1. Tɔm ndʋ papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ-ɖʋ tʋmɩyɛ taa yaa sukuli taa?

 ALƖWAATƲ ndʋ ña-tʋmɩyɛ taa taabalʋ yaa ño-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ pɔzʋʋ-ŋ ñe-tisuu yɔɔ tɔm yɔ, ɛzɩma pɩlakɩ-ŋ? Sɔɔndʋ kpaɣ-ŋ? Mbʋ pɩlakɩ ɖa-taa sakɩyɛ. Ɛlɛ tɔm ndʋ ɛyʋ ɛnʋ ɛpɔzaa yɔ, tɩpɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋtɩlɩ ndʋ ɛmaɣzɩɣ ɖeyi ɖeyi yɔ yaa mbʋ pɩ-yɔɔ etisiɣ yɔ, piyeki nɛ pɩwɛ-ŋ kɛlɛʋ se ŋsusi-i tɔm kɩbandʋ. Ɛlɛ nabʋyʋ taa, nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ tɔm natʋyʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ eetisiɣ ɖɔ-tɔm yɔɔ yaa ɛñɩnɩɣ se ɖa nɛ ɩ ɖɩhɔ tɔm. Pɩfɛyɩ se pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-taa nabɛyɛ nɩ cɛtɩm tɔm ɖe-tisuu yɔɔ. (Tʋma 28:22) Pɩtasɩ lɛ, ɖɩwɛ «kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa,» nɛ ɛyaa iitisiɣ «se pa nɛ lalaa panɩɩnɩ ɖama» nɛ pɛwɛ «ñaŋ.»—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ?

² Pɩtɩla, ŋpɔzʋʋ ña-tɩ se: ‘Alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ ñɩnɩɣ se ma nɛ ɩ ɖɩhɔ tɔm men-tisuu yɔɔ yɔ, ɛzɩma manpɩzɩɣ nɛ mɛwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ?’ Ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ŋ? Tobi lɛ, hɛɛɛ wɛtʋ. Ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ ɛɛkɔʋ pana lɛɛ lɛɛ, ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ paɖʋʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yaa alɩwaatʋ ndʋ ɛɛsɩŋ ndʋ ecosi yɔ, ɛɖɔkʋʋ ɛ-tɩ. (Adu. 16:32) Ɛlɛ toovenim taa lɛ, pɩfɛyɩ yɔɔɔ yɔɔɔ se ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ paa ɛzɩmtaa. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ? Alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ ñɩnɩɣ se ña nɛ ɩ ɩhɔ tɔm ñe-tisuu yɔɔ yɔ, ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋcosi-i nɛ hɛɛɛ wɛtʋ? Nɛ ye ŋkɛ lʋlɩyʋ yɔ, ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ ñe-piya nɛ sɩlʋ si-tisuu  yɔɔ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ? Iyele nɛ ɖicosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ.

3. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se hɛɛɛ wɛtʋ kɛ ɖoŋ, ɛlɛ tɩtɩkɛnɩ ɛjandʋ? (2 Timootee 2:​24, 25)

³ Hɛɛɛ wɛtʋ tɩkɛnɩ ɛjandʋ, ɛlɛ tɩkɛ ɖoŋ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛyʋ wɛɣ kaɖɛ wɛtʋ taa yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɛwɛɛ ɖoŋ pʋcɔ nɛ ɛpɩzɩ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ. Hɛɛɛ wɛtʋ kɛnɩ «piye nɖɩ fezuu lʋlʋʋ» yɔ ɖɩ-hɔɔlʋʋ nakʋyʋ. (Gal. 5:​22, 23) Grɛɛkɩ tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzaa se «hɛɛɛ wɛtʋ» yɔ nabʋyʋ taa, palakɩnɩ-ɖɩ tʋmɩyɛ nɛ pɔyɔɔdʋʋ tɛyɛ kpaŋnʋ weyi pahayɩsɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛ hɛɛɛ yɔ ɛ-tɔm. Maɣzɩ tɛyɛ kpaŋnʋ weyi ɛwɛ hɛɛɛ yɔ ɛ-yɔɔ nɛ ŋna. Paa ɛwɛ hɛɛɛ yɔ ɛwɛ ɖoŋ. Ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ ɖa ɛyaa nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ ɖɩwɛɛ ɖoŋ? Ðɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ ɖo-ɖoŋ taa. Pɩwɛɛ se ɖɩtɩmnɩ Ɛsɔ se ɛha-ɖʋ e-fezuu kiɖeɖeu, se ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ. Ɛyaa sakɩyɛ pɩzaa nɛ pɛwɛɛnɩ wɛtʋ ndʋ. Koobiya sakɩyɛ lɩzɩ wɛtʋ ndʋ nɛ pawɩlɩ nabɛyɛ alɩwaatʋ ndʋ paba kaɖaɣnɩ-wɛ yɔ, piyeba nɛ lalaa wɛɛnɩ lɩmaɣza kɩbana Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ. (Kalɩ 2 Timootee 2:​24, 25.) Ɛbɛ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla nɛ hɛɛɛ wɛtʋ kɛ ño-ɖoŋ?

