1. Ðɩwɛʋ Yehowa ɛgbɛyɛ taa yɔ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ?

 PƖKƐNƖ-ÐƲ wazaɣ siŋŋ se ɖɩwɛ Yehowa ɛgbɛyɛ taa kaɖɛ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa. Ɛjaɖɛ yɔɔ wɛtʋ wɛɛ nɛ tɩtɛzɩɣ wɛɛkʋʋ, ɛlɛ Yehowa ha-ɖʋ koobiya se pasɩnɩ-ɖʋ. (Keɣ. 133:1) Ɛsɩɣnɩ-ɖʋ se koboyaɣ ɛwɛɛ ɖɔ-hɔŋ taa. (Efɛz. 5:33–6:1) Nɛ ɛha-ɖʋ lɛɣtʋ nɛ lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ se ɖɩwɛɛnɩ maɣzɩm taa laŋhɛzɩyɛ.

2. Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla, nɛ ɛbɛ yɔɔ?

² Paa mbʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩñaɣ pana siŋŋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa siɣsiɣ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ nabʋyʋ taa, lalaa ɛjandʋ pɩzɩɣ nɛ pɩɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ. Ða-maɣmaɣ ɖɛ-ɛjandʋ ɖɔɖɔ pɩzɩɣ piyele nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ, kɔzɩ kɔzɩ ye ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩtɔlʋʋ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ taa tam sakɩyɛ yɔ. Pɩpɔzʋʋ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa (1) alɩwaatʋ ndʋ ɖo-koobu nɔɔyʋ yʋsʋʋnɩ-ɖʋ yɔ, (2) alɩwaatʋ ndʋ ɖɛ-tɛŋga lakasɩ yeki nɛ pitiki-ɖʋ yɔɔɔ yɔ, nɛ (3) alɩwaatʋ ndʋ ɖa-maɣmaɣ ɖɛ-ɛjandʋ yeki nɛ pitiki-ɖʋ yɔɔɔ yɔ. Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ tazʋʋ wɛtʋ ndʋ ti-naadozo tɩ-taa kʋɖʋm kʋɖʋm. Ðɩkaɣ yɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ Bibl taa Yehowa sɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɔɔyʋ tɔm paa wɛtʋ ndʋ lɛ tɩ-taa nɛ ɖɩna mbʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛ-cɔlɔ yɔ.

WOLO PƖ-YƆƆ NƐ ŊSƐƔ YEHOWA ALƖWAATƲ NDƲ ÑO-KOOBU NƆƆYƲ YƲSƲƲNƖ-Ŋ YƆ

3. Kaɖɛ nɖɩ Ɛsɔ sɛyaa katɩɣ?

³ Kaɖɛ. Koobiya nabɛyɛ wɛnɩ wɛtʋ natʋyʋ nɛ tɩɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ. Lalaa pɩzɩɣ nɛ pala nabʋyʋ nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ yaa paalakɩ-ɖʋ camɩyɛ lakasɩ. Mba pɛɖɛɣ-ɖʋ nɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ  nɛ picoɖi-wɛ ɖɔɖɔ. Wɛtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ nabɛyɛ paɣzɩ pɩtʋʋ nɛ pɔpɔzʋʋ pa-tɩ se ɛzɩ Yehowa ɛgbɛyɛ taa pɛwɛɛ. Mbʋ ɛzɩ pa nɛ po-koobiya paawobi pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ Yehowa «nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa» lɛ, papɩzɩɣ nɛ pekizi yɔɔdɩnʋʋ po-koobiya mba payʋsɩnɩ-wɛ yɔ yaa halɩ peyele kediɣzisi wobu. (Sof. 3:9) Pɩtɩkɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ se ɛyʋ ɛla mbʋ. Iyele nɛ ɖɩna mbʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Bibl taa ɛyʋ nɔɔyʋ cɔlɔ yɔ; ɛɛkatɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-ɖɔndɩ.

