1-2. Ɛzɩ Keɣa 25:14 yɔɔdʋʋ yɔ, ye ɖɩsɔɔlaa se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla?

 YE ŊSƆƆLAA se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ ña nɛ nɔɔyʋ mɩ-hɛkʋ taa yɔ, wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ŋmaɣzɩɣ se tɩ-tɔm cɛyaa? Pɩtɩla ŋkaɣ cosuu se pɩpɔzʋʋ se taabalaa kɩbama ɩsɔɔlɩ ɖama nɛ pasɩɣnɩ ɖama. Pɩtɩla ŋŋmaɣzɩɣ se sɔɔndʋ seu kɛ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩ-tɔm cɛyaa se pɩsa nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ nabɛyɛ hɛkʋ taa yɔ. Ɛlɛ, ɛzɩ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-tɔm ñʋʋ mayaɣ yɔɔdʋʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se mba pɔsɔɔlaa se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ pa nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ‘pese-i sɔɔndʋ.’—Kalɩ Keɣa 25:14.

² Ðɩpaɣzʋʋ Yehowa sɛʋ yɔ, paa pɩtɩɩlabɩ pɩnzɩ ɛzɩma yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖa-tɩŋa payɩ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖiseɣ-i sɔɔndʋ siŋŋ. Ɛlɛ ye pɔtɔm se ɖise Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe? Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖise-i sɔɔndʋ? Nɛ ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɖɩɣa yɔɔ cɔnɩyʋ Abɩdɩyasɩ, Cɔjɔ kɩlɩm Yehoyiyada nɛ Wiyaʋ Yehowaasɩ pɔ-cɔlɔ pɩlɩɩnɩ Ɛsɔ sɔɔndʋ seu yɔɔ?

3. Ɛzɩma sɔɔndʋ seu pɩzɩɣ nɛ pɩkandɩyɩ ɖɔ-yɔɔ? Lɩzɩ pɩ-taa.

³ Ye ɖɩnawa se nabʋyʋ pɩzɩɣ nɛ pɩkɔnɩ-ɖʋ kaɖɛ yɔ, pɩtɩla sɔɔndʋ kpaɣ-ɖʋ. Sɔɔndʋ ndʋ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkɛnɩ kɩbandʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana. Ye sɔɔndʋ ɛkpaɣ-ŋ se ŋtaatɔlɩ kajalaŋa taa yɔ, ŋkpaɣ ña-tɩ nɛ ŋŋɖɔŋ  nɛ ŋkɩlɩ ñɔtɩnʋʋ pʋʋ kpɛŋa. Ye ɖiseɣ sɔɔndʋ se pɩtaakʋ-ɖʋ yɔ, piyeki nɛ ɖise wɛtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkɔnɩ-ɖʋ kaɖɛ yɔ. Ye ɖiseɣ sɔɔndʋ se ɖa nɛ nɔɔyʋ ɖa-taabalɩyɛ ɛtaacɛ yɔ, ɖɩkpaɣ ɖa-tɩ nɛ ɖɩɩyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ yaa ɖɩɩlakɩ mbʋ pɩɩkɛdɩɣnɩ-ɩ yɔ.

4. Sɔɔndʋ ndʋ Sataŋ sɔɔlaa se ɖɩwɛɛnɩ Yehowa yɔɔ?

⁴ Sataŋ sɔɔlaa se ɛyaa ɩwɛɛnɩ sɔɔndʋ ndʋ tɩtɩmʋna yɔ Yehowa yɔɔ. Sataŋ sɔɔlaa se ɖɩmaɣzɩ se Yehowa wɛ pana taa paa ɛzɩmtaa, nɛ ɛsɔɔlaa se ɛhɔ ɖa-nɩŋgbaaŋ, nɛ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla nabʋyʋ kpa nɛ ɛ-taa la leleŋ. (Yɔɔb 4: 18, 19) Sataŋ sɔɔlaa se ɖise Yehowa sɔɔndʋ kpem nɛ ɖiyebi-i sɛʋ. Pɩsa nɛ ɖɩtaatɔlɩ kpaca ŋgʋ kɩ-taa lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwɛɛnɩ sɔɔndʋ ndʋ tɩmʋnaa yɔ Ɛsɔ yɔɔ.

