Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

Ɛzɩma Ɛsɔ sɩɣzɩɣ-ɖʋ lɔŋ yɔ pɩwɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ

Ɛzɩma Ɛsɔ sɩɣzɩɣ-ɖʋ lɔŋ yɔ pɩwɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ

“Ye [Yehowa] ɛsɔɔlɩ nɔɔyʋ yɔ, ɛwɩlɩɣ-ɩ lɔŋ kɩbaŋ nɛ ɛhɔŋ pɩɣa ŋga kɛkɛdɩnɩ-ɩ yɔ ka-nɩŋgbaŋʋʋ.”—EBR. 12:6.

HENDU: 123, 86

1. Ɛzɩma Bibl yɔɔdʋʋ lɔŋ sɩɣzʋʋ tɔm?

ALƖWAATƲ ndʋ ŋnɩɣ tɔm pee “lɔŋ sɩɣzʋʋ” yɔ, tɔm ndʋ kɔŋ ña-ñʋʋ taa? Pɩtɩla yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋmaɣzɩ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm tɔm. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, lɔŋ sɩɣzʋʋ ɛɛsɩɣnɩ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm ɖeke. Bibl yɔɔdʋʋ lɔŋ sɩɣzʋʋ tɔm se pɩkɛ mbʋ pɩwɛ ɖeu pɩdɩɩfɛyɩ yɔ, nɛ nabʋyʋ taa lɛ paayɔɔdʋʋ pɩ-tɔm lɛ, pɔyɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ lɛɣtʋ, lɔŋ sɩmtʋ, sɔɔlɩm nɛ wezuu pɔ-tɔm. (Adu. 1:2-7; 4:11-13) Pʋmʋnɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Ɛsɔ sɩɣzɩɣ-ɖʋ lɔŋ se ɛwɩlɩ-ɖʋ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ nɛ ɛñɩnɩɣ se ɖihiɣ wezuu maatɛŋ. (Ebr. 12:6) Paa nabʋyʋ taa ɛtɩŋɩɣnɩ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm yɔɔ nɛ ɛsɩɣzɩɣ-ɖʋ lɔŋ yɔ, ɛɛɖɛlɛsɩɣ niye. Toovenim lɛ, lɔŋ sɩɣzʋʋ kaɖʋwa sɔsɔɔ lɛ se pawɩlɩ ɛyʋ lɔŋ ɛzɩ caja wɩlʋʋ lɔŋ ɛ-pɩɣa ŋga ɛsɔɔlɩ-kɛ pɩdɩɩfɛyɩ yɔ.

2, 3. Nabʋyʋ taa lɛ, ɛzɩma tɩyɛ lɔŋ sɩɣzʋʋ pɩzɩɣ nɛ pɩkɛnɩ lɔŋ wɩlʋʋ nɛ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

2 Ðɩkpaɣ kɩɖaʋ kʋnɛ: Abalɩbɩɣa ŋga payaɣ se Piyabalʋ yɔ kɛwɛɛ nɛ kɔlɔʋ pombo nɛ keteŋ ɖaŋ taa lɛ, ko-ɖoo heyi kɛ se: “Piyabalʋ, ŋnawa se pɩtɩmʋna se ŋleɣyini pombo ɖaŋ taa mbʋ! Pɩkɛdɩɣ lɛ ŋyɔkɩ nabʋyʋ.” Ɛlɛ pɩɣa paa fɛyɩnɩ ndʋ ko-ɖoo heyiɣ-kɛ yɔ. Pɩkɛdaa lɛ pombo wolo nɛ kɩyɔkɩ peeɖuu kɩbaŋʋ ŋgʋ paasɩ taabɩlɩ yɔɔ yɔ. Ŋmaɣzɩɣ se ɛzɩma ko-ɖoo kaɣ labʋ se ɛsɩɣzɩ-kɛ lɔŋ? Pɩtɩla yɔ, pɩtasɩnɩ lɔŋ tasʋʋ mbʋ ɛhaɣ-kɛ se ɛsɩɣzɩnɩ-kɛ lɔŋ yɔ lɛ, ɛkaɣ ka-nɩŋgbaŋʋʋ hɔm ɖɔɖɔ. Ɛɛwɩlɩɣ-kɛ lɔŋ lɛ, eyeki nɛ katɩlɩ kpayɩ kpayɩ mbʋ pʋyɔɔ ka-lakasɩ nzɩ sɩtɩtʋʋzɩ yɔ. Ɛsɩɣnɩ-kɛ nɛ kanɩɩ pɩ-taa se pɩcɛyaa se kɔɖɔŋ paɣtʋ ndʋ ka-lʋlɩyaa ɖʋʋ-kɛ yɔ tɩ-yɔɔ; nɛ kalabɩ mbʋ yɔ, ŋga pɩwazɩɣ. Pɩsa nɛ kana se pɩtɩkɛ aleɣya tɔm lɛ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛhɔ ka-nɩŋgbaŋʋʋ nɛ pɩmʋnɩ camɩyɛ. Ɛpɩzɩɣ nɛ ɛmʋ kɔ-cɔlɔ pombo ŋgʋ nɛ ɛsɩɩ, nɛ pʋwayɩ lɛ ɛɛɖaɣnɩ-kɛ kʋ cɛlʋʋ. Piyeki nɛ katɩlɩ pee kɩdɛkɛdɛɛ wena kaañamtʋ lʋlʋʋ yɔ.

