩ-yɔɔ. Ye pɩlabɩ mbʋ, ŋkaɣ wɛnʋʋ lidaʋ se Yehowa kaɣ cɔnʋʋ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe alɩwaatʋ kɩbandʋ yɔɔ, nɛ halɩ eyele nɛ palɩzɩ ɛyʋ ɛnʋ ɛgbɛyɛ taa? Ŋtisiɣ se paa ɛzɩmtaa lɛ, Yehowa kaɣ labʋ mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ?

10. Paa Yuda Iskarɩyɔɔtɩ nɛ Pɩyɛɛrɩ paalabɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ, ɛbɛ Yesu tɩla?

¹⁰ Bibl kɛdɩɣ Ɛsɔ sɛyaa mba pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛzɩdaa nɛ pɔñɔɔnɩ ɛ-samaɣ paa lalaa kaalabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm yɔ, pɔ-tɔm. Iyele ɖɩkpaɣ Yesu kɩɖaʋ. Ɛkpaɣ ɖoo pilim nɛ ɛtɩmnɩ ɛ-Caa nɛ tɛʋ fema lɛ ɛlɩzɩ ɛ-apostoloowaa 12. Pa-taa lɛlʋ payaɣ se Yuda Iskarɩyɔɔtɩ, nɛ ɛkɔm ɛlɩɩ Yesu wayɩ. Pɩtasɩ lɛ, Pɩyɛɛrɩ kaakpɛzaa se ɛɛsɩŋ Yesu. (Luka 6:12-16; 22:2-6, 31, 32) Paa apostoloowaa mba pa-lakasɩ kaayeba nɛ pitii Yesu yɔɔɔ yɔ, ɛ-taa tɩwɩɩnɩ Yehowa sɛyaa yaa Yehowa maɣmaɣ. Ɛlɛ ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛñɔɔnɩ Yehowa nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ. Piyeba nɛ Yehowa wazɩ-ɩ. Efezi-i nɛ sɩɖaa taa nɛ pʋwayɩ lɛ ɛpɩsɩ-ɩ ɛsɔdaa Kewiyaɣ Wiyaʋ.—Maatiyee 28:7, 18-20.

11. Wɛtʋ ndʋ taa Bibl kaayɔɔdaa se Yehowa sɛyaa kaɣ wɛʋ sɔnɔ?

¹¹ Yesu kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se ɖɩñɔɔnɩ Yehowa nɛ ɛ-samaɣ. Nɛ lɩmaɣza kɩbana yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩla mbʋ. Ye ɖɩkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɖɩmaɣzɩ mbʋ Yehowa wɛɛ ɛtɩŋɩɣnɩ ɛ-sɛyaa yɔɔ nɛ ɛlakɩ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɛnɛ ɩ-taa yɔ pɩ-yɔɔ kɔyɔ, pɩlakɩ-ɖʋ leleŋ kpem. Sɔnɔ, ɛwɛɛ nɛ ɛsɩɣnɩ-wɛ nɛ posusuu laŋhɛzɩyɛ tɔm ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ, nɛ pe-ɖeke palakɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Pɩtasɩ lɛ, tɔm ndʋ payɩ Yehowa wɩlɩɣ-wɛ yɔ, tiyeba nɛ pɛwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ koboyaɣ taa siŋŋ. Izaayii 65:14 kɛdɩɣ fezuu taa wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩ-taa Yehowa sɛyaa wɛɛ yɔ tɩ-tɔm. Pɔyɔɔdɩ peeɖe se: “Ɩna, ma-lɩmɖʋyaa kaɣ ñɔkʋʋ nɛ pa-laŋɩyɛ taa nɛ leleŋ.”

12. Lɩmaɣza wena pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ lalaa ɛjandʋ yɔɔ?

¹² Yehowa sɛyaa taa wɛ leleŋ nɛ mbʋ Yehowa sɩɣnɩ-wɛ nɛ palakɩ yɔ. Ɛlɛ Sataŋ ɛjaɖɛ ñɛwɛɛ nɛ ɖɩtɛzɩɣ wɛɛkʋʋ nɛ ɖɩfɛyɩnɩ lidaʋ nakʋyʋ cee wayɩ. Ye koobu nɔɔyʋ ɛlabɩ nabʋyʋ nɛ pɩfɛyɩ ɖeu yaa ɛyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ natʋyʋ yɔ, pɩɩkɛɣnɩ lɔŋsɩnɖɛ se pʋyɔɔ lɛ ɖɩha Yehowa nɛ ɛ-ɛgbɛyɛ siɣye. Ɛlɛ pɩwɛɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñɔɔnɩ Yehowa nɛ ɖɩɖɔ ɛ-paɣtʋ yɔɔ. Pɩwɛɛ ɖɔɖɔ se ɖɩtɩlɩ lɩmaɣza wena pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ lalaa ɛjandʋ yɔɔ yaa ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩla alɩwaatʋ ndʋ palakɩ nabʋyʋ nɛ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ.

