1. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yɔɔb tɩŋnaa nɛ ɛtɩlɩ Yehowa nɛ pɩkɩlɩ yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ ŋgʋ?

 KƐDƐSƖ nzɩ payɩ Yɔɔb labɩ e-wezuu caɣʋ taa yɔ sɩ-taa lɛ, ŋga ɛ nɛ Yehowa Ɛsɔ palaba yɔ, ŋga wɛnɩ ŋgee nɛ pɩkɩlɩ. Pɩsa nɛ Yɔɔb taa tɛ se Yehowa wɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ nɛ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛcɔnɩ ɛ-sɛyaa yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ lɛ, Yehowa hɔm ɛ-lɩmaɣza nɛ ewoni wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tɩwɛ ŋgee yɔ tɩ-taa natʋyʋ yɔɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ɛsɔ tɔzɩ Yɔɔb se ɛcɔŋnɩ kpɩna yɔɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ ɛpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɛcɔnɩ Yɔɔb yɔɔ. (Yɔɔb 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Yɔɔb kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ lɛ, pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛtɩlɩ ɛ-Ɛsɔ wɛtʋ kɩbandʋ ndɩ ndɩ.

2. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ-ɖʋ kaɖɛ nabʋyʋ taa se ɖɩcɔŋnɩ mbʋ Yehowa lɩzaa yɔ?

² Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩcɔŋnɩ mbʋ ɖɛ-Ɛsɔ lɩzaa yɔ camɩyɛ yɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛ-yɔɔ tɔm nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ pɩtɩla yɔ, pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa pɩwɛɣ-ɖʋ kɛlɛʋ se ɖɩla mbʋ. Ye ɖɩwɛ tɛtʋ sɔsɔtʋ taa yɔ, pɩtɩla pɩtɩkɛ paa evemiye nɖɩ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩnaɣ wondu sakɩyɛ ndʋ Ɛsɔ lɩzaa yɔ. Halɩ paa ɖɩfɛyɩ tɛtʋ sɔsɔtʋ taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖɩfɛyɩnɩ alɩwaatʋ se ɖɩkpɛlɩkɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ tɔm yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ pɩmʋnaa se ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɛzɩma Yehowa nɛ Yesu patɩŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ nɛ pawɩlɩ-ɖʋ tɔm nɛ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ wondu kɩlɩzɩtʋ kpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ nɛ pɩkɩlɩ yɔ.

3. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Yehowa kaasɔɔlaa se wondu kɩlɩzɩtʋ ɛha Aɖam taa leleŋ?

³ Yehowa kaasɔɔlaa se e-wondu kɩlɩzɩtʋ ɛha taa leleŋ ɛyʋ  kajalaɣ ñɩnʋ weyi ɛlɩzaa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ lɩzɩ Aɖam yɔ, ɛha-ɩ paradisuu se ɛwɛɛ kɩ-taa, nɛ ɛɖʋ-ɩ tʋmɩyɛ se ɛcɔnɩ kɩ-yɔɔ nɛ ɛwalɩsɩ-kʋ. (Kiɖe 2:8, 9, 15) Alɩwaatʋ ndʋ Aɖam naɣaɣ tɩŋ pee ñɔwaɣ nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛcɔŋnaɣ hɛtʋ yɔ, maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma ɛ-taa lakaɣ leleŋ yɔ. Pɩɩkɛnɩ Aɖam waɖɛ sɔsɔɖɛ kpem se ɛcɔnɩ Edɛɛnɩ kaɖaɣ yɔɔ! Yehowa kaaheyi-i ɖɔɖɔ se ɛha kpɩna hɩla. (Kiɖe 2:19, 20) Yehowa pɩzaɣ se ɛha-yɛ hɩla ɛ-maɣmaɣ, ɛlɛ ɛtɩla mbʋ; ɛɖʋ Aɖam tʋmɩyɛ nɖɩ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pʋcɔ nɛ Aɖam yaa kpɩna ana hɩla lɛ, ɛcɔŋnaɣ-yɛ camɩyɛ nɛ ɛmaɣzɩɣ a-wɛtʋ nɛ a-lakasɩ yɔɔ. Tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-labʋ haɣaɣ Aɖam taa leleŋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩha-ɩ waɖɛ se ɛwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ ɛ-Caa lɔŋsɩnɖɛ nɛ ɛzɩma e-wondu kɩlɩzɩtʋ wɛ kajʋka yɔ pɩ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ.

