Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

“Ðɛ-Ɛsɔ tɔm wɛɣ tam”

“Ðɛ-Ɛsɔ tɔm wɛɣ tam”

“Ñɩyʋʋ wɩlɩɣ lɛ, hɛɖʋʋ tɔlʋʋ; piyele nɛ ɖɛ-Ɛsɔ tɔm wɛɣ tam.” —IZA. 40:8.

HENDU: 95, 97

1, 2. (a) Ye Bibl ɛtaawɛɛ, ɛzɩma wezuu caɣʋ kaawɛɛ? (b) Ɛzɩmtaa Ɛsɔtɔm yaa Bibl pɩzɩɣ nɛ kɩwazɩ ɛyʋ camɩyɛ?

KPAƔ se Bibl taawɛɛ. Ɛzɩma ñe-wezuu caɣʋ kaawɛɛ? Ŋtaapɩzɩɣ se ŋhiɣ lɔŋ tasʋʋ kɩbam mbʋ pɩpɩzɩɣ piɖiyi-ŋ ñe-wezuu caɣʋ taa yɔ. Ŋtaapɩzɩɣ ɖɔɖɔ se ŋnɩɩ tɔm ndʋ ŋpɔzʋʋ ña-tɩ Ɛsɔ yɔɔ, ñe-wezuu caɣʋ yɔɔ, yaa cee wayɩ yɔɔ yɔ tɩ-taa. Nɛ ŋtaapɩzɩɣ ɖɔɖɔ se ŋtɩlɩ wɛtʋ ndʋ Yehowa kaawɛnɩ ɛyaa yɔɔ ɖooo caanaʋ taa yɔ.

2 Ða-taa wɛ leleŋ kpem se pɩtɩkɛ fezuu taa cɩkpɛndʋʋ ŋgʋ kɩ-taa ɖɩwɛ sɔnɔ. Yehowa ha-ɖʋ ɛ-Tɔm takayaɣ yaa Bibl. Nɛ pɩtasɩnɩ se ɛha-ɖʋ kɛ lɛ, eheyiɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ se ɛ-Tɔm ndʋ tɩwɛɣ tam. Apostoloo Pɩyɛɛrɩ kpaɣ tɔm ndʋ tɩwɛ Izaayii 40:8 taa yɔ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ alɩwaatʋ ndʋ ɛmaɣaɣ ɛ-takayaɣ kajalaɣ ñɩŋga yɔ. Toovenim taa lɛ, pɩtaakɛ Bibl maɣmaɣ tɔm mayaɣ kanɛ kɔyɔɔdaɣ; paa mbʋ yɔ, sɔnɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpaɣ-tʋ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ kɩ-hɔɔlʋʋ taa. (Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 1:24, 25.) Bibl pɩzɩɣ nɛ kɩwazɩ-ɖʋ kɔzɩ kɔzɩ ye ɖɩwɛnɩ-kʋ kʋnʋŋ ŋgʋ ɖɩnɩɣ camɩyɛ yɔ kɩ-taa yɔ. Ɛyaa mba pɔsɔɔlɩ Ɛsɔtɔm yɔ, panawa se tɔm tʋnɛ tɩkɛ toovenim siŋŋ. Paa pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ paa ɛzɩmtaa yɔ, ɛyaa mba paawɛnɩ laŋa kɩbana yɔ pañaɣ pana pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ pɛɖɛzɩ Bibl kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ taa nɛ patayɩ-kʋ ɛyaa sakɩyɛ. Paanawa se Ɛsɔ sɔɔlaa “se ɛyaa kpeekpe ɩya pa-ñʋŋ nɛ patɩlɩ tʋtʋyɛ tɔm,” pʋyɔɔ palabɩ mbʋ.—1 Tim. 2:3, 4.

3. Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

3 Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma Ɛsɔtɔm wɛ tam (1) paa kʋnʋmɩŋ nɛ ɩ-paɣtʋ ɩlɛɣzɩɣ yɔ, (2) paa mba pɔtɔkɩ kewiyitu yɔ nabʋyʋ taa peyeki nɛ kʋnʋmɩŋ weyi ɛyaa sakɩyɛ yɔɔdʋʋ yɔ ɩlɛɣzɩɣ yɔ, nɛ (3) paa koyindinaa ɩkaɖɩnɩ Bibl ɖɛzʋʋ tʋmɩyɛ yɔ. Tɔm ndʋ tɩ-taa ɖɩtazɩɣ yɔ, ɛzɩma tɩkaɣ-ɖʋ wazʋʋ? Tɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩsɔɔlɩ Bibl nɛ pɩkɩlɩ. Tɩkaɣ yebu ɖɔɖɔ nɛ ɖɩsɔɔlɩ weyi ɛha-ɖʋ kʋ se pɩwazɩ-ɖʋ yɔ camɩyɛ.—Mik. 4:2; Roma 15:4.

KƲNƲMƖŊ NƐ Ɩ-PAƔTƲ LƐƔZƖƔ

4. (a) Alɩwaatʋ wɛɣ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, ɛzɩma kʋnʋmɩŋ lɛɣzɩɣ? (b) Ɛbɛ wɩlɩɣ se Ɛsɔ ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa? Nɛ ɛbɛ tɔm ndʋ tiseɣtiɣ-ŋ se ŋla?

4 Alɩwaatʋ wɛɣ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, paa kʋnʋŋ ŋgʋ lɛ kɩlɛɣzɩɣ. Panɩɣaɣ tɔm pee yaa tɔm loyisi nasɩyɩ taa nɩʋ mbʋ yɔ, nabʋyʋ taa pɩlɛɣzɩɣ siŋŋ. Pɩtɩla pɩtɔzʋʋ-ŋ ɛzɩma ña-maɣmaɣ ña-kʋnʋŋ lɛɣzɩ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa yɔ. Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ kʋnʋmɩŋ weyi ɩ-taa paama Bibl yɔ ɩ-hɔɔlʋʋ taa. Ebree nɛ Grɛɛkɩ kʋnʋmɩŋ taa pacalɩnɩ maʋ Bibl hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ. Ŋgʋ ɛzɩma pɔyɔɔdʋʋ kʋnʋmɩŋ ɛnɩ sɔnɔ yɔ, pɩwɛ ndɩ kpem nɛ ɛzɩma pɔyɔɔdaɣ-ɩ alɩwaatʋ ndʋ pamaɣaɣ Bibl yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se pɩcɛyaa se pɛɖɛzɩ Ɛsɔtɔm pʋcɔ nɛ ɛyaa mba payɩ pɔsɔɔlaa yɔ panɩɩ tɩ-taa, paa panɩɣ Ebree nɛ Grɛɛkɩ kʋnʋmɩŋ weyi pɔyɔɔdʋʋ sɔnɔ yɔ. Nabɛyɛ maɣzaa se ye pɛkpɛlɩkɩ Ebree nɛ Grɛɛkɩ kʋnʋmɩŋ weyi pɔyɔɔdaɣ alɩwaatʋ ndʋ pamaɣaɣ Bibl yɔ, pɩsɩɣnɩ-wɛ nɛ panɩɩ kɩ-taa camɩyɛ. Ɛlɛ paa palabɩ mbʋ yɔ, pɩɩkaɣ-wɛ wazʋʋ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ pamaɣzʋʋ yɔ. * Ñʋʋ leleŋ lɛ se pɛɖɛzɩ Bibl yaa kɩ-hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ kʋnʋmɩŋ weyi ɩ-taa yɔ, ɩñɔtɩnɩ 3000. Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa sɔɔlaa se “ɛyaa tɩŋa” yaa kʋnʋmɩŋ tɩŋa taa ɛyaa ɩnɩɩ ɛ-Tɔm nɛ tɩwazɩ-wɛ. (Kalɩ Natʋ 14:6.) Ɛɛɛ, ɖɛ-Ɛsɔ sɔɔlɩm tʋ ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa. Tɔm tʋnɛ, tiiseɣtiɣ-ŋ se ŋñɔtɩnɩ Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ yaa we?—Tʋma 10:34.

5. Ɛbɛ kaayeba nɛ Bibl ŋgʋ payaɣ se King James Version yɔ kɩwɛɛ ŋgee?