3 Ðɩwɛ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ taa, ye mbʋ pɩwɩlɩɣ se ɖɩkɛ Ɛsɔ ɖɩɣa taa mba. (1 Tim. 3:15) Pɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɖɩnawa se Yehowa wɛnɩ waɖɛ se ɛɖʋ-ɖʋ paɣtʋ nɛ ye ɖɩmanɩ tɩ-yɔɔ yɔ, ɛwɛnɩ waɖɛ se ɛhɔ ɖa-nɩŋgbaŋʋʋ. Pɩtasɩ lɛ, ye ɖa-lakasɩ nasɩyɩ eyeba nɛ ɛhɔ ɖa-nɩŋgbaŋʋʋ yɔ, ɛtɩŋɩɣnɩ pɩ-yɔɔ se ɛtɔzɩ-ɖʋ se pɩcɛyaa se ɖiwelisini-i mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ kɛnɩ ɖa-Caa. (Gal. 6:7) Ɛsɔ ñɩnɩɣ se piɖeni-ɖʋ nɛ ɛtɩsɔɔlɩ se ɖɩsʋʋ kʋñɔŋ nakʋyʋ taa.—1 Pɩy. 5:6, 7.

4. (a) Falɩsʋʋ mbʋ Yehowa wazɩɣ? (b) Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

4 Lɔŋ sɩɣzʋʋ mbʋ pɩlɩɣnɩ Masɩ taa yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɩlɩ ɖa-pɩɣa yaa ɖe-Bibl kpɛlɩkɩyʋ tɔm camɩyɛ nɛ ɛlɛ pɩsɩ Krɩstʋ tɔm mʋyʋ. Bibl kɛnɩ wonuu sɔsɔʋ ŋgʋ ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ, nɛ kɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩŋnɩ “siɣsiɣ tɔm” yɔɔ nɛ ɖɩsɩɣzɩ lɔŋ lalaa. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ ɖa-pɩɣa yaa ɖe-Bibl kpɛlɩkɩyʋ nɛ ɛnɩɩ tɔm ndʋ ɖɩwɩlɩɣ-ɩ yɔ tɩ-taa camɩyɛ nɛ ɛpɩzɩ ɖɔɖɔ nɛ ɛɖɔ ‘paɣtʋ ndʋ Yesu ɖʋ-ɖʋ yɔ tɩ-yɔɔ.’ (2 Tim. 3:16; Mat. 28:19, 20) Yehowa wazɩɣ pana wena ɖɩñakɩ se ɖɩsɩɣzɩ lɔŋ lalaa yɔ ɩ-yɔɔ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ piyeki se weyi ɖɩfalɩsɩɣ yɔ, ɛpɩsɩ Yesu tɔm mʋyʋ. (Kalɩ Tiiti 2:11-14.) Lɛɛlɛɛyɔ yele nɛ ɖɩtazɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ naadozo tʋnɛ tɩ-taa: (1) Ɛzɩma Yehowa sɩɣzɩɣ-ɖʋ lɔŋ nɛ sɔɔlɩm? (2) Mba Yehowa kaasɩɣzɩ lɔŋ caanaʋ taa yɔ, lɔŋ weyi pɔ-tɔm kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (3) Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɩɣzɩɣ lɔŋ nɔɔyʋ yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yehowa nɛ ɛ-Pɩyalʋ?