13, 14. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ suuɖu nɛ ɖama? (b) Lidaʋ tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩtɔzʋʋ?

¹³ Ye koobu nɔɔyʋ ɛyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa ɛlabɩ nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla? Bibl tasɩɣ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ ɛnɛ: “Taamʋ pana lɔŋ, mbʋ yɔ pana hɛzɩɣ kɩmɛlɛmɩŋ nɔkɔyʋʋ taa.” (Eklesɩyastɩ 7:9) Ða-tɩŋa ɖɩtɩtalɩ pilim nɛ piyiɣdiɣ-ɖʋ. Ye mbʋ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖaŋ se ɖo-koobiya yɔɔdaɣ nɛ pa-lakasɩ ɩtʋʋzɩ paa ɛzɩmtaa. Pɩɩwɛɣ ɖeu ɖɔɖɔ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ pɛ-ɛjandʋ yɔɔ paa ɛzɩmtaa. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖilesiɣ  taa leleŋ weyi ɖɩwɛnɩ Yehowa sɛtʋ taa yɔ. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩcamɩ ɖe-tisuu nɛ halɩ piyele nɛ ɖɩlɩɩ ɛgbɛyɛ taa. Nɛ kɛdɛzaɣ lɛ, ɖilesiɣ waɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna se ɖɩsɛɛ Yehowa yɔ nɛ ɖɩɩtasɩɣ wɛnʋʋ wezuu maatɛŋ lidaʋ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa.

¹⁴ Ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa tam nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖe-lidaʋ kpam kɔyɔ, pɩwɛɛ se ɖɩtɔzʋʋ Yehowa lidaʋ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Ɩna, mankaɣ lɩzʋʋ ɛsɔdaa kɩfalʋʋ nɛ tɛtʋ kɩfatʋ, nɛ paakaɣ tasʋʋ tɔzʋʋ ndʋ tɩɖɛwa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ tɩɩkaɣ tasʋʋ kpaʋ laŋɩyɛ taa.” (Izaayii 65:17; 2Pɩyɛɛrɩ 3:13) Taayele kpa nɛ lalaa ɛjandʋ yele nɛ ŋlesi wazasɩ nzɩ.

15. Yesu yɔɔdaa se ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla alɩwaatʋ ndʋ lalaa yʋsʋʋnɩ-ɖʋ yɔ?

¹⁵ Ɛlɛ ɖɩtɩsʋtɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa, nɛ pʋyɔɔ lɛ ye lalaa yɔɔdaɣ yaa pa-lakasɩ ɩɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩ nɛ ɖɩna ɛzɩma Yehowa ñɩnɩɣ se ɖɩla yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔzɩ Yesu tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ. “Ye ikpeɣu ɛyaa pa-kɩwɛɛkɩm kɔyɔ, ɛsɔdaa mɩ-Caa kpeɣu-mɩ ɖɔɖɔ. Ɛlɛ ye iikpeɣu ɛyaa pa-kɩwɛɛkɩm kɔyɔ, mɩ-Caa ɖɔɖɔ eekpeɣu-mɩ mɩ-kɩwɛɛkɩm.” Ðɩtɔzɩ ɖɔɖɔ se alɩwaatʋ ndʋ Pɩyɛɛrɩ pɔzɩ Yesu se pɩwɛɛ se ɖikpeɣ nɛ “pɩsɩɩnɩ tam lʋbɛ” ɖeke yaa we lɛ, Yesu cosi-i se: “Maatɔŋ se tam lʋbɛ yeke, ɛlɛ tam lʋbɛ tam hiŋ lʋbɛ.” Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Yesu ñɩnaɣ yɔɔdʋʋ se paa ɛzɩmtaa lɛ, ɖikpeɣu lalaa faaa.—Maatiyee 6:14, 15; 18:21, 22.

16. Kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ Yosɛɛfʋ ha-ɖʋ?

¹⁶ Yakɔɔb pɩyalʋ Yosɛɛfʋ kɩɖaʋ wɩlɩɣ-ɖʋ ɛzɩma ɖɩla ye lalaa ɩɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ. Yosɛɛfʋ ɖalaa kaalabɩ-ɩ sʋsɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ pa-caa kaakɩlɩ sɔɔlʋʋ. Pʋwayɩ lɛ, ɛ-ɖalaa mba pakpa-ɩ nɛ pɛpɛdɩ-ɩ nɛ ɛpɩsɩ yom Egipiti ɛjaɖɛ taa. Pɩlabɩ pɩnzɩ sakɩyɛ lɛ, Egipiti wiyaʋ pɩsɩ-ɩ ɛ-tɛɛ tʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛlabɩ tʋma kɩbana sakɩyɛ. Ñɔɔsɩ sɔsɔsɩ nasɩyɩ kɔm nɛ sɩlɩɩ lɛ, Yosɛɛfʋ ɖalaa tii Egipiti se paya tɔɔnaɣ. Pana Yosɛɛfʋ lɛ, patɩsɩmɩ-ɩ. Yosɛɛfʋ pɩzaɣ se ɛtɩŋnɩ ɖoŋ weyi ɛwɛnɩ Egipiti ɛjaɖɛ taa yɔ ɩ-yɔɔ nɛ ɛkpa-wɛ kɩmɩyɛ kañatʋ ndʋ paalabɩ-ɩ yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ ɛtɩla mbʋ; ɛtakɩ-wɛ se ɛna se pɛlɛɣzɩ pɛ-wɛtʋ yaa patɩlɛɣzɩ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛnawa se ɛ-ɖalaa lɛɣzɩ pɛ-wɛtʋ lɛ, ɛlɩzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛwɩlɩ-wɛ nɛ pʋwayɩ lɛ ɛhɛzɩ pa-laŋa nɛ tɔm tʋnɛ: “Itaase sɔɔndʋ kaaʋ: Makaɣnɩ-mɩ ɖɔkʋʋ, mɩ nɛ ɛyaa mba pɛkɛ mɩ-sʋʋtʋ yɔ.” Bibl tasɩ yɔɔdʋʋ se: “Ɛhɛzɩ pa-laŋa nɛ ɛyɔɔdɩnɩ-wɛ nɛ sɔɔlɩm.”—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 50:21.

17. Ye lalaa ɩɖʋ-ŋ ɖɩwɩzɩyɛ, ɛbɛ ŋtɛm ña-taa se ŋlakɩ?

¹⁷ Pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se ɛzɩma ɖa-tɩŋa ɖɩtɩtalɩ pilim yɔ pʋyɔɔ lɛ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ lalaa ɖɩwɩzɩyɛ. Ye ɖɩnawa se ɖɩɖʋ nɔɔyʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, Bibl tasɩɣ-ɖʋ lɔŋ se ɖiwolo nɛ ɖɩna-ɩ nɛ ɖa nɛ ɩ ɖiceɣ. (Kalɩ Maatiyee 5:23, 24.) Ye lalaa ɩɩkpakɩɣ ɖɩwɩzɩyɛ nɖɩ ɖɩɖʋʋ-wɛ yɔ nɛ palakɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ, pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ. Ye mbʋ, pɩwɛɛ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩlabɩ-wɛ mbʋ. Koloosi 3:13 seɣtiɣ-ɖʋ se: “Ɩkatɩ ɖama nɛ ikpeɣ ɖama, ye nɔɔyʋ taa ɛwɛnɩ lɛlʋ yɔ; ɩla ɛzɩ [Yehowa] yɔ: [Yehowa] kpeɣ-mɩ yɔ, ikpeɣ ɖɔɖɔ ɖama.” Ye ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya siŋŋ kɔyɔ, ɖa-taa ɛɛwɛɣ nɛ pɩwɩɣnɩ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ nɖɩ paaɖʋ-ɖʋ yɔ ɖɩ-yɔɔ. (1 Kɔrɛntɩ 13:5) Ye ɖikpeɣu lalaa faaa kɔyɔ, Yehowa kaɣ-ɖʋ kpeɣu ɖɔɖɔ. Ye mbʋ, alɩwaatʋ ndʋ lalaa ɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ, tɛtɛ pɩla mbʋ nɛ ɖɩna pa-pʋtɔdɩyɛ ɛzɩ ɖa-Caa Yehowa naʋ ɖa-pʋtɔdɩyɛ yɔ.—Kalɩ Keɣa 102:12-14.