5. Ye pɔtɔm se ɖise Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

⁵ Ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ sɔɔndʋ ndʋ tɩmʋnaa yɔ Ɛsɔ yɔɔ yɔ, ɛsɔɔlʋʋ-ɩ nɛ ɛtɩsɔɔlɩ se ɛla nabʋyʋ nɛ pɩwɛɛkɩ ɛ nɛ ɩ pa-taabalɩyɛ. Yesu kaawɛnɩ «Ɛsɔ sɔɔndʋ seu» mbʋ. (Ebr. 5:7) Etaaseliɣ Yehowa ɛsɩndaa. (Iza. 11:2, 3) Ɛlɛ ɛɛsɔɔlɩ-ɩ siŋŋ nɛ ɛɛsɔɔlaa se ɛñamɩ-ɩ. (Yoh. 14:21, 31) Ɛzɩ Yesu yɔ, ɖɩñaŋ Yehowa siŋŋ nɛ ɖɩwɛnɩ sɔɔndʋ ndʋ tiseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩñamɩ-ɩ yɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsɔɔlɩ-ɖʋ, ɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ, ɛwɛ siɣsiɣ nɛ ɛwɛ ɖoŋ. Ðɩnawa ɖɔɖɔ se Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ nɛ ɛzɩma ɖɩlakɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ tɔm yɔ, pitukuuni-i. Ða-lakasɩ pɩzɩɣ siyele nɛ Ɛsɔ wɛɛ laŋwɛɛkɩyɛ taa yaa ɛ-taa la leleŋ.—Keɣ. 78:41; Adu. 27:11.

6. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɛɛnɩ Ɛsɔ sɔɔndʋ seu yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ ŋgʋ? (Keɣ. 34:11)

⁶ Paalʋlʋʋ ɛyʋ nɛ Yehowa sɔɔndʋ seu; pɩpɔzʋʋ se ɖɩñaɣ pana pʋcɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ-pʋ. (Kalɩ Keɣa 34:11.) Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɛɛnɩ Yehowa sɔɔndʋ seu yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ yɔ: ɖɩmaɣzɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ ɛzɩma ‘wondu ndʋ Yehowa lɩzaa yɔ,’ tɩwɩlɩɣ ɛ-lɔŋsɩnɖɛ nɛ e-ɖoŋ nɛ ɛzɩma ɛsɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ yɔ, piseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩñamɩ-ɩ nɛ ɖɩsɔɔlɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ. (Roma 1:20) Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Adrienne; ɛyɔɔdaa se: «Alɩwaatʋ ndʋ mɔncɔŋnɩ mbʋ payɩ Yehowa lɩzaa yɔ nɛ manaɣ ɛzɩma ɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ yɔ, pɩɖɩɣzɩɣ-m nɛ pɩsɩɣnɩ-m se menɖiɣzina se ɛsɩm mbʋ pɩpɔzʋʋ-m yɔ nɛ pɩkɩlɩ.» Ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ mbʋ payɩ Yehowa lɩzaa yɔ pɩ-yɔɔ lɛ, ɛyɔɔdɩ se: «Mantɩsɔɔlɩ se mala nabʋyʋ nɛ pɩwɛɛkɩ ma nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ hanɩ-m wezuu.» Kpɩtaʋ kʋnɛ kɩ-taa, kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ŋmaɣzɩ wondu ndʋ Yehowa lɩzaa yɔ tɩ-taa natʋyʋ yɔɔ. Ye ŋlabɩ mbʋ yɔ, ŋkaɣ ñam Yehowa nɛ ŋsɔɔlɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ.—Keɣ. 111:2, 3.

7. Ɛzɩma adɩma sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ Yehowa sɔɔndʋ seu mbʋ pɩmʋnaa yɔ?