4. Kɩɖaʋ ŋgʋ Izaakɩ ha hɛɛɛ wɛtʋ hɔɔlʋʋ taa yɔ, ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ kɩ-taa?

⁴ Bibl taa kɛdɛsɩ sakɩyɛ wɩlɩɣ se pɩcɛyaa se ɛyʋ ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. Ðɩkpaɣ Izaakɩ kɩɖaʋ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛ Filistii egeetiye nɖɩ payaɣ se Geraarɩ yɔ ɖɩ-taa yɔ, ɛ-cɔlɔ mba kaawoba nɛ posuyi lɔkɔnaa mba ɛ-caa lɩmɖʋyaa kaahuyaa yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ paɖʋwaɣ ɛsɩyɛ ɛ-yɔɔ. Mbʋ ɛzɩ Izaakɩ kaalʋbɩ ɛ-wala yɔɔ lɛ, ɛkpaɣ ɛ-ɖɩɣa taa mba nɛ ɛ nɛ wɛ pɛɖɛɛ poliŋ nɛ paɖaɣnɩ huyuu lɔkɔnaa lalaa. (Kiɖe 26:​12-18) Ɛlɛ Filistii mba ɖaɣnɩ yɔɔdʋʋ se mba tɩnɩ lɔkɔnaa mba. Paa mbʋ yɔ, Izaakɩ labɩ mbʋ pɩkɔŋnɩ laŋhɛzɩyɛ yɔ. (Kiɖe 26:​19-25) Ɛbɛ kaasɩnɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ paa lalaa ɩñakaɣ pana se paɖʋ-ɩ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛkpɛlɩkɩ lɔŋ ɛ-lʋlɩyaa kɩɖaʋ taa. Ɛɛna ɛzɩma Abraham ñɩnaɣ laŋhɛzɩyɛ yɔ; ɛɛna ɖɔɖɔ ɛzɩma Saara kaawɛnɩ «maɣzɩm mbʋ pɩwɛ ɖiɣ ɖiɣ nɛ pɩwɛɛ hɛɛɛ yɔ.»—1 Pɩy. 3:​4-6; Kiɖe 21:​22-34.

5. Kɩɖaʋ ŋgʋ wɩlɩɣ se lʋlɩyaa Krɩstʋ ñɩma pɩzɩɣ nɛ pawɩlɩ pe-piya se hɛɛɛ wɛtʋ mʋ ñɩm?

⁵ Mɩ lʋlɩyaa Krɩstʋ mba, mɩ-taa ɛtɛ se mɩ ɖɔɖɔ ɩpɩzɩɣ nɛ ɩsɩnɩ mi-piya nɛ sɩna se hɛɛɛ wɛtʋ wɛ wazaɣ. Iyele nɛ ɖɩna Maxence kɩɖaʋ. Ɛwɛnɩ pɩnzɩ 17. Ɛkataɣ ɛyaa mba paawɛ pana yɔ e-sukuli taa nɛ tɔm susuu taa. Ɛ-lʋlɩyaa ɖʋ suuɖu nɛ pasɩnɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. Pɔyɔɔdaa se: «Maxence kɔm nɛ ɛnɩɩ pɩ-taa se alɩwaatʋ ndʋ pacaɣ ɛyʋ tɔm yɔ pɩwɛ kɛlɛʋ se ɛkɔ pana, ɛlɛ weyi ɛwɛ ɖoŋ yɔ ɛɖɔkʋʋ ɛ-tɩ.» Pɩkɔm nɛ pɩtɛmna se Maxence pɩsɩ ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ.

6. Ɛzɩma adɩma pɩzɩɣ nɛ asɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ pɩkɩlɩ?