ƐSƆ SƖƔZƖƔ LƆŊ NƐ SƆƆLƖM

5. Ɛzɩma Yehowa lɔŋ sɩɣzʋʋ wɩlɩɣ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ?

5 Sɔɔlɩm seɣtiɣni Yehowa nɛ ɛhɔŋ ɖa-nɩŋgbaaŋ nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ lɔŋ nɛ ɛfalɩsɩɣ-ɖʋ se pɩsa nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖa-tɩ kpam Ɛsɔ sɔɔlɩm taa nɛ ɖɩɖɔ wezuu nʋmɔʋ taa camɩyɛ. (1 Yoh. 4:16) Eeniŋ-ɖʋ yaa ɛɛtʋʋ-ɖʋ kaaʋ; ɛtɩsɔɔlɩ se pɩlabɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖɩtɩlɩɩ pʋyʋ yɔ. (Adu. 12:18) Ɛlɛ Yehowa ɖʋʋ-ɖʋ hɩɖɛ nɛ eseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩwɛɛnɩ laŋa kɩbana nɛ ɛñaŋ ɖɔɖɔ ɖa-tɩ yɔɔ wɛʋ lɩzʋʋ waɖɛ. Lɔŋ sɩɣzʋʋ mbʋ Ɛsɔ tɩŋɩɣnɩ Bibl kpɛlɩkʋʋ takayɩsɩ yaa lʋlɩyaa yaa ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yɔɔ nɛ ɛhaɣ-ɖʋ yɔ, lɩmaɣza kɩbana wena ŋwɛnɩ pɩ-yɔɔ? Toovenim lɛ, ɛzɩma ɛzʋtʋyaa ñakɩ pana nɛ sɔɔlɩm se pɔñɔɔzɩ ɖɔ-ɖɔnɛ alɩwaatʋ ndʋ ‘pɩkpɛdɩsɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtɔlɩ kɩwɛɛkɩm taa’ nɛ halɩ nabʋyʋ taa ɖa-maɣmaɣ ɖɩtɩtɩlɩ yɔ, pɩkɛnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ Yehowa tɩŋɩɣnɩ kɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ ɛ-sɔɔlɩm yɔ.—Gal. 6:1.

6. Paasɩɣzɩɣ-ɖʋ lɔŋ lɛ, ye pamʋ wala wena ɖɩɩwɛnɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ, ɛzɩma pɩwɩlɩɣ se Ɛsɔ sɔɔlɩ-ɖʋ?

6 Alɩwaatʋ natʋyʋ taa lɛ, pɩtasɩnɩ lɔŋ tasʋʋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se patasɩ-ɖʋ nabʋyʋ labʋ nɛ pasɩɣzɩ-ɖʋ lɔŋ camɩyɛ. Ye ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se pamʋ wala wena ɖɩwɛnɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Pɩtalɩ-ɖʋ mbʋ yɔ, ɖɩtɩlɩ se nɩŋgbaŋʋʋ hɔm mbʋ pɩkɛnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Ɛsɔ tɩŋɩɣna se ɛwɩlɩ-ɖʋ ɛ-sɔɔlɩm yɔ. Weyi pamʋ ɛ-cɔlɔ wala wena ɛɛwɛna ɛgbɛyɛ taa yɔ, piyeki nɛ ɛna se pɩcɛyaa se ɛka ñʋʋ nɛ Bibl kpɛlɩkʋʋ, ɛka ñʋʋ nɛ ɛmaɣzɩɣ tɔm ndʋ ɛkpɛlɩkɩɣ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɛka ñʋʋ ɖɔɖɔ nɛ adɩma labʋ nɛ ɛpɩɩ fezuu taa camɩyɛ. (Keɣa 18:8) Ɛlabɩ mbʋ yɔ, pɩɖɛɣnɩ ɛsɩndaa lɛ, paɖaɣnɩɣ-ɩ wala ana haʋ. Halɩ ɛgbɛyɛ taa lɩzʋʋ ɖɔɖɔ kɛnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ ɛwɩlɩɣ-ɖʋ ɛ-sɔɔlɩm yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ piyeki se ɛgbɛyɛ ɛwɛɛ cɩɖɩ cɩɖɩ fezuu taa. (1 Kɔr. 5:6, 7, 11) Ɛzɩma Ɛsɔ ɛɛɖɛlɛsɩɣ niye alɩwaatʋ ndʋ ɛhɔŋ ɖa-nɩŋgbaŋʋʋ yɔ pʋyɔɔ lɛ, pɩsɩɣnɩ ɖɔɖɔ kɩwɛɛkɩm laɖʋ se ɛna se mbʋ ɛlaba yɔ, pɩtɩtʋʋzɩ nɛ ekpiɖi ɛ-kɩwɛɛkɩm mbʋ pɩ-yɔɔ.—Tʋma 3:19.

