1. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ akpadɩyaa cɔlɔ?

 PƖPƆZƲƲ ɖa-tɩŋa payɩ lɔŋ tasʋʋ se pɩsa nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza wena a-tɔm cɛyaa yɔ ɖe-wezuu caɣʋ taa. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ lɔŋ tasʋʋ mbʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ Krɩstʋ ñɩma lalaa mba papɩ fezuu taa yɔ pɔ-cɔlɔ. Ye ɛyaa mba pakɩlɩ-ɖʋ pɩnzɩ yɔ, pɩfɛyɩ se ɖɩmaɣzɩ se pɔ-lɔŋ tasʋʋ ɛɛwazɩɣ-ɖʋ sɔnɔ. Yehowa sɔɔlaa se ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ akpadɩyaa cɔlɔ. Pacaɣ wezuu alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ-ɖʋ, piyeba nɛ pɛkpɛlɩkɩ lɔŋ pe-wezuu caɣʋ taa, pɛwɛɛnɩ tɔm taa nɩʋ lɛɣtʋ nɛ lɔŋsɩnɖɛ.—Yɔɔb 12:12.

2. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

² Bibl alɩwaatʋ taa, Yehowa kaatɩŋnɩ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔɔ nɛ ɛkpazɩ ɛ-samaɣ ɖoŋ nɛ eɖiyi-kɛ. Iyele nɛ ɖɩna Moyizi, Daviid nɛ apostoloo Yohanɛɛsɩ pa-kɩɖaŋ. Pataacaɣ wezuu alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ taa, nɛ pataawɛɛ wɛtʋ kʋɖʋmtʋ taa. Paawɛ pe-wezuu caɣʋ tɩnaɣ yɔɔ lɛ, patasɩ lɔŋ kɩbaŋ ɛyaa mba patɩtalɩ pa-pɩnzɩ yɔ. Abalaa akpadɩyaa mba, pa-taa paa weyi yɔɔdaa se pɩcɛyaa se ɖɩɖɔ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ. Yehowa yeba nɛ pama pɔ-tɔm ndʋ Bibl taa se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ tɩ-taa. Paa ɖɩkɛ evebu yaa akpadɩyʋ yɔ, ye ɖɩtazɩɣ pɔ-lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩ-taa yɔ, pɩwazɩɣ-ɖʋ. (Roma 15:4; 2 Tim. 3:16) Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ tazʋʋ tɔm kɛdɛzaɣ ñɩndʋ ndʋ abalaa akpadɩyaa mba pa-naadozo  pɔyɔɔdaa yɔ tɩ-taa, nɛ ɖɩna lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɔm ndʋ tɩ-taa yɔ.

‘ŊKAƔ CAƔƲ WEZUU NƐ PILEÐI’

3. Tʋma wena Moyizi labɩ Ɛsɔ nɛ ɛ-samaɣ?

³ Moyizi sɛ Yehowa nɛ ɛ-laŋɩyɛ pilim. Ɛɛkɛ nayʋ, tɔm hʋyʋ, sɔɔjanaa ñʋʋdʋ nɛ tɔm mayʋ. Moyizi kpɛlɩkɩ lɔŋ sakɩyɛ e-wezuu caɣʋ taa. Eɖiyi Izrayɛɛlɩ samaɣ nɛ ɛlɩzɩ-kɛ yomiye taa Ejipiti, nɛ ɛɛnanɩ ɛ-ɛsa Yehowa piti lakasɩ sakɩyɛ. Yehowa tɩŋnɩ ɛ-yɔɔ nɛ ɛma Bibl taa kajalaɣ takayɩsɩ 5, Keɣa 90 nɛ pɩtɩla Keɣa 91. Pɩtɩla, ɛnʋ manɩ ɖɔɖɔ Yɔɔb takayaɣ.

