1-2. (a) Tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu? (b) Ɛbɛ wɩlɩɣ se Yehowa sɔɔlɩ siŋŋ se ɛsɩnɩ-ɖʋ?

 YEHOWA pɩzɩɣ ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ ɖe-wezuu caɣʋ taa kala nɛ ɖihiɣ taa leleŋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ taa. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɛtɩŋɩɣna nɛ ɛsɩɣnɩ-ɖʋ? Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ sɩnʋʋ mbʋ pɩlɩnɩ Yehowa cɔlɔ yɔ pɩwazɩ-ɖʋ nɛ pɩkɩlɩ? Ðɩkaɣ cosuu tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ ɖɩtazɩ tɔm ndʋ tɩ-taa lɛ, iyele nɛ ɖicosi tɔm kɩcɛyɩtʋ tʋnɛ tɩ-yɔɔ: Ɛzɩ toovenim taa lɛ, Yehowa sɔɔlaa se ɛsɩnɩ-ɖʋ?

² Apostoloo Pɔɔlɩ mawaɣ takayaɣ Ebree mba lɛ, ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pee naayɛ nɛ apɩzɩɣ asɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖicosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Pɔɔlɩ mawa se: «Yehowa kɛnɩ man-sɩnɩyʋ; sɔɔndʋ ɛɛkaɣ-m kpaʋ. Ɛbɛ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛlabɩ-m?» (Ebr. 13:6). Bibl taa tazʋʋ takayɩsɩ nasɩyɩ wɩlɩɣ se tɔm piye «sɩnɩyʋ,» nɖɩ palabɩnɩ tʋmɩyɛ mayaɣ kanɛ ka-taa yɔ, kiɖe tɛɛ lɛ, ɖɩwɩlɩɣ ɛzɩma ɛyʋ nɔɔyʋ seɣ lɛɛ lɛɛ se ewolo nɛ ɛsɩnɩ weyi ɛmakɩ kubusi se pasɩnɩ-ɩ yɔ. Maɣzɩ se Yehowa ɖiɣni seu lɛɛ lɛɛ se ewolo nɛ ɛya nɔɔyʋ ñʋʋ kaɖɛ naɖɩyɛ taa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ŋtisiɣ se kɩɖaʋ kʋnɛ kɩñɩkɩɣ niye ɛzɩma Yehowa sɔɔlɩ siŋŋ se ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ pɩ-yɔɔ. Toovenim lɛ, pɩɩlakɩ-ɩ lɛɛ lɛɛ se ɛsɩnɩ-ɖʋ. Alɩwaatʋ ndʋ Yehowa sɩɣnɩ-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kala taa nɛ taa leleŋ.

3. Nʋmɔŋ naadozo weyi yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ ɛsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kala taa nɛ taa leleŋ?

 ³ Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ ɛsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kala taa nɛ taa leleŋ yɔ ɩ-taa nɩɩyɩ lɛ weyi? Pɩsa nɛ ɖicosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩkalɩ Izaayii takayaɣ hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. Ɛbɛ yɔɔ? Natʋ tɔm ndʋ fezuu kiɖeɖeu ɖiyi Izaayii nɛ ɛma yɔ, tɩ-taa sakɩyɛ tukuuni Ɛsɔ sɛyaa sɔnɔ ɖɔɖɔ. Pɩtasɩ lɛ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ tɔm pee wena Izaayii labɩnɩ tʋmɩyɛ nɛ ɛkɛdɩnɩ Yehowa yɔɔ tɔm yɔ, pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖɩnɩɩ a-taa. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ wɛ Izaayii ñʋʋ 30 taa. Ñʋʋ ŋgʋ kɩ-taa, Izaayii labɩnɩ tʋmɩyɛ kɩɖaŋ kɩbaŋ se ɛwɩlɩ-ɖʋ ɛzɩma Yehowa sɩɣnɩ ɛ-samaɣ yɔ. Ɛmawa se Yehowa tɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ ɛnɛ ɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩɣnɩ-ɖʋ: (1) Ewelisiɣ ɖa-adɩma camɩyɛ nɛ ecosuu a-yɔɔ, (2) eɖiyiɣ-ɖʋ, (3) ɛwazɩɣ-ɖʋ sɔnɔ sɔnɔ nɛ ɛkaɣ-ɖʋ wazʋʋ cee wayɩ. Iyele nɛ ɖɩtazɩ nʋmɔŋ naadozo ɛnɩ ɩ-taa, ɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ ɩsɩɣnɩ-ɖʋ.