4. Kala wena apostoloo Pɔɔlɩ kaakataa?

⁴ Bibl taa kɩɖaʋ. Apostoloo Pɔɔlɩ kaanawa se e-koobiya Krɩstʋ mba taatalɩ pilim. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Alɩwaatʋ ndʋ ɛpɩsɩ Krɩstʋ tʋ yɔ, Yeruzalɛm ɛgbɛyɛ taa koobiya nabɛyɛ taa taatɛ se ɛkɛ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyʋ. (Tʋma 9:26) Pʋwayɩ, nabɛyɛ labɩ kɔlɔmɔtʋ ɛ-yɔɔ se pipisi ɛ-hɩɖɛ. (2 Kɔr. 10:10) Pɔɔlɩ na koobu nɔɔyʋ, ɛkpaɣ lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena apɩzaɣ se ayele nɛ pituuli lalaa yɔ, ŋgʋ koobu ɛnʋ ɛɛkɛ mba pɛɖɛɣaɣ nɔɔ ɛgbɛyɛ taa yɔ pa-taa lɛlʋ. (Gal. 2:​11, 12) Pɩtasɩ lɛ, Maarɩkɩ weyi ɛkɛ ɛ-taabalʋ kɩbanʋ yɔ, ɛlaba nɛ pitibi-i yɔɔɔ kpem. (Tʋma 15:​37, 38) Pɔɔlɩ pɩzaɣ se eyele nɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa natʋyʋ la nɛ ekizi se ɛɛtasɩɣ ɖʋʋ taabalɩyɛ nɛ koobiya mba peyeba nɛ pitibi-i yɔɔɔ yɔ. Ɛlɛ ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana e-koobiya yɔɔ nɛ ɛwɛɛ kpekpeka Yehowa sɛtʋ taa. Ɛbɛ sɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ kpam?

5. Ɛbɛ kaasɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ ekpeɣ e-koobiya nɛ ɛ nɛ wɛ pɛwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa? (Koloosi mba 3:​13, 14) (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

⁵ Pɔɔlɩ kaasɔɔlɩ e-koobiya. Sɔɔlɩm mbʋ Pɔɔlɩ kaawɛnɩ lalaa yɔɔ yɔ, pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛka ɛ-lɩmaɣza pɛ-wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ nɛ ɛtɩkam-yɛ pɛ-ɛjandʋ yɔɔ. Sɔɔlɩm sɩnɩ Pɔɔlɩ ɖɔɖɔ nɛ ɛɖɔ tɔm ndʋ ɛ-maɣmaɣ ɛma Koloosi mba 3:​13, 14 taa yɔ tɩ-yɔɔ. (Kalɩ Koloosi mba 3:​13, 14.) Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma Pɔɔlɩ kaakpaɣaa nɛ ekpeɣ Maarɩkɩ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ ɖɔŋaɣ ɛ-Ɛsɔtɔm tiyiyu nʋmɔʋ kajalaɣ ñɩŋgʋ yɔ, Maarɩkɩ kaaɖɛwa nɛ eyebi-i; paa mbʋ yɔ Pɔɔlɩ taacaɣnɩ-ɩ. Pʋwayɩ alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ ma takayaɣ Koloosi ɛgbɛyɛ yɔ, ɛsam Maarɩkɩ nɛ ɛtɔ se ɛkɛ tʋmlaɖʋ kɩbanʋ weyi ɛ nɛ ɩ pɛkpɛndɩɣ nɛ palakɩ tʋmɩyɛ yɔ, nɛ ɛtɔm ɖɔɖɔ se Maarɩkɩ ‘hɛzɩ ɛ-laŋɩyɛ siŋŋ.’ (Kol. 4:​10, 11) Alɩwaatʋ ndʋ paaɖɩɣ Pɔɔlɩ salaka Roma yɔ, ɛpɔzaa se Maarɩkɩ ewolo ɛ-cɔlɔ nɛ ɛsɩnɩ-ɩ. (2 Tim. 4:11) Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Pɔɔlɩ kaakpaɣaa nɛ ekpeɣ e-koobiya nɛ ɛ nɛ wɛ pɛwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Pɔɔlɩ cɔlɔ?