⁷ Nʋmɔʋ lɛɛkʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɛɛnɩ Ɛsɔ sɔɔndʋ seu yɔ ŋgʋ lɛ se ɖɩtɩmɩɣ ɖoŋ ɖoŋ. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa yɔ, piyeki se ɖɩtɩlɩ-ɩ camɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ɖɩtɩmɩɣnɩ-ɩ se ɛha-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kaɖɛ naɖɩyɛ taa yɔ, pɩtɔzʋʋ-ɖʋ e-ɖoŋ sɔsɔŋ yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɛɣ Yehowa se ɛlabaɣ lɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛha-ɖʋ ɛ-Pɩyalʋ yɔ, pɩtɔzʋʋ-ɖʋ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖitendiɣ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɖʋ kʋñɔŋ nakʋyʋ taa yɔ, pɩtɔzʋʋ-ɖʋ se ɛwɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ siŋŋ. Adɩma ana asɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ ñamtʋ Yehowa yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ. Nɛ asɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩɩlakɩ nabʋyʋ nɛ pɩwɛɛkɩ ɖa nɛ ɩ ɖa-taabalɩyɛ.

8. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖiseɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ?

⁸ Ye ɖɩñɩnɩɣ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖiseɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ, pɩwɛɛ se alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ Bibl yɔ, ɖɩwɛɛnɩ kaɖʋwa kanɛ na: ɖɩñɩnɩɣ se  ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ kɩɖaŋ kɩbaŋ nɛ kɩɖaŋ kɩdɛkɛdɩŋ weyi ɩwɛ kɩ-taa yɔ ɩ-taa. Iyele nɛ ɖɩtazɩ Yehowa sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nabɛyɛ 2 kɩɖaŋ taa: Wiyaʋ Ahaabɩ ɖɩɣa yɔɔ cɔnɩyʋ Abɩdɩyasɩ nɛ Cɔjɔ kɩlɩm Yehoyiyada. Pʋwayɩ lɛ ɖɩkaɣ naʋ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Yuuda Wiyaʋ Yehowaasɩ cɔlɔ yɔ; ɛpaɣzɩ Yehowa sɛʋ camɩyɛ, ɛlɛ pʋwayɩ lɛ eyebi-i sɛʋ.

9. Ɛzɩma Yehowa sɔɔndʋ seu sɩnɩ Abɩdɩyasɩ? (1 Awiya 18:3, 12)

⁹ Ðenɖe Bibl calɩ yɔɔdʋʋ Abɩdɩyasɩ b tɔm yɔ, kɩtɔm se: «Abɩdɩyasɩ ñaŋaɣ Yehowa pɩdɩɩfɛyɩ.» (Kalɩ 1 Awiya 18:3, 12.) Ɛzɩma sɔɔndʋ seu kɩbam mbʋ pɩsɩnɩ Abɩdɩyasɩ? Kajalaɣ lɛ, piyeba nɛ ɛwɛɛ toovenim nɛ ɛkɛ ɛyʋ weyi papɩzɩɣ nɛ pataa-ɩ liu yɔ; pʋwayɩ lɛ, wiyaʋ kpaɣ-ɩ nɛ ɛpɩsɩ ɛ-ɖɩɣa yɔɔ cɔnɩyʋ. (Kpaɣ-tʋ nɛ ŋmaɣzɩnɩ Nehemiya 7:2.) Ɛsɔ sɔɔndʋ seu sɩnɩ Abɩdɩyasɩ ɖɔɖɔ nɛ ɛwɛɛ abalɩtʋ siŋŋ, nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩpɔzɩ-ɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ. Ɛcaɣ wezuu wiyaʋ kɩdɛkɛdʋ Ahaabɩ kewiyitu tɔɔʋ alɩwaatʋ taa; Ahaabɩ ‘labɩ kɩdɛkɛdɩm Yehowa ɛsɩndaa nɛ pɩkpaɖɩ awiya wena payɩ aawɛɛ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣnɩ-ɩ yɔ.’ (1 Awi. 16:30) Pɩtasɩ lɛ, Ahaabɩ halʋ Yezaabɛɛlɩ sɛɣaɣ Baalɩ, nɛ ɛpaɖaɣ Yehowa siŋŋ nɛ ɛñaɣ pana se ɛɖɩzɩ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ hayo kiŋ kewiyaɣ taa. Halɩ ɛkʋ Ɛsɔ tɛ nayaa sakɩyɛ. (1 Awi. 18:4) Pɩtʋʋ fɛyɩ se Abɩdɩyasɩ sɛɣaɣ Yehowa kaɖɛ alɩwaatʋ taa.