⁶ Ye nɔɔyʋ ɛcaɣ-ɖʋ tɔm yɔ, ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla? Pɩtɩla ɛyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Ɛsɔ yɔɔ nɛ Bibl yɔɔ. Pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ Yehowa se ɛha-ɖʋ e-fezuu kiɖeɖeu nɛ ɛ-lɔŋsɩnɖɛ nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖicosini hɛɛɛ wɛtʋ. Ye pʋwayɩ ɖɩkɔm nɛ ɖiɖiɣzina se ɖiticosi camɩyɛ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtasɩ tɩmʋʋ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩmaɣzɩ nɛ ɖɩna ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla camɩyɛ cee wayɩ nɛ pɩkɩlɩ yɔ. Ðɩnɛ ɛlɛ Yehowa kaɣ-ɖʋ haʋ e-fezuu kiɖeɖeu nɛ pɩsa nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ nɛ ɖɩlɩzɩ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ ɖɩwɩlɩ.

7. Ye ɖɩɖɔkɩ masɩ nasɩyɩ ɖa-ñʋʋ taa yɔ, ɛzɩma sɩpɩzɩɣ sɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩcɔnɩ ɖɔ-yɔɔdaɣ nɛ ɖa-lakasɩ yɔɔ camɩyɛ? (Aduwa 15:​1, 18)

⁷ Bibl masɩ sakɩyɛ pɩzɩɣ sɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩyɔɔdɩnɩ nɔɔ kɩbaŋa yɔ. Ɛsɔ fezuu pɩzɩɣ nɛ kɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ  ɖɩtɔzɩ masɩ nzɩ sɩ-yɔɔ. (Yoh. 14:26) Paɣtʋ kila wena awɛ aduwa takayaɣ taa yɔ, apɩzɩɣ asɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ. (Kalɩ Aduwa 15:​1, 18.) Bibl takayaɣ ŋga, kawɩlɩɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ pɩwɛ ɖeu se ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ kaɖɛ wɛtʋ taa yɔ.—Adu. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ piseɣti ɛyʋ nɔɔyʋ nɛ ɛpɔzɩ-ɖʋ tɔm natʋyʋ ɖe-tisuu yɔɔ yɔ pɩ-yɔɔ?

⁸ Lɛɣtʋ pɩzɩɣ nɛ tɩsɩnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ. (Adu. 19:11) Ɛyʋ weyi ɛwɛnɩ lɛɣtʋ yɔ, ɛɖɔkʋʋ ɛ-tɩ alɩwaatʋ ndʋ lalaa ñɩnɩɣ se pa nɛ ɩ pɔhɔ tɔm e-tisuu yɔɔ yɔ. Sakɩyɛ taa lɛ, alɩwaatʋ ndʋ ɛyaa pɔzʋʋ-ɖʋ tɔm yɔ, paaheyiɣ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ ɖeyi ɖeyi pɔpɔzʋʋ tɔm ndʋ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ pʋcɔ nɛ ɖicosi tɔm natʋyʋ yɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩtɩlɩ se pɩtɩla, ɖɩɩsɩŋ mbʋ piseɣti ɛyʋ ɛnʋ nɛ ɛpɔzɩ tɔm ndʋ yɔ.—Adu. 16:23.

9. Alɩwaatʋ ndʋ Gideyɔɔ yɔɔdaɣnɩ Efrayim abalaa yɔ, ɛzɩma ɛwɩlaa se ɛwɛnɩ lɛɣtʋ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ?

⁹ Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma Gideyɔɔ yɔɔdɩnɩ Efrayim abalaa yɔ. Pɔpɔzɩ-ɩ nɛ pana se ɛbɛ yɔɔ ɛtɩyaa-wɛ ɖooo kiɖe tɛɛ se powolo nɛ pasɩnɩ-ɩ nɛ poyooni Izrayɛɛlɩ koyindinaa. Ɛlɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ yɔɔ paakɔ pana kpem mbʋ? Pɩtɩla pamaɣzaɣ se ɛtɩkpaɣ-wɛ nɛ ɛyaa pʋyʋ. Paa pɩtɩɩkɛ suwe yɔ, Gideyɔɔ kaawɛ lɛɣtʋ. Ɛɛñaɣ pana nɛ eɖiɣzini mbʋ pʋyɔɔ paakɔ pana yɔ nɛ  ecosi-wɛ nɛ nɔɔ kɩbaŋa. Ɛbɛ lɩ pɩ-taa? Ecosi-wɛ mbʋ lɛ, «pɔ-yɔɔ hɛɛ.»—Tɔh. 8:​1-3.

10. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖicosi ɛyaa mba pɔpɔzʋʋ-ɖʋ tɔm pɩlɩɩnɩ ɖe-tisuu yɔɔ yɔ? (1 Pɩyɛɛrɩ 3:15)

¹⁰ Pɩtɩla, ɖa-tʋmɩyɛ taa taabalʋ yaa ɖo-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ pɔzʋʋ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ ɖɩɖɔŋ Bibl paɣtʋ natʋyʋ yɔɔ yɔ. Pʋtɔma, paɣtʋ ndʋ titukuuni wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ. Ðɩkaɣ ñaɣʋ pana nɛ ɖɩlʋ ɖe-tisuu yɔɔ, paa mbʋ yɔ ɖɩkaɣ ñam ɖɔɖɔ weyi ɛpɔzɩ-ɖʋ tɔm yɔ ɛ-lɩmaɣza. (Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 3:15.) Pɩfɛyɩ se ɖɩmaɣzɩ se ɛpɔzɩ tɔm ndʋ se ɛkaɖɩnɩ-ɖʋ, ɛlɛ pɩwɛɛ se ɖɩkpaɣ tɔm pɔzʋʋ mbʋ ɛzɩ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɩlɩ mbʋ pɩ-tɔm cɛyɩ ɛ-ɛsɩndaa yɔ. Paa pɩtɩɩkɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ yɔɔ nɔɔyʋ pɔzɩ tɔm natʋyʋ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖicosi-i nɛ nɔɔ kɩbaŋa. Ðɔ-tɔm cosuu pɩzɩɣ nɛ piseɣti-i nɛ ɛlɛɣzɩ ɛ-lɩmaɣza. Paa ɛñasɩ-ɖʋ tɔm yaa ɛyɔɔdɩnɩ kaañamtʋ yɔ, ɖa-kaɖʋwa ɛkɛna se ɖicosuuni nɔɔ kɩbaŋa.—Roma 12:17.

11-12. (a) Tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩ pʋcɔ nɛ ɖicosi kaɖɛ tɔm natʋyʋ yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmʋʋ.) (b) Ha kɩɖaʋ ŋgʋ kɩwɩlɩɣ ɛzɩma tɔm pɔzʋʋ nabʋyʋ pɩzɩɣ piyele nɛ ña nɛ nɔɔyʋ ɩla kɛdaɣ kɩbaŋa yɔ.

¹¹ Ye ña-tʋmɩyɛ taa taabalʋ nɔɔyʋ ɛpɔzɩ-ŋ se ɛbɛ yɔɔ ɖɩɩtɔkɩ lʋlʋʋ kazandʋ yɔ, pɔzɩ ña-tɩ se: Ɛzɩ ɛsɔɔlaa se ɛtɩlɩ se ɖɩwɛnɩ waɖɛ se ɖileɣyi yaa ɖɩfɛyɩna? Yaa ɛmaɣzɩɣ se ɛzɩma ɖɩɩtɔkɩ lʋlʋʋ kazandʋ yɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩcamɩ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwɛ tʋmɩyɛ taa mba hɛkʋ taa yɔ? Pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩsa ɖa-tʋmɩyɛ taa taabalʋ ɛnʋ ɛzɩma ɛmaɣzɩɣ lalaa yɔɔ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ pʋwayɩ lɛ, ɖiheyi-i se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩsɔɔlaa se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ tʋmlaɖaa hɛkʋ taa. Pɩtɩla, piyeki nɛ ɩla kɛdaɣ kɩbaŋa tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ lʋlʋʋ kazandʋ yɔɔ yɔ pɩ-yɔɔ.