5 Kʋnʋmɩŋ weyi ɩ-taa pɛɖɛzɩ Bibl sɔnɔ yɔ, alɩwaatʋ wɛɣ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, ɛzɩma pɔyɔɔdʋʋ-ɩ yɔ pɩlɛɣzɩɣ ɖɔɖɔ. Papɩzɩɣ nɛ pɛɖɛzɩ Bibl kʋnʋŋ nakʋyʋ taa sɔnɔ nɛ kɩ-taa nɩʋ wɛɛ kɛlɛʋ ɛlɛ mba pakaɣ Bibl ŋgʋ kalʋʋ pɩnzɩ cabɩ wayɩ yɔ, pɩtɩla kɩ-taa nɩʋ pɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-wɛ kaɖɛ. Ðɩkpaɣ Bibl ŋgʋ pɛɖɛzɩ-kʋ Aŋglɛɛ kʋnʋŋ taa nɛ payaɣ-kʋ se King James Version yɔ kɩ-kɩɖaʋ. Pɩnaɣ 1611 taa pacalɩ-kʋ lɩzʋʋ. Kɩkɔm nɛ kɩkɛ aŋglɛɛ kʋnʋŋ taa Biblwaa mba ɛyaa labɩnɩ tʋmɩyɛ siŋŋ yɔ, pa-taa lɛɛkʋ; nɛ halɩ tɔm pee wena paalabɩnɩ tʋmɩyɛ kɩ-taa yɔ, akɔɔ nɛ awɛɛnɩ ɖoŋ aŋglɛɛ kʋnʋŋ maɣmaɣ yɔɔ. Ɛlɛ Bibl ŋgʋ kɩ-taa patɩlabɩnɩ Ɛsɔ hɩɖɛ tʋmɩyɛ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Bibl masɩ nzɩ sɩ-taa Ɛsɔ hɩɖɛ kaawɛ ɖooo kiɖe tɛɛ yɔ, pɛɖɛzaɣ-sɩ Bibl ŋgʋ kɩ-taa lɛ, sɩ-taa pazɩ yem taa pama “Yehowa”. Pɩkazɩ panaɣ Ɛsɔ hɩɖɛ Bibl masɩ lɛɛsɩ taa payɩ lɛ, pɛɖɛzɩ-ɖɩ nɛ “KƖBAƔLƲ”. Ɛlɛ pama Kɩbaɣlʋ nɛ masɩ sɔsɔsɩ. Pʋwayɩ mbʋ ɖɔɖɔ palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm piye “KƖBAƔLƲ” Grɛɛkɩ masɩ taa King James Version Biblwaa mba patasɩ lɩzʋʋ yɔ pa-taa. Nɛ pɩwɩlɩɣ se peɖiɣzini lona wena a-taa paama Ɛsɔ hɩɖɛ kiɖe tɛɛ yɔ, Bibl hɔɔlʋʋ ŋgʋ nabɛyɛ yaɣ se Nɔɔ haʋ Kɩfam yaa Nouveau Testament yɔ kɩ-taa.

6. Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa wɛ leleŋ siŋŋ nɛ Traduction du monde nouveau?

6 Paa mbʋ yɔ, pɩnzɩ wɛɛ nɛ sɩɖɛɣ lɛ, tɔm pee wena paalabɩnɩ tʋmɩyɛ King James Version taa yɔ, akɔm nɛ apɩnɩ. Nɛ mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ kʋnʋmɩŋ lɛɛŋ taa Biblwaa mba pɛɖɛzaa pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ, pɔ-hɔɔlʋʋ taa. Pʋyɔɔ pɩkɛnɩ-ɖʋ taa leleŋ kpem se palabɩ ɖʋtʋ se pɛɖɛzɩ Traduction du monde nouveau kʋnʋmɩŋ sakɩyɛ taa nɛ kɩ-taa tɔm pee nɩʋ wɛ kɛlɛʋ. Palɩzɩ Bibl ŋgʋ kɩ-tɩŋa yaa kɩ-hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ kʋnʋmɩŋ weyi ɩ-taa sɔnɔ yɔ, ɩcɛzɩ 150. Nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛyaa sakɩyɛ wɛnɩ-kʋ. Palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pee wena a-taa nɩʋ wɛ kɛlɛʋ yɔ Bibl ŋgʋ kɩ-taa, mbʋ yebina nɛ Ɛsɔtɔm tukuuni ɖa-laŋa camɩyɛ. (Keɣa 118:97) Mbʋ pɩkɩlɩ ɖeu yɔ lɛ se paɖʋ Ɛsɔ hɩɖɛ ɖi-lona taa Traduction du monde nouveau Bibl taa.