10. Ɛzɩma Abɩdɩyasɩ wɩlaa se ɛwɛ abalɩtʋ siŋŋ?

¹⁰ Ɛzɩma Abɩdɩyasɩ wɩlaa se ɛwɛ abalɩtʋ siŋŋ? Alɩwaatʋ ndʋ Yezaabɛɛlɩ paɣzɩ ñɩnʋʋ Ɛsɔ tɛ nayaa se ɛkʋ-wɛ yɔ, Abɩdɩyasɩ kpaɣ pa-taa 100 nɛ ɛmɛsɩ ‘50 ɛwaɣ pɔʋ kʋɖʋmʋʋ taa nɛ 50 ɛwaɣ pɔʋ lɛɛkʋ taa, nɛ ɛhaɣ-wɛ kpɔnɔ nɛ lɩm.’ (1 Awi. 18:13, 14) Ye Yezaabɛɛlɩ kaana mbʋ Abɩdɩyasɩ laba yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛkʋ-ɩ. Toovenim taa lɛ, pɩtɩla sɔɔndʋ kpaɣaɣ Abɩdɩyasɩ, nɛ ɛtaasɔɔlɩ se ɛsɩ. Ɛlɛ Abɩdɩyasɩ kaasɔɔlɩ Yehowa nɛ mba pɛsɛɣ-ɩ yɔ nɛ pɩkɩlɩ e-wezuu.

11. Ɛzɩma tɩyɛ ɖa-alɩwaatʋ taa Yehowa sɛyaa wɛ ɛzɩ Abɩdɩyasɩ yɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹¹ Sɔnɔ Yehowa sɛyaa sakɩyɛ wɛ ajɛɛ wena  a-taa paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ yɔ. Pañaŋ komina ñʋndɩnaa ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ; ɛlɛ ɛzɩ Abɩdɩyasɩ yɔ, ɖo-koobiya kʋsɔɔlaa mba, pɛcɛlɩɣ Yehowa mbʋ pɩkɛ ɛ-pʋyʋ yɔ; e-ɖeke koŋ pɛsɛɣ. (Mat. 22:21) Ɛsɔ pañaŋ pɩtɩkɛ ɛyaa, nɛ patɩŋɩɣnɩ pɩ-yɔɔ nɛ pawɩlɩɣ se peseɣ-i sɔɔndʋ. (Tʋma 5:29) Palakɩ mbʋ alɩwaatʋ ndʋ powoki pɩ-yɔɔ nɛ posusuu tɔm kɩbandʋ nɛ pekpeɣliɣ nɛ palakɩ kediɣzisi mɛsaɣ tɛɛ yɔ. (Mat. 10:16, 28) Pañakɩ pana se po-koobiya ɩwɛɛnɩ fezuu taa tɔɔnaɣ ŋga pɩpɔzʋʋ-wɛ yɔ. Iyele nɛ ɖɩna Henri kɩɖaʋ; ɛwɛ Afrika ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa, paasɩnzɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma peeɖe alɩwaatʋ natʋyʋ. Alɩwaatʋ ndʋ pasɩnzɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma peeɖe yɔ, Henri kaaha ɛ-tɩ faaa nɛ ɛtayɩɣ e-koobiya fezuu taa tɔɔnaɣ. Ɛyɔɔdaa se: «Mɛnkɛ ɛyʋ weyi ɛwɛ fɛyɛ yɔ, pʋyɔɔ lɛ man-taa tɛma se ñamtʋ ndʋ mɛwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ, ndʋ yebina nɛ mehiɣ abalɩtʋ ndʋ pɩpɔzaɣ-m yɔ.» Ŋmaɣzɩɣ se ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwɛɛ abalɩtʋ ɛzɩ Henri yɔ? Ye ŋñaɣ pana nɛ ŋwɛɛnɩ Ɛsɔ sɔɔndʋ seu mbʋ pɩmʋnaa yɔ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwɛɛ abalɩtʋ.

12. Ɛzɩma Cɔjɔ kɩlɩm Yehoyiyada nɛ ɛ-halʋ pɔɖɔkɩ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa?