YEHOWA SƖƔZƖ-Ɩ LƆŊ NƐ PƖWAZƖ-Ɩ

7. (a) Anɩɩ payaɣ se Sebɩna? (b) Wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ ɛkɔma nɛ ɛpaɣzɩ wɛnʋʋ?

7 Pɩsa nɛ ɖɩñɩɣ niye ɛzɩma pɩcɛyaa se pasɩɣzɩ-ɖʋ lɔŋ yɔ pɩ-yɔɔ lɛ, iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ mba Yehowa hɔm pa-nɩŋgbaŋʋʋ yɔ pa-taa naalɛ tɔm: Wiyaʋ Ezekiyaasɩ alɩwaatʋ taa abalʋ weyi payaɣ se Sebɩna yɔ nɛ ɖa-alɩwaatʋ taa koobu weyi payaɣ se Graham yɔ. Sebɩna kaakɛnɩ “wiyaʋ ɖɩɣa yɔɔ cɔnɩyʋ,” ye mbʋ ɛyaa ñaŋaɣ-ɩ siŋŋ waɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ. Paa pɩɩla ɛzɩma yɔ, Ezekiyaasɩ ɖɩɣa yɔɔ ɛcɔŋaɣna. (Iza. 22:15) Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se ɛkɔma nɛ ɛpaɣzɩ ɛ-tɩ kpazʋʋ nɛ ɛñɩnɩɣ se ɛ-maɣmaɣ ɛ-hɩɖɛ ɛsɛɛ. Halɩ eehuyi ɛ-tɩ ñɩm tɩnaa pɩlaʋ nɛ ɛcakaɣ ɖɔɖɔ “ɖoŋ kɛɛkɛɛnaa” yɔɔ!—Iza. 22:16-18.

Ye ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu nɛ ɖitisi nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖɛ-wɛtʋ yɔ, ɖihikiɣ Ɛsɔ wazasɩ (Cɔnɩ tayʋʋ 8-10)

8. (a) Ɛzɩma Yehowa hɔm Sebɩna nɩŋgbaŋʋʋ? (b) Nɛ ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

8 Sebɩna ñɩnaɣ se ɛ-maɣmaɣ ɛ-hɩɖɛ ɛsɛɛ, mbʋ yebina nɛ Ɛsɔ ɖɔɔnɩ-ɩ ɛ-tʋmɩyɛ taa nɛ ɛlɛɣzɩ e-lone taa Eliyaakim. (Iza. 22:19-21) Pɩlabɩ mbʋ alɩwaatʋ ndʋ Asiirii wiyaʋ Senakeribʋ kaawɛɛ nɛ ɛñɔɔzʋʋ ɛ-tɩ se ewoki nɛ ɛyɔkɩ Yeruzalɛm tɛtʋ yɔ. Pɩlabɩ pazɩ lɛ, Asiirii wiyaʋ ɛnʋ etiyi ñʋndɩnaa sɔsaa nɛ sɔɔjanaa sakɩyɛ se powolo Yeruzalɛm nɛ paɖʋ sɔɔndʋ Yuuda ñɩma nɛ wiyaʋ Ezekiyaasɩ nɛ paba tɔlɩ pɛ-tɛɛ se pawabɩ-wɛ. (2 Aw. 18:17-25) Eliyaakim petiyaa se ɛkatɩ-wɛ, ɛlɛ etiwolo e-ɖeke. Ɛyaa naalɛ kaasɩ-ɩ. Pa-taa lɛlʋ lɛ, Sebɩna nɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ ɛkɛ takayaɣ taa mayʋ. Tɔm tʋnɛ tɩwɩlɩɣ se paa pɩɩla ɛzɩma yɔ, Sebɩna tɩmʋ pana yaa ɛtɩcaɣnɩ nɔɔyʋ, ɛlɛ eluzi ɛ-tɩ nɛ etisi nɛ ɛla tʋmɩyɛ nɖɩ paɖʋ-ɩ se ɛla yɔ, paa ɖɩtaatalɩ kajalaɣ ñɩnɖɛ yɔ. Ye mbʋ, lɔŋ weyi ɛ-tɔm ndʋ tɩ-kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ ɩ-taa naadozo tɔm.