6-7. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya paa pɛwɛnɩ ɛjandʋ yɔ? (1 Yohanɛɛsɩ 4:7)

 ⁶ Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ yɔ. Yehowa sɔɔlaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya. (Kalɩ 1 Yohanɛɛsɩ 4:7.) Ye koobu nɔɔyʋ ɛtɩlɩzɩ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ ɛwɩlɩ-ɖʋ yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ɛtɩɖʋ ɛ-taa faŋŋ se ɛɖʋʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ nɛ ɛwɛɛ nɛ ɛñakɩ pana se ɛɖɔ Bibl paɣtʋ kila yɔɔ. (Adu. 12:18) Ɛsɔ sɔɔlɩ ɛ-sɛyaa siɣsiɣ ñɩma paa picoɖuu-wɛ yɔ. Halɩ paa picoɖuu-ɖʋ yɔ ewoki pɩ-yɔɔ nɛ ɛkɛɣ ɖa-taabalʋ nɛ ɛɛcakɩnɩ-ɖʋ. (Keɣ. 103:9) Pɩcɛyaa kpem se ɖɩmaɣzɩnɩ ɖa-Caa nɛ ɖikpeɣ lalaa.—Efɛz. 4:32–5:1.

⁷ Taasɔɔ ɖɔɖɔ se ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɛm wɛɛ nɛ pɩñɔtʋʋ, pʋyɔɔ lɛ pɩpɔzʋʋ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñɔɔnɩ ɖo-koobiya. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pakaɣ-ɖʋ nazʋʋ nɛ pɩkpaɖɩ. Halɩ papɩzɩɣ nɛ paɖɩɣ-ɖʋ salaka ɖe-tisuu yɔɔ. Ye pɩlabɩ mbʋ yɔ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖo-koobiya ɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ pɩkɩlɩ. (Adu. 17:17) Iyele nɛ ɖɩna mbʋ pɩtalɩ Josep a yɔ, ɛkɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɛ ɛwɛ Ɛsɩpaañɩ ɛjaɖɛ taa. Paɖɩɣ ɛ nɛ koobiya nabɛyɛ salaka, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pekizaa se paatɩnɩɣ hɔɔlʋʋ nakʋyʋ yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Ða-tɩŋa ɖɩwɛ ɖoŋkʋɖʋm salaka taa; pʋyɔɔ lɛ, nabʋyʋ taa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ ɖama ɖɩwɩzɩyɛ kɛlɛʋ yem. Pɩɩpɔzaa se ɖɔ-tɔm ɛtaanɩɩ ɖama nɛ ɖɩkpaɣ ɖikpeɣ ɖama faaa. Pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa nɛ ɖɩkandɩyɩ ɖama yɔɔ. Ða nɛ mba pataasɛɣ Yehowa yɔ ɖɩɩwɛna. Alɩwaatʋ natʋyʋ pɩɩkʋ me-nesi nɛ mɔhɔkɩ-sɩ, nɛ mantaapɩzɩɣ se malabɩnɩ-sɩ tʋmɩyɛ. Ɛlɛ mon-koobu nɔɔyʋ cɔtɩ mo-wondu nɛ ɛcɔnɩ mɔ-yɔɔ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa. Ɛlɩzɩ sɔɔlɩm siŋŋ nɛ ɛwɩlɩ-m alɩwaatʋ ndʋ pɩɩpɔzaa kpem se pawɩlɩ-m pʋ yɔ.» Ye mbʋ, pɩcɛyaa siŋŋ se ɖɩñɔɔzɩ tɔm ndʋ tɩkɔŋ ɖa nɛ lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ lɛɛ lɛɛ.

