1-2. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩkpɛlɩkɩ Samsɔɔ wezuu caɣʋ tɔm?

 ALƖWAATƲ ndʋ ŋnɩɣ Samsɔɔ hɩɖɛ yɔ, ɛbɛ yɔɔ ŋmaɣzɩɣ? Pɩtɩla ŋmaɣzɩɣ ɛzɩma ɛɛwɛ ɖoŋ siŋŋ yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩkɛ toovenim. Ɛlɛ Samsɔɔ kpaɣ ɖɔɖɔ lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ naɖɩyɛ nɛ ɖiyele nɛ ɛnɩɩ siziŋ. Paa mbʋ yɔ, Yehowa kam ɛ-lɩmaɣza Samsɔɔ siɣsiɣ wɛtʋ yɔɔ, nɛ eyeba nɛ pama pɩ-tɔm Bibl taa se pɩwazɩ-ɖʋ.

² Yehowa tɩŋnɩ Samsɔɔ yɔɔ nɛ ɛla tʋma wena awɛ piti yɔ nɛ ɛsɩnɩ ɛ-samaɣ Izrayɛɛlɩ. Samsɔɔ sɩba nɛ pɩla pɩnzɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ pʋwayɩ lɛ, Yehowa fezuu ɖiyi apostoloo Pɔɔlɩ nɛ ɛma Samsɔɔ hɩɖɛ ɛyaa mba paawɛnɩ tisuu siŋŋ yɔ pa-taa. (Ebr. 11:​32-34) Samsɔɔ kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ. Ɛɛta liu Yehowa pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛkataɣ kala yɔ. Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma ɛ-kɩɖaʋ pɩzɩɣ nɛ kɩkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ yɔ nɛ lɔŋ lɛɛŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ kɩ-taa yɔ.

3. Tʋmɩyɛ nɖɩ paaɖʋ Samsɔɔ?

³ Alɩwaatʋ ndʋ palʋlɩ Samsɔɔ yɔ, Filistii mba tɔkaɣnɩ kewiyitu Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ yɔɔ, nɛ panazaɣ-ɖɩ. (Tɔh. 13:1) Izrayɛɛlɩ mba kaalabɩ kʋñɔŋ siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Filistii mba kaawɛ kañatʋ kpem. Yehowa lɩzɩ Samsɔɔ se ‘ɛɖɛɛ nɔɔ nɛ ɛya Izrayɛɛlɩ ñʋʋ Filistii mba nesi taa.’ (Tɔh. 13:5) Tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ kaɖɛ. Pɩsa nɛ Samsɔɔ pɩzɩ nɛ ɛla tʋmɩyɛ kaɖɛ ñɩnɖɛ nɖɩ lɛ, pɩɩwɛɛ se ɛtaa Yehowa liu.

4. Ɛzɩma Yehowa sɩnɩ Samsɔɔ nɛ ɛlɩɩ Filistii mba nesi tɛɛ? (Tɔm Hʋyaa 15:​14-16)

 ⁴ Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ ŋgʋ kɩwɩlɩɣ ɛzɩma Samsɔɔ ta Yehowa liu nɛ mbʋ Yehowa ha-ɩ se pɩsɩnɩ-ɩ yɔ. Alɩwaatʋ natʋyʋ Filistii sɔɔjanaa kɔm Lehi tɛtʋ taa se pakpa Samsɔɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se Lehi tɛtʋ kaawɛ Yuuda egeetiye taa. Sɔɔndʋ kaakpa Yuuda mba, piyeba nɛ pakpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se pakpaɣ Samsɔɔ nɛ paɖʋzɩ koyindinaa nesi tɛɛ. Samsɔɔ samaɣ taa mba maɣmaɣ hɔkɩ-ɩ nimee kɩfana 2 nɛ paɖʋzɩ-ɩ Filistii mba nesi tɛɛ. (Tɔh. 15:​9-13) Ɛlɛ ‘Yehowa fezuu kpazɩ Samsɔɔ ɖoŋ nɛ ɛcɛ nimee wena pɔhɔkɩnɩ-ɩ yɔ.’ «Peeɖe ɛna kpaŋaɣ abalɩñɩŋga nakɛyɛ tamaɣ mɔɔyɛ nɖɩ ɖɩ nɛ ɖɩ-lɛŋ yɔ,» nɛ ɛkpaɣ-ɖɩ nɛ ɛkʋnɩ Filistii abalaa 1 000.—Kalɩ Tɔm Hʋyaa 15:​14-16.