9-11. (a) Mbʋ pɩtalɩ Sebɩna yɔ, lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (b) Ɛzɩma Yehowa sɩɣzɩ lɔŋ Sebɩna yɔ, ɛzɩma tɩyɛ pɩkpazɩɣ-ŋ ɖoŋ?

9 Kajalaɣ lɛ, Sebɩna lesi waɖɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ ɛɛwɛna yɔ. Mbʋ pɩtalɩ-ɩ yɔ, pɩñɩkɩɣ niye Bibl taa toovenim tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Tɩ-kpazʋʋ ɖʋzʋʋ, kʋndʋʋ lakɩ ɛyʋ nɛ ɛtɔlʋʋ.” (Adu. 16:18) Ye ŋwɛnɩ wala naayɛ ɛgbɛyɛ taa nɛ nabʋyʋ taa ɛyaa ñaŋɩ-ŋ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ŋñaɣ pana nɛ ŋwɛɛnɩ tɩ-luzuu nɛ ŋtaakpazɩ ña-tɩ kaaʋ. Ye ŋwɛ niye hɔɔlʋʋ nakʋyʋ taa yaa ŋlabɩ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ nɛ ɛyaa saŋɩ-ŋ yɔ, pɩsɩnɩ samtʋ ndʋ nɛ ŋcɛlɩ Yehowa. (1 Kɔr. 4:7) Apostoloo Pɔɔlɩ mawa se: “Meheyiɣ mi-kpeekpe, nɛ paa weyi lɛ, se ɩtaakɩlɩ mɩ-tɩ kpazʋʋ se pana-mɩ, ɛlɛ ɩsɔɔlɩ mɩ-tɩ nɛ lɔŋ sɔɔlɩm.”—Roma 12:3.

10 Nabʋlɛ lɛ, paa Yehowa ɛhɔm Sebɩna nɩŋgbaŋʋʋ siŋŋ yɔ, ɛɛwɛnɩ lidaʋ se ɛpɩzɩɣ ɛlɛɣzɩ nɛ pɩwazɩ-ɩ. (Adu. 3:11, 12) Pɩkɛnɩ lɔŋ tasʋʋ kɩbam sɔnɔ mba pelesiɣ wala wena paawɛnɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ! Pɩwɛɣ ɖeu se petisi nɩŋgbaŋʋʋ hɔm mbʋ se pɩkɛnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna se ɛwɩlɩ-wɛ ɛ-sɔɔlɩm yɔ, nɛ pataamʋ pana yaa pataacaɣnɩ nɔɔyʋ; ɛlɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ palakɩ po-ɖoŋ ɖeɖe Ɛsɔ tʋmɩyɛ taa. Tɔzɩ se ɖa-Caa kɩbanʋ Yehowa ɛɛkaɣ maɣzʋʋ kaaʋ se ɖɔ-tɔm tɛma, ye ɖiluzuu ɖa-tɩ ɛ-tɛɛ yɔ. (Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 5:6, 7.) Lɔŋ weyi pasɩɣzɩɣ-ɖʋ nɛ sɔɔlɩm yɔ, ɩkɛnɩ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ Ɛsɔ tɩŋɩɣna se ɛñɔɔzɩ-ɖʋ nɛ ɖiɖe ɛ-ɛsɩndaa yɔ. Ye mbʋ yele ña-tɩ nɛ Ɛsɔ ñɔɔzɩ-ŋ.