4. (a) Suwe Yehowa yɔɔdɩ Yuuda ñɩma mba paawɛ Izaayii alɩwaatʋ taa yɔ pɔ-yɔɔ, nɛ ɛbɛ ɛha nʋmɔʋ se pɩtalɩ-wɛ? (b) Lidaʋ tɔm ndʋ Yehowa kaaheyi mba paawɛ siɣsiɣ yɔ? (Izaayii 30:18, 19)

⁴ Izaayii ñʋʋ 30 ɖɩbazɩyɛ taa, Yehowa yɔɔdaa se Yuuda mba kɛ «piya nzɩ sɩkɛ yɔkɩyaa yɔ,» nɛ «patɩnɩɣ kɩwɛɛkɩm kɩwɛɛkɩm lɛɛbʋ yɔɔ.» Ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se: «Pɩkɛ ɛyaa samaɣ ŋga kaañaŋ yɔ, . . . piya nzɩ sɩtɩsɔɔlɩ welisuu [Yehowa] paɣtʋ yɔ.» (Iza. 30:1, 9) Ɛyaa kizaa se paawelisiɣ, pʋyɔɔ lɛ Izaayii heyi-wɛ se Yehowa kaɣ yebu nɛ asɛyʋʋ talɩ-wɛ. (Iza. 30:5, 17; Yer. 25:8-11) Pɩkɔm nɛ pɩtɛmna se Babilɔɔnɩ mba kpaɣ-wɛ nɛ pɛɖɛnɩ-wɛ yomiye taa. Paa mbʋ yɔ, ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nabɛyɛ kaawɛ Yuuda mba taa nɛ Izaayii kaawɛnɩ lidaʋ tɔm natʋyʋ se eheyiɣ-wɛ. Eheyi-wɛ se wiɖiyi Yehowa kaɣ-wɛ haʋ nʋmɔʋ nɛ papɩsɩ nɛ pacaɣ wezuu Izrayɛɛlɩ taa. (Kalɩ Izaayii 30:18, 19.) Nɛ mbʋ ɖeyi ɖeyi pɩlaba. Yehowa holi-wɛ Babilɔɔnɩ. Ɛlɛ pɩnzɩ sakɩyɛ ɖɛwa pʋcɔ nɛ Yehowa holi-wɛ. Tɔm ndʋ pɔyɔɔdaa se: «[Yehowa] ɖaŋaa se ɛna mɩ-pʋtɔdɩyɛ» yɔ, tɩwɩlɩɣ se alɩwaatʋ natʋyʋ kaɣ ɖɛʋ pʋcɔ nɛ poholi ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa mba. Toovenim taa lɛ, Izrayɛɛlɩ mba caɣ yomiye taa Babilɔɔnɩ pɩnzɩ 70 pʋcɔ nɛ paha mba pɩkazaa yɔ nʋmɔʋ se papɩsɩ Yeruzalɛm. (Iza. 10:21; Yer. 29:10) Alɩwaatʋ ndʋ papɩsɩ pɛ-ɛjaɖɛ taa yɔ, laŋwɛɛkɩyɛ ɛsɩtɛɣlɩm mbʋ petisaɣ yomiye taa yɔ, pɩpɩsɩ taa leleŋ ɛsɩtɛɣlɩm.

