1. Ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ laba alɩwaatʋ ndʋ Yesu labɩ maamaaci lakasɩ nɛ pakpa kpakpasɩ sakɩyɛ yɔ?

 PƖYƐƐRƖ lɔ piyuu ɖoo pilim, ɛlɛ ɛtɩkpa nabʋyʋ. Ɛlɛ pɩɩlabɩ piti se Yesu heyi-i se: «Saa nɛ ŋwolo ɖenɖe pilimaa yɔ, nɛ ɩlɔ mi-piyiŋ nɛ ɩkpa kpakpasɩ.» (Luka 5:4) Pɩyɛɛrɩ maɣzaɣ se ɛɛkaɣ kpakpayaɣ nakɛyɛ kpaʋ, ɛlɛ ɛlaba ɛzɩ Yesu heyuu-i yɔ. Pɩyɛɛrɩ nɛ abalaa mba ɛ nɛ wɛ palakaɣ tʋmɩyɛ yɔ, pakpa kpakpasɩ pɩdɩɩfɛyɩ nɛ halɩ piyiŋ paɣzɩ cɩyʋʋ. Peɖiɣzinaa se piti lakasɩ pɩkɛnaa lɛ, ‘pɩɖɩɣzɩ-wɛ siŋŋ.’ Peeɖe Pɩyɛɛrɩ yɔɔdaa se: «Posi ña-tɩ nɛ m, Kɩbaɣlʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mɛnkɛ kɩwɛɛkɩm laɖʋ.» (Luka 5:​6-9) Halɩ pɩwɛ ɛzɩ Pɩyɛɛrɩ maɣzaɣ se ɛtɩmʋna se ɛsɩŋ Yesu ɛsɩndaa yɔ.

2. Ye ɖɩmaɣzɩɣ Pɩyɛɛrɩ kɩɖaʋ yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩwazɩɣ-ɖʋ?

² Pɩyɛɛrɩ kaawɛnɩ toovenim, ɛɛkɛ «kɩwɛɛkɩm laɖʋ.» Masɩ wɩlɩɣ se nabʋyʋ taa ɛyɔɔdaɣ tɔm natʋyʋ nɛ pʋwayɩ ekpiɖiɣ tɩ-yɔɔ. Nabʋyʋ taa pɩlakɩ-ŋ ɛzɩ Pɩyɛɛrɩ yɔ? Ŋwɛɛ nɛ ŋñakɩ pana se ŋwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ natʋyʋ nɛ pɩkɩlɩ yaa ŋwɛɛ nɛ ŋlʋkɩnɩ ɛjandʋ natʋyʋ pɩlakɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ? Ye mbʋ yɔ Pɩyɛɛrɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpazɩ-ŋ ɖoŋ. Ɛzɩma tɩyɛ? Maɣzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Yehowa pɩzaɣ se eyele nɛ pataama Pɩyɛɛrɩ ɛjandʋ tɔm Bibl taa, ɛlɛ eyeba nɛ pama-tʋ se pɩsa nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ tɩ-taa. (2 Tim. 3:​16, 17) Ye ɖɩkpɛlɩkɩ ɛjandʋ ndʋ Pɩyɛɛrɩ lʋbɩnaa yɔ tɩ-tɔm yɔ, pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩna se Yehowa ɛɛɖaŋɩɣ se ɖɩla mbʋ pɩtalɩ pilim yɔ. Ɛsɔɔlaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñaɣ pana paa ɖɩwɛnɩ ɛjandʋ yɔ.

3. Ɛbɛ yɔɔ pɩtɩpɔzɩ se ɖɩlɔ lidaʋ?