KƲNƲŊ ŊGƲ ƐYAA SAKƖYƐ YƆƆDƲƲ YƆ

7, 8. (a) Alɩwaatʋ natʋyʋ taa, ɛbɛ yɔɔ Yuuda ñɩma sakɩyɛ taanɩɣ Masɩ nzɩ sɩwɛ Ebree kʋnʋŋ taa yɔ sɩ-taa? (b) Ɛbɛ payaɣ se Septante?

7 Nabʋyʋ taa, lɛɣzɩtʋ ndʋ tɩkɔŋ politiki nʋmɔʋ taa yɔ, tiyeki nɛ kʋnʋŋ ŋgʋ samaɣ yɔɔdʋʋ yɔ kɩlɛɣzɩɣ. Paa mbʋ yɔ, Ɛsɔ tɩha nʋmɔʋ se lɛɣzɩtʋ ndʋ tɩɖɩɣ ɛyaa nʋmɔʋ nɛ pataanɩɩ ɛ-Tɔm taa camɩyɛ. Ɛzɩma tɩyɛ? Ðooo caanaʋ taa kɩɖaʋ nakʋyʋ sɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ pɩ-taa camɩyɛ. Izrayɛɛlɩ piya yaa Yuuda ñɩma kaamanɩ Bibl taa takayɩsɩ 39 kajalaɣ ñɩnzɩ. Yuuda ñɩma “mba paayeki Ɛsɔtɔm” ɖooo kiɖe tɛɛ. (Roma 3:1, 2) Ɛlɛ pɩkɔm nɛ pɩtalɩ pɩnzɩ nasɩlɛ waa taa pʋcɔ palʋlʋʋ Yesu lɛ, pataatasɩɣ nɩʋ Ebree kʋnʋŋ camɩyɛ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, wiyaʋ weyi payaɣ-ɩ se Alexandre le Grand yɔ ɛɛlabɩ you nɛ ɛwa ajɛɛ sakɩyɛ nɛ ɛpɩsɩ-yɛ Grɛɛsɩ ñɩma tɛtʋ. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Pɩlabɩ mbʋ lɛ, ɛyaa mba pɔ-yɔɔ payɩ Grɛɛsɩ ñɩma tɔkaɣ kewiyitu yɔ, papaɣzɩ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ yɔɔdʋʋ, ŋgʋ Yuuda ñɩma kaamɩzɩ ajɛɛ wena a-yɔɔ Grɛɛsɩ ñɩma tɔkaɣ kewiyitu yɔ, a-taa. Yuuda ñɩma sakɩyɛ paɣzɩ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ yɔɔdʋʋ mbʋ lɛ, piyele nɛ Ɛsɔtɔm ndʋ paama Ebree kʋnʋŋ taa yɔ, tɩ-taa nɩʋ wɛɛ kaɖɛ pa-taa sakɩyɛ. Ɛzɩma pakaɣ labʋ nɛ panɩɩ tɩ-taa yɔ?

8 Pɩkɔma nɛ pɩtalɩ ɛzɩ pɩnzɩ 250 waa pʋcɔ palʋlʋʋ Yesu mbʋ yɔ lɛ, pɛɖɛzɩ Bibl taa kajalaɣ takayɩsɩ 5 Grɛɛkɩ kʋnʋŋ taa. Kpaɣnɩ pɩnaɣ 200 nɛ pɩkɔɔ pɩnaɣ 101 pʋcɔ nɛ palʋlʋʋ Yesu lɛ, pɛtɛzɩ Ebree Masɩ lɛɛsɩ ɖɛzʋʋ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ taa. Ebree Masɩ nzɩ pɛɖɛzɩ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ taa yɔ, sɩ-tɩŋa pɛkpɛndaa nɛ payaɣ se Septante. Septante ŋgʋ kɩkɛnɩ takayaɣ kajalaɣ ñɩŋga ŋga ka-taa pɛɖɛzɩ Ebree Masɩ tɩŋa yɔ.