4. (a) Lɩmaɣza wena a-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔ a-taa naɖɩyɛ lɛ nɖɩ? (b) Wondu kɩlɩzɩtʋ taa lɛ, ndʋ kɛdɩnɩ-ŋ nɛ pɩkɩlɩ?

⁴ Lɩmaɣza wena a-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔ, a-taa naɖɩyɛ lɛ se Yehowa sɔɔlaa se ɖɩlakɩ mbʋ. Eheyiɣ-ɖʋ se: «Ɩkpazɩ mɩ-ɛza nɛ ɛsɔ, nɛ ɩna.» Pʋwayɩ lɛ, ɛpɔzʋʋ se: «Alɩzɩ pɩtɩŋa mbʋ yɔ?» Tɔm cosuu wɛ kɛlɛʋ. (Iza. 40:26) Yehowa lɩzɩ mbʋ payɩ pɩwɛ ɛsɔdaa nɛ tataa nɛ teŋgu taa yɔ; nɛ wondu ndʋ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ. (Keɣa 103:24, 25) Nɛ maɣzɩ ɛzɩma Ɛsɔ labɩ-ɖʋ yɔ pɩ-yɔɔ pazɩ nɛ ŋna. Ɛlabɩ-ɖʋ se ɖɩnɩɣ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ ɛzɩma wondu kɩlɩzɩtʋ wɛ kajʋka yɔ. Ɛha-ɖʋ waɖɛ se ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩna, ɖɩnɩɩ, ɖitukuna, ɖɩɖɩŋ, nɛ ɖɩsɔŋ; nɛ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se wondu ndɩ ndɩ ndʋ ɛlɩzaa yɔ, tɩha-ɖʋ taa leleŋ.

5. Ɛzɩ Roma mba 1:20 yɔɔdʋʋ yɔ, ye ɖɩkpɛlɩkɩɣ Yehowa wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ tɔm yɔ ɛzɩma pɩwazɩɣ-ɖʋ?

⁵ Bibl heyiɣ-ɖʋ lɩmaɣzɩyɛ kɩcɛyɩyɛ lɛɛɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔ. Tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ Yehowa wɛtʋ kɩbandʋ ndɩ ndɩ. (Kalɩ Roma mba 1:20.) Cɔnɩ wondu ndʋ Yehowa lɩzaa yɔ nɛ ŋna ɛzɩma ɛlɩzɩ-tʋ camɩyɛ yɔ. Tɩɩwɩlɩɣ se Ɛsɔ wɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ siŋŋ na? Nɛ maɣzɩ ɖɔɖɔ tɔɔnasɩ ndɩ ndɩ nzɩ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩha-ɖʋ taa leleŋ yɔ sɩ-yɔɔ nɛ ŋna. Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se ɛsɔɔlɩ ɛyaa siŋŋ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ Yehowa wɛtʋ kɩbandʋ ndɩ ndɩ e-wondu kɩlɩzɩtʋ taa yɔ, piyeki se ɖɩtɩlɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ nɛ piseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩñɔtɩnɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩna hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa Yehowa tɩŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ nɛ ɛkpɛlɩkɩ ɛyaa lɔŋ yɔ, ɩ-taa nɩɩyɩ.

6. Ðɩnaɣ sumasɩ nzɩ sɩkʋyʋʋ nɛ sɩlɛɣzɩɣ tɛtʋ yɔ lɛ, lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

⁶ Yehowa labɩ ɖʋtʋ nɛ paa mbʋ lɛ pɩlakɩ pɩ-alɩwaatʋ yɔɔ. Paa pɩnaɣ ŋga lɛ, kpaɣnɩ février  fenaɣ ɖɩdɛnɖɛ nɛ piwolo mai fenaɣ hɛkʋ taa lɛ, Izrayɛɛlɩ mba naɣaɣ sumasɩ nzɩ payaɣ se alɩŋgbayɩŋ yɔ ɛsɔdaa; sɩkʋyaɣ nɛ ɛjaɖɛ hadɛ kiŋ nɛ sɩɖɛɣnɩ ɛjaɖɛ hayo kiŋ. Yehowa kaaheyi Izrayɛɛlɩ mba se: «Ɛsɔdaa kaŋgaɖɩyɛ [yaa alɩŋgbayʋ] maɣmaɣ sɩm ɖɩ-alɩwaatʋ.» (Yer. 8:7) Ɛzɩ Yehowa ɖʋʋ sumasɩ nzɩ sɩ-alɩwaatʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɛɖʋ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-yɔɔ ɛkaɣ tɔm hʋʋ yɔ. Sɔnɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ sumasɩ sɩlɛɣzɩɣ tɛtʋ yɔ, pɩtɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa liu se Yehowa ɖʋ «wɩyɛ [yaa alɩwaatʋ]» ndʋ tɩ-yɔɔ ɛkaɣ ɖɩzʋʋ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ yɔ.—Hab. 2:3.

7. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ sumasɩ kʋyʋʋ ɛsɔdaa yɔ, lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (Izaayii 40:31)

⁷ Yehowa haɣ ɛ-sɛyaa ɖoŋ. Yehowa tɩŋnɩ Izaayii yɔɔ nɛ ɛla tamaɣ ɛ-samaɣ taa ɛyaa se alɩwaatʋ ndʋ pitiki-wɛ yɔɔɔ yɔ, ɛkaɣ-wɛ haʋ ɖoŋ nɛ «pakʋyʋʋ ɛzɩ kpeliŋ yɔ.» (Kalɩ Izaayii 40:31.) Ðoŋ ɖoŋ lɛ, Izrayɛɛlɩ mba naɣaɣ ɛzɩma helim sɩɣaɣnɩ kpeliŋ nɛ ɩkʋyʋʋ ɛsɔdaa nɛ pɩtaacɛyɩɣ se ɩñaɣ pana siŋŋ yɔ. Pɩtɔzʋʋ-ɖʋ se Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛha-ɖʋ ɖoŋ ɛzɩ ɛhaʋ ɖoŋ sumasɩ nzɩ yɔ! Alɩwaatʋ ndʋ ŋnaɣ sumaɣ nakɛyɛ kʋyʋʋ nɛ kakpaɣ ɖooo ɛsɔdaa ɛlɛ kaamakɩ ke-keŋ taa caaa yɔ, pɩtɔzɩ-ŋ se Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛha-ŋ ɖoŋ nɛ ŋlʋbɩnɩ kala wena ŋkatɩɣ yɔ.

8. (a) Yɔɔb kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ Ɛsɔ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ lɛ, ɛzɩma pɩwazɩ-ɩ? (b) Nɛ lɔŋ weyi pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpɛlɩkɩ-ɖʋ?

⁸ Yehowa mʋnaa se ɖɩtaa-ɩ liu. Yehowa sɩnɩ Yɔɔb se ɛtaa-ɩ liu nɛ pɩkɩlɩ. (Yɔɔb 32:2; 40:6-8) Kɛdaɣ ŋga Ɛsɔ nɛ Yɔɔb palaba yɔ ka-taa, ɛhɔm Yɔɔb lɩmaɣza nɛ ewoni wondu kɩlɩzɩtʋ ndɩ ndɩ yɔɔ; tɩ-taa natʋyʋ yɔ: tɩɩnzɩ, mɩndʋ nɛ tɛʋ ñɩlɩsʋʋ. Yehowa kɛdɩ-ɩ ɖɔɖɔ kpɩna ndɩ ndɩ tɔm; a-taa naayɛ yɔ: tɛyɛ nɔ nɛ kpaŋnʋ. (Yɔɔb 38:32-35; 39:9, 19, 20) Wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ, tɩ-tɩŋa tɩwɩlɩɣ se Ɛsɔ wɛnɩ ɖoŋ pɩdɩɩfɛyɩ ɛlɛ ɛwɛnɩ ɖɔɖɔ sɔɔlɩm nɛ lɔŋsɩnɖɛ siŋŋ. Kɛdaɣ ŋga, kasɩnɩ Yɔɔb nɛ ɛtaa liu Yehowa nɛ pɩkɩlɩ. (Yɔɔb 42:1-6) Mbʋ ɖɔɖɔ, alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ tɔm yɔ, pɩtɔzʋʋ-ɖʋ se Yehowa wɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ siŋŋ nɛ ɛwɛnɩ ɖoŋ nɛ ɛkpaɖɩ-ɖʋ. Pɩtasɩ lɛ, ɛpɩzɩɣ eyele nɛ ɖa-kʋñɔmɩŋ kpeekpe sɩɩ tɩnaɣ nɛ ɛkaɣ labʋ mbʋ. Toovenim tɔm ndʋ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtaa-ɩ liu nɛ pɩkɩlɩ.