 ³ Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñakɩ pana? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩwɛɣ nɛ ɖɩlakɩ nabʋyʋ yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ ɖɩwɛɣ niye pɩ-taa nɛ pɩkɩlɩ. Iyele nɛ ɖɩkpaɣ kɩɖaʋ nakʋyʋ: Cɩmʋʋ maɖʋ pɩzɩɣ nɛ ɛkpaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛfalɩsɩnɩ ɛ-tɩ pʋcɔ nɛ ɛwɛɛ niye cɩmʋʋ mabʋ taa. Alɩwaatʋ ndʋ ɛkpɛlɩkɩɣ cɩmʋʋ mabʋ yɔ, pɩtɩla piyiɣdiɣ-i tam sakɩyɛ. Ɛlɛ ye ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛfalɩsɩɣ ɛ-tɩ yɔ, ɛkaɣ wɛʋ niye kɩ-mabʋ taa. Halɩ paa ɛkɔm nɛ ɛtɩlɩ cɩmʋʋ mabʋ camɩyɛ yɔ, nabʋyʋ taa pɩpɩzɩɣ nɛ piyiɣdi-i. Paa mbʋ yɔ, ɛɛlɔʋ lidaʋ. Ewoki pɩ-yɔɔ nɛ ɛmakɩ-kʋ se pɩsa nɛ ɛtasɩ wɛʋ niye nɛ pɩkɩlɩ. Mbʋ ɖɔɖɔ halɩ paa ɖɩmaɣzɩɣ se ɖɩlʋbɩnɩ ɛjandʋ natʋyʋ nɛ ɖɩwabɩ-tʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩtasɩ-ɖʋ coɖuu. Ɛlɛ ɖiwoki pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñakɩ pana se pɩtaatasɩ-ɖʋ coɖuu. Ða-tɩŋa payɩ ɖɩyɔɔdʋʋ natʋyʋ yaa ɖɩlakɩ nabʋyʋ nɛ pʋwayɩ ɖikpiɖiɣ; paa mbʋ yɔ Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɛɣnɩ ɛsɩndaa. (1 Pɩy. 5:10) Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ ŋgʋ Pɩyɛɛrɩ ha-ɖʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa yɔ. Paa piicoɖi-i tam sakɩyɛ yɔ Yesu na ɛ-pʋtɔdɩyɛ, nɛ pɩpɩzɩɣ piseɣti-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ Yehowa.

4. (a) Ɛzɩ Luka 5:​5-10 yɔɔdʋʋ yɔ, tɔm ndʋ Pɩyɛɛrɩ yɔɔdɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-yɔɔ? (b) Ɛlɛ ɛzɩma Yesu hɛzɩ ɛ-laŋɩyɛ?

⁴ Masɩ tiheyi-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ Pɩyɛɛrɩ ya ɛ-tɩ se «kɩwɛɛkɩm laɖʋ» yɔ, nɛ sitiheyi-ɖʋ ɖɔɖɔ kɩwɛɛkɩm mbʋ pɩ-tɔm ɛyɔɔdʋʋ yɔ. (Kalɩ Luka 5:​5-10.) Ɛlɛ pɩtɩla piicoɖi-i siŋŋ. Yesu kaanawa se sɔɔndʋ kpaɣaɣ Pɩyɛɛrɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtɩla Pɩyɛɛrɩ maɣzaɣ se ɛfɛyɩ wazaɣ nakɛyɛ. Yesu nawa ɖɔɖɔ se Pɩyɛɛrɩ pɩzɩɣ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ. Pʋyɔɔ Yesu heyi Pɩyɛɛrɩ nɛ nɔɔ kɩbaŋa se: «Yele sɔɔndʋ seu.» Ɛzɩma Yesu ta liu Pɩyɛɛrɩ yɔ, pɩɩlɛɣzɩ Pɩyɛɛrɩ wezuu caɣʋ. Pʋwayɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ e-neu Andree peyebi kpakpasɩ kpaʋ tʋmɩyɛ nɛ papaɣzɩ Yesu wayɩ tɩŋʋʋ alɩwaatʋ tɩŋa, nɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ pakpaɣ mbʋ yɔ ɖɩkɔnɩ-wɛ wazasɩ sakɩyɛ.—Mark. 1:​16-18.