11 Nabudozo lɛ, ɛzɩma Yehowa sɩɣzɩ lɔŋ Sebɩna yɔ, pɩkpɛlɩkɩɣ lɔŋ nɩɩyɩ mba pɛwɛnɩ waɖɛ se pasɩɣzɩ lalaa lɔŋ, ɛzɩ lʋlɩyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa mbʋ yɔ. Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ-wɛ? Yehowa hɔŋ kɩwɛɛkɩm laɖʋ nɩŋgbaŋʋʋ se ɛwɩlɩ-ɩ se ɛ-lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ ɛpaɖɩɣ, pɩtɩkɛ ɛ-maɣmaɣ. Ye ŋkɛ lʋlɩyʋ yaa ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ ŋŋsɩɣzɩɣ nɔɔyʋ lɔŋ lɛ, ŋmaɣzɩɣnɩ Yehowa nɛ ŋwɩlɩɣ se pɩtɩkɛ weyi ŋhɔŋ ɛ-nɩŋgbaŋʋʋ yɔ ɛ-maɣmaɣ ŋpaɖɩɣ, ɛlɛ ŋpaɖɩɣ ɛ-wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ na?—Yud. 22, 23.

12-14. (a) Pɔhɔŋ nabɛyɛ nɩŋgbaŋʋʋ lɛ, ɛzɩma palakɩ? (b) Ɛzɩma Ɛsɔtɔm sɩnɩ koobu nɔɔyʋ nɛ ɛñɔɔzɩ ɛ-wɛtʋ? (c) Nɛ wazasɩ nzɩ ehiɣaa?

12 Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se nabɛyɛ wɛɛ nɛ panɩɣ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm wɩzasɩ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ halɩ pɩ-yɔɔ lɛ, poposi pa-tɩ nɛ Ɛsɔ nɛ ɛ-samaɣ. (Ebr. 3:12, 13) Pɩwɩlɩɣ se ɛyaa mba pɔ-tɔm tɛma yaa we? Yele nɛ ɖɩyɔɔdɩ Graham tɔm. Paalɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa nɛ pʋwayɩ lɛ pamʋ-ɩ. Pʋwayɩ lɛ, eyele tɔm susuu nɛ kediɣzisi wobu. Pɩnzɩ cabɩ wayɩ lɛ, ɛpɔzɩ ɛzʋtʋyʋ weyi ɛ nɛ ɩ paakɛ taabalaa yɔ se ɛlɛ ɛkpɛlɩkɩnɩ-ɩ Bibl.

13 Ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛyɔɔdaa se: “Graham kaawɛnɩ ɛjandʋ natʋyʋ; ɛɛwɛnɩ tɩ kpazʋʋ. Ɛyɔɔdaɣ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ɛzʋtʋyaa mba palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ pɔ-yɔɔ. Pʋyɔɔ lɛ, ɛ nɛ ɩ pɛkpɛlɩkaɣ Bibl lɛ, patazɩ masɩ nzɩ sɩyɔɔdʋʋ tɩ kpazʋʋ nɛ ɖoŋ weyi pɩwɛɣnɩ ɛyʋ yɔɔ yɔ sɩ-taa. Alɩwaatʋ ndʋ Graham paɣzɩ ɛ-tɩ naʋ Ɛsɔtɔm ñɩnʋʋ taa lɛ, mbʋ ɛnawa yɔ pɩtɩlabɩ-ɩ ɖeu! Pɩlʋlɩ pee kɩbana siŋŋ! Ɛnawa se eyeba nɛ tɩ-kpazʋʋ ‘ɖeekukulaɣ’ yʋlʋnzɩ ɛ-ɛsa; nɛ ɛtɩlɩ ɖɔɖɔ se ɛsɔɔlɩ tɔm hɔm nɛ pɩkɛnɩ-ɩ ɛjandʋ. Peeɖe ɛpaɣzɩ lɛɣzʋʋ ɛ-wɛtʋ siŋŋ. Ɛpaɣzɩ kediɣzisi wobu ɖoŋ ɖoŋ nɛ ɛka ñʋʋ nɛ Bibl kpɛlɩkʋʋ nɛ ɛtɩmɩɣ ɖɔɖɔ paa evemiye nɖɩ. Pɩtasɩ lɛ, ɛpaɣzɩ ɖɔɖɔ hɔʋ taa tʋma wena paɖʋ hɔŋ ñʋndɩnaa yɔ a-labʋ; piyeba nɛ ɛ-halʋ nɛ e-piya pa-taa la leleŋ pɩdɩɩfɛyɩ.”—Luka 6:41, 42; Yak. 1:23-25).