9-10. Ɛbɛ wɩsɩ nɛ tɛʋ pɛkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ?

⁹ Yesu sɩm wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ tɔm camɩyɛ. Ɛkɛ «tʋmɩyɛ laɖʋ» nɛ ɛɛwɛnɩ waɖɛ nɛ ɛɖʋ ɛ-Caa nesi alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ lɩzaɣ kedeŋa yɔ. (Adu. 8:30) Pʋwayɩ, Yesu kɔm tɛtʋ yɔɔ lɛ, ɛtɩŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa ɛ-Caa yɔɔ tɔm. Iyele nɛ ɖɩna lɔŋ weyi ɛkpɛlɩkɩ-wɛ yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ.

¹⁰ Yehowa wɩlɩɣ sɔɔlɩm ɛyaa tɩŋa. Pʋʋ yɔɔ tɔm yɔɔdʋʋ taa, Yesu hɔm ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa lɩmaɣza nɛ ewoni wɩsɩ nɛ tɛʋ pɔ-yɔɔ; ɖoŋ ɖoŋ lɛ, ɛyaa sakɩyɛ ɩɩmaɣzɩɣ se wondu ndʋ tɩwɛ ŋgee. Pɩsa nɛ ɖɩwɛɛ wezuu lɛ, pɩpɔzʋʋ-ɖʋ wɩsɩ nɛ tɛʋ. Ɛyaa mba paasɛɣ Yehowa yɔ, ɛpɩzaɣ se ɛpɛm-wɛ tɛʋ nɛ wɩsɩ. Ɛlɛ ɛɛlakɩ mbʋ; ɛhaɣ ɛyaa tɩŋa wɩsɩ nɛ tɛʋ faaa. (Mat. 5:43-45) Yesu tɩŋnɩ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se Yehowa sɔɔlaa se pawɩlɩ sɔɔlɩm ɛyaa tɩŋa. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ɖɩnaɣ wɩsɩ ɖʋʋ nɛ pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ yaa alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ tɛʋ nɩɣ nɛ piniɣdiɣ-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ ɛzɩma Yehowa sɔɔlɩ ɛyaa tɩŋa yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛ-kɩɖaʋ pɩzɩɣ kiseɣti-ɖʋ nɛ ɖɩwɩlɩ sɔɔlɩm ɛyaa lalaa; nɛ ɖɩlakɩ mbʋ ye ɖisusuu tɔm ɛyaa tɩŋa yɔ.

11. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩcɔŋnɩ sumasɩ ɛsɔdaa yɔ, ɛzɩma pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ?

¹¹ Yehowa cɔŋnɩ ɖo-tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe. Pʋʋ yɔɔ tɔm yɔɔdʋʋ mbʋ pɩ-taa, Yesu yɔɔdaa ɖɔɖɔ se: «Ɩcɔnɩ ɛsɔdaa sumasɩ camɩyɛ; siiɖuu ɖomaɣ yaa sɩɩkʋŋ yaa siisuu tɔɔnaɣ  kpou taa, paa mbʋ yɔ mɩ-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ ɛcalɩɣ-sɩ.» Pɩtɩla yɔ, mba pewelisaɣni Yesu yɔ, paawɛɛ nɛ panaɣ sumasɩ sɩkʋyaɣ ɛsɔdaa alɩwaatʋ ndʋ ɛpɔzɩ-wɛ se: «Ɩfɛyɩ wazaɣ nɛ pɩkpaɖɩ-sɩ yaa we?» (Mat. 6:26) Sɔɔlɩm nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Yesu tɩŋnaa se eyele nɛ ɖa-taa tɛ se Yehowa kaɣ cɔnʋʋ ɖo-tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe! (Mat. 6:31, 32) Wondu kɩlɩzɩtʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ ɛnɩ nɛ ɛwɛɛ nɛ ɛkpazɩɣ ɖoŋ Ɛsɔ sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa. Koobu pɛlɛ ñɩnʋ nɔɔyʋ wɛ Ɛsɩpaañɩ nɛ ɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ. Piitibi-i yɔɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtaapɩzɩɣ se ehiɣ ɖɩzʋyɛ nɖɩ ɖɩmʋnaa yɔ. Ɛlɛ ɛna sumasɩ sɩwɛɛ nɛ sɩtɔkɩ tɩŋ pee lɛ, pɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Ɛyɔɔdaa se: «Sumasɩ nzɩ, sɩtɔzɩ-m se Yehowa cɔŋnɩ sɩ-yɔɔ nɛ ɛkaɣ ɖɔɖɔ cɔnʋʋ mɔ-yɔɔ.» Alɩwaatʋ pazɩ wayɩ lɛ, koobu ɛnʋ ehiɣ ɖɩzʋyɛ.