5. Pɩyɛɛrɩ wabɩ ɛ-sɔɔndʋ nɛ etisi nɛ ɛtɩŋ Yesu wayɩ lɛ, wazasɩ nzɩ ehiɣaa?

⁵ Pɩyɛɛrɩ tɩŋ Yesu wayɩ lɛ, ehiɣ wazasɩ sakɩyɛ. Ɛna Yesu wa kʋdɔndɩnaa, ɛɖɔɔnɩ aleewaa nɛ halɩ efezi sɩɖaa. b (Mat. 8:​14-17; Mark. 5:​37, 41, 42) Pɩyɛɛrɩ na ɖɔɖɔ Yesu natʋ natʋyʋ taa e-Kewiyaɣ samtʋ taa, nɛ ɛtɩsɔɔ natʋ ndʋ tɩ-yɔɔ kpa. (Mark. 9:​1-8; 2 Pɩy. 1:​16-18) Toovenim taa lɛ, Pɩyɛɛrɩ na Yesu tʋma sakɩyɛ nɛ ye ɛtaatɩŋ Yesu wayɩ yɔ ɛtaana-yɛ. Pɩtʋʋ fɛyɩ  se ɛ-taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ se ɛpɩzaa nɛ ɛwa ɛ-lɩmaɣza kɩdɛkɛda nɛ ehiɣ wazasɩ nzɩ.

6. Pɩɩwɛ Pɩyɛɛrɩ kɛlɛʋ se ɛwa ɛ-ɛjandʋ na? Lɩzɩ pɩ-taa.

⁶ Paa Pɩyɛɛrɩ kaana Yesu tʋma nɛ ɛnɩɩ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ, pɩtasɩ-ɩ coɖuu. Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaŋ nɩɩyɩ. Alɩwaatʋ ndʋ Yesu yɔɔdaɣ ɛzɩma ɛkaɣ kʋñɔŋ tɔɔʋ nɛ ɛsɩ nɛ piyele nɛ Bibl taa natʋ tɔm la yɔ pɩ-tɔm lɛ, Pɩyɛɛrɩ kalɩ-ɩ. (Mark. 8:​31-33) Pɩyɛɛrɩ nɛ apostoloowaa lalaa pɔhɔmnɩ ɖama tɔm tam sakɩyɛ se pana se pa-taa lɛ akɩlaa. (Mark. 9:​33, 34) Ðoo wena aɖɛwa pʋcɔ nɛ pakʋ Yesu yɔ a-taa, Pɩyɛɛrɩ sɛtɩ abalʋ nɔɔyʋ nɩŋgbaŋʋʋ. (Yoh. 18:10) Ðoo kʋɖʋma ana a-taa, sɔɔndʋ kpa Pɩyɛɛrɩ nɛ ɛkpɛzɩ tam nabudozo se ɛɛsɩŋ ɛ-taabalʋ Yesu. (Mark. 14:​66-72) Piyeba nɛ Pɩyɛɛrɩ wii siŋŋ.—Mat. 26:75.

7. Pefezi Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, waɖɛ nɖɩ ɛha Pɩyɛɛrɩ?

⁷ Piitibi Yesu tɛ apostoloo ɛnʋ yɔɔɔ kpem, paa mbʋ yɔ Yesu tɩlɔ-ɩ. Pefezi Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, ɛha Pɩyɛɛrɩ waɖɛ se ɛwɩlɩ se etiyebi-i sɔɔlʋʋ. Yesu heyi Pɩyɛɛrɩ se eɖiyi e-heŋ. (Yoh. 21:​15-17) Pɩyɛɛrɩ kaatisaa se ɛlakɩ mbʋ Yesu heyi-i se ɛla yɔ. Nɛ pʋyɔɔ ɛɛwɛ Yeruzalɛm Pantekooti wiye nɛ ɛɛwɛ ɛyaa kajalaɣ ñɩma mba patɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ pataa-wɛ num yɔ pa-taa.

8. Ɛzɩma picoɖi Pɩyɛɛrɩ siŋŋ Antɩyɔɔsɩ?