¹² Cɔjɔ kɩlɩm Yehoyiyada seɣaɣ Yehowa sɔɔndʋ; nɛ sɔɔndʋ ndʋ, tiseɣti-i nɛ ɛwɛɛ siɣsiɣ nɛ eseɣti ɛyaa lalaa nɛ pɛsɛɛ Yehowa. Ɛwɩlɩ kpayɩ kpayɩ se ɛwɛ siɣsiɣ alɩwaatʋ ndʋ Yezaabɛɛlɩ pɛlɛ Ataali mʋ kewiyitu nɛ ɖoŋ Yuuda yɔ. Samaɣ kaawɛnɩ toovenim se kese Ataali sɔɔndʋ. Ataali kaasɔɔlaa se ɛpɩsɩ abiɖe, halɩ piyeba nɛ ɛñaɣ pana se ɛkʋ ɛ-sayɩnaa tɩŋa nɛ pɩsa nɛ ɛpɩsɩ abiɖe. (2 Kro. 22:10, 11) Ɛ-sayɩnaa taa kʋɖʋm Yehowaasɩ hiɣ ñʋʋ yabʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yehoyiyada halʋ Yehosabaatɩ kpaɣ-ɩ nɛ ɛmɛsɩ. Yehoyiyada nɛ ɛ-halʋ pɛmɛsɩ-ɩ nɛ pɔcɔnɩ ɛ-yɔɔ. Mbʋ Yehoyiyada nɛ Yehosabaatɩ palaba yɔ, piyeba nɛ Daviid liɖe taa tʋ nɔɔyʋ wɛɛ se ɛpɩzɩ nɛ ɛtɔɔ kewiyitu. Yehoyiyada kaawɛ siɣsiɣ Yehowa ɛsɩndaa nɛ etise Ataali sɔɔndʋ.—Adu. 29:25.

13. Alɩwaatʋ ndʋ Yehowaasɩ kaawɛnɩ pɩnzɩ 7 yɔ, ɛzɩma Yehoyiyada tasɩ wɩlʋʋ se ɛwɛ siɣsiɣ?

¹³ Alɩwaatʋ ndʋ Yehowaasɩ kaawɛnɩ pɩnzɩ 7 yɔ, Yehoyiyada tasɩ wɩlʋʋ se ɛwɛ siɣsiɣ Yehowa ɛsɩndaa. Ɛlabɩ ɖʋtʋ natʋyʋ. Ye ɖʋtʋ ndʋ tɩɖɔma yɔ, Yehowaasɩ pɩsɩɣ wiyaʋ nɛ ɛkɛ Daviid lʋlʋʋ taa tʋ weyi ɛmʋnaa se ɛtɔɔ kewiyitu yɔ. Ɛlɛ ye ɖʋtʋ ndʋ tɩtɩɖɔ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɛ se Yehoyiyada lesiɣ e-wezuu. Yehowa ɖʋ nesi nɛ ɖʋtʋ ndʋ tɩɖɔ camɩyɛ. Ñʋndɩnaa nɛ Leevi mba pasɩnɩ Yehoyiyada nɛ pasɩɩ Yehowaasɩ wiyaʋ nɛ pakʋ Ataali. (2 Kro. 23:1-5, 11, 12, 15; 24:1) Pʋwayɩ lɛ, «Yehoyiyada ɖʋ ɛgbɛyɛ nɛ Yehowa nɛ wiyaʋ nɛ samaɣ pɛ-hɛkʋ taa se powoki pɩ-yɔɔ nɛ pɛkɛ Yehowa samaɣ.» (2 Awi. 11:17) Yehoyiyada sɩ «ɖɔɖɔ nɔnɔsɩ yɔɔ ɖaŋɩyaa Yehowa ɖɩɣa nɔnɔsɩ taa, se pɩsa nɛ weyi ɛwɛnɩ azuluma, paa pɩtɩɩkɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa yɔ, ɛtaapɩzɩ nɛ ɛsʋʋ.»—2 Kro. 23:19.