5. Izaayii 30:19 yeki se ɖa-taa ɛtɛmnɩ tɔm ndʋ?

⁵ Izaayii takayaɣ taa tɔm tʋnɛ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ sɔnɔ. Tɩtɔŋ se: «Ŋtɩɩmakɩ kubuka lɛ, ɛkaɣ ña-pʋtɔdɩyɛ naʋ.» (Iza. 30:19) Izaayii yeba nɛ ɖa-taa tɛ se alɩwaatʋ ndʋ ɖɩmakɩ kubusi se Yehowa ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɛkaɣ-ɖʋ welisinuu camɩyɛ nɛ ɛkaɣ cosuu ɖa-adɩma yɔɔ lɛɛ lɛɛ. Izaayii sɔzaa se: «Ɛtɩɩnɩɣ ña-taŋ lɛ, ɛkaɣ-ŋ cosuu.» Laŋɩyɛ hɛzʋʋ tɔm tʋnɛ, tɩtɔzʋʋ-ɖʋ se ɖa-Caa sɔɔlaa se ɛsɩnɩ mba pɔpɔzʋʋ-ɩ se ɛsɩnɩ-wɛ yɔ. Ɛɛɛ, pɩɩlakɩ-ɩ lɛɛ lɛɛ se ɛsɩnɩ-wɛ. Ye ɖɩsɩm tɔm ndʋ yɔ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ taa leleŋ.

6. Ɛzɩma tɩyɛ tɔm ndʋ Izaayii mawa yɔ tɩwɩlɩɣ se Yehowa welisiɣ paa ɛ-sɛyʋ weyi lɛ ɛ-adɩma?

⁶ Tɔm ndʋ ɖɔɖɔ mayaɣ ŋga kɛkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ ɖa-adɩma yɔɔ? Yehowa welisiɣ ɖa-taa paa anɩ lɛ ɛ-adɩma camɩyɛ. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ mbʋ? Tɔm pee wena palabɩnɩ tʋmɩyɛ Izaayii ñʋʋ 30 ɖɩbazɩyɛ taa yɔ, awɩlɩɣ se Yehowa yɔɔdaɣnɩ ɛ-samaɣ kpeekpe na. Ɛlɛ kalɩtʋ 19 taa, ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pee wena yɔ, awɩlɩɣ se ɛyɔɔdaɣnɩ pa-taa paa weyi lɛ kʋɖʋm kʋɖʋm. Izaayii mawa se: «Ŋŋkaɣ tasʋʋ wiu kaaʋ»; «ɛkaɣ ña-pʋtɔdɩyɛ naʋ»; «ɛkaɣ-ŋ cosuu.» Ɛzɩ caja kʋsɔɔlʋ yɔ, Yehowa eeheyiɣ ɛ-pɩyalʋ yaa ɛ-pɛlɛ weyi pitibi-i yɔɔɔ yɔ kpa se: «Pɩwɛɛ se ŋwɛɛ ɖoŋ ɛzɩ ña-ɖalʋ, ñɔ-kɔɔ, yaa ɛzɩ ñe-neu yɔ.» Ɛlɛ, ɛmaɣzɩɣ ɖa-taa paa weyi  lɛ ɛ-yɔɔ nɛ ewelisiɣ ɖa-adɩma camɩyɛ.—Keɣa 114:1; Iza. 57:15.

7. Ɛzɩma Izaayii nɛ Yesu pawɩlaa se pɩcɛyaa se ɖɩtɩmɩɣ kaahɛzaɣ?