5. Ɛzɩma Samsɔɔ wɩlaa se ɛtaɣ Yehowa liu?

⁵ Ɛbɛ yɔɔ Samsɔɔ labɩnɩ tʋmɩyɛ kpaŋaɣ tamaɣ mɔɔyɛ? Ðoŋ ɖoŋ lɛ, pɩtaakɛ wonuu ŋgʋ palakɩnɩ-kʋ tʋmɩyɛ you taa yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Samsɔɔ kaanawa se paa you wonuu ŋgʋ ɛtɩɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ, Yehowa kaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ɛwa Filistii mba. Abalʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ mbʋ ɛɛwɛna yɔ nɛ ɛla Yehowa sɔɔlɩm. Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Samsɔɔ wabɩ abalaa mba pa-tɩŋa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛta Yehowa liu.

6. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ teokrasɩ tʋma wena paɖʋʋ-ɖʋ yɔ, ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Samsɔɔ kɩɖaʋ taa?

⁶ Ða ɖɔɖɔ, Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛha-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖɩla tʋma wena payɩ ɛɖʋʋ-ɖʋ yɔ, paa pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ akɩlɩ-ɖʋ kaɖɛ yɔ. Ɛsɔ pɩzɩɣ nɛ ɛtɩŋnɩ nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ nɛ ɛla mbʋ, nɛ pɩpɩzɩɣ pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ. Yehowa kaaha ɖoŋ Samsɔɔ, ye mbʋ taa-ɩ liu se ɛkaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋla ɛ-sɔɔlɩm ye ŋñɩtaa nɛ ŋpɩsɩnɩ ɛ-yɔɔ se ɛsɩnɩ-ŋ yɔ.—Adu. 16:3.

7. Kɩɖaʋ ŋgʋ wɩlɩɣ se pɩcɛyaa se ɖɩpɔzɩ Yehowa nɛ ɛwɩlɩ-ɖʋ nʋmɔʋ?

⁷ Koobiya sakɩyɛ ɖʋʋ nesi nɛ pamaɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ lona, pawɩlaa se pataɣ Yehowa liu. Ðooo lɛ, koobiya lakaɣ ɖʋtʋ nɛ pamaɣ Kewiyaɣ kpaamɩŋ kɩfaŋ hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ nɛ pamaɣ ɖɔɖɔ kuduyuŋ lɛɛŋ. Ɛlɛ ɛyaa mba pɛwɛɛ nɛ pahaɣ pa-tɩ nɛ pamɩyɩsɩɣ-wɛ lɩm yɔ, pɛwɛɛ nɛ  pɔɖɔʋ nɛ pɩkɩlɩɣ; pʋyɔɔ lɛ pɩkɔm nɛ pɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ ɛla lɛɣzɩtʋ. Koobiya mba pɛɖɛɣ nɔɔ yɔ, patɩmaa nɛ pɔpɔzɩ Yehowa se eɖiyi-wɛ nɛ pʋwayɩ lɛ papaɣzɩ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ nʋmɔŋ kɩfaŋ se pana, ɩ-taa nakʋyʋ lɛ se payakɩ kuduyuŋ nɛ pɔñɔɔzʋʋ-ɩ. Pɩnzɩ nzɩ sɩɖɛwa pitileɖita yɔ sɩ-taa, Robert ɖʋ nesi nɛ pama ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ kuduyuŋ sakɩyɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ; ɛyɔɔdaa se: «Kiɖe tɛɛ lɛ, pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ koobiya nabɛyɛ se pala ɛzɩ lɛɣzɩtʋ kɩfatʋ ndʋ tɩpɔzʋʋ yɔ.» Ɛsɔzaa se: «Pɩɩwɛ ndɩ kpem nɛ mbʋ ɖɩlakaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nzɩ sɩɖɛwa yɔ sɩ-taa yɔ. Ɛlɛ koobiya kaasɔɔlɩ faaa se pala lɛɣzɩtʋ nɛ pɩmʋnɩ wɛtʋ kɩfatʋ ndʋ, nɛ pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa wɛɛ nɛ ɛwazɩɣ lɛɣzɩtʋ ndʋ.» Ɛzɩma Yehowa wɛɛ nɛ eɖiyiɣ ɛ-samaɣ se kala ɛ-sɔɔlɩm yɔ pɩ-kɩɖaʋ kʋɖʋmʋʋ lɛ. Pɩwɛɛ se ɖa-tɩŋa ɖɩpɔzʋʋ ɖa-tɩ tɔm tʋnɛ ɖoŋ ɖoŋ: ‘Mɛwɛɛ nɛ meyeki se Yehowa eɖiyi-m? Nɛ mentisiɣ faaa se mala lɛɣzɩtʋ ɛ-sɛtʋ taa?’