14. Yehoyiyada ɖʋ Yehowa hɩɖɛ lɛ, ɛzɩma Yehowa ɖʋ-ɩ hɩɖɛ?

¹⁴ Yehowa kaatɛm yɔɔdʋʋ se: «Mba paɖʋʋ-m hɩɖɛ yɔ, mankaɣ-wɛ ɖʋʋ hɩɖɛ.» Nɛ toovenim taa lɛ, ɛwazɩ Yehoyiyada. (1 Sam. 2:30) Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Eyeba nɛ pama lakasɩ kɩbanzɩ nzɩ cɔjɔ kɩlɩm ɛnʋ ɛlaba yɔ sɩ-tɔm Bibl taa se sɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ. (Roma 15:4) Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛsɩba yɔ, paɖʋ-ɩ hɩɖɛ nɛ pepimi-i «Daviid Tɛtʋ taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛlabɩ kɩbam Izrayɛɛlɩ taa pɩlɩɩnɩ Ɛsɔ toovenim tʋ nɛ Ɛsɔ ɖɩɣa pɔ-yɔɔ.»—2 Kro. 24:15, 16.

15. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Yehoyiyada kɛdaɣ taa? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁵ Yehoyiyada kɛdaɣ pɩzɩɣ nɛ kasɩnɩ ɖa-tɩŋa nɛ ɖɩwɛɛnɩ Ɛsɔ sɔɔndʋ seu. Ɛgbɛyɛ taa  ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩnɩ Yehoyiyada ye paa ɛzɩmtaa lɛ, pañɩnɩɣ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ patɩŋna nɛ pakandɩyɩ ɛgbɛyɛ yɔɔ yɔ. (Tʋma 20:28) Yehoyiyada kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ akpadɩyaa se alɩwaatʋ ndʋ peseɣ Yehowa sɔɔndʋ nɛ pɔɖɔkʋʋ pe-siɣsiɣ wɛtʋ ɛ-ɛsɩndaa yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtɩŋnɩ pɔ-yɔɔ nɛ eyele nɛ ɛ-tamasɩ la. Pataamaɣzɩ se ɛlɔ-wɛ. Wɛtʋ ndʋ Yehowa kaawɛnɩ Yehoyiyada yɔɔ yɔ, piya evelisi pɩzɩɣ nɛ sɩkpɛlɩkɩ lɔŋ ɛ-cɔlɔ nɛ sɩmaɣzɩnɩ-ɩ ye sɩɖʋʋ hɩɖɛ akpadɩyaa nɛ sɩñaŋ-wɛ, kɔzɩ kɔzɩ mba pɛsɛ Yehowa siɣsiɣ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. (Adu. 16:31) Kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ, ɖa-tɩŋa payɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ ñʋndɩnaa nɛ Leevi ñɩma mba paɖʋ nesi Yehoyiyada yɔ pɔ-cɔlɔ. Ðiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖʋʋ nesi ‘mba pɛɖɛɣ nɔɔ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ.’ Ye ɖɩñaŋ-wɛ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩla mbʋ.—Ebr. 13:17.

16. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Wiyaʋ Yehowaasɩ kaawɛnɩ ɛjandʋ?

¹⁶ Yehoyiyada kaasɩnɩ Wiyaʋ Yehowaasɩ nɛ ɛkɛ ɛyʋ kɩbanʋ. (2 Awi. 12:2) Piyeba nɛ alɩwaatʋ ndʋ Wiyaʋ Yehowaasɩ kaakɛ evebu yɔ ɛsɔɔlɩ se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yehowa. Ɛlɛ Yehoyiyada sɩba lɛ, Yehowaasɩ paɣzɩ welisinuu awumbiya mba paañaŋ Yehowa yɔ. Ɛbɛ lɩ pɩ-taa? Ɛ nɛ samaɣ «papaɣzɩ sɛʋ sizikasɩ kiɖeɖesi nɛ sɩʋ kpelisi.» (2 Kro. 24:4, 17, 18) Paa pɩɩcɛyɩ Yehowa siŋŋ yɔ, ɛɛwɛɛ nɛ «etiyiɣ nayaa pɛ-hɛkʋ taa se papɩsɩnɩ-wɛ ɛ-cɔlɔ . . . , ɛlɛ pekizi welisuu.» Halɩ pataawelisini Yehoyiyada pɩyalʋ Zakarii; ɛlɛ kaakɛ Yehowa tɛ nayʋ nɛ cɔjɔ, nɛ ɛɛkɛ ɖɔɖɔ Yehowaasɩ koou. Zakarii hɔʋ kaasɩnɩ Wiyaʋ Yehowaasɩ kpem, paa mbʋ yɔ ɛkʋ Zakarii.—2 Kro. 22:11; 24:19-22.