¹² Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ nɔɔyʋ pɔzʋʋ-ɖʋ kaɖɛ tɔm natʋyʋ yɔ. Sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se pɩwɛɛ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɩlɛɣzɩ lɩmaɣza wena pɛwɛnɩ mba paka kʋzʋʋ pilinzi yɔ pa-ɖama sʋnʋʋ yɔɔ. Ɛzɩ ɛyɔɔdʋʋ tɔm ndʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɩnɩɩ tɔm ndʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa wɩlɩɣ lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ yɔ tɩ-taa? Yaa ɛyɔɔdɩ tɔm ndʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-taabalʋ nɔɔyʋ yaa ɛ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ lakɩ lakasɩ nzɩ? Yaa ɛñɩnɩɣ yɔɔdʋʋ se ɖɩtɩsɔɔlɩ ɛyaa mba pacakɩ wezuu ŋgʋ yɔ? Pɩtɩla, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ɖiyele nɛ ɛ-taa tɛ se ɖɩmaɣzɩɣ ɛyaa kpeekpe yɔɔ nɛ ɖɩñaŋ waɖɛ nɖɩ paa weyi ɛwɛna se ɛlɩzɩ mbʋ ɛsɔɔlɩ labʋ yɔ. b (1 Pɩy. 2:17) Pɩtɩla, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩwɩlɩ-ɩ tɔm ndʋ Bibl wɩlɩɣ lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ yɔ nɛ koboyaɣ ŋga ɛyʋ hikiɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛɖɔŋ paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ.

13. Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋsɩnɩ ɛyʋ weyi ɛmaɣzɩɣ se pɩkɛnɩ kɩmɛlɛndʋ se ɛyʋ etisi Ɛsɔ yɔɔ yɔ?

¹³ Ye ɖɩkatɩ nɔɔyʋ nɛ eetisiɣ ɖɔ-tɔm yɔɔ yɔ, pɩfɛyɩ se ɖɩmaɣzɩ lɛɛ lɛɛ se ɖɩsɩm ndʋ ɛmaɣzɩɣ yɔ. (Tiiti 3:2) Ðɩkpaɣ se ño-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se pɩkɛnɩ kɩmɛlɛndʋ se ɛyʋ etisi Ɛsɔ yɔɔ. Ɛzɩ pɩwɛɛ se ŋmaɣzɩ se etisiɣ évolution wɩlɩtʋ yɔɔ nɛ ɛsɩm tɔm sakɩyɛ wɩlɩtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ? Pʋtɔma yɔ, tɔm ndʋ ɛnɩɣ lalaa yɔɔdʋʋ yɔ ndʋ ɛyɔɔdaa. Mbʋ ɛzɩ ña nɛ ɩ ɩɩpaɣzɩ yɔɔdʋʋ évolution tɔm lɛ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋheyi-i tɔm natʋyʋ, ndʋ tɩ-yɔɔ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛmaɣzɩ pʋwayɩ yɔ. Pɩtɩla ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ-ɩ wondu ndʋ tɩyɔɔdʋʋ wondu lɩzʋʋ tɔm yɔ tɩ-taa natʋyʋ jw.org yɔɔ. Pʋtɔma yɔ pʋwayɩ, ɛkaɣ tisuu nɛ ɖa nɛ ɩ ɖɩla kɛdaɣ jw.org yɔɔ tɔm ñʋʋ nakʋyʋ yaa video nakʋyʋ yɔɔ. Ye ɖɩlɩzɩ ñamtʋ nɛ ɖɩwɩlɩ-ɩ mbʋ yɔ, pʋtɔma pɩkaɣ-ɩ seɣtuu nɛ ɛlɛɣzɩ ɛ-lɩmaɣza.

14. Ɛzɩma Niall labɩnɩ tʋmɩyɛ ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone camɩyɛ nɛ ɛwɩlɩ e-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ se tɔm ndʋ ɛyaa nabɛyɛ yɔɔdʋʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ yɔ tɩtɩkɛ toovenim?

¹⁴ Payaɣ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ se Niall. Kalabɩnɩ tʋmɩyɛ ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone nɛ kawɩlɩ  ko-sukuli taa taabalaa se tɔm ndʋ ɛyaa nabɛyɛ yɔɔdʋʋ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ yɔ, tɩtɩkɛ toovenim. Kɔyɔɔdaa se: «Ðoŋ ɖoŋ lɛ, mon-sukuli taa taabalʋ nɔɔyʋ heyaɣ-m se maatisiɣ lɛɣtʋ ñɩnʋʋ yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ mbʋ ɛzɩ maatisi mbʋ pɩnaɣnɩ ɛsa yɔ pɩ-yɔɔ lɛ, mentisiɣ takayaɣ ŋga ka-taa mʋya suwa yɔ kɔ-yɔɔ.» Paa Niall taabalʋ ɛtɩha-ɩ waɖɛ se ɛlɩzɩ-ɩ mbʋ pɩ-yɔɔ etisiɣ yɔ pɩ-taa yɔ, Niall hɔm ɛ-lɩmaɣza nɛ ewoni jw.org hɔɔlʋʋ «lɛɣtʋ ñɩnʋʋ nɛ Bibl» yɔɔ. Pʋwayɩ Niall ɖiɣzinaa se ɛ-taabalʋ ɛnʋ ɛkalɩ tɔm ñʋʋ ŋgʋ nɛ etisaa se ɛ nɛ ɩ pala kɛdaɣ pɩlɩɩnɩ ɖenɖe wezuu lɩnaa yɔ pɩ-yɔɔ. Ña ɖɔɖɔ ña-pana ñaɣʋ pɩzɩɣ nɛ pɩlʋlɩ pee kɩbana ana.

15. Ɛzɩma lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ pe-piya nɛ sicosini nɔɔ kɩbaŋa alɩwaatʋ ndʋ si-sukuli taa taabalaa kaɖɩɣnɩ si-tisuu yɔ?

¹⁵ Lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pawɩlɩ pe-piya ɛzɩma pɩwɛɛ se sicosini nɔɔ kɩbaŋa alɩwaatʋ ndʋ lalaa kaɖɩɣnɩ si-tisuu yɔ. (Yak. 3:13) Lʋlɩyaa nabɛyɛ kaalakɩ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ lɛ, palakɩ mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ pe-piya yɔ pɩ-tɛ la ŋwɩlɩwaa. Patazɩɣ wɛtʋ ndʋ piya pɩzɩɣ nɛ sɩkatɩ sukuli taa yɔ tɩ-taa, palakɩ kɛdɛsɩ tɩ-yɔɔ nɛ patɩŋɩɣnɩ la ŋwɩlɩwaa yɔɔ nɛ pawɩlɩɣ-sɩ ɛzɩma pɩwɛɛ se sicosi yɔ. Pawɩlɩɣ pe-piya ɛzɩma pɩwɛɛ se sɩyɔɔdɩnɩ nɔɔ kɩbaŋa nɛ pɩkɛdɩnɩ mba pewelisiɣni-sɩ yɔ.—Kalɩ aɖakaɣ « La ŋwɩlɩwaa labʋ pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ ñɔ-hɔʋ.»

16-17. Ɛzɩma la ŋwɩlɩwaa pɩzɩɣ nɛ pasɩnɩ piya evelisi?

¹⁶ La ŋwɩlɩwaa pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ Krɩstʋ mba nɛ pa-taa tɛmnɩ tɔm ndʋ pɔyɔɔdʋʋ yɔ nɛ palɩzɩ ɛyaa lalaa mbʋ pʋyɔɔ pitisiɣ tɔm natʋyʋ yɔɔ yɔ pɩ-taa. Fiches de réflexion pour ados wɛ jw.org hɔɔlʋʋ «Les jeunes s’interrogent» taa. Pɔñɔɔzɩ tɔm ndʋ tɩwɛ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa yɔ se pɩsɩnɩ piya evelisi nɛ si-tisuu kpa ɖoŋ nɛ sɩñɔɔzɩ sɩ-tɔm cosuu nɛ sɩ-maɣmaɣ sɩ-tɔm  pee. Ye ɖɩkpɛlɩkɩɣ hɔɔlɩŋ ɛnɩ ɩ-taa tɔm hɔʋ taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ ɖa-tɩŋa nɛ ɖɩlʋ ɖe-tisuu yɔɔ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ pɩkɛdɩnɩ mba pewelisiɣni-ɖʋ yɔ.

¹⁷ Payaɣ pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ se Matthew. Kɔyɔɔdɩ ɛzɩma la ŋwɩlɩwaa sɩnɩ-kɛ yɔ pɩ-tɔm. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, Matthew nɛ ɛ-lʋlɩyaa pakpakɩɣ hɔʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ alɩwaatʋ natʋyʋ nɛ pañɩnɩɣ tɔm pɩlɩɩnɩ tɔm ndʋ papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ-ɩ sukuli ɖaŋ taa yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Ðɩmaɣzɩɣ tɔm ndʋ papɩzɩɣ nɛ pɔpɔzɩ-m yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩtɩŋɩɣnɩ tɔm ndʋ ɖɩñɩnaa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɖɩlakɩ la ŋwɩlɩwaa se ɖɩna ɛzɩma manpɩzɩɣ nɛ moncosi tɩ-yɔɔ yɔ. Ye mansɩm tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ mentisiɣ yɔ tɩ-yɔɔ tɔm kpayɩ kpayɩ yɔ, pɩhaɣ-m abalɩtʋ nɛ pɩwɛ kɛlɛʋ se moncosi mba pɔpɔzʋʋ-m tɔm yɔ nɛ nɔɔ kɩbaŋa.»