WOLO PƖ-YƆƆ NƐ ŊSƐƔ YEHOWA ALƖWAATƲ NDƲ ÑƐ-TƐŊGA LAKASƖ YEKI NƐ PITIKI-Ŋ YƆƆƆ YƆ

8. Kaɖɛ nɖɩ nesi ɖɔkɩyaa pɩzɩɣ nɛ pakatɩ?

⁸ Kaɖɛ. Nesi ɖɔkɩyaa tɩŋa katɩɣ kala. Bibl yɔɔdɩ kpayɩ se: «Mba pɔɖɔkʋʋ nesi yɔ, pakaɣ katʋʋ kʋñɔmɩŋ po-tomnaɣ taa.» (1 Kɔr. 7:28) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa 2 kpɛndɩɣna nɛ pɔɖɔkʋʋ nesi nɛ pa-taa paa weyi wɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ, tɩwɛ ndɩ nɛ lɛlʋ ñɩndʋ. Nɛ mbʋ lɛlʋ sɔɔlaa yɔ pɩtɩkɛ mbʋ lɛlʋ ñɔsɔɔlaa. Pa-naalɛ papɩzɩɣ nɛ palɩɩnɩ lona ndɩ ndɩ taa nɛ pɔ-sɔnzɩ wɛ ndɩ ndɩ. Pɩtɩla alɩwaatʋ kaaɖɛɣ lɛ, panaɣ ɖama yɔɔ wɛtʋ natʋyʋ, ndʋ pataatɩlɩ pʋcɔ nɛ pɔɖɔkʋʋ nesi yɔ. Wɛtʋ ndʋ tɩ-tɩŋa tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkɔnɩ kala hɔʋ taa. Mbʋ ɛzɩ pa-naalɛ paakpɛndaa nɛ pɔcɔnɩ kala ana a-ɖeɖe lɛ, papɩzɩɣ nɛ papaɣzɩ ɖama tɔm kʋʋ, ŋgʋ pa-naalɛ pɔ-cɔlɔ pɩlɩnaa. Halɩ pɩtɩla papaɣzɩɣ maɣzʋʋ se ye paya ɖama yaa pɛcɛbɩ nesi yɔ, pɩkɩlɩɣ ɖeu. Ɛlɛ pɩtɩkɛ mbʋ kaɣnɩ tɔm ñɔɔzʋʋ. b Iyele nɛ ɖɩna Bibl taa halʋ weyi ɛɛɖɔkɩ ɛ-tɩ kpam paa ɛ-walʋ eeyeba nɛ wezuu lɩɩ-ɩ sɔŋ yɔ ɛ-kɩɖaʋ.

9. Kaɖɛ nɖɩ Abigayɛɛlɩ kaakataa?

⁹ Bibl taa kɩɖaʋ. Naabaalɩ kaakɛnɩ Abigayɛɛlɩ walʋ, nɛ Bibl yɔɔdʋʋ se Naabaalɩ tɔm kaawɛ kaɖɛ, nɛ ɛ-lakasɩ fɛyɩ ɖeu. (1 Sam. 25:3) Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩlabɩ Abigayɛɛlɩ kaɖɛ se ɛwɛɛ abalʋ weyi ɛwɛnɩ wɛtʋ ndʋ yɔ ɛ-cɔlɔ. Ɛzɩ Abigayɛɛlɩ kaahiɣ waɖɛ se eyele nɛ e-nesi ɖɔkʋʋ sɩɩ tɩnaɣ na? Ɛɛɛ. Eehiɣ waɖɛ nɖɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛ-walʋ tʋ Daviid nɛ ɛ-ɛyaa nɛ ɛlɛ wolo se ɛkʋʋ-ɩ yɔ. (1 Sam. 25:​9-13) Abigayɛɛlɩ pɩzaɣ se ese nɛ pɩha Daviid nʋmɔʋ nɛ ɛkʋ Naabaalɩ. Ɛlɛ ɛtɩla mbʋ, halɩ eheyi Daviid se  ɛtaakʋ Naabaalɩ. (1 Sam. 25:​23-27) Ɛbɛ yɔɔ ɛlabɩ mbʋ?

10. Pʋtɔma, ɛbɛ kaaseɣti Abigayɛɛlɩ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ paa ɛɛkatɩ kala e-nesi ɖɔkʋʋ taa yɔ?

¹⁰ Abigayɛɛlɩ kaasɔɔlɩ Yehowa, nɛ ɛñaŋaɣ paɣtʋ ndʋ Yehowa ɖʋ nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛsɩm tɔm ndʋ Ɛsɔ kaaheyi Aɖam nɛ Ɛva alɩwaatʋ ndʋ ɛɛsɩ nesi ɖɔkʋʋ tigiɖe yɔ. (Kiɖe 2:24) Abigayɛɛlɩ kaanawa se nesi ɖɔkʋʋ mʋ ñɩm siŋŋ Yehowa ɛsɩndaa. Ɛɛsɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Ɛsɔ, nɛ mbʋ seɣtini-i nɛ ɛla mbʋ payɩ ɛpɩzaɣ yɔ nɛ ɛya ɛ-ɖɩɣa taa mba ñʋʋ pɩkpɛndɩnɩ ɛ-walʋ ñɩŋgʋ. Ɛlabɩ lɛɛ lɛɛ nɛ ɛkpa Daviid se ɛtaakʋ Naabaalɩ. Ɛpɔzɩ ɖɔɖɔ Daviid se ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-i; ŋgʋ ɛtɩla nabʋyʋ. Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa kaasɔɔlɩ halʋ ɛnʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛwɛ abalɩtʋ nɛ ɛtaañɩnɩɣ ɛ-maɣmaɣ ɛ-kɛzɛɣa. Lɔŋ weyi halaa nɛ pa-walaa papɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ Abigayɛɛlɩ kɩɖaʋ taa?