4. Mba Moyizi kpazɩ ɖoŋ, nɛ ɛbɛ yɔɔ?

⁴ Pɩɩkazɩ pazɩ se Moyizi ɛsɩ lɛ, ekpeɣli Izrayɛɛlɩ mba tɩŋa se ɛtɔzɩ-wɛ mbʋ mbʋ Yehowa laba nɛ pana pe-wezuu caɣʋ taa yɔ pɩ-yɔɔ; alɩwaatʋ ndʋ lɛ, ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 120. Mba pewelisini-i yɔ, pa-taa nabɛyɛ kaana maamaaci lakasɩ sakɩyɛ nzɩ Yehowa kaalaba pe-evebitu taa yɔ nɛ ɛzɩma ɛɛhɔm Ejipiti mba nɩŋgbaŋʋʋ yɔ. (Ejl. 7:​3, 4) Teŋgu kɩsɛɛmʋʋ kaatayɩ nabʋlɛ nɛ pɔɖɔ kɩ-taa, nɛ paana ɛzɩma Yehowa ɖɩzɩ Farawɔɔ nɛ ɛ-sɔɔjanaa yɔ. (Ejl. 14:​29-31) Paawɛ kañɩmbusuu taa lɛ, Yehowa kaakandɩyɩ pɔ-yɔɔ nɛ ɛcɔnɩ pɔ-yɔɔ. (Wp. 8:​3, 4) Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, Izrayɛɛlɩ mba caɣ sʋʋ Lidaʋ Tɛtʋ taa. Pʋyɔɔ lɛ pʋcɔ nɛ Moyizi sɩ lɛ, ɛɛsɔɔlaa se ɛkpazɩ samaɣ ɖoŋ. a

5. Moyizi kɛdɛzaɣ tɔm ndʋ tɩwɛ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 30:​19, 20 taa yɔ, tiyeba se Izrayɛɛlɩ mba taa ɛtɛmnɩ tɔm ndʋ?

⁵ Tɔm ndʋ Moyizi yɔɔdaa? (Kalɩ Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 30:​19, 20.) Ɛtɔzɩ Izrayɛɛlɩ mba se lidaʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ ɖaŋ-wɛ nɛ ɛsɩndaa. Yehowa wazɩɣ-wɛ nɛ pacaɣ wezuu alɩwaatʋ sakɩyɛ tɛtʋ ndʋ ɛlabɩ-wɛ tamaɣ se ɛcɛlɩɣ-wɛ yɔ tɩ-taa. Nɛ tɛtʋ ndʋ, tɩɩwɛ kajʋka nɛ tɩlʋlʋʋ tɔɔnasɩ sakɩyɛ. Moyizi kɛdɩ-wɛ tɩ-tɔm se: «Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa wɛ tɛtʋ sɔsɔtʋ nɛ kɩbandʋ ndɩ ndɩ ndʋ ɩtɩma yɔ, ɖɩsɩ nzɩ wondu kɩbandʋ ndɩ ndɩ su sɩ-taa yɔ, wondu ndʋ ɩtɩla tʋmɩyɛ naɖɩyɛ pʋcɔ nɛ ihiɣ-tʋ yɔ, lɔkɔnaa mba itihuyi yɔ nɛ viiñi hayɩm nɛ oliivi tɩŋ weyi ɩtɩsɔ yɔ.»—Wp. 6:​10, 11.

6. Ɛbɛ yɔɔ Ɛsɔ ha nʋmɔʋ ajɛɛ lɛɛna se awa Izrayɛɛlɩ mba?

⁶ Moyizi paɣ ɖɔɖɔ Izrayɛɛlɩ mba. Pɩsa nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pacaɣ tɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se paña Yehowa paɣtʋ. Moyizi seɣti-wɛ se pewelisini Yehowa nɛ ‘pɔñɔɔnɩ-ɩ cɩŋ cɩŋ,’ nɛ pɩwɩlɩ se ‘palɩzɩ wezuu.’ Ɛlɛ Izrayɛɛlɩ mba tɩña Yehowa. Pʋyɔɔ pʋwayɩ, Yehowa ha nʋmɔʋ Asiirii mba nɛ Babilɔɔnɩ mba se pawabɩ-wɛ nɛ pakpaɣ-wɛ nɛ powoni yomiye taa.—2 Awi. 17:​6-8, 13, 14; 2 Kro. 36:​15-17, 20.

7. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɔm ndʋ Moyizi yɔɔdaa yɔ tɩ-taa? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

⁷ Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Ñamtʋ yakɩ ɖa-ñʋʋ. Ɛzɩ Izrayɛɛlɩ mba kaañɔtɩnʋʋ lidaʋ tɛtʋ kpam yɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩñɔtɩnɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ nɖɩ Yehowa labɩ-ɖʋ ɖɩ-tamaɣ yɔ kpam. Pɩkazɩ pazɩ lɛ, tɛtʋ kaɣ ɖaɣnʋʋ pɩsʋʋ paradisuu. (Iza. 35:1; Luka 23:43) Sataŋ nɛ ɛ-aleewaa paakaɣ tasʋʋ wɛʋ. (Natʋ 20:​2, 3) Cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ ɛɛkaɣ tasʋʋ wɛʋ se tiposi ɛyaa nɛ Yehowa. (Natʋ 17:16) Ɛyaa kominawaa ɩɩtasɩɣ wɛʋ se pawɩlɩ ñaŋ mba pɔ-yɔɔ pɔtɔkɩ kewiyitu yɔ. (Natʋ 19:​19, 20) Kañatʋ tɩnaa ɩɩkaɣ wɛʋ paradisuu taa. (Keɣ. 37:​10, 11) Paa le, ɛyaa tɩŋa kaɣ ñam Yehowa paɣtʋ, nɛ pɩkaɣ yebu nɛ ɛyaa wɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ laŋhɛzɩyɛ taa. Ɛyaa kaɣ ɖama sɔɔlʋʋ nɛ pataa ɖama liu. (Iza. 11:9) Pɩkɛnɩ  lidaʋ kɩbaŋʋ kpem. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ye ɖɩñaŋ Yehowa yɔ, pɩtɩkɛ pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ ɖɩkaɣ caɣʋ wezuu paradisuu taa tɛtʋ yɔɔ, ɛlɛ ɖɩkaɣ caɣʋ wezuu tam tam.—Keɣ. 37:29; Yoh. 3:16.

8. Ɛzɩma wezuu maatɛŋ lidaʋ sɩnɩ Ɛsɔtɔm tiyiyu nɔɔyʋ? (Yuudi 20, 21)

⁸ Ye ɖiwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ wezuu maatɛŋ tamaɣ ŋga Ɛsɔ labɩ-ɖʋ yɔ kɔ-yɔɔ yɔ, ɖɩkaɣ sɔɔlʋʋ se ɖɩñɔɔnɩ-ɩ paa kaɖɛ nɖɩ ɖɩtɩɩkataa yɔ. (Kalɩ Yuudi 20, 21.) Tamaɣ ŋga, kapɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ kaha-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ ɖɛ-ɛjandʋ. Ɛsɔtɔm tiyiyu nɔɔyʋ labɩ ɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ Afrika taa pɩnzɩ sakɩyɛ. Ɛlʋkaɣnɩ ɛjandʋ natʋyʋ, ɛyɔɔdaa se: «Menɖiɣzinaa se ye mantɩña Yehowa yɔ, maapɩzɩɣ nɛ mancaɣ wezuu tam tam paradisuu taa. Pɩsɩnɩ-m nɛ mowolo pɩ-yɔɔ nɛ malʋkɩnɩ mɛ-ɛjandʋ nɛ mantɩmɩɣnɩ Yehowa siŋŋ tɩ-yɔɔ. Ɛsɩnɩ-m nɛ manpɩzɩ nɛ mawabɩ-tʋ.»

«PƖKAƔ-Ŋ ÐENUU»

9. Kala wena Daviid katɩ e-wezuu caɣʋ taa?

⁹ Daviid kaakɛ wiyaʋ sɔsɔ nɔɔyʋ. Ɛɛkɛ ɖɔɖɔ minziiki maɖʋ, koosi mayʋ, you laɖʋ nɛ nayʋ. Ɛɛkatɩ kala sakɩyɛ. Pɩɩwɛɛ se ese pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛya e-wezuu ñʋʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Wiyaʋ Sɔɔlɩ sʋsaɣ-ɩ. Daviid pɩsɩ wiyaʋ lɛ, pɩɩwɛɛ se ɛtasɩ seu nɛ ɛya e-wezuu ñʋʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛ-pɩyalʋ Absalɔm ñɩnaɣ se ɛmʋ kewiyitu yɔ. Paa Daviid kaakatɩ kala nɛ ɛlʋkɩnɩ ɛ-ɛjandʋ ɖɔɖɔ yɔ, ɛɛwɛ siɣsiɣ Yehowa ɛsɩndaa nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛ-sɩm wiye. Yehowa yɔɔdɩ ɛ-tɔm se: «Ɛkɛ ɛyʋ weyi ɛ-tɔm kɛdɩnɩ-m yɔ.» Ye mbʋ, pɩmʋnaa se ɖiwelisi Daviid lɔŋ tasʋʋ.—Tʋma 13:22; 1 Awi. 15:5.

10. Ɛbɛ yɔɔ Daviid tasɩ lɔŋ ɛ-pɩyalʋ Salomɔɔ?

¹⁰ Iyele nɛ ɖɩna lɔŋ weyi Daviid tasɩ ɛ-pɩyalʋ Salomɔɔ weyi ɛkaɣ kewiyitu tɔɔʋ ɛ-sɩm wayɩ yɔ. Yehowa lɩzɩ Salomɔɔ se ɛma templo ŋgʋ kɩ-taa ɛyaa pɩzɩɣ nɛ pɛsɛɛ-ɩ yɔ. (1 Kro. 22:5) Salomɔɔ kaɣaɣ katʋʋ kala. Suwe Daviid heyi-i? Iyele nɛ ɖɩna.

11. (a) Ɛzɩ 1 Awiya 2:​2, 3 yɔɔdʋʋ yɔ, lɔŋ weyi Daviid tasɩ Salomɔɔ? (b) Nɛ ɛbɛ laba alɩwaatʋ ndʋ Salomɔɔ ñaŋaɣ Yehowa yɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹¹ Tɔm ndʋ Daviid yɔɔdaa? (Kalɩ 1 Awiya 2:​2, 3.) Daviid heyi ɛ-pɩyalʋ se ye ɛñaŋ Yehowa yɔ, pɩkaɣ-ɩ ɖenuu e-wezuu caɣʋ taa. Nɛ piiɖeni Salomɔɔ siŋŋ pɩnzɩ sakɩyɛ. (1 Kro. 29:​23-25) Ɛma templo kɩbaŋʋ, ɛma Bibl taa takayɩsɩ nasɩyɩ, nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ tɩ-taa natʋyʋ Bibl hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa. Lɔŋsɩnɖɛ nɛ ñɩm mbʋ ɛɛwɛna yɔ piyeba nɛ ɛ-hɩɖɛ sɛɛ. (1 Awi. 4:34) Ɛlɛ ɛzɩ Daviid yɔɔdʋʋ yɔ, ye Salomɔɔ ɛñaŋ Ɛsɔ Yehowa yɔ, pi-ɖeke pɩkaɣnɩ yebu nɛ piɖeni-i. Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se pʋwayɩ, Salomɔɔ kɔm nɛ ɛpaɣzɩ ɛsɔnaa lalaa sɛʋ. Pɩtaakɛdɩnɩ Yehowa, piyeba nɛ eyele haʋ Salomɔɔ lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩsɩɣaɣnɩ-ɩ se eɖiyi samaɣ nɛ siɣsiɣ wɛtʋ nɛ ɛlabɩ-kɛ camɩyɛ lakasɩ yɔ.—1 Awi. 11:​9, 10; 12:4.

12. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɔm ndʋ Daviid yɔɔdaa yɔ tɩ-taa?

 ¹² Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Ñamtʋ yeki se piɖeni-ɖʋ. (Keɣ. 1:​1-3) Pɩkɛ toovenim se Yehowa tɩlabɩ-ɖʋ tamaɣ se ɛhaɣ-ɖʋ ñɩm nɛ hɩɖɛ sɛʋ ɛzɩ ɛhaʋ Salomɔɔ yɔ. Ɛlɛ ye ɖɩñaŋ Ɛsɔ yɔ, ɛkaɣ-ɖʋ haʋ lɔŋsɩnɖɛ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana. (Adu. 2:​6, 7; Yak. 1:5) Ɛ-paɣtʋ kila pɩzɩɣ nɛ aɖiyi-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩcaɣ kpaɣʋ lɩmaɣza tʋmɩyɛ, sukuli labʋ, liidiye ñɩnʋʋ nɛ aleɣya pɔ-hɔɔlʋʋ taa yɔ. Ye ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɖɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ, pɩkaɣ kandɩyʋʋ ɖɔ-yɔɔ se ɖɩtaala mbʋ pɩkɔŋnɩ kaɖɛ ɖa nɛ ɩ ɖa-taabalɩyɛ nɛ ɖilesi wezuu maatɛŋ yɔ. (Adu. 2:​10, 11) Ðɩkaɣ wɛnʋʋ taabalaa kɩbama. Nɛ ɖɩkaɣ hiɣu lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ se pɩsa nɛ ɖɔ-hɔʋ wɛɛ koboyaɣ taa yɔ.

13. Ɛbɛ sɩnɩ Carmen nɛ piɖeni-i e-wezuu caɣʋ taa?

¹³ Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Carmen, ɛwɛ Moozambiiki ɛjaɖɛ taa. Ɛmaɣzaɣ se sukuli kɩɖaɣlʋʋ labʋ yekina nɛ piɖeni ɛyʋ e-wezuu caɣʋ taa. Ewobi sukuli kɩtɛzʋʋ nakʋyʋ taa se ɛkpɛlɩkɩ kuduyuŋ anjaʋwaa lɩzʋʋ. Ɛyɔɔdaa se: «Maasɔɔlɩ mbʋ maawɛɛ nɛ mɛnkpɛlɩkɩɣ yɔ. Ɛlɛ pɩmʋwaɣ-m alɩwaatʋ nɛ ɖoŋ siŋŋ. Mowokaɣ sukuli kpaɣnɩ tanaŋ tɛɛ ñɩɣtʋ 7 nɛ hɔɔlʋʋ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɖanaɣ ñɩɣtʋ 6 yɔɔ. Pɩɩwɛ-m kaɖɛ se mowoki kediɣzisi nɛ pɩɩcamɩ ma nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ. Ma-laŋɩyɛ taa lɛ, maaɖiɣzinaa se mantaaɖɔŋ Yehowa lɔŋ tasʋʋ yɔɔ.» (Mat. 6:24) Ɛtɩmɩ ɛ-wɛtʋ yɔɔ nɛ ɛñɩnɩ tɔm ɛgbɛyɛ takayɩsɩ taa. Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: «Ɛgbɛyɛ taa koobiya mba papɩ fezuu taa yɔ nɛ mon-ɖoo patasɩ-m lɔŋ nɛ pɩtɛ lɛ, mankpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se meyeki sukuli kɩtɛzʋʋ nɛ mɛnsɛɛ Yehowa alɩwaatʋ tɩŋa. Pɩsɩnɩ-m nɛ mankpaɣ lɩmaɣza wena akpaɖɩ ɖeu yɔ me-wezuu caɣʋ taa, nɛ maakpiɖiɣ kaaʋ.»

14. Tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ Moyizi nɛ Daviid pɔyɔɔdaa?

¹⁴ Moyizi nɛ Daviid paasɔɔlɩ Yehowa nɛ paanawa se pɩcɛyɩ siŋŋ se ɛyʋ ɛñamɩ-ɩ. Pe-wezuu caɣʋ kɛdɛzaɣ tɔm taa, peseɣti ɛyaa lalaa se pamaɣzɩnɩ-wɛ nɛ pɔñɔɔnɩ Ɛsɔ Yehowa. Pa-naalɛ papaɣ ɖɔɖɔ ɛyaa lalaa se ye patiwolo pɩ-yɔɔ nɛ pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa yɔ, paapɩzɩɣ nɛ pɛkɛ ɛ-taabalaa yaa ɛɛkaɣ-wɛ wazʋʋ. Pɔ-lɔŋ tasʋʋ wazɩɣ ɖa ɖɔɖɔ sɔnɔ. Pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ pʋwayɩ, Yehowa sɛyʋ lɛlʋ ɖɔɖɔ wɩlaa se pɩcɛyɩ siŋŋ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa.

 «NABƲYƲ FƐYƖ NƐ PƖHAƔ-M TAA LELEŊ SIŊŊ NƐ PƖKƖLƖ»

15. Ɛbɛ nɛ ɛbɛ apostoloo Yohanɛɛsɩ na e-wezuu caɣʋ taa?

¹⁵ Yohanɛɛsɩ kaakɛ apostoloo weyi Yesu Krɩstʋ kaasɔɔlɩ siŋŋ yɔ. (Mat. 10:2; Yoh. 19:26) Yohanɛɛsɩ kaasɩ Yesu ɛ-tɔm susuu tʋmɩyɛ taa; ɛɛna Yesu maamaaci lakasɩ nɛ ɛ-ɛsa nɛ ɛñɔɔnɩ-ɩ kpam kaɖɛ alɩwaatʋ taa. Alɩwaatʋ ndʋ pakʋwaɣ Yesu yɔ, ɛɛwɛɛ nɛ ɛnaɣ nɛ ɛna-ɩ ɖɔɖɔ e-femtu wayɩ. Ɛɛna ɖɔɖɔ ɛzɩma Krɩstʋ ɛgbɛyɛ calɩ ñɔʋ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa nɛ ɖɩpaɣlɩ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ posusi tɔm kɩbandʋ «wondu kɩlɩzɩtʋ tɩŋa ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ.»—Kol. 1:23.

16. Mba Yohanɛɛsɩ takayɩsɩ wazaa?

¹⁶ Yohanɛɛsɩ caɣ wezuu nɛ pileɖi, nɛ ɛ-akpadɩyɩtʋ taa, ehiɣ waɖɛ nɛ ɛɖʋ nesi nɛ pama Ɛsɔtɔm. Ɛnʋ manɩ «natʋ ndʋ tɩ-yɔɔ Yesu Krɩstʋ kulaa yɔ» tɩ-takayaɣ. (Natʋ 1:1) Ɛnʋ manɩ ɖɔɖɔ Evaŋgilim ŋgʋ paya-kʋ nɛ ɛ-hɩɖɛ yɔ. Fezuu ɖiyi-i ɖɔɖɔ nɛ ɛma takayɩsɩ lɛɛsɩ 3. Ɛma ɛ-takayaɣ 3 ñɩŋga Krɩstʋ tʋ siɣsiɣ tʋ weyi payaɣ se Gayuusi yɔ, nɛ ɛɛsɔɔlɩ-ɩ ɛzɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-pɩɣa yɔ. (3 Yoh. 1) Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛkpakaɣ Krɩstʋ mba sakɩyɛ ɛzɩ ɛ-maɣmaɣ e-piya yɔ. Tɔm ndʋ akpadɩyʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛmawa yɔ, tɩkpazɩɣ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa tɩŋa ɖoŋ halɩ nɛ sɔnɔ.

17. Ɛzɩ 3 Yohanɛɛsɩ 4 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ haɣ ɛyʋ taa leleŋ?

¹⁷ Tɔm ndʋ Yohanɛɛsɩ mawa? (Kalɩ 3 Yohanɛɛsɩ 4.) Yohanɛɛsɩ yɔɔdɩ taa leleŋ weyi ɖihikiɣ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩñaŋ Ɛsɔ yɔ ɩ-tɔm. Alɩwaatʋ ndʋ Yohanɛɛsɩ maɣaɣ ɛ-takayaɣ naadozo ñɩŋga yɔ, ɛyaa nabɛyɛ yɛlaɣnɩ cɛtɩm wɩlɩtʋ nɛ pɔkɔŋnɩ tayʋʋ ɛgbɛyɛ taa. Paa mbʋ yɔ, nabɛyɛ wobi pɩ-yɔɔ nɛ «[pɔɖɔŋ] toovenim taa.» Pañam Yehowa nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ «[pɔɖɔ] ɛzɩ ɛ-paɣtʋ pɔzʋʋ yɔ.» (2 Yoh. 4, 6) Pɩtɩkɛ Yohanɛɛsɩ ɖeke Krɩstʋ ñɩma siɣsiɣ tɩnaa mba pɔ-ɖɔnɛ ha taa leleŋ, ɛlɛ ɖɩha ɖɔɖɔ Yehowa taa leleŋ.—Adu. 27:11.

18. Tɔm ndʋ Yohanɛɛsɩ yɔɔdaa yɔ, ɛbɛ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

¹⁸ Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Siɣsiɣ wɛtʋ yeki nɛ ɖihiɣ taa leleŋ. (1 Yoh. 5:3) Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ða-taa wɛ leleŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩnawa se ɖiyeki nɛ Yehowa taa lakɩ leleŋ. Ɛ-taa wɛ leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖikiziɣ se ɖɩɩlakɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu nɛ ɖɩñaŋ ɛ-paɣtʋ yɔ. (Adu. 23:15) Ɛsɔ tiyiyaa ɖɔɖɔ taa lakɩ leleŋ. (Luka 15:10) Ða ɖɔɖɔ ɖa-taa lakɩ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ lalaa pɔɖɔkʋʋ pe-siɣsiɣ wɛtʋ, kɔzɩ kɔzɩ alɩwaatʋ ndʋ pakatɩɣ kala nɛ takɩm yɔ. (2 Tes. 1:4) Nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩtɛŋ yɔ,  ɖa-taa kaɣ labʋ leleŋ se ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa.

19. Suwe Rachel yɔɔdɩ waɖɛ nɖɩ ɖɩwɛna se ɖɩwɩlɩ ɛyaa lalaa toovenim tɔm yɔ ɖɩ-yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁹ Ða-taa lakɩ leleŋ kɔzɩ kɔzɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖisusuu ɛyaa lalaa toovenim tɔm yɔ. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Rachel, ɛwɛ Dominiiki ɛjaɖɛ taa. Ɛyɔɔdaa se pɩkɛnɩ-ɖʋ hɩɖɛ ɖʋʋ siŋŋ se ɖɩwɩlɩ ɛyaa lalaa Ɛsɔ kɩbanʋ weyi ɖɩsɛɣ yɔ ɛ-tɔm. Ɛmaɣzaɣ ɛyaa mba ɛsɩnaa nɛ papaɣzɩ Yehowa sɛʋ yɔ pɔ-yɔɔ lɛ ɛyɔɔdɩ se: «Pɩwɛ-m kaɖɛ se mɔyɔɔdɩ taa leleŋ weyi mehikiɣ alɩwaatʋ ndʋ manaɣ mba mawɩlɩɣ-wɛ tɔm yɔ pɛɖɛɣnɩ ɛsɩndaa nɛ pɔsɔɔlʋʋ Yehowa, pataɣ-ɩ liu nɛ pɛlɛɣzɩɣ pe-wezuu caɣʋ se pɩsa nɛ ɛ-taa la leleŋ yɔ ɩ-tɔm. Taa leleŋ ɛnɩ ɩcɛzɩ pana wena payɩ mañaɣaa yaa kɩlaŋ weyi payɩ malawa se pɩsa nɛ mawɩlɩ-wɛ tɔm yɔ.»

YELE NƐ ƐYAA SIƔSIƔ TƖNAA KƐDƐZAƔ TƆM WAZƖ-Ŋ

20. Hɔɔlɩŋ weyi taa ɖa nɛ Moyizi, Daviid nɛ Yohanɛɛsɩ ɖɩnɩɣzɩnɩ ɖama?

²⁰ Moyizi, Daviid nɛ Yohanɛɛsɩ paacaɣ wezuu alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, tɩwɛ ndɩ nɛ ɖa-alɩwaatʋ, nɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa paacaɣ wezuu yɔ tɩwɛ ndɩ nɛ ɖa-ñɩndʋ. Ɛlɛ ɖa nɛ wɛ ɖɩnɩɣzɩnɩ ɖama hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa. Paasɛ Ɛsɔ toovenim tʋ nɛ ɛnʋ ɖɩsɛɣ ɖɔɖɔ. Ɛzɩ mba yɔ, ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa, ɖɩtaɣ-ɩ liu nɛ ɖiyeki se ɛwɩlɩ-ɖʋ nʋmɔʋ. Nɛ ɛzɩ abalaa mba yɔ, ɖa-taa tɛma se Yehowa wazɩɣ mba pañaŋɩ-ɩ yɔ siŋŋ.

21. Wazasɩ nzɩ ɖaŋ mba pɔɖɔŋ lɔŋ weyi Moyizi, Daviid nɛ Yohanɛɛsɩ patasaa yɔ ɩ-yɔɔ yɔ?

²¹ Tɛtɛ nɛ ɖɩɖɔ lɔŋ weyi abalaa mba pɛ-kɛdɛzaɣ tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ yɔ ɩ-yɔɔ nɛ ɖɩña Yehowa paɣtʋ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ ɖenuu mbʋ payɩ ɖɩlakɩ yɔ pɩ-taa. Ðɩkaɣ caɣʋ «wezuu nɛ pileɖi;» ɛɛɛ, ɖɩkaɣ caɣʋ wezuu tam tam. (Wp. 30:20) Nɛ ɖɩkaɣ hiɣu taa leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩlakɩ mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ ɖa-Caa sɔɔlɩm tʋ weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ, weyi ɛkaɣ-ɖʋ wazʋʋ nɛ pɩcɛzɩ mbʋ pɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ yɔ.—Efɛz. 3:20.