9. (a) Septante nɛ Biblwaa mba paacalɩ ɖɛzʋʋ ɖooo kiɖe tɛɛ yɔ, ɛzɩma pasɩnɩ Ɛsɔtɔm kalɩyaa? (b) Hɔɔlʋʋ ŋgʋ ŋkɩlɩ sɔɔlʋʋ Ebree Masɩ taa?

9 Septante sɩnɩ Yuuda ñɩma mba pɔyɔɔdaɣ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ yɔ nɛ ɛyaa lalaa nɛ papɩzɩ nɛ pakalɩ Grɛɛkɩ Masɩ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pa-taa lakaɣ leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ panɩɣaɣ Ɛsɔtɔm yaa pakalaɣ-tʋ Grɛɛkɩ kʋnʋŋ ŋgʋ kɩpɩsɩ pa-maɣmaɣ pa-kʋnʋŋ yɔ kɩ-taa yɔ. Alɩwaatʋ wɛɛ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, patasɩ Bibl ɖɛzʋʋ kʋnʋmɩŋ weyi ɛyaa sakɩyɛ yɔɔdʋʋ yɔ ɩ-taa. Ɩ-taa nɩɩyɩ yɔ: Syriaque, Gothique nɛ Laatɛɛ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa kalaɣ Masɩ Kiɖeɖesi kʋnʋmɩŋ weyi panɩɣaɣ camɩyɛ yɔ, ɩ-taa yɔ, pa-taa lakaɣ leleŋ siŋŋ, nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ ɖɔɖɔ se paasɔɔlɩ Masɩ nasɩyɩ tɔm nɛ pɩkpaɖɩ lɛɛsɩ ɛzɩ ɖa ɖɔɖɔ ɖɩsɔɔlʋʋ Masɩ nasɩyɩ sɔnɔ nɛ pɩkpaɖɩ lɛɛsɩ yɔ. (Kalɩ Keɣa 118:162-165.) Ɛɛɛ, paa kʋnʋmɩŋ weyi ɛyaa samaɣ yɔɔdʋʋ yɔ ɩlɛɣzɩ nabʋyʋ taa yɔ, Ɛsɔtɔm ñɛwɛ tam.

PEKIZINI-WƐ SE PATAAÐƐZƖ BIBL KƲNƲMƖŊ LƐƐŊ TAA

10. Ɛbɛ yɔɔ ɛyaa sakɩyɛ taapɩzɩɣ se pɛwɛɛnɩ Bibl yaa panɩɩ kɩ-taa tɔm taa camɩyɛ John Wycliffe alɩwaatʋ taa?

10 Alɩwaatʋ natʋyʋ taa lɛ, koyindinaa ñaɣ pana se paɖɩɣ nʋmɔʋ samaɣ nɛ kataapɩzɩ kakalɩ Bibl. Ɛlɛ laŋa kɩbana tɩnaa ñañaɣ pana se pasɩnɩ ɛyaa nɛ pɛwɛɛnɩ Bibl nɛ papɩzɩ pakalɩ-kʋ. Pataa lɛlʋ lɛ John Wycliffe. Ɛɛcaɣ wezuu pɩnzɩ 1300 waa taa nɛ ɛɛnawa kpayɩ se pɩpɔzʋʋ se paa ɛyʋ weyi lɛ, ɛkalɩ Ɛsɔtɔm nɛ tɩwazɩ-ɩ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, ɛyaa sakɩyɛ taapɩzɩɣ se pɛwɛɛnɩ Bibl Aŋgletɛɛrɩ ɛjaɖɛ taa. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Biblwaa mba paawɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, nesi paamanɩ-wɛ; nɛ ɛzɩma pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ yɔ pʋyɔɔ lɛ, paawɛ liidiye pɩdɩɩfɛyɩ. Pɩtasɩ lɛ, ɛyaa sakɩyɛ taatɩlɩ takayaɣ kalʋʋ. Paa pakalaɣ-wɛ Bibl hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ cooci taa nɛ panɩɣ yɔ, pataanɩɣ tɔm ndʋ pakalaɣ-wɛ yɔ tɩ-taa camɩyɛ. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Bibl ŋgʋ palakaɣnɩ tʋmɩyɛ cooci taa alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa nɛ payaɣ-kʋ se Vulgate yɔ, Laatɛɛ kʋnʋŋ taa kɩɩwɛɛ. Ŋgʋ pʋbʋ taa lɛ, ɛyaa sakɩyɛ taanɩɣ Laatɛɛ kʋnʋŋ. Ye mbʋ, ɛzɩma papɩzɩɣ nɛ pehiɣ ñɩm mbʋ pɩwɛ Bibl taa yɔ?—Adu. 2:1-5.