11. (a) Ɛbɛ Yehowa sɔɔlaa se nesi ɖɔkɩyaa ɩla? (Efɛɛzɩ mba 5:33) (b) Pana wena Carmen ñaɣaa nɛ ɛkandɩyɩ e-nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ŋ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹¹ Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ yɔ. Yehowa sɔɔlaa se halʋ nɛ ɛ-walʋ pɛwɛɛ ɖama cɔlɔ paa lɛlʋ tɔm ɛwɛ kaɖɛ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ naɣ ɛzɩma nesi ɖɔkɩyaa ñakɩ pana nɛ pɔñɔɔzʋʋ tɔm ndʋ tɩkɔŋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ nɛ pa-taa paa weyi wɩlɩɣ se ɛmaɣzɩɣ ɛ-tɛŋga yɔɔ nɛ ɛñaŋ-kɛ yɔ, ɛ-taa lakɩ leleŋ kpem. (Kalɩ Efɛɛzɩ mba 5:33.) Iyele nɛ ɖɩna Carmen kɩɖaʋ. Ɛɖɔkɩ nesi nɛ pɩla pɩnzɩ 6 mbʋ yɔ lɛ, ɛ nɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa papaɣzɩ Bibl kpɛlɩkʋʋ nɛ pʋwayɩ lɛ, pamɩyɩsɩ-ɩ lɩm. Carmen yɔɔdaa se: «Pɩtaakɛdɩnɩ ma-walʋ. Ɛɛpaɣzɩ sʋsʋʋ Yehowa. Ɛtʋwaɣ-m nɛ eheyiɣ-m se ɛnʋ kaɣ ɖɛʋ nɛ eyebi-m.» Paa mbʋ yɔ Carmen ɖɔkɩ ɛ-tɩ nɛ etikizi ɛ-walʋ. Ɛñaɣ pana nɛ ɛsɔɔlɩ ɛ-walʋ nɛ ɛñamɩ-ɩ pɩnzɩ 50. Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: «Pɩnzɩ wɛɛ nɛ sɩɖɛɣ lɛ, mɛnkpɛlɩkɩ nɛ mantɩlɩ ɛzɩma pɩlakɩ ma-walʋ yɔ nɛ ɛzɩma manpɩzɩɣ nɛ mɔyɔɔdɩnɩ-ɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa yɔ. Malabɩ mbʋ payɩ manpɩzaɣ yɔ nɛ mankandɩyɩ me-nesi ɖɔkʋʋ yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ manawa se nesi ɖɔkʋʋ mʋ ñɩm siŋŋ Yehowa ɛsɩndaa. Mantɩmaɣzɩ kpa se menkiziɣ ma-walʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ mɔnsɔɔlɩ Yehowa.» c Ye ŋkatɩɣ kala ñe-nesi ɖɔkʋʋ taa yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtaa Yehowa liu se ɛkaɣ-ŋ ɖʋʋ nesi nɛ ɛsɩnɩ-ŋ nɛ ŋɖɔkɩ kpam.

WOLO PƖ-YƆƆ NƐ ŊSƐƔ YEHOWA ALƖWAATƲ NDƲ ÑƐ-ƐJANDƲ YEKI NƐ PITIKI-Ŋ YƆƆƆ YƆ

12. Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, ɛzɩma pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ?