⁸ Halɩ Pɩyɛɛrɩ pɩsɩ Krɩstʋ tʋ patam num nɛ pɩtɛ lɛ, pɩɩtasɩ pɔzʋʋ se ɛlʋbɩnɩ ɛ-ɛjandʋ. Pɩnaɣ 36 taa, alɩwaatʋ ndʋ fezuu kiɖeɖeu tibi Kɔɔrnɛɛyɩ yɔɔ yɔ, pɩɩwɩlɩ kpayɩ kpayɩ se «Ɛsɔ ɛɛtʋkʋʋ ɛyaa taa;» nɛ pɩɩwɩlaa ɖɔɖɔ se mba patɩkɛ Yuuda mba yɔ papɩzɩɣ nɛ pasʋʋ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa, nɛ pɩlakaɣ mbʋ lɛ Pɩyɛɛrɩ kaawɛ peeɖe. (Tʋma 10:​34, 44, 45) Pʋwayɩ lɛ, Pɩyɛɛrɩ nɛ mba patɩkɛ Yuuda mba yɔ papaɣzɩ kpɛndʋʋ nɛ pɔtɔkɩ tɔɔnaɣ, nɛ wiɖiyi ɛtɩla mbʋ nɛ ɛna. (Gal. 2:12) Ɛlɛ Krɩstʋ ñɩma mba paakɛ Yuuda mba yɔ, pa-taa nabɛyɛ maɣzaɣ se pɩtɩpɔzɩ se Yuuda mba nɛ mba patɩkɛ Yuuda mba yɔ pɛkpɛndɩ nɛ pɔtɔɔ tɔɔnaɣ. Alɩwaatʋ ndʋ mba paawɛnɩ lɩmaɣza ana yɔ pɔkɔm Antɩyɔɔsɩ yɔ, Pɩyɛɛrɩ kɛzɩ ɛ-tɩ nɛ hɔɔlʋʋ se ɛ nɛ Krɩstʋ ñɩma mba patɩkɛ Yuuda mba yɔ pataatasɩ tɔɔʋ tɔɔnaɣ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛlabɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩsɔɔlɩ se ɛɖʋ Yuuda ñɩma mba pamaɣzɩɣ mbʋ yɔ ɖɩwɩzɩyɛ. Apostoloo Pɔɔlɩ na Pɩyɛɛrɩ tɛ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ lakasɩ nzɩ lɛ, ɛkalɩ-ɩ pa-tɩŋa pɛ-ɛsɩndaa. (Gal. 2:​13, 14) Paa piicoɖi Pɩyɛɛrɩ yɔ ɛtɩlɔ lidaʋ. Ɛbɛ kaasɩnɩ-ɩ?

9. Ɛzɩ Yohanɛɛsɩ 6:​68, 69 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ wɩlɩɣ se Pɩyɛɛrɩ kaawɛ siɣsiɣ?

⁹ Pɩyɛɛrɩ kaawɛ siɣsiɣ, nɛ etiyele se nabʋyʋ ɛɖɩɣ-ɩ nʋmɔʋ nɛ eyele Yesu wayɩ tɩŋʋʋ. Yesu kaayɔɔdɩ tɔm natʋyʋ nɛ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa tɩnɩɩ tɩ-taa. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Pɩyɛɛrɩ kaawɩlaa se ɛwɛ siɣsiɣ. (Kalɩ Yohanɛɛsɩ 6:​68, 69.) Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa sakɩyɛ tɩɖaŋ se ɛlɩzɩ-wɛ tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ tɩ-tɔbʋʋ yaa patɩñɩnɩ se panɩɩ tɩ-taa. Pʋyɔɔ lɛ peyebi-i tɩŋʋʋ. Ɛlɛ Pɩyɛɛrɩ tɩla mbʋ. Eeɖiɣzinaa se Yesu ɖeke wɛnɩnɩ «tɔm ndʋ tɩhaɣ wezuu maatɛŋ yɔ.»

10. Ɛzɩma Yesu wɩlaa se ɛtaɣ Pɩyɛɛrɩ liu? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁰ Yesu taalɔ Pɩyɛɛrɩ. Ðoo kɛdɛzaɣ ñɩna wena Yesu caɣ wezuu tɛtʋ yɔɔ yɔ a-taa, ɛɛnawa se Pɩyɛɛrɩ nɛ apostoloowaa lalaa pakaɣ seu nɛ peyebi-i. Paa mbʋ yɔ Yesu kaawɛnɩ lidaʋ se Pɩyɛɛrɩ kaɣ pɩsʋʋ nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ. (Luka 22:​31, 32) Yesu kaanawa se «fezuu wɛ ɖoŋ ɛlɛ tomnaɣ wɛnɩ ɛjandʋ.» (Mark. 14:38) Pʋyɔɔ lɛ, paa pʋwayɩ Pɩyɛɛrɩ kaakpɛzaa se ɛɛsɩŋ Yesu yɔ, Yesu tɩlɔ-ɩ. Pefezi Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, ɛlɩzɩ ɛ-tɩ nɛ  ɛwɩlɩ Pɩyɛɛrɩ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩkɛ alɩwaatʋ ndʋ Pɩyɛɛrɩ kaawɛ e-ɖeke yɔ. (Mark. 16:7; Luka 24:34; 1 Kɔr. 15:5) Piitibi Pɩyɛɛrɩ yɔɔɔ, ye mbʋ maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma Yesu tɔm ndʋ tɩɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ yɔ.