8. Ɛbɛ Samsɔɔ laba alɩwaatʋ ndʋ lɔkɔtʋ kaaɖɔkɩ-ɩ siŋŋ yɔ?

⁸ Pɩtɩla ŋtɔzʋʋ mbʋ Samsɔɔ tasɩ labʋ nɛ pɩwɛ piti yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛkʋ mʋʋzʋʋ nɛ nesi, nɛ pʋwayɩ lɛ ɛkʋ abalaa 30 Filistii mba tɛtʋ ndʋ payaɣ se Askelɔɔnɩ yɔ tɩ-taa. (Tɔh. 14:​5, 6, 19) Samsɔɔ kaanawa se ye Yehowa ɛtaasɩnɩ-ɩ yɔ ɛtaapɩzɩ nɛ ɛla pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛɛkʋ Filistii mba 1 000 nɛ lɔkɔtʋ ɖɛɛ-ɩ siŋŋ yɔ, pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se eeɖiɣzinaa se Yehowa wɛna nɛ ɛsɩɣnɩ-ɩ. Ɛbɛ ɛlaba? Pɩsa nɛ ɛkʋ ɛ-lɔkɔtʋ lɛ, ɛtɩtaa ɛ-tɩ liu, ɛlɛ ɛya Yehowa se ɛsɩnɩ-ɩ.—Tɔh. 15:18.

9. Ɛbɛ Yehowa laba alɩwaatʋ ndʋ Samsɔɔ tɩmnɩ-ɩ se ɛsɩnɩ-ɩ yɔ? (Tɔm Hʋyaa 15:19 nɛ pɩ-tɛɛ tɔm)

⁹ Yehowa nɩ kubusi nzɩ Samsɔɔ maba se ɛsɩnɩ-ɩ yɔ nɛ ɛla piti lakasɩ nasɩyɩ nɛ lɩm hiɖe naɖɩyɛ lɩɩ. Samsɔɔ ñɔ lɩm mbʋ nɛ pɩtɛ lɛ, «e-ɖoŋ pɩsɩ nɛ ɛɖaɣnɩ kpaʋ ɖoŋ.» (Kalɩ Tɔm Hʋyaa 15:19 nɛ pɩ-tɛɛ tɔm.) Pɩnzɩ sakɩyɛ pʋwayɩ, alɩwaatʋ ndʋ nayʋ Samɩyɛɛlɩ maɣaɣ Tɔm Hʋyaa takayaɣ yɔ, pɩwɛ ɛzɩ lɩm hiɖe nɖɩ ɖɩwɛ peeɖe mbʋ. Izrayɛɛlɩ piya nzɩ sɩna lɩm hiɖe nɖɩ yɔ pɩtɩla pɩtɔzɩ-sɩ se ye sɩtaɣ Yehowa liu yɔ, ɛkaɣ-sɩ sɩnʋʋ alɩwaatʋ ndʋ sɩwɛɣ kɩcɛyɩm taa yɔ.

10. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ Yehowa sɩnɩ-ɖʋ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁰ Ða ɖɔɖɔ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɖʋ paa ɖɩtɩɩwɛ niye hɔɔlʋʋ nakʋyʋ taa ɛzɩma yaa paa ɛbɛ ɖɩpɩzaa nɛ ɖɩla ɛ-sɛtʋ taa yɔ. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɩlɩ ɖo-ɖoŋ kamaɣ nɛ ɖitisi se ye ɖɩtaɣ Yehowa liu yɔ pi-ɖeke piyekina nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩla mbʋ Yehowa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Samsɔɔ ñɔ lɩm mbʋ Yehowa ha-ɩ yɔ, ɛkpa ɖoŋ; ɖa ɖɔɖɔ ɖɩkaɣ kpaʋ ɖoŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ mbʋ payɩ Yehowa haɣ-ɖʋ yɔ.—Mat. 11:28.

11. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ mbʋ Yehowa haɣ-ɖʋ se pɩsɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩwazɩ-ɖʋ camɩyɛ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

¹¹ Aleksey wɛ Rusii ɛjaɖɛ taa, ɛkɛ koobiya mba pɛwɛɛ nɛ panazɩɣ siŋŋ yɔ pa-taa lɛlʋ; iyele nɛ ɖɩna ɛ-kɩɖaʋ. Ɛbɛ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ kaɖɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa? Ɛ nɛ ɛ-halʋ pɛwɛnɩ fezuu taa ɖʋtʋ kɩbandʋ. Ɛyɔɔdaa se: «Mañakɩ pana nɛ mɛnkpɛlɩkɩɣ man-tɩ yɔɔ nɛ mankalɩɣ Bibl paa evemiye nɖɩ. Paa tanaŋ ŋgʋ, ma nɛ ma-halʋ ɖɩtazɩɣ evemiye mayaɣ taa nɛ ɖɩkpɛndɩɣ nɛ ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa.» Ɛbɛ ɛ-kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩtɩpɔzɩ se ɖɩtaa ɖa-tɩ liu, ɛlɛ Yehowa pɩwɛɛ se ɖɩtaa liu. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla? Pɩwɛɛ se ɖɩlakɩ fezuu taa tʋma wena akpazɩɣ ɖe-tisuu ɖoŋ yɔ; a-taa naayɛ lɛ Bibl kpɛlɩkʋʋ, adɩma, kediɣzisi wobu nɛ tɔm susuu. Ðɩnɛ ɛlɛ, Yehowa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɣ-ɩ.  Ɛsɔ ha ɖoŋ Samsɔɔ nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛkaɣ-ɖʋ haʋ ɖoŋ.

12. Lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ Samsɔɔ kpaɣaa, nɛ ɛzɩma ɖɩwɛ ndɩ nɛ mbʋ ɛɛlaba nɛ pɩɖɛɛ yɔ?

¹² Ɛzɩ ɖa yɔ, Samsɔɔ kaakɛ ɛyʋ weyi ɛtɩtalɩ pilim yɔ, pʋyɔɔ nabʋyʋ taa ɛkpakaɣ lɩmaɣza kɩdɛkɛda. Ɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ nɛ ɖɩkɔnɩ-ɩ kala siŋŋ. Samsɔɔ labɩ tɔm hʋyʋ tʋmɩyɛ nɛ pɩla alɩwaatʋ natʋyʋ lɛ, «ɛsɔɔlɩ halʋ nɔɔyʋ Sorɛɛkɩ fɛɛʋ taa, payaɣaɣ halʋ ɛnʋ se Daliila.» (Tɔh. 16:4) Kajalaɣ taa lɛ, Samsɔɔ kaasɔɔlaa se ɛkpaɣ Filistii halʋ nɔɔyʋ, ɛlɛ «Yehowa cɔlɔ pɩɩlɩnaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛñɩnaɣ nʋmɔʋ nakʋyʋ se ɛtɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ eyooni Filistii mba.» Pʋwayɩ lɛ, Samsɔɔ wolo nɛ ɛcaɣ halʋ hayitu laɖʋ nɔɔyʋ tɛ Filistii mba tɛtʋ ndʋ payaɣ se Gaazaa yɔ tɩ-taa. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, Yehowa ha Samsɔɔ ɖoŋ nɛ ɛkpɛzɩ tɛtʋ nɔnɔɔ nɛ ɛɖɛna; piyeba nɛ pɩcamɩ tɛtʋ. (Tɔh. 14:​1-4; 16:​1-3) Ɛlɛ Daliila tɔm ñaawɛ ndɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩwɛ ɛzɩ ɛɛkɛ Izrayɛɛlɩ tʋ yɔ.

13. Ɛbɛ Daliila labɩ Samsɔɔ?

¹³ Daliila tisaa se Filistii mba ɩhɛyɩ-ɩ liidiye sɔsɔyɛ naɖɩyɛ nɛ pɩsa nɛ ɛlɩɩ Samsɔɔ wayɩ. Pɩtɩla ɛɛsɔɔlɩ Daliila siŋŋ, pʋyɔɔ ɛtɩpɩzɩ nɛ ɛna mbʋ Daliila ñɩnaɣ se ɛla yɔ. Paa pɩtɩɩkɛ suwe yɔ, Daliila kaawɛɛ nɛ ɛñɩkɩɣ Samsɔɔ yɔɔ se ɛlɛ eheyi-i ɖenɖe ɛlɩ e-ɖoŋ yɔɔ yɔ; nɛ pɩtɛmnaa se Samsɔɔ heyi-i. Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ Samsɔɔ kpaɣaa yɔ, ɖiyeba nɛ alɩwaatʋ natʋyʋ elesi e-ɖoŋ nɛ ɛ-tɔm tɩtasɩ kɛdɩnʋʋ Yehowa.—Tɔh. 16:​16-20.

14. Samsɔɔ ta Daliila liu lɛ, ɛbɛ talɩ-ɩ?

¹⁴ Samsɔɔ tɩtaa Yehowa liu nɛ ɛtaa Daliila liu lɛ, piyeba nɛ ɛnɩɩ siziŋ siŋŋ. Filistii  mba kpa Samsɔɔ nɛ pɔyɔkɩ ɛ-ɛsa. Paɖʋ-ɩ salaka tɛtʋ ndʋ payaɣ se Gaazaa yɔ tɩ-taa nɛ ɛpɩsɩ mʋlʋm naŋɩyʋ; tɛtʋ ndʋ tɩ-nɔnɔɔ ɛɛkpɛzaa. Pʋwayɩ lɛ, Filistii mba ɖʋ-ɩ fɛyɛ alɩwaatʋ ndʋ paakpeɣlaa nɛ palakɩ kazandʋ natʋyʋ yɔ. Pala kɩlaŋ sakɩyɛ pɛ-tɛ cɛtɩm ɛsɔ weyi payaɣ se Daagɔɔnɩ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pamaɣzaɣ se ɛsɩnɩ-wɛ nɛ pakpa Samsɔɔ. Palɩzɩ Samsɔɔ nɛ salaka taa nɛ powoni-i kazandʋ taa se ‘ɛkʋ-wɛ tanaʋ’ se pɩsa nɛ pohoŋi-i.—Tɔh. 16:​21-25.

15. Ɛzɩma Samsɔɔ wɩlaa se ɛɖaɣnɩ paɣzʋʋ Yehowa taʋ liu? (Tɔm Hʋyaa 16:​28-30) (Cɔnɩ takayaɣ huyuu yɔɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁵ Piicoɖi Samsɔɔ siŋŋ, ɛlɛ etiyele Yehowa sɛʋ. Ɛñɩnaɣ waɖɛ naɖɩyɛ se eyooni Filistii mba; tʋmɩyɛ nɖɩ Ɛsɔ kaaɖʋ-ɩ. (Kalɩ Tɔm Hʋyaa 16:​28-30.) Samsɔɔ tendi Yehowa nɛ ɛtɔ se: «Yele nɛ mankpa kɩmɩyɛ Filistii mba.» Ɛsɔ toovenim tʋ cosi Samsɔɔ adɩma yɔɔ nɛ ɛɖaɣnɩ-ɩ haʋ ɖoŋ weyi ɛwɛ ŋgee yɔ. Mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ lɛ se Samsɔɔ kʋ Filistii mba sakɩyɛ nɛ wiɖiyi ɛtɩkʋ-wɛ nɛ pɩtalɩ mbʋ.

16. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ mbʋ Samsɔɔ laba nɛ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ pɩ-taa?

¹⁶ Lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ Samsɔɔ kpaɣaa yɔ, paa ɖiiyeba nɛ ɛnɩɩ siziŋ siŋŋ yɔ, etiyele Yehowa sɔɔlɩm labʋ. Halɩ paa picoɖi-ɖʋ nɛ pɩpɔzɩ se pasɩɣzɩ-ɖʋ lɔŋ yaa ɖilesi waɖɛ naɖɩyɛ yɔ, pɩtɩpɔzɩ se ɖiyele Yehowa sɛʋ. Tɔzɩ se Yehowa sɔɔlɩ faaa se ɛkpaɣ nɛ ekpeɣ-ɖʋ. (Keɣ. 103:​8-10) Paa picoɖuu-ɖʋ yɔ, Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛha-ɖʋ ɖoŋ nɛ ɖɩla ɛ-sɔɔlɩm ɛzɩ ɛlabʋ Samsɔɔ hɔɔlʋʋ taa yɔ.