John Wycliffe nɛ ɛyaa lalaa paasɔɔlaa se patanɩ Ɛsɔtɔm ɛyaa kpeekpe. Ña yɔ, mbʋ ŋsɔɔlɩ labʋ na? (Cɔnɩ tayʋʋ 11)

11. Tʋmɩyɛ nɖɩ Wycliffe tɛ Bibl laba?

11 Pɩtalɩ pɩnaɣ 1382 lɛ, palɩzɩ Bibl ŋgʋ payaɣaɣ se Wycliffe tɛ Bibl yɔ Aŋglɛɛ kʋnʋŋ taa. Bibl ŋgʋ, kɩwazɩ mba pa nɛ Wycliffe palakaɣ tʋmɩyɛ yɔ pɩdɩɩfɛyɩ. Wycliffe taabalaa mba payaɣaɣ se Lollard waa. Paaɖʋ pa-taa se pañakɩ pana nɛ ɛyaa mba paasɩŋ takayɩsɩ yɔ, patɩlɩ Ɛsɔtɔm nɛ titukuni pa-laŋa; pʋyɔɔ pɔɖɔŋaɣ nʋmɔʋ nɛ powoki Aŋgletɛɛrɩ ɛjaɖɛ taa tɛtʋ cikpetu ndɩ ndɩ taa nɛ posusuu Ɛsɔtɔm. Lollard waa mba pakalaɣ ɛyaa Wycliffe tɛ Bibl hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ nɛ halɩ pahaɣ-wɛ Bibl takayɩsɩ nzɩ paamanɩ nesi yɔ. Pana wena pañaɣaa yɔ ataakɛ falaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ piyeba nɛ ɛyaa sakɩyɛ ɖaɣnɩ paɣzʋʋ Ɛsɔtɔm sɔɔlʋʋ.

12. Lɩmaɣza wena cooci ñʋndɩnaa kaawɛnɩ Wycliffe nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ ɛ nɛ ɛ-taabalaa palakaɣ yɔ ɖɩ-yɔɔ?

12 Pɩlabɩ mbʋ lɛ, ɛzɩma cooci ñʋndɩnaa laba? Papaɣzɩ paɖʋʋ Wycliffe, e-Bibl nɛ ɛ-taabalaa mba posusaɣ tɔm yɔ. Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa nazɩ Lollard waa nɛ pañaɣ pana nɛ paɖɩzɩ Wycliffe tɛ Biblwaa mba payɩ papɩzaa nɛ pehiɣ yɔ. Halɩ Wycliffe kɔm nɛ ɛsɩ lɛ, cooci ñʋndɩnaa yɔɔdaa se ɛɛkɛ ɛyʋ weyi ɛkaɖɩɣnɩ cooci wɩlɩtʋ yɔ. Ɛlɛ pataapɩzɩɣ se pɔhɔ ɛyʋ weyi ɛtɛm sɩbʋ yɔ ɛ-nɩŋgbaaŋ. Paa mbʋ yɔ, cooci ñʋndɩnaa yeba nɛ pokuli Wycliffe pɩlaʋ nɛ palɩzɩ ɛ-mɔɔ nɛ pañaɣzɩ-yɛ miŋ nɛ powoni a-tɔlɩma nɛ pɔlɔ Swift pɔɔ taa. Ɛlɛ Ɛsɔtɔm kaawɛɛ nɛ tɩlakɩ mba paasɔɔlaa se pakalɩ-tʋ nɛ panɩɩ tɩ-taa yɔ, pɔ-yɔɔ tʋmɩyɛ. Nɛ cooci ñʋndɩnaa mba pataapɩzɩɣ se pasɩnzɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Pɩnzɩ nzɩ sɩtɩŋ pʋwayɩ yɔ sɩ-taa, Erɔɔpɩ nɛ ajɛɛ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa ɛyaa sakɩyɛ paɣzɩ pana ñaɣʋ se pɛɖɛzɩ Bibl nɛ patayɩ-kʋ nɛ pɩtalɩ ɛyaa sakɩyɛ nɛ pɩpɩzɩ nɛ pɩwazɩ-wɛ, halɩ pɩkpɛndɩnɩ mba paasɩŋ takayɩsɩ yɔ.