11. Ɛzɩma Yesu yeba nɛ Pɩyɛɛrɩ taa tɛ se Yehowa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ?

¹¹ Yesu yeba nɛ Pɩyɛɛrɩ taa tɛ se Yehowa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ. Pefezi Yesu lɛ, ɛla piti lakasɩ lɛɛsɩ nɛ Pɩyɛɛrɩ nɛ apostoloowaa lalaa pakpa kpakpasɩ sakɩyɛ. (Yoh. 21:​4-6) Pɩtʋʋ fɛyɩ se piti lakasɩ nzɩ siyeba nɛ Pɩyɛɛrɩ taa tɛ se Yehowa kaɣ cɔnʋʋ e-tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe kɛlɛʋ yem. Pɩtɩla, Pɩyɛɛrɩ kaatɔzɩ tɔm ndʋ Yesu yɔɔdaa se Yehowa kaɣ cɔnʋʋ mba ‘pacalɩɣnɩ ñɩnʋʋ kewiyaɣ’ yɔ pa-kɩcɛyɩm ɖeɖe yɔ tɩ-yɔɔ. (Mat. 6:33) Pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ pɩsɩnɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ ɛsɩɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ kajalaɣ lone taa e-wezuu caɣʋ taa, ɛtɩsɩɩ kpakpasɩ kpaʋ tʋmɩyɛ kajalaɣ lone taa. Esusi tɔm nɛ abalɩtʋ pɩnaɣ 33 tɛ Pantekooti wiye nɛ pɩsɩnɩ ɛyaa kudokiŋ sakɩyɛ nɛ pamʋ tɔm kɩbandʋ. (Tʋma 2:​14, 37-41) Pʋwayɩ, ɛsɩnɩ Samaarii mba nɛ sɩɩnaa layaa nɛ petisi Krɩstʋ yɔɔ. (Tʋma 8:​14-17; 10:​44-48) Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yehowa tɩŋnɩ Pɩyɛɛrɩ yɔɔ nɛ ɛhɔ ɛyaa ndɩ ndɩ nɛ ɛkɔnɩ ɛgbɛyɛ taa.

12. Ye ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlʋkɩnɩ ɛjandʋ natʋyʋ pɩlakɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ, ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ-ɖʋ?

¹² Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ se ɖɩtaalɔ lidaʋ. Pɩtɩla, pɩɩkaɣ wɛʋ kɛlɛʋ, kɔzɩ kɔzɩ ye ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlʋkɩnɩ ɛjandʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ pɩlakɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ. Nabʋyʋ taa, pɩtɩla ɛjandʋ ndʋ ɖɩlʋkɩna yɔ tɩkɩlɩ Pɩyɛɛrɩ ñɩndʋ. Ɛlɛ Yehowa kaɣ-ɖʋ haʋ ɖoŋ se ɖɩtaalɔ lidaʋ. (Keɣ. 94:​17-19) Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ sʋwaɣnɩ abalaa lalaa pɩnzɩ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ ɛtɩlɩɣ toovenim. Ɛtɩlɩ toovenim lɛ, ɛñaɣ pana nɛ eyele wezuu kɩdɛkɛdʋʋ ŋgʋ kɩ-caɣʋ. Paa mbʋ yɔ, nabʋyʋ taa, ɛlʋkɩnɩ kɔɖɛyɩ kɩdɛkɛdʋʋ. Ɛbɛ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛtɩlɔ lidaʋ? Ɛyɔɔdaa se: «Yehowa haɣ-m ɖoŋ.» Ɛsɔzaa se: «Yehowa fezuu sɩnɩ-m . . . nɛ menɖiɣzina se manpɩzɩɣ nɛ mowolo pɩ-yɔɔ nɛ mɔnɖɔ toovenim nʋmɔʋ taa . . . Yehowa sɩnɩ-m nɛ mala tʋma sakɩyɛ, nɛ paa mɛwɛnɩ ɛjandʋ yɔ, ɛwɛɛ nɛ ɛkpazɩɣ-m ɖoŋ.»