17-18. Ɛbɛ yɔɔ Michael kɩɖaʋ kpazɩɣ-ŋ ɖoŋ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁷ Payaɣ evebu nɔɔyʋ se Michael, iyele nɛ ɖɩna ɛ-kɩɖaʋ. Ɛlakaɣ teokrasɩ tʋma sakɩyɛ, ɛɛkɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖʋ nɛ paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzɩyʋ. Ɛlɛ pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se pɩkɔm picoɖi-i nɛ ɛla nabʋyʋ nɛ piyele nɛ elesi wala wena ɛɛwɛnɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ mbʋ lɛ, pɩɩɖɔkɩnɩ-m siŋŋ Yehowa sɛtʋ taa, nɛ tuda yem lɛ pɩpaɣzɩ-m labʋ ɛzɩ maapɩzɩɣ nɛ mantasɩ nabʋyʋ labʋ Yehowa sɛtʋ taa yɔ. Mantaamaɣzɩɣ kaaʋ se Yehowa kaɣ-m lɔʋ, ɛlɛ mɔnpɔzaɣ man-tɩ se ɛzɩ wiɖiyi ma nɛ ɩ ɖa-taabalɩyɛ kaɣ tasʋʋ wɛʋ ɛzɩ pɩɩwɛʋ yɔ yaa ɛzɩ wiɖiyi mankaɣ pɩzʋʋ nɛ mantasɩ-ɩ sɛʋ kiya ɛzɩ maalabʋ yɔ.»

¹⁸ Taa leleŋ tɔm lɛ se Michael tiyele Yehowa sɛʋ. Ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: «Mañaɣ pana siŋŋ se mɔñɔɔzɩ ma nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ. Pɩsa  nɛ mala mbʋ lɛ, mantɩmaɣnɩ-ɩ ɖoŋ ɖoŋ nɛ meheyiɣ-i man-taa tɔm; mɛnkpɛlɩkaɣ man-tɩ yɔɔ nɛ mamaɣzɩɣ ndʋ mɛnkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ.» Alɩwaatʋ wɛɛ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, paɖaɣnɩ haʋ Michael wala wena ɛɛwɛnɩ ɛgbɛyɛ taa. Lɛɛlɛɛyɔ ɛkɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɛ paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzɩyʋ. Ɛyɔɔdaa se: «Ɛgbɛyɛ taa koobiya sɩnɩ-m nɛ pakpazɩ-m ɖoŋ, kɔzɩ kɔzɩ lɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa. Pɩsɩnɩ-m nɛ menɖiɣzina se Yehowa tiyebi-m sɔɔlʋʋ. Manpɩzɩɣ nɛ manɖaɣnɩ sɛʋ Yehowa nɛ ɛhʋyɛ kele kele ñɩnɖɛ. Mbʋ pɩtalɩ-m yɔ, pɩkpɛlɩkɩ-m se Yehowa kpakɩɣ nɛ ekpeɣu ɛyaa mba pekpiɖiɣ siŋŋ yɔ.» Paa picoɖi-ɖʋ yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ye ɖɩlabɩ mbʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ yɔ nɛ ɖɩñɔɔzɩ mbʋ ɖɩwɛɛkaa yɔ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩtaɣ Yehowa liu yɔ, ɛkaɣ-ɖʋ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ nɛ ɛwazɩ-ɖʋ.—Keɣ. 86:5; Adu. 28:13.

19. Ɛzɩma Samsɔɔ kɩɖaʋ kpazɩ-ŋ ɖoŋ?

¹⁹ Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩna mbʋ pɩlabɩ Samsɔɔ wezuu caɣʋ taa yɔ pɩ-taa nabʋyʋ pazɩ. Ɛtaatalɩ pilim, paa mbʋ yɔ etiyele Yehowa sɛʋ, halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ picoɖi-i ɛ nɛ Daliila pɔ-tɔm taa yɔ. Nɛ Yehowa wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛlabɩnɩ-ɩ tʋmɩyɛ. Ɛsɔ tasɩ Samsɔɔ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ nɛ ɛla mbʋ pɩwɛ piti yɔ. Yehowa wobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛkpaɣ-ɩ se ɛkɛ ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ tisuu siŋŋ yɔ, eyeba nɛ pama ɛ-hɩɖɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa mba pɔyɔɔdɩ pɔ-tɔm Ebree mba ñʋʋ 11 taa yɔ pa-taa. Ða-taa wɛ leleŋ se ɖɩsɛɣ Caja sɔɔlɩm tʋ weyi ɛsɔɔlɩ siŋŋ se ɛkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ yɔ, kɔzɩ kɔzɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se pasɩnɩ-ɖʋ yɔ. Ɛzɩ Samsɔɔ yɔ, tɛtɛ nɛ ɖitendi Yehowa se: «Mentendi-ŋ tɔzɩ mɔ-yɔɔ, hayɩ Ɛsɔ, mentendi-ŋ kpazɩ-m ɖoŋ.»—Tɔh. 16:28.