⁷ Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kaɖɛ naɖɩyɛ nɛ ɖɩtɩmnɩ Yehowa nɛ ɖiheyi-i ɖɩ-tɔm yɔ, pɩtɩla kajalaɣ taa lɛ, ɛhaɣ-ɖʋ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ɖʋ se pɩsa nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ. Nɛ ye kaɖɛ nɖɩ ɖɩɩtɛŋ lɛɛ lɛɛ ɛzɩ ɖɩɩmaɣzʋʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩpɔzɩ Yehowa tam sakɩyɛ se ɛha-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ. Mbʋ eseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩla. Tɔm ndʋ Izaayii yɔɔdaa yɔ, tɩñɩkɩɣ niye tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Ɩtaaha [Yehowa] hɛzɩyɛ.» (Iza. 62:7; nwt) Pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe? Pɩwɛɛ se ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa kaahɛzaɣ nɛ pɩwɛɛ ɛzɩ ɖiiyeki-i se ɛhɛzɩ yɔ. Tɔm ndʋ Izaayii yɔɔdaa yɔ, tɩtɔzʋʋ-ɖʋ kɩɖaŋ weyi ɩ-tɔm Yesu yɔɔdaa nɛ itukuuni adɩma nɛ ɩwɛ Luka 11:8-10, 13 taa yɔ ɩ-yɔɔ. Masɩ nzɩ sɩ-taa, Yesu seɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩtɩmɩɣ «kaahɛzaɣ» nɛ ‘ɖɩwɛɛ pɔzʋʋ’ yɔɔ se Ɛsɔ ɛha-ɖʋ fezuu kiɖeɖeu. Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖitendi Yehowa se eɖiyi-ɖʋ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ nɛ ɖɩkpakɩɣ lɩmaɣza kɩbana.

8. Caanaʋ taa, ɛzɩma tɔm ndʋ tɩwɛ Izaayii 30:20, 21 taa yɔ tɩlaba?

⁸ Kalɩ Izaayii 30:20, 21. Alɩwaatʋ ndʋ Babilɔɔnɩ sɔɔjanaa cɔ Yeruzalɛm nɛ pata nɛ pɩla pɩnaɣ kʋɖʋmaɣ nɛ hɔɔlʋʋ yɔ, kʋñɔŋ ŋgʋ samaɣ tɔwaa yɔ kɩpɩsaa nɛ kɩmalɩnɩ-kɛ ɛzɩ tɔɔnaɣ nɛ lɩm yɔ. Ɛlɛ ɛzɩ kalɩtʋ 20 nɛ 21 yɔɔdʋʋ yɔ, Yehowa labɩ Izrayɛɛlɩ mba tamaɣ se ye pekpiɖaa nɛ pɛlɛɣzɩ pa-lakasɩ yɔ, ɛnʋ kaɣ kɔm nɛ ɛya pa-ñʋʋ. Izaayii ya Yehowa se ‘Pa-Wɩlɩyʋ’ nɛ eheyi-wɛ se Yehowa kaɣ-wɛ wɩlʋʋ ɛzɩma pɛsɛɛ-ɩ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ. Tɔm ndʋ, tɩlabɩ alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ holi Yuuda mba yomiye taa yɔ. Yehowa wɩlaa se ɛkɛ pa-Wɩlɩyʋ Sɔsɔ, nɛ eɖiyi ɛ-samaɣ nɛ kaɖaɣnɩ paɣzʋʋ kele kele Ɛsɔ sɛtʋ. Ða-taa wɛ leleŋ pɩdɩɩfɛyɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa kɛnɩ ɖa-Wɩlɩyʋ Sɔsɔ sɔnɔ.

9. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣnɩ sɔnɔ nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ yɔ, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ ŋgʋ?