¹² Kaɖɛ. Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ kpem. Bibl  yɔɔdʋʋ se ɖa-kɩwɛɛkɩm pɩzɩɣ piyele nɛ ‘ɖa-laŋɩyɛ pɛlɩ nɛ ɖɩpʋʋtɩ.’ (Keɣ. 51:17) Payaɣ koobu nɔɔyʋ se Robert. Ɛɛñaɣ pana pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛpɩsɩ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖʋ. Ɛlɛ ɛla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ nɛ eɖiɣzina se ɛɖʋ Yehowa ɖɩwɩzɩyɛ. Ɛyɔɔdaa se: «Mɛ-ɛhʋyɛ cɛyaɣ-m siŋŋ. Pʋwayɩ manɩ siziŋ pɩdɩɩfɛyɩ. Mewiwa nɛ mantɩmnɩ Yehowa. Mɔntɔzʋʋ se mamaɣzaɣ se Ɛsɔ ɛɛkaɣ wɛɛkʋʋ ɛ-alɩwaatʋ kpa se ewelisini-m, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mɔlɔ-ɩ.» Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, ɖa-laŋɩyɛ pɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛkɩ nɛ ɖɩpaɣzɩ maɣzʋʋ se Yehowa lɔ-ɖʋ nɛ pɩtɩtasɩ cɛyʋʋ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ-ɩ. (Keɣ. 38:4) Ye pɩtɛmɩ-ŋ talʋʋ mbʋ yɔ, maɣzɩ Bibl taa ɛyʋ siɣsiɣ tʋ nɔɔyʋ yɔɔ. Eewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɛɣ Yehowa paa ɛɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm yɔ.

13. (a) Kɩwɛɛkɩm sɔsɔm mbʋ apostoloo Pɩyɛɛrɩ laba? (b) Ɛbɛ tuyi-i nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm mbʋ?

¹³ Bibl taa kɩɖaʋ. Ðoo wena aɖɛwa pʋcɔ nɛ pakʋ Yesu yɔ a-taa, pɩyʋsɩnɩ Pɩyɛɛrɩ tam sakɩyɛ, piyeba nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm. Kajalaɣ lɛ, Pɩyɛɛrɩ kaakɩlɩ ɛ-tɩ taʋ liu, ɛkpazɩ ɛ-tɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se ɛnʋ kaɣ wɛʋ siɣsiɣ paa apostoloowaa lalaa iyebi Yesu yɔ. (Mark. 14:​27-29) Pʋwayɩ paawɛ Jɛtɩsemaanee kaɖaɣ taa lɛ, tam sakɩyɛ Pɩyɛɛrɩ tɩpɩzɩ nɛ ɛcaɣnɩ ɛ-ɛsa. (Mark. 14:​32, 37-41) Pɩtasɩ lɛ, samaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ kaaɖɔkɩ laɣla nɛ ɖaŋ nɛ kɔkɔɔ se kakpa Yesu lɛ, Pɩyɛɛrɩ se nɛ eyebi-i. (Mark. 14:50) Kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ, Pɩyɛɛrɩ kpɛzɩ tam nabudozo se ɛɛsɩŋ Yesu nɛ halɩ eɖuu. (Mark. 14:​66-71) Pɩyɛɛrɩ nawa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm lɛ, ɛbɛ ɛlaba? Ɛ-laŋɩyɛ wɛɛkɩ siŋŋ nɛ ewii kpem; pʋtɔma ɛɛwɛɛ nɛ ɛkʋʋ ɛ-tɩ tɔm kpem. (Mark. 14:72) Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ nɩ siziŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ pakʋ Yesu pʋwayɩ yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Pɩyɛɛrɩ maɣzaɣ se ɛtɩtasɩ wɛʋ wazaɣ.

14. Ɛbɛ sɩnɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɛɣ Yehowa? (Cɔnɩ tayakaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁴ Mbʋ pɩsɩnɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛsɛɣ Yehowa yɔ pɩɖɔwa. Etiposi ɛ-tɩ nɛ e-koobiya; ɛñɔtɩnɩ-wɛ nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se paba kpazɩ-ɩ ɖoŋ. (Luka 24:33) Pɩtasɩ lɛ, pefezi Yesu lɛ, ɛwɩlɩ ɛ-tɩ Pɩyɛɛrɩ; pʋtɔma yɔ ɛlabɩ mbʋ se ɛkpazɩ-ɩ ɖoŋ. (Luka 24:34; 1 Kɔr. 15:5) Pʋwayɩ, mbʋ ɛzɩ Yesu kaakalɩ Pɩyɛɛrɩ mbʋ ɛlaba nɛ pɩɖɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ lɛ, eheyi-i se ɛkaɣ-ɩ haʋ wala sɔsɔna. (Yoh. 21:​15-17) Pɩyɛɛrɩ kaanawa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm, ɛlɛ etiyele nɛ pitibi-i yɔɔɔ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-taa kaatɛma se ɛ-Ñʋʋdʋ Yesu tiyebi-i sɔɔlʋʋ. Nɛ Pɩyɛɛrɩ koobiya wobi pɩ-yɔɔ nɛ pasɩnɩ-ɩ. Ɛbɛ Pɩyɛɛrɩ kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