17. Ɛbɛ pɩtɛmnɩ Yehowaasɩ?

 ¹⁷ Yehowaasɩ taawolo pɩ-yɔɔ nɛ eseɣ Yehowa sɔɔndʋ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ, nɛ pɩkɔnɩ-ɩ kaɖɛ. Yehowa yɔɔdaa se: «Mba peniŋi-m yɔ, mankaɣ-wɛ ɖʋʋ fɛyɛ.» (1 Sam. 2:30) Pʋwayɩ Siirii sɔɔjanaa pazɩ yem wabɩ Yehowaasɩ sɔɔjanaa «mba pɔɖɔ sakɩyɛ yɔ» nɛ «paɖʋ-ɩ heŋ siŋŋ.» Siirii sɔɔjanaa ɖɛwa lɛ, Yehowaasɩ maɣmaɣ lɩmɖʋyaa kʋ-ɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛkʋ Zakarii. Samaɣ taapi wiyaʋ ɛnʋ «awiya pɩlaŋ yɔɔ,» mbʋ pʋyɔɔ yɔ kamaɣzaɣ se ɛkɛ wiyaʋ kɩdɛkɛdʋ.—2 Kro. 24:23-25; kalɩ Maatiyee 23:35 yɔɔ tɔm kɩsɔzɩtʋ «fils de Barakia» tɩwɛ Bible d’étude taa.

18. Ɛzɩ Yereemii 17:7, 8 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtaala ɛzɩ Yehowaasɩ yɔ?

¹⁸ Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Yehowaasɩ kɩɖaʋ taa? Ɛɛwɛ ɛzɩ tɩʋ ŋgʋ ki-lila tɩka camɩyɛ nɛ pɩɩwɛɛ se patɩlɩ-kʋ ɖaʋ pʋcɔ nɛ kɩsɩŋ camɩyɛ yɔ. Yehoyiyada kaakɛnɩ ɖaʋ ŋgʋ patɩlɩnɩ Yehowaasɩ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛsɩba yɔ, Yehowaasɩ paɣzɩ welisinuu tisuu yebiyaa; piyeba nɛ ɛtɩɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa. Kɩɖaʋ kʋnɛ kɩwɩlɩɣ se pɩtɩpɔzɩ se kɩɖaʋ ŋgʋ ɖɔ-hɔʋ taa mba nɛ ɛgbɛyɛ taa koobiya lalaa haɣ-ɖʋ yɔ ki-ɖeke kiyebina nɛ ɖɩñaŋ Ɛsɔ. Pɩsa nɛ ɖɩwɛɛ ɖoŋ fezuu taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩcɛyɩsɩ sɔɔlɩm nɛ ñamtʋ ndʋ ɖɩwɛnɩ ɛ-yɔɔ yɔ; nɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ ye ɖɩkpɛlɩkɩɣ ɖoŋ ɖoŋ, ɖɩmaɣzɩɣ tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩtɩmɩɣ yɔ.—Kalɩ Yereemii 17:7, 8; Kol. 2:6, 7.

19. Ɛbɛ Yehowa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla?

¹⁹ Toovenim taa lɛ, Yehowa ɛɛpɔzʋʋ-ɖʋ wondu sakɩyɛ. Mbʋ ɛpɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla yɔ pekpeɣli-pʋ tobi yem Eklezɩyasɩtɩ 12:13 taa; pɔyɔɔdɩ peeɖe se: «Se sɔɔndʋ Ɛsɔ toovenim tʋ nɛ ŋɖɔ ɛ-paɣtʋ yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛla yɔ pi-kpeekpe lɛ.» Ye ɖiseɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ, ɖɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa ɛzɩ Abɩdɩyasɩ nɛ Yehoyiyada yɔ paa ɛbɛ ɛtɩɩlakɩ cee wayɩ yɔ. Nabʋyʋ ɛɛkaɣ pɩzʋʋ nɛ pɩwɛɛkɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ.