Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

TƆM ÑƲƲ ŊGƲ ÐƖKPƐLƖKƖƔ YƆ 40

Ye pɔtɔm se nɔɔyʋ kpiɖi siŋŋ yɔ pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

Ye pɔtɔm se nɔɔyʋ kpiɖi siŋŋ yɔ pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

“Kɩwɛɛkɩm laɖaa mɔnkɔm yaʋ se pekpiɖi pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ.”—LUKA 5:32.

HENDU 36 Ðɩcɔnɩ ɖa-laŋa yɔɔ camɩyɛ

LƖMAƔZA SƆSƆNA *

1-2. (a) Tʋkaɣ ŋga kaawɛ Ahaabɩ nɛ Manaasee pɛ-hɛkʋ taa? (b) Nɛ tɔm pɔzʋʋ mbʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu?

IYELE nɛ ɖɩtazɩ caanaʋ taa awiya naalɛ naayɛ wezuu caɣʋ tɔm taa. Kʋɖʋm kaatɔɔ kewiyitu Izrayɛɛlɩ cejewe hiu kewiyaɣ taa nɛ lɛlʋ ñɔtɔɔ kewiyitu Yuuda cejewe naalɛ kewiyaɣ taa. Paa awiya ana aacaɣ wezuu alɩwaatʋ ndɩ ndɩ taa yɔ, aanɩɣzɩnɩ ɖama hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa. A-naalɛ aakaɖɩnɩ Yehowa nɛ ayele nɛ ɛ-samaɣ la kɩwɛɛkɩm. A-naalɛ aasɛ cɛtɩm ɛsɔnaa nɛ akʋ ɛyaa. Paa mbʋ yɔ, tʋkaɣ nakɛyɛ kaawɛ abalaa mba pa-naalɛ pɛ-hɛkʋ taa. Pa-taa kʋɖʋm kaawobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛlakɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ ɛ-sɩm wiye. Ɛlɛ lɛlʋ ñekpiɖaa nɛ pekpeɣ-i kɩwɛɛkɩm sɔsɔm mbʋ ɛlaba yɔ. Payaɣ-wɛ suwe?

2 Payaɣ pa-taa kʋɖʋm se Ahaabɩ, nɛ ɛɛkɛ Izrayɛɛlɩ wiyaʋ; nɛ payaɣ lɛlʋ se Manaasee, nɛ ɛlɛ ñaakɛ Yuuda wiyaʋ. Tʋkaɣ ŋga kɛwɛ abalaa mba pa-naalɛ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, kapɩzɩɣ nɛ kɛkpɛlɩkɩ-ɖʋ lɔŋ sakɩyɛ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ yɔɔ. Tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ lɛ kpiɖuu. (Tʋma 17:30; Roma 3:23) Ɛbɛ kpiɖuu kɛnaa? Nɛ ɛzɩma ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwɩlɩ se ekpiɖaa? Pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ tɔm ndʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩsɔɔlaa se alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ kɩwɛɛkɩm yɔ, Yehowa ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-ɖʋ. Pɩsa nɛ ɖicosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ lɛ, ɖɩkaɣ tazʋʋ awiya ana a-naalɛ a-wezuu caɣʋ tɔm taa nɛ ɖɩna lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ a-kɩɖaŋ taa yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɖɩkaɣ naʋ tɔm ndʋ Yesu wɩlaa pɩlɩɩnɩ kpiɖuu yɔɔ yɔ.

LƆŊ WEYI ÐƖPƖZƖƔ NƐ ÐƖKPƐLƖKƖ WIYAƲ AHAABƖ KƖÐAƲ TAA YƆ

3. Wiyaʋ weyi Ahaabɩ kaakɛnaa?

3 Ahaabɩ kaakɛnɩ wiyaʋ lʋbɛ ñɩnʋ Izrayɛɛlɩ cejewe hiu kewiyaɣ taa. Ɛɛkpaɣ Siidɔɔ wiyaʋ pɛlɛ Yezaabɛɛlɩ. Siidɔɔ ɛjaɖɛ kaawɛ Izrayɛɛlɩ nɛ hayo kiŋ nɛ ñɩm kaawɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa. Pɩtɩla, nesi ɖɔkʋʋ mbʋ piiyeba nɛ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ wɛɛnɩ ñɩm sakɩyɛ. Ɛlɛ piiyeba ɖɔɖɔ nɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Yehowa nɛ Izrayɛɛlɩ samaɣ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩwɛɛkɩ nɛ pɩkɩlɩ. Yezaabɛɛlɩ kaakɛ Baalɩ sɛyʋ nɛ eeseɣti Ahaabɩ se ɛɖʋ nesi Ɛsɔ sɛtʋ ndʋ. Ɛsɔ sɛtʋ ndʋ tɩɩcaɣ kiniŋ nɛ mbʋ palakaɣ tɩ-taa yɔ, pɩ-taa nabʋyʋ lɛ se pacakaɣ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu nɛ halɩ pakpakaɣ piya nɛ palaɣ kɩlaŋ. Alɩwaatʋ ndʋ payɩ Yezaabɛɛlɩ kaakɛ abiɖe yɔ, Yehowa tɛ nayaa kpeekpe wezuu kaawɛ kaɖɛ taa. Eeyeba nɛ pakʋ pa-taa sakɩyɛ. (1 Aw. 18:13) Ahaabɩ maɣmaɣ labɩ “kɩdɛkɛdɩm [Yehowa] ɛsɩndaa pɩkɩlɩ mba pɛlɛyɩ-ɩ wɛʋ yɔ pe-kpeekpe.” (1 Aw. 16:30) Yehowa naɣaɣ mbʋ payɩ Ahaabɩ nɛ Yezaabɛɛlɩ palakaɣ yɔ. Ɛlɛ Yehowa na pa-pʋtɔdɩyɛ nɛ etiyi nayʋ Eliya se ɛsɩnɩ pa nɛ ɛ-samaɣ nɛ pɛlɛɣzɩ pɛ-wɛtʋ nɛ pɛsɛɛ-ɩ nɛ pɩsa nɛ kaɖɛ naɖɩyɛ ɛtaatalɩ-wɛ. Ɛlɛ Ahaabɩ nɛ Yezaabɛɛlɩ pekizi se paawelisiɣ.

4. (a) Nɩŋgbaŋʋʋ hɔm tɔm ndʋ Yehowa yɔɔdɩ Ahaabɩ yɔɔ? (b) Nɛ ɛzɩma Ahaabɩ laba?

4 Alɩwaatʋ wɛɛ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, Yehowa suuɖu ɖʋʋ kɔm nɛ pɩsɩɩ tɩnaɣ. Etiyi Eliya se eheyi Ahaabɩ nɛ Yezaabɛɛlɩ se ɛnʋ kaɣ pa-nɩŋgbaŋʋʋ hɔm. Pakaɣ ɖɩzʋʋ pa-lʋlʋʋ taa mba tɩŋa. Eliya tɔm ndʋ tiyeba nɛ Ahaabɩ sʋʋ laŋwɛɛkɩyɛ taa siŋŋ. Pɩlabɩ piti se abalʋ tɩ kpazɩyʋ ɛnʋ “eluzi ɛ-tɩ.”—1 Aw. 21:19-29.

Wiyaʋ Ahaabɩ wɩlaa se etikpiɖi siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛɖʋ Ɛsɔ tɛ nayʋ salaka taa (Cɔnɩ tayʋʋ 5-6) *

5-6. Ɛbɛ wɩlɩɣ se Ahaabɩ taakpiɖi siŋŋ?

5 Paa Ahaabɩ kaaluzi ɛ-tɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, mbʋ ɛlabɩ pʋwayɩ yɔ pɩwɩlaa se etikpiɖi siŋŋ. Ɛtɩñaɣ pana se ɛɖɩzɩ Baalɩ sɛtʋ e-kewiyaɣ taa. Nɛ etiseɣti ɛyaa lalaa se pɛsɛɛ Yehowa. Ahaabɩ labɩ lakasɩ lɛɛsɩ ɖɔɖɔ nɛ pɩwɩlɩ se etikpiɖi.

6 Pʋwayɩ, alɩwaatʋ ndʋ Ahaabɩ pɔzɩ Yuuda Wiyaʋ kɩbanʋ Yosafaatɩ se ɛsɩnɩ-ɩ nɛ poyooni Siirii mba yɔ, ɛlɛ tasɩ-ɩ lɔŋ se pacalɩnɩ pɔzʋʋ Yehowa tɛ nayʋ. Kajalaɣ taa lɛ, Ahaabɩ kizi lɔŋ tasʋʋ mbʋ nɛ ɛyɔɔdɩ se: “Pɩkazɩ kʋyʋm, weyi ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋnɩ ɛ-yɔɔ nɛ ɖɩpɔzɩ [Yehowa] yɔ; ɛlɛ maanaɣ-ɩ nɛ ɛsɩyɛ, mbʋ yɔ ɛɛtɩyɩɣ-m tɔm kɩbandʋ, ɛlɛ kɩdɛkɛdɩtʋ.” Paa mbʋ yɔ, pɔpɔzɩ nayʋ Mikayiya lɔŋ tasʋʋ. Ahaabɩ kaawɛnɩ toovenim. Ɛsɔ tɛ nayʋ yɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Ahaabɩ yɔɔ. Mbʋ ɛzɩ Ahaabɩ kaakpiɖaa nɛ ɛpɔzɩ Yehowa se ekpeɣ-i lɛ, eyeba nɛ paɖʋ nayʋ salaka. (1 Aw. 22:7-9, 23, 27) Paa Ahaabɩ ɛpɩzaa nɛ ɛɖʋ Mikayiya salaka yɔ, ɛtaapɩzɩɣ se ɛɖɩɣ natʋ tɔm ndʋ nʋmɔʋ se tɩtaala. You ŋgʋ palabɩ pʋwayɩ yɔ kɩ-taa, pakʋ Ahaabɩ.—1 Aw. 22:34-38.

7. Ahaabɩ sɩba nɛ pɩtɛ lɛ, tɔm ndʋ Yehowa yɔɔdɩ ɛ-yɔɔ?

7 Ahaabɩ sɩba nɛ pɩtɛ lɛ, Yehowa lɩzɩ lɩmaɣza wena ɛwɛnɩ abalʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ yɔ nɛ ɛwɩlɩ. Wiyaʋ kɩbanʋ Yosafaatɩ pɩsɩ ɖɩɣa cɩŋgɩlɩm lɛ, Yehowa tiyi nayʋ Yehu ɛ-cɔlɔ se ɛkalɩ-ɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɖʋ nesi Ahaabɩ. Yehowa tɛ nayʋ yɔɔdaa se: “Ŋsɩɣnɩ kañatʋ tʋ mba paanaɣ [Yehowa] nɛ ɛsɩyɛ yɔ ña nɛ wɛ ɩlakɩ ɛgbaɣdɩyɛ.” (4 Aw. 19:1, 2) Lɛɛlɛɛyɔ maɣzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Ye Ahaabɩ kaakpiɖi siŋŋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se nayʋ taapɩzɩɣ se ɛyɔɔdɩ se ɛkɛ kañatʋ tʋ weyi ɛɛnaɣ Yehowa nɛ ɛsɩyɛ yɔ. Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se paa Ahaabɩ kaawɩlaa se ekpiɖaa yɔ, etikpiɖi siŋŋ.

8. Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Ahaabɩ kɩɖaʋ taa pɩlɩɩnɩ kpiɖuu yɔɔ?

8 Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Ahaabɩ kɩɖaʋ taa? Alɩwaatʋ ndʋ Eliya heyi Ahaabɩ se pakaɣ hɔm ɛ-hɔʋ taa mba nɩŋgbaŋʋʋ yɔ, kajalaɣ taa lɛ, Ahaabɩ luzi ɛ-tɩ. Pɩɩwɛ ɖeu se eluzi ɛ-tɩ. Ɛlɛ mbʋ ɛlabɩ pʋwayɩ yɔ, pɩwɩlaa se etaakpiɖi siŋŋ. Ye mbʋ, ye ɛyʋ nɔɔyʋ ɛnɩ siziŋ alɩwaatʋ natʋyʋ yɔ, pi-ɖeke pɩɩwɩlɩɣ se ekpiɖi siŋŋ. Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ lɛɛkʋ; kɩɖaʋ ŋgʋ kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ kpiɖuu siŋŋ pɔzʋʋ yɔ.

LƆŊ WEYI ÐƖPƖZƖƔ NƐ ÐƖKPƐLƖKƖ WIYAƲ MANAASEE KƖÐAƲ TAA YƆ

9. Wiyaʋ weyi Manaasee kaakɛnaa?

9 Pɩlabɩ ɛzɩ pɩnzɩ nasɩlɛ mbʋ yɔ pʋwayɩ lɛ, Manaasee pɩsɩ Yuuda wiyaʋ. Halɩ pɩwɛ ɛzɩ kɩwɛɛkɩm mbʋ ɛɛlaba yɔ, pɩkɩlɩ mbʋ Ahaabɩ kaalaba yɔ. Bibl yɔɔdʋʋ se: “Ɛlabɩ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu Yehowa ɛsɩndaa yɔ pɩdɩɩfɛyɩ, se ɛɖʋnɩ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ.” (4 Aw. 33:1-9, nwt.) Manaasee kaasiɣ cɛtɩm ɛsɔnaa altaarunaa, nɛ halɩ ɛsɩɩ sizika kiɖeɖeɣa sɩʋ kpeliɣa Yehowa tɛ templo kiɖeɖeu taa. Pɩtɩla sɩʋ kpeliɣa ŋga, kaasɩŋnɩ cɛtɩm ɛsɔ halɩñɩnʋ nɔɔyʋ. Ɛlakaɣ maajiki, tɩyɩtʋ lakasɩ nɛ efeletu lakasɩ. Pɩtasɩ lɛ, ɛkpɛdɩ “calɩm ɖulum sakɩyɛ.” Ɛkʋ ɛyaa sakɩyɛ nɛ halɩ “ɛñaɣzɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-pɩyalaa miŋ” nɛ ɛlaanɩ kɩlaŋ cɛtɩm ɛsɔnaa.—2 Aw. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. (a) Ɛzɩma Yehowa hɔm Manaasee nɩŋgbaŋʋʋ? (b) Nɛ ɛzɩma wiyaʋ ɛnʋ ɛlaba?

10 Ɛzɩ Ahaabɩ yɔ, Manaasee kaakizaa se eewelisiɣ lɔŋ weyi Yehowa tɩŋnɩ nayaa yɔɔ nɛ ɛtasɩ-ɩ yɔ. Pɩtɛmnaa se ‘Yehowa kɔnɩ Yuuda mba Asiirii wiyaʋ tɛ sɔɔjanaa ñʋndɩnaa; nɛ pakpa Manaasee nɛ yomakpasɩ nɛ pɔhɔkɩ-ɩ nɛ pɛɖɛnɩ Babilɔɔnɩ.’ Manaasee kaawɛ salaka taa Babilɔɔnɩ lɛ, pɩwɛ ɛzɩ ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ mbʋ ɛlaba yɔ pɩ-yɔɔ camɩyɛ. Peyeba nɛ “ɛla kʋñɔŋ pɩŋŋ [yaa ɛwɛɛ ɛ-tɩ luzuu yɔɔ siŋŋ] ɛ-caanaa tɛ Ɛsɔ ɛsɩndaa.” Halɩ ɛtasɩ labʋ nabʋyʋ. “Ɛtɩmnɩ [yaa etendi]” ɛ-Ɛsɔ Yehowa se ɛna ɛ-pʋtɔdɩyɛ. Toovenim taa lɛ, Manaasee wobi pɩ-yɔɔ nɛ “Ɛtɩmnɩ-Ɩ.” Abalʋ kɩdɛkɛdʋ ɛnʋ ɛɛwɛɛ nɛ ɛlɛɣzɩɣ. Ɛɛpaɣzɩ naʋ Yehowa ɛzɩ ‘ɛ-Ɛsɔ’ yɔ, nɛ ɛtɩmɩɣnɩ-ɩ kaahɛzaɣ.—4 Aw. 33:10-13.

Wiyaʋ Manaasee wɩlaa se ekpiɖaa siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛkaɖɩnɩ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ (Cɔnɩ tayʋʋ 11) *

11. Ɛzɩ 4 Awiya 33:15, 16 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛzɩma Manaasee wɩlaa se ekpiɖaa siŋŋ?

11 Pʋwayɩ Yehowa cosi Manaasee adɩma yɔɔ. Ɛɛna lɛɣzɩtʋ ndʋ abalʋ ɛnʋ ɛlabɩ ɛ-laŋɩyɛ taa yɔ, ɛzɩ ɛlɛ adɩma wɩlʋʋ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, Yehowa welisini Manaasee alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ pɔzɩ-ɩ se ekpeɣ-i yɔ; nɛ Yehowa ha-ɩ waɖɛ nɛ ɛɖaɣnɩ pɩsʋʋ wiyaʋ. Manaasee labɩ mbʋ payɩ ɛpɩzɩɣ yɔ nɛ ɛwɩlɩ se ekpiɖi siŋŋ. Ɛlabɩ mbʋ Ahaabɩ tɩla wiɖiyi kpa yɔ. Ɛlɛɣzɩ ɛ-lakasɩ. Ɛkaɖɩnɩ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ nɛ eseɣti ɛyaa se pɛsɛɛ Yehowa. (Kalɩ 4 Awiya 33:15, 16.) Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩpɔzɩ Manaasee abalɩtʋ nɛ tisuu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛwɛnɩ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ ɛ-hɔʋ, ɛ-kaɖɩsɩ nɛ ɛ-samaɣ yɔɔ pɩnzɩ sakɩyɛ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ Manaasee kpadɩyaa yɔ, ɛɛñaɣ pana nɛ ɛñɔɔzɩ mbʋ ɛwɛɛkaa yɔ pɩ-taa nabʋyʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛwɛnɩ ɖoŋ kɩbaŋ ɛ-sayɩ Yoziyaasɩ yɔɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɛlɛ kɔm nɛ ɛpɩsɩ wiyaʋ kɩbanʋ siŋŋ.—2 Aw. 22:1, 2.

12. Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Manaasee kɩɖaʋ taa pɩlɩɩnɩ kpiɖuu yɔɔ?

12 Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Manaasee kɩɖaʋ taa? Pɩtasɩnɩ se eluzi ɛ-tɩ lɛ, ɛlabɩ nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Ɛtɩmaa nɛ ɛpɔzɩ se pana ɛ-pʋtɔdɩyɛ. Nɛ ɛɛlɛɣzɩ ɛ-lakasɩ. Ɛɛñaɣ pana siŋŋ nɛ ɛñɔɔzɩ mbʋ ɛɛwɛɛkaa yɔ, nɛ ɛlabɩ e-ɖoŋ ɖeɖe nɛ ɛsɛɛ Yehowa, nɛ ɛɛsɩnɩ ɛyaa lalaa nɛ pala mbʋ ɖɔɖɔ. Manaasee kɩɖaʋ haɣ mba palabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm siŋŋ yɔ lidaʋ. Ɛ-kɩɖaʋ wɩlɩɣ se Yehowa Ɛsɔ wɛ ‘ɖeu nɛ ekpeɣu.’ (Keɣa 85:5) Yehowa kpeɣu ɛyaa mba pekpiɖiɣ siŋŋ yɔ.

13. Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ ŋgʋ kɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ kɩbaŋ nɩɩyɩ kpiɖuu yɔɔ yɔ.

13 Pɩtasɩna se Manaasee ɖiɣzinaa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm lɛ, ɛlabɩ nabʋyʋ ɖɔɖɔ. Nɛ mbʋ ɛlaba yɔ, pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ nɩɩyɩ kpiɖuu yɔɔ. Maɣzɩ kɩɖaʋ kʋnɛ kɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Kpaɣ se ŋwobi kpɔnɔnaa ɖɩbɛdɩyɛ naɖɩyɛ taa nɛ ŋpɔzɩ se pɛpɛdɩnɩ-ŋ gâteau. Mbʋ ɛzɩ kpɔnɔnaa pɛdɩyʋ kaacɛlɩ-ŋ gâteau lɛ, ɛcɛlɩ-ŋ yaɖɛ naɖɩyɛ na. Ña-taa lakɩ leleŋ na? Pɩtʋʋ fɛyɩ se aayɩ. Ye kpɔnɔnaa pɛdɩyʋ ɛlɩzɩ-ŋ pɩ-taa se yaɖɛ kɛ wondu kɩcɛyɩtʋ ndʋ palakɩnɩ gâteau yɔ tɩ-taa wonuu nakʋyʋ, piyeki se ña-taa ɛla leleŋ na? Mbʋ ɖɔɖɔ Yehowa pɔzʋʋ kɩwɛɛkɩm laɖʋ se ekpiɖi. Ye kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɔɔyʋ eɖiɣzinaa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm yɔ, pɩwɛ ɖeu. Ye nɔɔyʋ eɖiɣzinaa se mbʋ ɛlaba yɔ pɩkɛ kɩwɛɛkɩm yɔ, pɩkɛ kpiɖuu hɔɔlʋʋ nakʋyʋ; nɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-tɔm cɛyaa. Ɛlɛ pi-ɖeke pɩtɩmaɣ. Ɛbɛ pɩcɛyaa se ɛtasɩ labʋ? Yesu tuu eduuye naɖɩyɛ nɛ ɖitukuuni ɛyʋ laŋɩyɛ siŋŋ. Eduuye nɖɩ, ɖɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ sakɩyɛ.

ƐZƖMA ƐYƲ PƖZƖƔ NƐ ƐTƖLƖ SENƆƆYƲ KPIÐI SIŊŊ?

Pɩɣa kilebaɣ kɔm nɛ keɖiɣzina se lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ kaakpaɣaa yɔ ɖɩtɩtʋʋzɩ lɛ, kɔɖɔ nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ nɛ kapɩsɩ ɖɩɣa (Cɔnɩ tayʋʋ 14-15) *

14. Ɛzɩma Yesu eduuye taa pɩɣa kilebaɣ calɩ wɩlʋʋ se kekpiɖaa?

14 Yesu yɔɔdɩ pɩɣa kilebaɣ nakɛyɛ tɔm eduuye nɖɩ ɖɩwɛ Luka 15:11-32 taa yɔ ɖɩ-taa; nɛ eduuye nɖɩ ɖitukuuni ɛyʋ laŋɩyɛ siŋŋ. Evebu nɔɔyʋ kʋyɩ ɛ-caa yɔɔ, ɛlɩɩ ɖɩɣa nɛ ɛɖɔ nʋmɔʋ nɛ ewolo “ɖooo poliŋ ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa.” Ɛtalɩ peeɖe lɛ, ɛcaɣ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ. Ɛlɛ, alɩwaatʋ ndʋ wezuu caɣʋ labɩ-ɩ kaɖɛ siŋŋ yɔ, ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ ɛɛkpaɣaa yɔ ɖɩ-yɔɔ. Peeɖe eɖiɣzinaa se alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛ ɛ-caa ɖɩɣa taa yɔ, e-wezuu caɣʋ kaawɛ ɖeu kpem. Yesu yɔɔdaa se evebu ɛnʋ, “ɛ-lɩmaɣza pɩsɩ a-ɖeɖe.” Ɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ɛpɩsɩɣ ɖɩɣa nɛ ɛpɔzɩ ɛ-caa se ekpeɣ-i. Pɩɩcɛyaa se pɩyalʋ ɛnʋ eɖiɣzina se ɛɛkpaɣ lɩmaɣza kɩdɛkɛda sakɩyɛ. Ɛlɛ, ɛzɩ pi-ɖeke pɩmaɣaa? Aayɩ. Pɩɩcɛyaa ɖɔɖɔ se ɛlɛɣzɩ ɛ-lakasɩ!

15. Yesu eduuye taa, ɛzɩma pɩɣa kilebaɣ wɩlaa se kekpiɖaa?

15 Pɩɣa kilebaɣ wɩlaa se kekpiɖi mbʋ kaalaba yɔ pɩ-yɔɔ siŋŋ. Kɔɖɔm nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ nɛ kapɩsɩ ɖɩɣa. Pʋwayɩ lɛ, kɔñɔtɩnɩ ka-caa nɛ keheyi-i se: “Mayʋsɩnɩ ɛsɔdaa nɛ mɛntɛ mayʋsɩnɩ-ŋ. Mantɩtasɩ mʋnʋʋ se paya-m se ña-pɩyalʋ.” (Luka 15:21) Evebu ɛnʋ ekuluu ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ ɛ-laŋɩyɛ pilim yɔ, pɩwɩlaa se ɛɛsɔɔlaa se ɛñɔɔzɩ ɛ nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ. Eɖiɣzinaa ɖɔɖɔ se ɛ-lakasɩ kɔnɩ ɛ-caa laŋwɛɛkɩyɛ. Nɛ ɛɛtɛm ɛ-taa se ɛñakɩ pana siŋŋ nɛ ɛ-tɔm tasɩ kɛdɩnʋʋ ɛ-caa; halɩ eetisi faaa se ɛlɛ ɛkpaɣ-ɩ ɛzɩ ɛ-tʋmlaɖaa taa nɔɔyʋ yɔ. (Luka 15:19) Eduuye nɖɩ, ɖiitukuuni ɛyʋ laŋɩyɛ yem. Ðɩsɩɣnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa siŋŋ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ lakɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ nɛ patazɩɣ se pana se ekpiɖi siŋŋ yaa etikpiɖi yɔ.

16. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kaɖɛ se patɩlɩ se ɛyʋ nɔɔyʋ kpiɖaa siŋŋ yaa etikpiɖi?

16 Alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ nɔɔyʋ lakɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, pɩfɛyɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kɛlɛʋ se patɩlɩ se ekpiɖi siŋŋ yaa etikpiɖi. Ɛbɛ yɔɔ pɩfɛyɩ kɛlɛʋ? Ɛzʋtʋyaa ɩɩpɩzɩɣ nɛ patɩlɩ mbʋ pɩwɛ ɛyʋ laŋɩyɛ taa yɔ, pʋyɔɔ lɛ pañɩnɩɣ se pana mbʋ pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se toovenim taa lɛ po-koobu paɖɩɣ mbʋ ɛlaba yɔ. Hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa lɛ, ɛyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla kɩwɛɛkɩm sɔsɔm kpem nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛ ɛzʋtʋyaa mba pɔcɔŋnɩ ɛ-tɔm ɖeɖe yɔ kaɖɛ se pa-taa ɩtɛ se ekpiɖi toovenim taa.

17. (a) Kɩɖaʋ ŋgʋ wɩlɩɣ se paa pɩwɛ ɛzɩ ɛyʋ nɔɔyʋ nɩ siziŋ yɔ, pi-ɖeke pɩɩwɩlɩɣ se ekpiɖi toovenim taa? (b) Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ 2 Kɔrɛntɩ mba 7:11 taa yɔ, ɛyʋ weyi ekpiɖaa siŋŋ yɔ ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɛla?

17 Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ nakʋyʋ. Koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛlakɩ acɛyɛ tam sakɩyɛ; nɛ ɛpaɣzʋʋ labʋ acɛyɛ yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. Mbʋ ɛzɩ ɛɛpɔzaa se pasɩnɩ-ɩ lɛ, ɛmɛsɩ ɛ-kɩwɛɛkɩm mbʋ ɛ-halʋ, ɛ-taabalaa, nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa. Pʋwayɩ lɛ, ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kɔɔ nɛ panɩɩ mbʋ ɛlaba yɔ pɩ-tɔm. Alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa heyi-i se pana mbʋ pɩwɩlɩɣ kpayɩ se ɛlabɩ acɛyɛ yɔ lɛ, etisi pɩ-yɔɔ nɛ halɩ pɩwɛ ɛzɩ ɛnɩɣ siziŋ siŋŋ yɔ. Ɛlɛ, ɛzɩ pi-ɖeke pɩwɩlɩɣ se ekpiɖaa? Aayɩ. Ɛzʋtʋyaa mba pɔcɔŋnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩtɩkɛ siziŋ weyi ɛyʋ ɛnʋ ɛnɩwa yɔ i-ɖeke pɔcɔŋna. Abalʋ ɛnʋ, pɩtɩkɛ tam kʋɖʋm ɖeke ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana. Ɛlɛ ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm tam sakɩyɛ nɛ pileɖi pɩnzɩ sakɩyɛ. Kɩwɛɛkɩm laɖʋ ɛnʋ ɛ-maɣmaɣ etiheyi ɛ-kɩwɛɛkɩm, ɛlɛ ɛyʋ lɛlʋ nanɩ kɩwɛɛkɩm mbʋ ɛlaba yɔ nɛ eheyi ɛzʋtʋyaa. Pʋyɔɔ lɛ, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɛzʋtʋyaa ɩna mbʋ pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se kɩwɛɛkɩm laɖʋ ɛnʋ ɛlɛɣzɩ ɛ-maɣzɩm nɛ ɛ-lakasɩ toovenim taa yɔ. Pɩkaɣ pɔzʋʋ ɖɔɖɔ se patɩlɩ ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ. (Kalɩ 2 Kɔrɛntɩ mba 7:11.) Pʋcɔ nɛ abalʋ ɛnʋ ɛlɛɣzɩ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpaɣ-ɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ. Papɩzɩɣ nɛ palɩzɩ-ɩ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa, pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɩlɩɣ se ekpiɖaa yɔ.—1 Kɔr. 5:11-13; 6:9, 10.

18. (a) Ɛzɩma ɛyʋ weyi palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛwɩlɩ se ekpiɖi toovenim taa? (b) Nɛ ye ekpiɖi toovenim taa, ɛbɛ kaɣ lɩʋ pɩ-taa?

18 Pɩsa nɛ ɛyʋ weyi palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ ɛwɩlɩ se ekpiɖi toovenim taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se ewoki kediɣzisi ɖoŋ ɖoŋ nɛ ɛɖɔ lɔŋ weyi ɛzʋtʋyaa tasɩ-ɩ se ɛtɩmɩɣ nɛ ɛkalɩɣ Bibl ɖoŋ ɖoŋ yɔ ɩ-yɔɔ. Pɩpɔzʋʋ ɖɔɖɔ se ɛñaɣ pana nɛ ese wɛtʋ ndʋ tiiyeba nɛ ɛtɔlɩ kɩwɛɛkɩm taa yɔ. Ye ɛñaɣ pana siŋŋ nɛ ɛñɔɔzɩ ɛ nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ yɔ, ɛ-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa kaɣ-ɩ kpeɣu kiya nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ɛɖaɣnɩ pɩsʋʋ ɛgbɛyɛ taa. Toovenim taa lɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa tazɩɣ se pana se ɛyʋ nɔɔyʋ kpiɖi toovenim taa yaa etikpiɖi yɔ, panawa se paa wɛtʋ ndʋ lɛ tɩwɛ ndɩ nɛ lɛɛtʋ. Pʋyɔɔ lɛ, patazɩɣ paa wɛtʋ ndʋ lɛ tɩ-taa camɩyɛ nɛ paahʋʋ tɔm nɛ kañatʋ.

19. Pɩsa nɛ ɛyʋ nɔɔyʋ wɩlɩ se ekpiɖaa siŋŋ lɛ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɛla? (Ezekɩyɛɛlɩ 33:14-16)

19 Ɛzɩ ɖɩnaʋ nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ye ɛyʋ nɔɔyʋ ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm nɛ ɛyɔɔdɩ yem se ɛ-tɔm sɩba yɔ, pi-ɖeke pɩɩwɩlɩɣ se ekpiɖaa siŋŋ. Pɩwɛɛ se ɛlɛɣzɩ ɛ-maɣzɩm nɛ ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ, nɛ ɛkpɛzɩ nɩŋgbanzɩ lɛɛsɩ nzɩ sɩwɩlɩɣ se ekpiɖaa yɔ. Pɩwɛɛ se eyele wezuu kɩdɛkɛdʋʋ ŋgʋ ɛcakɩ yɔ nɛ ɛɖaɣnɩ paɣzʋʋ ñam Yehowa paɣtʋ. (Kalɩ Ezekɩyɛɛlɩ 33:14-16.) Mbʋ pɩwɛɛ se pɩ-tɔm ɛkɩlɩ cɛyʋʋ kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɔɔyʋ ɛsɩndaa yɔ, mbʋ lɛ se eyele nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɖaɣnɩ wɛʋ ɛ nɛ Yehowa pɛ-hɛkʋ taa.