⁹ Masɩ nzɩ sɩ-taa, Izaayii yɔɔdʋʋ se ɖɩwɛ ɛzɩ sukulibiya yɔ, nɛ Yehowa wɛɛ nɛ ɛtɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ naalɛ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ tɔm. Kajalaɣ taa lɛ, Izaayii yɔɔdaa se: «Ñɛ-ɛsa kaɣ naʋ ñɔ-lɔŋ wɩlɩyʋ.» Kɩɖaʋ ŋgʋ kɩ-taa, Izaayii yɔɔdʋʋ se Yehowa kɛ Wɩlɩyʋ nɛ ɛsɩŋ e-sukulibiya ɛsɩndaa. Pɩkɛnɩ-ɖʋ waɖɛ sɔsɔɖɛ se Yehowa wɩlɩɣ-ɖʋ tɔm sɔnɔ. Ɛzɩma tɩyɛ Yehowa wɩlɩɣ-ɖʋ tɔm? Ɛtɩŋɩɣnɩ ɛ-ɛgbɛyɛ yɔɔ. Ðɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ siŋŋ se Yehowa tɩŋɩɣnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ camɩyɛ! Lɔŋ weyi ɛtɩŋɩɣnɩ ɖe-kediɣzisi, ɖe-kigbeɣliŋ, ɖa-takayɩsɩ, JW Tɔm Ðɩyɔɔdɩyɛ yɔɔ ɖʋtʋ nɛ nʋmɔŋ lɛɛŋ yɔɔ nɛ ɛtasɩɣ-ɖʋ yɔ, ɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ kala taa nɛ taa leleŋ.

10. Pɔyɔɔdʋʋ se ɖɩnɩɣ ‘nɔɔ nakɛyɛ ɖe-siɣye wayɩ’ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

 ¹⁰ Izaayii yɔɔdɩ nʋmɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ yɔ kɩ-tɔm. Ɛyɔɔdaa se: «Ɩkaɣ nɩʋ nɔɔ nakɛyɛ mi-siɣye wayɩ.» Cɩnɛ lɛ, nayʋ Izaayii yɔɔdaa se Yehowa wɛ ɛzɩ wɩlɩyʋ kɩbanʋ weyi ɛwɛɛ nɛ ɛɖɔŋ sukulibiya wayɩ nɛ ɛwɩlɩɣ-sɩ nʋmɔʋ ŋgʋ pɩwɛɛ se sɩtɩŋ yɔ nɛ eɖiyiɣ-sɩ. Sɔnɔ ɖɩnɩɣ Ɛsɔ nɔɔ nɛ ɖe-siɣye wayɩ. Ɛzɩma tɩyɛ? Ɛsɔ fezuu ɖiyaa nɛ pama ɛ-tɔm Bibl taa ɖooo lɔŋ pʋcɔ pɩtalɩɣ sɔnɔ. Ye mbʋ, alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkalɩɣ Bibl yɔ, pɩwɛ ɛzɩ ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩnɩɣ Ɛsɔ nɔɔ nɛ ɖe-siɣye wayɩ yɔ.—Iza. 51:4.

11. Pɩsa nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ taa leleŋ lɛ, nɩŋgbanzɩ nzɩ pɩwɛɛ se ɖɩkpɛzɩ, nɛ ɛbɛ lɩɣ pɩ-taa?

¹¹ Yehowa tɩŋɩɣnɩ ɛ-ɛgbɛyɛ nɛ ɛ-Tɔm yɔɔ nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ pɩwazɩ-ɖʋ camɩyɛ? Yʋsɩ se tɔm ndʋ Izaayii yɔɔdaa yɔ tɩwɛnɩ hɔɔlɩŋ naalɛ. Kajalaɣ lɛ, «nʋmɔʋ kɔyɔ.» Nabʋlɛ lɛ «ɩtɩŋ-kʋ.» (Iza. 30:21) Ye ɖɩtɩlɩ «nʋmɔʋ» yɔ, pi-ɖeke pɩtɩmaɣ. Pɩpɔzʋʋ ɖɔɖɔ se ‘ɖɩtɩŋ-kʋ.’ Yehowa Tɔm nɛ ɛzɩma ɛ-ɛgbɛyɛ lɩzɩɣ-ɖʋ tɩ-taa yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ mbʋ Yehowa sɔɔlaa se ɖɩla yɔ. Ðɩkpɛlɩkɩɣ ɖɔɖɔ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩɖɔ tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ. Pɩsa nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ Yehowa sɛtʋ taa nɛ taa leleŋ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩkpɛzɩ nɩŋgbanzɩ nzɩ sɩ-naalɛ. Pi-ɖeke pɩpɩzɩɣna nɛ piyele nɛ ɖa-taa tɛ se Yehowa kaɣ-ɖʋ wazʋʋ.

12. Ɛzɩ Izaayii 30:23-26 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛzɩma Yehowa wazɩɣ ɛ-samaɣ?

¹² Kalɩ Izaayii 30:23-26. Natʋ tɔm ndʋ, ɛzɩma tɩlabɩ Yuuda ñɩma mba palɩnɩ Babilɔɔnɩ yomiye taa nɛ papɩsɩ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ taa yɔ pɔ-hɔɔlʋʋ taa? Pehiɣ wazasɩ sakɩyɛ tomnaɣ yɔɔ nɛ fezuu taa. Yehowa wazɩ ɛ-samaɣ tomnaɣ yɔɔ nɛ ɛha-kɛ tɔɔnaɣ sakɩyɛ. Ɛlɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɛha-kɛ fezuu taa tɔɔnaɣ sakɩyɛ nɛ eyele nɛ kaɖaɣnɩ-ɩ paɣzʋʋ sɛʋ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Ɛzɩma Yehowa wazɩ ɛ-samaɣ fezuu taa alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, wiɖiyi ɛtaawazɩtɩ-kɛ mbʋ. Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ kalɩtʋ 26 taa yɔ, Yehowa ha-wɛ ñalɩmɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ, pʋ-tɔbʋʋ se ɛsɩnɩ-wɛ nɛ panɩɩ ɛ-Tɔm taa nɛ pɩkɩlɩ. (Iza. 60:2) Ɛzɩma Yehowa wazɩ ɛ-sɛyaa yɔ, pɩsɩnɩ-wɛ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ-ɩ nɛ taa leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ «pa-laŋɩyɛ taa nɛ leleŋ.»—Isa. 65:14.

13. Natʋ tɔm ndʋ tɩyɔɔdaɣ se pakaɣ ɖaɣnʋʋ paɣzʋʋ Ɛsɔ sɛʋ ɛzɩ pɩmʋnʋʋ yɔ, ɛzɩma tɩlabɩ ɖa-alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-taa?

¹³ Natʋ tɔm ndʋ tɩyɔɔdaɣ se pakaɣ ɖaɣnʋʋ paɣzʋʋ Ɛsɔ sɛʋ ɛzɩ pɩmʋnʋʋ yɔ, ɛzɩ titukuuni-ɖʋ sɔnɔ? Ɛɛɛ. Ɛzɩma tɩyɛ? Kpaɣnɩ pɩnaɣ 1919, ɛyaa miiliyɔɔwaa sakɩyɛ lɩ Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ, pʋ-tɔbʋʋ se ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ  agbaa kɩgbɛndʋʋ yomiye taa. Lone nɖɩ ɖɩ-taa peɖiyi-wɛ nɛ powona yɔ, ɖɩkɩlɩ ɖeu Lidaʋ Tɛtʋ ndʋ tɩ-taa paaɖiyi Izrayɛɛlɩ mba nɛ powona yɔ. Peɖiyi-wɛ nɛ powoni fezuu taa paradisuu taa. (Iza. 51:3; 66:8) Ɛbɛ fezuu taa paradisuu ŋgʋ kɩkɛnaa?

14. Ɛbɛ fezuu taa paradisuu kɛnaa, nɛ sɔnɔ mba wɛ kɩ-taa? (Cɔnɩ tɔm tɔbʋʋ.)