12. Ɛzɩ Maatiyee 10:29-31 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ cɩʋcɩʋnaa kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ?

¹² Ða-taa paa anɩ lɛ ɛmʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa. Pʋcɔ nɛ Yesu tiyi ɛ-apostoloowaa se powolo nɛ posusi tɔm lɛ, ɛsɩnɩ-wɛ nɛ pana se pɩtɩpɔzɩ se sɔɔndʋ ɛkpa-wɛ nɛ ɛyaa mba pakaɖɩɣnɩ-wɛ yɔ. (Kalɩ Maatiyee 10:29-31.) Ɛtɩŋnɩ sumasɩ nzɩ pakɩlɩ sɩm Izrayɛɛlɩ taa yɔ sɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ-wɛ se panɩɩ tɔm ndʋ tɩ-taa; sumasɩ nzɩ payaɣ se cɩʋcɩʋnaa. Yesu alɩwaatʋ taa, sumasɩ nzɩ sɩtaawɛɛ wazaɣ siŋŋ. Ɛlɛ eheyi ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se: ‘Sɩ-taa kʋɖʋm ɛɛkaɣ tɔlʋʋ tataa nɛ mɩ-Caa tɩtɩlɩ.’ Nɛ ɛsɔzɩ se: «Ɩwɛ wazaɣ nɛ pɩkɩlɩ cɩʋcɩʋnaa sakɩyɛ.» Yesu tɩŋnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ nɛ eyele nɛ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa taa tɛ se pa-taa paa weyi lɛ ɛmʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa, nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩtɩpɔzɩ se pese sɔɔndʋ nazɩm. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa susaɣ tɔm tɛtʋ sɔsɔtʋ nɛ tɛtʋ cikpetu taa nɛ panaɣ cɩʋcɩʋnaa yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩtɔzaɣ-wɛ Yesu tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ŋnaɣ sumaɣ cikpelaɣ nakɛyɛ yɔ, tɔzɩ se ŋmʋ ñɩm Yehowa ɛsɩndaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ña ɖɔɖɔ ‘ŋwɛ wazaɣ nɛ pɩkɩlɩ cɩʋcɩʋnaa sakɩyɛ.’ Ɛsɩɣnɩ-ŋ, pʋyɔɔ lɛ pɩtɩcɛyɩ se sɔɔndʋ ɛkpa-ŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa lalaa kaɖɩɣnɩ-ŋ yɔ.—Keɣa 117:6.

13. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ wondu kɩlɩzɩtʋ kpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ?

¹³ Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɩŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ lɛɛŋ sakɩyɛ Yehowa yɔɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Kajalaɣ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ. Pʋwayɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩ nɛ ɖɩna mbʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ yɔ. Pɩtɩla yɔ, pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa pɩwɛɣ-ɖʋ kɛlɛʋ se ɖɩla mbʋ. Koobu halɩñɩnʋ Géraldine wɛ Kameruni. Ɛyɔɔdaa se: «Tɛtʋ sɔsɔtʋ taa mancaɣaa nɛ manpaɣlɩ; pʋyɔɔ lɛ, menɖiɣzinaa se pɩwɛɛ se mañaɣ pana siŋŋ nɛ mankpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ mɔncɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ.» Alfonso kɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ. Ɛlɩzɩ pɩ-taa se: «Menɖiɣzinaa se pɩpɔzʋʋ se malɩzɩɣ alɩwaatʋ natʋyʋ nɛ mɛwɛɣ men-ɖeke nɛ mɔncɔŋnɩ Yehowa wondu kɩlɩzɩtʋ nɛ mamaɣzɩ nɛ mana mbʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-m Yehowa yɔɔ yɔ.»

14. Daviid kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ Ɛsɔ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ lɛ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩ-ɩ?