“WEYI ƐWƖLƖƔ-Ŋ MBƲ PƖWƐ WAZAƔ YƆ”

13. (a) Tɔm ndʋ yɔɔ ndɛŋgbɛzaɣ fɛyɩ? (b) Nɛ ɛzɩma tɩkpazɩɣ ɖe-tisuu ɖoŋ?

13 Sɔnɔ, Krɩstʋ ñɩma ɩɩmaɣzɩɣ se Ɛsɔ maɣmaɣ kaaɖʋnɩ tɔm pee mba pɛɖɛzɩ Septante, Wycliffe tɛ Bibl, King James Version, yaa Biblwaa lalaa yɔ, pa-maɣzɩm taa nɛ papɩzɩ nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ. Paa mbʋ yɔ, ye ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɖɩmaɣzɩ ɛzɩma pɩɖɔma nɛ pɛɖɛzɩ Biblwaa mba yɔ, ɖitisiɣ se ɛzɩ Yehowa yɔɔdʋʋ yɔ, ndɛŋgbɛzaɣ fɛyɩ se ɛ-Tɔm wɛɣ tam. Tɔm tʋnɛ tɩɩkpazɩɣ ñe-tisuu ɖoŋ yaa we? Toovenim, lidaʋ tɔm ndʋ payɩ Yehowa heyiɣ-ɖʋ yɔ, tɩ-taa natʋyʋ ɛɛkaɣ kazʋʋ se tɩɩlakɩ.—Yoz. 23:14.

14. Ɛzɩma tɩyɛ Ɛsɔtɔm sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩsɔɔlɩ Ɛsɔ nɛ pɩkpaɖɩ?

14 Ðɩnaʋ se Ɛsɔtɔm wɛɣ tam yɔ, pɩkpazɩ ɖe-tisuu ɖoŋ; nɛ piyeki ɖɔɖɔ nɛ sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ, pɩpaɣlɩ nɛ pɩkpaɖɩ. * Ɛlɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpɔzɩ se ɛbɛ yɔɔ kpem Ɛsɔ ha-ɖʋ ɛ-Tɔm? Nɛ ɛbɛ yɔɔ ɛkandɩyɩ tɩ-yɔɔ se tɩwɛɛ tam? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛsɔɔlɩ-ɖʋ nɛ ɛsɔɔlaa se ɛwɩlɩ-ɖʋ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwazɩ-ɖʋ yaa piyele nɛ piɖeni-ɖʋ yɔ. (Kalɩ Izaayii 48:17, 18.) Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ, ye mbʋ pɩmʋnaa se ɖɩñamɩ-ɩ nɛ ɖɩɖɔ ɛ-paɣtʋ yɔɔ nɛ ɖɩwɩlɩ-ɩ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩsɔɔlɩ-ɩ.—1 Yoh. 4:19; 5:3.

15. Tɔm ndʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

15 Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛzɩma ɖɩsɔɔlɩ Ɛsɔtɔm yaa Bibl yɔ ɖɩkaɣ ñaɣʋ pana nɛ tɔm ndʋ tɩwɛ kɩ-taa yɔ tɩwazɩ-ɖʋ. Ye mbʋ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ Bibl kalʋʋ wazɩ-ɖʋ nɛ pɩkpaɖɩ? Ðiisusuu tɔm lɛ, ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩhɔ ɛyaa lɩmaɣza nɛ ɖiwoni Bibl yɔɔ? Ɛzɩma mba pawɩlɩɣ tɔm ɛgbɛyɛ taa yɔ, papɩzɩɣ nɛ palabɩnɩ Masɩ tʋmɩyɛ camɩyɛ? Ðɩkaɣ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ cosuu ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.

^ tay. 4 Kalɩ 1er novembre 2009 tɛ Feŋuu Tilimiye taa tɔm ñʋʋ “Faut-il apprendre l’hébreu et le grec?”

^ tay. 14 Kalɩ aɖakaɣ “Wolo ña-maɣmaɣ nɛ ŋna!”