¹⁴ Kpaɣnɩ pɩnaɣ 1919 lɛ, patam numwaa taa wɛ leleŋ se pɛwɛ fezuu taa paradisuu taa. b Alɩwaatʋ wɛɛ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, «heŋ lɛɛŋ», pʋ-tɔbʋʋ se mba pɛwɛnɩ lidaʋ se pakaɣ caɣʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ, pasʋ ɖɔɖɔ fezuu taa ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa, nɛ pehikiɣ Yehowa wazasɩ sakɩyɛ.—Yoh. 10:16; Iza. 25:6; 65:13.

15. Le fezuu taa paradisuu wɛɛ?

¹⁵ Sɔnɔ, le fezuu taa ɛjaɖɛ yaa paradisuu ŋgʋ kɩwɛɛ? Papɩzɩɣ nɛ pana Yehowa sɛyaa tɛtʋ hɔɔlɩŋ tɩŋa taa. Pʋyɔɔ lɛ, fezuu taa paradisuu ŋgʋ kɩ-taa pɛwɛɛ yɔ, kɩwɛ ɖɔɖɔ ɛjaɖɛ hɔɔlɩŋ tɩŋa taa. Ye mbʋ, sɔnɔ paa ɖɩtɩɩwɛ le tɛtʋ yɔɔ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɛ fezuu taa paradisuu ŋgʋ kɩ-taa mba ye ɖiwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖʋʋ nesi toovenim Ɛsɔ sɛtʋ nɛ kpekpeka yɔ.

16. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩnaɣ fezuu taa paradisuu kajʋka?

¹⁶ Pɩsa nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛ fezuu taa paradisuu taa lɛ, mbʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ lɛ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ yɔɔ. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ, ye ɖɩkaŋ ɖa-lɩmaɣza ɖo-koobiya wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ nɛ ɖɩɩkaŋ-yɛ pɛ-ɛjandʋ yɔɔ yɔ. (Yoh. 17:20, 21) Ɛbɛ yɔɔ pɩ-tɔm cɛyɩ siŋŋ? Iyele nɛ ɖɩkpaɣ kɩɖaʋ kʋnɛ: Pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩna tɩŋ kɩbaŋ ndɩ ndɩ kaɖaɣ kɩbaŋa nakɛyɛ taa. Mbʋ ɖɔɖɔ, sɔnɔ ɛyaa ndɩ ndɩ wɛnɩ ɖa-agbaa taa nɛ papɩzɩɣ nɛ pakpaɣ-wɛ nɛ pamaɣzɩnɩ tɩŋ ndɩ ndɩ. (Iza. 44:4; 61:3) Pɩcɛyaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩka ɖa-lɩmaɣza ɛzɩma «laʋ» wɛ kajʋka yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩtaakam-yɛ «tɩŋ» weyi ɩñɔtɩnɩ-ɖʋ yɔ ɛ-ɛjandʋ yɔɔ. Nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kɛwɛ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa yɔ, keyeba nɛ ɛgbɛyɛ wɛɛ kajʋka nɛ pɩtɩpɔzɩ se ɖiyele nɛ ɖa-maɣmaɣ ɖɛ-ɛjandʋ yaa ɛgbɛyɛ taa mba lalaa  ɛjandʋ kɛzɩ ɖa-lɩmaɣza nɛ ɖɩɩnaɣ kajʋka ŋga.

17. Ɛbɛ ɖa-taa paa anɩ pɩzɩɣ ɛla nɛ ɛɖʋ nesi nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kɛwɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ?