15. Tɔm ndʋ Yehowa sɔɔlaa se ɖa-taa ɛtɛmna? (Keɣa 86:5; Roma mba 8:​38, 39) (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

 ¹⁵ Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ yɔ. Yehowa sɔɔlaa se ɖa-taa ɛtɛ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ nɛ ɛsɔɔlaa se ekpeɣ-ɖʋ ɖa-kɩwɛɛkɩm. (Kalɩ Keɣa 86:5; Roma mba 8:​38, 39.) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ kɩwɛɛkɩm yɔ, ɖɩkʋʋ ɖa-tɩ tɔm; nɛ pɩmʋnɩ mbʋ. Paa mbʋ yɔ, pɩfɛyɩ se ɖɩmaɣzɩ se ɖɩtɩmʋna se pɔsɔɔlɩ-ɖʋ yaa pekpeɣ-ɖʋ. Ɛlɛ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ kpɛdɛyɛ nɛ pasɩnɩ-ɖʋ. Robert weyi ɖɩyɔɔdɩ ɛ-tɔm nɛ pɩɖɛɛ yɔ ɛyɔɔdaa se: «Malabɩ kɩwɛɛkɩm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mantaɣaɣ man-tɩ liu se manpɩzɩɣ nɛ malʋbɩnɩ takɩm.» Eɖiɣzinaa se pɩɩwɛɛ se ɛyɔɔdɩnɩ ɛzʋtʋyaa. Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: «Mañɩtaa nɛ mala mbʋ lɛ, ɛzʋtʋyaa sɩnɩ-m nɛ menɖiɣzina se Yehowa sɔɔlɩ-m. Menɖiɣzinaa ɖɔɖɔ se ɛzʋtʋyaa ɖɔɖɔ sɔɔlɩ-m. Pasɩnɩ-m nɛ man-taa tɛ se Yehowa tɩlɔ-m.» Ða ɖɔɖɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ siŋŋ, nɛ ye ɖikpiɖi ɖa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ ɖɩpɔzɩ se pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñaɣ pana kpem se ɖɩtaatasɩ labʋ kɩwɛɛkɩm mbʋ yɔ, ekpeɣu-ɖʋ. (1 Yoh. 1:​8, 9) Ye ɖa-taa ɛtɛmnɩ tɔm ndʋ yɔ, ɖɩɩkaɣ yebu Yehowa sɛʋ paa ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm yɔ.

16. Ɛbɛ yɔɔ ŋtɛm ña-taa se ŋwoki pɩ-yɔɔ nɛ ŋsɛɣ Yehowa?

¹⁶ Pana wena ɖɩñakɩ se ɖɩsɛɛ Yehowa kaɖɛ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa yɔ, amʋ ñɩm siŋŋ ɛ-ɛsɩndaa. Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ-ɩ paa pitiki-ɖʋ yɔɔɔ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya nɛ ɖɩkpaɣ nɛ ɖikpeɣ-wɛ paa payʋsɩnɩ-ɖʋ yɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ yɔ nɛ ɖɩñɔɔzʋʋ tɔm ndʋ payɩ tɩkɔŋ ɖɔ-hɔʋ taa yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩsɔɔlɩ Ɛsɔ kpem nɛ ɖɩñaŋ nesi ɖɔkʋʋ ɖʋtʋ ndʋ ɛlaba yɔ. Nɛ ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ Yehowa sɩnɩ-ɖʋ, ɖitisi se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ nɛ ekpeɣu-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɛ-ɩ. Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ye pɩtɩnɩɩ-ɖʋ «nɛ mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ pɩ-labʋ» yɔ, Yehowa kaɣ-ɖʋ wazʋʋ siŋŋ.—Gal. 6:9.