13. Ɛzɩ Tʋma Labʋ 4:​13, 29, 31 yɔɔdʋʋ yɔ, ɛbɛ Pɩyɛɛrɩ laba nɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹³ Ɛzɩ ɖɩnaʋ yɔ, Pɩyɛɛrɩ tɔlɩ ɛyʋ sɔɔndʋ seu kpaca taa tam sakɩyɛ. Ɛlɛ Pɩyɛɛrɩ pɩzaa nɛ ɛla  abalɩtʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩmnɩ Ɛsɔ nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se ɛha-ɩ abalɩtʋ. (Kalɩ Tʋma Labʋ 4:​13, 29, 31.) Ða ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwa ɖɔ-sɔɔndʋ. Payaɣ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ se Horst. Kaacaɣ wezuu Naazii mba alɩwaatʋ taa Caama ɛjaɖɛ taa. Iyele nɛ ɖɩna mbʋ pɩtalɩ-kɛ yɔ. Pañɩɣ kɔ-yɔɔ sukuli taa tam sakɩyɛ se kɔyɔɔdɩ se: «Hitler kaɣ ɖa-ñʋʋ yabʋ!» Nɛ sɔɔndʋ yɔɔ lɛ, kɔyɔɔdɩ-tʋ ɖɔɖɔ. Paa mbʋ yɔ, Horst lʋlɩyaa tɩkalɩ-ɩ, ɛlɛ pa nɛ ɩ patɩmaa nɛ pɔpɔzɩ Yehowa se ɛha-ɩ abalɩtʋ. Pʋwayɩ, Horst kɔma nɛ ɛkpa ɖoŋ nɛ ɛɖɔkɩ kpam, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-lʋlɩyaa sɩnɩ-ɩ nɛ ɛtaa Yehowa liu. Pʋwayɩ, ɛyɔɔdaa se: «Yehowa tɩlɔ-m kaaʋ.» c

14. Ɛzɩma ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pɛhɛzɩ mba pitibi-wɛ yɔɔɔ yɔ pa-laŋa?

¹⁴ Ðɔ-tɔm ɛɛkaɣ nɩʋ Yehowa nɛ Yesu. Pɩyɛɛrɩ kpɛzaa se ɛɛsɩŋ Yesu nɛ pɩtɛ lɛ, pɩɩpɔzaa se ɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ. Ɛkaɣ wobu pɩ-yɔɔ nɛ ɛkɛ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyʋ na, yaa ɛkaɣ lɔʋ lidaʋ? Yesu tendi Yehowa se ɛsɩnɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ e-tisuu ɛtaahɛɛ. Yesu heyi Pɩyɛɛrɩ adɩma ana a-tɔm nɛ ɛyɔɔdɩ se ɛtaɣ-ɩ liu se pʋwayɩ, ɛkaɣ kpazʋʋ e-koobiya ɖoŋ. (Luka 22:​31, 32) Pɩtʋʋ fɛyɩ se Pɩyɛɛrɩ tɔzɩ Yesu tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ lɛ, pɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ siŋŋ. Alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ, Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛtɩŋnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yɔɔ nɛ ɛkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ. (Efɛz. 4:​8, 11) Payaɣ koobu nɔɔyʋ se Paul. Ɛkɛʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ. Ɛñakɩ pana nɛ ɛkpazɩɣ koobiya ɖoŋ. Eheyiɣ mba pɩlakɩ-wɛ ɛzɩ peyele Yehowa sɛʋ yɔ se pamaɣzɩ ɛzɩma Yehowa hɔm-wɛ nɛ ɛkɔnɩ toovenim taa kiɖe tɛɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Pʋwayɩ lɛ, eyeki nɛ pa-taa tɛŋ se sɔɔlɩm siɣsiɣ ñɩmbʋ mbʋ Yehowa wɛna yɔ, pɩɩhaɣ-ɩ nʋmɔʋ se ɛlɔ-wɛ.  Ɛtɛzɩnaa se: «Yehowa sɩnɩ koobiya sakɩyɛ mba piitibi-wɛ yɔɔɔ yɔ nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ-ɩ.»

15. Ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ nɛ Horst pa-kɩɖaŋ wɩlɩɣ se tɔm ndʋ tɩwɛ Maatiyee 6:33 taa yɔ tɩkɛ toovenim?

¹⁵ Ɛzɩ Yehowa sɩnʋʋ Pɩyɛɛrɩ nɛ apostoloowaa lalaa nɛ pɔcɔnɩ po-tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe yɔ, ɛkaɣ cɔnʋʋ ɖɔɖɔ ɖo-tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɩɣ Ɛsɔ sɛtʋ kajalaɣ ɖeɖe ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ. (Mat. 6:33) Caama You naalɛ ñɩŋgʋ tɛma lɛ, Horst weyi ɛ-tɔm ɖɩyɔɔdaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɛpaɣzɩ maɣzʋʋ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ yɔɔ. Ɛlɛ ɛɛkɛ kʋñɔndʋ kpem; ɛmaɣzaɣ se ye ɛlakɩ alɩwaatʋ tɩŋa Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ yɔ, ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛcɔnɩ ɛ-kɩcɛyɩm ɖeɖe. Ɛbɛ ɛlaba? Ɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se ɛtakɩɣ Yehowa nɛ ɛna. Esusi tɔm kpɩtaʋ pilim alɩwaatʋ ndʋ egeetiye yɔɔ cɔnɩyʋ kilimi pɛ-ɛgbɛyɛ yɔɔ yɔ. Kpɩtaʋ tɛma lɛ, egeetiye yɔɔ cɔnɩyʋ cɛlɩ Horst liidiye naɖɩyɛ, ɛlɛ etiheyi-i weyi ɛha-ɩ liidiye nɖɩ yɔ. Pɩɩɖɩɣzɩ Horst kpem. Liidiye nɖɩ ɖɩɩɖɔ kpem, nɛ ɖɩpɩzaɣ se ɖɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛcɔnɩ ɛ-kɩcɛyɩm ɖeɖe fenasɩ sakɩyɛ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ taa. Kʋjɔʋ ŋgʋ, kiyeba nɛ Horst taa tɛ se Yehowa kaɣ ɛ-yɔɔ cɔnʋʋ. Kpaɣnɩ mbʋ lɛ, ɛsɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ kajalaɣ ɖeɖe e-wezuu caɣʋ taa.—Mal. 3:10.

16. Ɛbɛ yɔɔ Pɩyɛɛrɩ kɩɖaʋ nɛ tɔm ndʋ ɛmawa yɔ tɩ-kpɛlɩkʋʋ wazɩɣ-ɖʋ?

¹⁶ Pɩtʋʋ fɛyɩ se Pɩyɛɛrɩ taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ se Yesu tiposi ɛ-tɩ nɛ ɩ alɩwaatʋ ndʋ eeheyi Yesu se ɛlɛ eposi ɛ-tɩ yɔ. Yesu wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛfalɩsɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ ɛkɛ apostoloo weyi ɛwɛ siɣsiɣ yɔ nɛ ɛha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ Krɩstʋ ñɩma. Ðɩkpɛlɩkɩɣ lɔŋ kɩbaŋ sakɩyɛ falɩsʋʋ mbʋ pɩ-taa nɛ lɔŋ ɛnɩ ɩpɩzɩɣ nɛ ɩwazɩ ɖa-tɩŋa. Pɩyɛɛrɩ ma lɔŋ ɛnɩ ɩ-taa nɩɩyɩ nɛ lɔŋ lɛɛŋ takayɩsɩ nzɩ ɛmawa nɛ etiyini kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa agbaa yɔ sɩ-taa. Tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ tɔm ndʋ tɩwɛ takayɩsɩ nzɩ sɩ-taa yɔ tɩ-taa natʋyʋ nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖɔ tɩ-yɔɔ yɔ.