18. Koloosi mba 4:6 wɩlɩɣ se ɛbɛ mʋ ñɩm?

¹⁸ Paa ɖa-taa ɛtɛmnɩ tɔm ndʋ ɖɩyɔɔdʋʋ yɔ nɛ ɖɩlɩzɩ tɩ-taa kpayɩ kpayɩ yɔ, pɩtɩkɛ ɛyaa tɩŋa kaɣnɩ tisuu ɖɔ-tɔm yɔɔ. Ɛlɛ ye ɖɩyɔɔdʋʋnɩ lɛɣtʋ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ pewelisini-ɖʋ. (Kalɩ Koloosi mba 4:6.) Alɩwaatʋ ndʋ ɖiheyiɣ nɔɔyʋ ɖe-tisuu tɔm yɔ, pɩwɛ ɛzɩ ɖɩlɔʋ-ɩ pombo yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlɔ-ɩ kʋ hɛɛɛ yaa ɖɩlɔ-ɩ kʋ ɖoŋ. Ye ɖɩlɔ-kʋ hɛɛɛ yɔ, weyi ɖɩlɔ-ɩ kʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛkpa-kʋ kɛlɛʋ yem nɛ ɖiwolo kɩ-mabʋ yɔɔ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye ɖɩyɔɔdʋʋnɩ lɛɣtʋ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, pɩtɩla ɛyaa kaɣ sɔɔlʋʋ se pewelisini-ɖʋ nɛ ɖiwolo kɛdaɣ yɔɔ. Ye nɔɔyʋ ɛsɔɔlaa se ɛhɔm-ɖʋ nɛ tɔm yem yaa ewoŋuu-ɖʋ ɖe-tisuu yɔɔ yɔ, pɩtɩcɛyɩ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖa nɛ ɩ ɖɩlakɩ kɛdaɣ. (Adu. 26:4) Pɩtɩla ɛyaa hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ ɛɛkaɣ labʋ mbʋ, ɛlɛ sakɩyɛ kaɣ-ɖʋ welisinuu.

19. Ðɩɩlʋkɩ ɖe-tisuu yɔɔ lɛ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se piseɣti-ɖʋ nɛ ɖɩwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ?

¹⁹ Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se ye ɖɩwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, pɩwazɩɣ-ɖʋ kpem. Tɩmnɩ Yehowa se ɛha-ŋ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ŋ yɔ nɛ ŋwolo pɩ-yɔɔ nɛ ŋwɛɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ alɩwaatʋ ndʋ ŋcosuu tɔm ndʋ ɛyaa pɔzʋʋ-ŋ se pakaɖɩnɩ-ŋ yaa alɩwaatʋ ndʋ pakʋʋ ñɔ-tɔm ɖulum yɔ. Tɔzɩ se ye ŋwɛnɩ hɛɛɛ wɛtʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ paa ña nɛ lalaa ɩfɛyɩnɩ lɩmaɣza kʋɖʋma yɔ, pɩɩkɛɣnɩ tɔm hɔm. Nɛ ye ŋcosuuni nɔɔ kɩbaŋa nɛ ñamtʋ yɔ, toovenim taa pɩtɩla piseɣtiɣ ñɔ-tɔm welisiyaa se pɛlɛɣzɩ lɩmaɣza wena pɛwɛnɩ ɖɔ-yɔɔ nɛ Bibl taa toovenim tɔm yɔɔ yɔ. ‘Paa ɛzɩmtaa lɛ, ɖaŋ kpam se ŋlʋ’ ñe-tisuu yɔɔ, ɛlɛ pɩwɛɛ se ŋlakɩ «mbʋ nɛ hɛɛɛ wɛtʋ nɛ ñamtʋ sɔsɔtʋ.» (1 Pɩy. 3:15) Ye mbʋ, yele nɛ hɛɛɛ wɛtʋ kɛnɩ ño-ɖoŋ.