SƖNƖ KƖWƐƐKƖM LAÐAA NƐ PEKPIÐI

20-21. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ ɛyʋ weyi ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ?

20 Yesu yɔɔdɩ ɛ-Ɛsɔ sɛtʋ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-tɔm cɛyaa yɔ ɩ-taa nakʋyʋ tɔm alɩwaatʋ ndʋ eheyi ɛyaa nabɛyɛ se: “Kɩwɛɛkɩm laɖaa mɔnkɔm yaʋ se pekpiɖi pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ.” (Luka 5:32) Lɩmaɣza ana pɩpɔzʋʋ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩwɛɛna. Ðɩkpaɣ se ɖɩnɩwa se ɖa-taabalʋ kɩbanʋ nɔɔyʋ labɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ. Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla?

21 Ye ɖɩñakɩ pana se ɖihuuzi ɖa-taabalʋ kɩwɛɛkɩm yɔɔ yɔ, ɖɩkaɣ-ɩ ɖʋzʋʋ kɩɖʋzʋʋ. Ðɩɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩmɛɛsɩ kɩwɛɛkɩm mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yehowa wɛɛ nɛ ɛnaɣ. (Adu. 5:21, 22; 28:13) Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ ña-taabalʋ, ye ŋtɔzɩ-ɩ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa sɔɔlaa se pasɩnɩ-ɩ yɔ. Ye ña-taabalʋ ekizaa se eeheyiɣ ɛzʋtʋyaa ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔ, pɩwɛɛ se ŋheyi-tʋ ɛzʋtʋyaa; nɛ ye ŋlabɩ mbʋ yɔ, ŋwɩlɩɣ se ŋsɔɔlaa kpem se ŋsɩnɩ-ɩ. Ɛ nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ wɛ kaɖɛ taa.

22. Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

22 Ɛlɛ, ye ɛyʋ nɔɔyʋ ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ pʋyɔɔ lɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se pɩwɛɛ se palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ŋla? Ɛzɩ pɩwɩlɩɣ se ɛzʋtʋyaa tɩna ɛyʋ ɛnʋ ɛ-pʋtɔdɩyɛ na? Tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma kɩwɛɛkɩm laɖaa nɩŋgbaŋʋʋ hɔm wɩlɩɣ se Yehowa naɣ pa-pʋtɔdɩyɛ yɔ , nɛ ɖɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ ɛ-pʋtɔdɩyɛ naʋ yɔ.

HENDU 103 Ɛzʋtʋyaa kɛnɩ Ɛsɔ kʋjɔʋ

^ par. 5 Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ nɛ ɖɩyɔɔdɩ nɔɔ taa yem se ɖɔ-tɔm sɩba yɔ, pi-ɖeke pɩɩwɩlɩɣ se ɖikpiɖaa siŋŋ. Tɔm ñʋʋ kʋnɛ, kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ kpiɖuu siŋŋ kɛnaa yɔ. Kɩkaɣ tazʋʋ Wiyaʋ Ahaabɩ, Wiyaʋ Manaasee nɛ Yesu eduuye taa pɩɣa kilebaɣ pa-kɩɖaŋ taa. Kɩkaɣ yɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɛzʋtʋyaa ɩmaɣzɩ alɩwaatʋ ndʋ koobu nɔɔyʋ lakɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ nɛ patazɩɣ se pana se ekpiɖi toovenim taa yaa etikpiɖi yɔ pɩ-tɔm.

^ par. 60 KƖLƐMƖŊ YƆƆ TƆM: Wiyaʋ Ahaabɩ kɔ pana nɛ ɛwɛɛ nɛ ɛɖʋʋ ɛ-sɔɔjanaa paɣtʋ se pakpa Yehowa tɛ nayʋ Mikayiya nɛ paɖʋ salaka.

^ par. 62 KƖLƐMƖŊ YƆƆ TƆM: Wiyaʋ Manaasee wɛɛ nɛ ɛɖʋʋ paɣtʋ tʋmlaɖaa se pɔyɔkɩ sɩʋ kpelisi nzɩ eesiɣ templo taa yɔ.

^ par. 64 KƖLƐMƖŊ YƆƆ TƆM: Pɩɣa kilebaɣ ɖɔm nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ nɛ pɩnɩɩ-kɛ siŋŋ, ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ kolosi ka-ɖɩɣa poliŋ taa yɔ, pɩhɛzɩ ka-laŋɩyɛ.