¹⁷ Ɛbɛ ɖa-taa paa anɩ pɩzɩɣ ɛla nɛ ɛɖʋ nesi nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ ye ɖɩkɛ laŋhɛzɩyɛ ñɩnɩyaa yɔ. (Mat. 5:9; Roma 12:18) Alɩwaatʋ ndʋ payɩ ɖɩñakɩ pana se ɖiyele nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ ɛgbɛyɛ taa mba lalaa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩɖʋʋ nesi se fezuu taa paradisuu ɛwɛɛ kajʋka nɛ pɩkɩlɩ. Ðɩtaasɔɔ se mba payɩ pɛwɛ fezuu taa paradisuu taa yɔ, Yehowa hɔmnɩ-wɛ nɛ ɛkɔnɩ kele kele Ɛsɔ sɛtʋ taa. (Yoh. 6:44) Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Yehowa taa lakɩ leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛnaɣ-ɖʋ ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩñakɩ pana se ɖiyele nɛ laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ ŋga kɛwɛ ɛ-sɛyaa hɛkʋ taa yɔ kɛcɛyɩsɩ nɛ pɩkɩlɩ yɔ! Kamʋ ñɩm siŋŋ ɛ-ɛsɩndaa.—Iza. 26:3; Agee 2:7.

18. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩmaɣzɩɣ ɛbɛ yɔɔ ɖoŋ ɖoŋ, nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩlakɩ mbʋ?

¹⁸ Yehowa haɣ ɛ-sɛyaa wondu kɩbandʋ sakɩyɛ. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ tɩwazɩ-ɖʋ nɛ pɩkɩlɩ? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ tɔm ndʋ ɖɩkalɩɣ Ɛsɔtɔm nɛ ɖɛ-ɛgbɛyɛ takayɩsɩ taa yɔ tɩ-yɔɔ siŋŋ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ Krɩstʋ mba wɛtʋ kɩbandʋ. Nɛ wɛtʋ ndʋ, tiseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩwɩlɩ ɖama «koobiye sɔɔlɩm» nɛ ‘ɖɩsɔɔlɩ ɖama nɛ sɔɔlɩm sɔsɔm’ ɛgbɛyɛ taa. (Roma 12:10) Ye ɖɩmaɣzɩɣ wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ lɛɛlɛɛyɔ yɔ sɩ-yɔɔ yɔ, piyeki nɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ ɖɩcɛyɩsɩ nɛ pɩkɩlɩ. Nɛ ye ɖɩmaɣzɩɣ wazasɩ nzɩ Yehowa ñɔɔzaa nɛ ɛsɩɩ-ɖʋ yɔ sɩ-yɔɔ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se lidaʋ ŋgʋ ɖɩwɛna se ɖɩkaɣ-ɩ sɛʋ tam yɔ, kɩkɛ pʋyʋ keekee ɖɛ-ɛsɩndaa. Pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa nɛ taa leleŋ lɛɛlɛɛyɔ.

19. (a) Ɛzɩ Izaayii 30:18 yɔɔdʋʋ yɔ, tɔm ndʋ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛmna? (b) Ɛbɛ kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ taa leleŋ?

¹⁹ Yehowa kaɣ ‘kʋyʋʋ’ nɛ ɛlʋ ɖɔ-yɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ɛɖɩzɩɣ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ yɔ. (Iza. 30:18) Ða-taa tɛma se Yehowa «Ɛsɔ kɛ Kɩbaɣlʋ weyi ɛhʋʋ tɔm siɣsiɣ yɔ;» pʋyɔɔ lɛ, ɛɛkaɣ haʋ Sataŋ ɛjaɖɛ nʋmɔʋ se ɖɩwɛɛ nɛ pɩcɛzɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ. (Iza. 25:9) Ða nɛ Yehowa ɖɩɖʋ suuɖu nɛ ɖɩɖaŋ se ñʋʋ yabʋ kɩyakʋ ŋgʋ kɩtalɩ. Pʋcɔ nɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩtalɩ lɛ ɖɩwɛnɩ waɖɛ se ɖɩtɩmɩ, ɖɩkpɛlɩkɩ Ɛsɔtɔm nɛ ɖɩɖɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ yɔ sɩ-yɔɔ. Ðɩtɛm ɖa-taa se ɖiwoki pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩkpaɣ waɖɛ nɖɩ se ɖɩmʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ nɛ taa leleŋ ɛ-sɛtʋ taa.