 ¹⁴ Daviid kpakaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩɣ mbʋ Ɛsɔ lɩzaa yɔ pɩ-yɔɔ siŋŋ. Eheyi Yehowa se: «Pɔcɔnaa se ŋsezi niye na nɛ ŋlɩzɩ ɛsɔdaa, nɛ pana se ñaɖʋnɩ fenaɣ nɛ tɩɩnzɩ yɔ, ɛzɩ ɛyʋ kɛ we nɛ ŋmaɣzɩɣ ɛ-yɔɔ?» (Keɣa 8:4, 5) Ɛɛɛ, alɩwaatʋ ndʋ Daviid cɔŋnaɣ ɛsɔdaa ɖoo taa nɛ ɛnaɣ tɩɩnzɩ yɔ, pɩtɩsɩɩna se ɛ-taa lakaɣ leleŋ yem; ɛlɛ ɛlakaɣ nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Ɛmaɣzaɣ ɖɔɖɔ se ɛna mbʋ tɩɩnzɩ nzɩ sɩkpɛlɩkɩɣ-ɩ Ɛsɔ yɔɔ yɔ. Ɛkpɛlɩkaa se Yehowa paɣlaa pɩdɩɩfɛyɩ. Alɩwaatʋ lɛɛtʋ taa lɛ, Daviid kpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ ɛzɩma e-tomnaɣ paɣlaɣ e-ɖoo lotu taa yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛmaɣzaa nɛ ɛna ɛzɩma Yehowa labɩ e-tomnaɣ nɛ kɛwɛɛ piti yɔ lɛ, piyeba nɛ ɛwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Yehowa lɔŋsɩnɖɛ yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ.—Keɣa 138:14-17.

15. Ha kɩɖaŋ nɩɩyɩ weyi ɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋna Yehowa wɛtʋ kɩbandʋ ndɩ ndɩ e-wondu kɩlɩzɩtʋ taa yɔ. (Keɣa 148:7-10)

¹⁵ Ɛzɩ Daviid yɔ, pɩtɩcɛyɩ se ɖɩcɔnɩ ɖooo poliŋ pʋcɔ nɛ ɖɩna Ɛsɔ wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ yɔ. Ye ŋcɔnɩ ñɔ-cɔlɔ kpɛɛɛ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋna Yehowa wɛtʋ kɩbandʋ sakɩyɛ. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Alɩwaatʋ ndʋ wɩsɩ soŋuu ño-tomnaɣ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋɖiɣzini Yehowa ɖoŋ. (Yer. 31:35) Alɩwaatʋ ndʋ ŋnaɣ sumaɣ nakɛyɛ wɛɛ nɛ kalakɩ ɖandʋ yɔ, maɣzɩ Ɛsɔ lɔŋsɩnɖɛ yɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ŋnaɣ hayiɣa nakɛyɛ wɛɛ nɛ kasaɣ ko-suu yɔ, maɣzɩ ɛzɩma Ɛsɔ sɔɔlɩ aleɣya yɔ pɩ-yɔɔ. Nɛ alɩwaatʋ ndʋ payɩ ŋnaɣ ɖoyo nɔɔyʋ wɛɛ nɛ eleɣyiɣni ɛ-pɩɣa yɔ, sɛɛ Yehowa se ɛlabaɣ lɛ ɛ-sɔɔlɩm yɔɔ. Ðɩwɛnɩ wala sakɩyɛ wena a-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɔm Yehowa yɔɔ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ e-wondu kɩlɩzɩtʋ tɩŋa, sɔsɔtʋ nɛ cikpetu, ndʋ tɩñɔtɩnɩ-ɖʋ nɛ ndʋ tiposini-ɖʋ yɔ, tɩ-tɩŋa tɩsaŋɩ-ɩ.—Kalɩ Keɣa 148:7-10.

16. Pɩwɛɛ se ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩlakɩ we?

¹⁶ Ðɛ-Ɛsɔ wɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ, sɔɔlɩm, nɛ ɖoŋ siŋŋ; nɛ mbʋ payɩ ɛlakɩ yɔ pɩwɛ kajʋka. Ye ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ ndʋ payɩ tɩcɔ-ɖʋ nɛ tɩta yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩna ɛ-wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ nɛ ɛ-wɛtʋ kɩbandʋ lɛɛtʋ sakɩyɛ. Tɛtɛ nɛ ɖa-tɩŋa ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ ɖoŋ ɖoŋ nɛ ɖɩcɔŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ nɛ ɖɩnaɣ mbʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ yɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩkaɣ ñɔtɩnʋʋ ɖa-Lɩzɩyʋ nɛ pɩkɩlɩ. (Yak. 4:8) Tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ patɩŋnɩ wondu kɩlɩzɩtʋ yɔɔ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sɩñɔtɩnɩ Yehowa yɔ.