14 Ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛtasɩ yɔɔdʋʋ se: “Graham heyi-m tɔm natʋyʋ evemiye naɖɩyɛ nɛ titukuni ma-laŋɩyɛ siŋŋ. Eheyi-m se: ‘Mantɩlʋʋ toovenim yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ nɛ halɩ malabɩ ɖɔɖɔ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ. Ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ manpɩzɩɣ nɛ mɔyɔɔdɩ se toovenim taa lɛ, mɔnsɔɔlɩ Yehowa.’ Pitileɖi lɛ, paha-ɩ waɖɛ se ɛpaɣzɩ miikroo cɔnʋʋ Kpaaŋ taa, nɛ ɛ-taa kaawɛ leleŋ nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ. Ɛ-tɔm kpɛlɩkɩ-m se ye nɔɔyʋ eluzi ɛ-tɩ Ɛsɔ tɛɛ nɛ ɛmʋ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm yɔ, ehikiɣ wazasɩ pɩdɩɩfɛyɩ!”

ALƖWAATƲ NDƲ ŊSƖƔZƖƔ LƆŊ NƆƆYƲ YƆ, MAƔZƖNƖ YEHOWA NƐ YESU

15. Ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɔ-lɔŋ sɩɣzʋʋ etukuni weyi ɖɩsɩɣzɩ-ɩ lɔŋ yɔ ɛ-laŋɩyɛ yɔ, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla?

15 Pʋcɔ nɛ ɖɩkɛnɩ wɩlɩyaa kɩbama lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩcalɩnɩ kɛʋ tɔmkpɛlɩkɩyaa kɩbama. (1 Tim. 4:15, 16) Pɩwɛɛ ɖɔɖɔ se mba Ɛsɔ ha-wɛ waɖɛ se pasɩɣzɩ lɔŋ lalaa yɔ, powolo pɩ-yɔɔ nɛ poluzuu pa-tɩ nɛ peyele nɛ Yehowa paɣtʋ kila ɖiyi-wɛ. Ye palakɩ mbʋ yɔ, pɩsaŋ nɛ pala pa-tʋmɩyɛ nɛ laŋɩyɛ kɩbanɖɛ, nɛ mba pasɩɣzɩɣ-wɛ lɔŋ yɔ, paba ñam-wɛ ɖɔɖɔ. Yele ɖɩkpaɣ Yesu kɩɖaʋ.

16. Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Yesu cɔlɔ pɩlɩɩnɩ ɛzɩma ɖɩsɩɣzɩ lɔŋ camɩyɛ yɔ pɩ-yɔɔ?

16 Yesu ñaŋaɣ ɛ-Caa paa ɛzɩmtaa, halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩɩwɛ-ɩ kaɖɛ siŋŋ yɔ. (Mat. 26:39) Paa ɛzɩmtaa lɛ, ɛwɩlaɣ se ɛ-wɩlɩtʋ nɛ lɔŋsɩnɖɛ nɖɩ ɛwɛna yɔ, ɛ-Caa cɔlɔ pɩlɩnaa. (Yoh. 5:19, 30) Tɩ luzuu nɛ ñamtʋ ndʋ Yesu kaawɛna yɔ, tiyeba nɛ laŋa kɩbana tɩnaa ñɔtʋʋnɩ-ɩ, nɛ ɛ-wɛtʋ ndʋ tɩsɩnɩ-ɩ ɖɔɖɔ nɛ ɛkɛnɩ wɩlɩyʋ weyi ɛnɩɣ lalaa wɩzasɩ nɛ ɛnaɣ pa-pʋtɔdɩyɛ yɔ. (Kalɩ Luka 4:22.) Ɛ-tɔm pee kɩbana hɛzaɣ mba paawɛ ɛzɩ kimkpaɖɛ nɖɩ ɖilowa yɔ yaa miŋ nimaɣ ŋga kacaɣ ɖem yɔ. (Mat. 12:20) Halɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa pɩɩwɛ kaɖɛ se ɛwɛɛnɩ suuɖu yɔ, eewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm nɛ camɩyɛ lakasɩ. Apostoloowaa ñɩnaɣ pa-maɣmaɣ pɛ-kɛzɛɣa yaa lone sɔsɔɖɛ; nɛ alɩwaatʋ ndʋ Yesu tasaɣ-wɛ lɔŋ yɔ, ɛwɩlaa se ɛwɛnɩ sɔɔlɩm nɛ camɩyɛ lakasɩ.—Mark. 9:33-37; Luka 22:24-27.

17. Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ sɩɣnɩ ɛzʋtʋyaa se pɔcɔnɩ Ɛsɔ ewiɖe yɔɔ camɩyɛ?

17 Mba Masɩ haɣ-wɛ waɖɛ se pasɩɣzɩ lɔŋ lalaa yɔ, pawɩlɩɣ se pɛwɛ lɛɣtʋ ye pamaɣzɩnɩ Yesu kɩɖaʋ yɔ. Toovenim lɛ, ye palakɩ mbʋ yɔ pawɩlɩɣ se pɔsɔɔlaa se Ɛsɔ nɛ ɛ-Pɩyalʋ pawɩlɩ-wɛ lɔŋ. Apostoloo Pɩyɛɛrɩ mawa se: “Ɩcalɩ Ɛsɔ wondu ndʋ peyeki-mɩ yɔ ɖeu, ɩcɔnɩ tɩ-yɔɔ, pɩtaakɛnɩ kɩjɛyʋʋ tɩyɛ, ɛlɛ nɛ laŋɩyɛ kɩbanɖɛ, Ɛsɔ yɔɔ; pɩtaakɛnɩ kʋzɔɔtʋ kɩhɛyʋʋ nakʋyʋ yɔɔ, ɛlɛ laŋɩyɛ kɩbanɖɛ yɔɔ; ɩtaala kɩbaɣlaa lakasɩ mba peyeki-mɩ wɛ yɔ, ɛlɛ ɩkɛ wondu nʋmɔʋ kɩbaŋʋ wɩlɩyaa.” (1 Pɩy. 5:2-4) Ye ɛzʋtʋyaa iluzuu pa-tɩ nɛ taa leleŋ Ɛsɔ nɛ ɛ-Pɩyalʋ Yesu Krɩstʋ pɛ-tɛɛ yɔ, pɩwazɩɣ pa-maɣmaɣ nɛ pɩwazɩ ɖɔɖɔ ɛgbɛyɛ taa ñɩma lalaa.—Iza. 32:1, 2, 17, 18.

18. (a) Ɛbɛ Yehowa pɔzʋʋ lʋlɩyaa se pala? (b) Ɛzɩma Ɛsɔ sɩɣnɩ lʋlɩyaa se papɩzɩ nɛ pala pa-tʋmɩyɛ camɩyɛ?

18 Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ hɔʋ taa. Bibl heyiɣ hɔŋ ñʋndɩnaa se: “Piyele, mɩ ñɩma yɔ, ɩtaala mi-piya ñaŋ, ɛlɛ ɩsɩɣzɩɣ-sɩ lɔŋ, ɩñɔɔzɩ-sɩ nɛ ɩkalɩ-sɩ nɛ maɣzɩm mbʋ pɩlɩɣnɩ [Yehowa] cɔlɔ yɔ.” (Efɛz. 6:4) Tɔm tʋnɛ tɩtɩkɛ aleɣya tɔm. Aduwa 19:18 yɔɔdʋʋ se: “Sɩɣzɩ ña-pɩyalʋ lɔŋ, lidaʋ kpɛndɩ kɩwɛɛ lɛ, ɛlɛ taakʋ-ɩ nɛ ɛsɩ.” Toovenim Yehowa kaɣ akɔnta pɔzʋʋ lʋlɩyaa mba palabɩ kaakendu pa-pɩɣa lɔŋ sɩɣzʋʋ nʋmɔʋ taa yɔ. (1 Sam. 3:12-14) Paa mbʋ yɔ, ye lʋlɩyaa iluzuu pa-tɩ Yehowa tɛɛ nɛ patɩmɩɣnɩ-ɩ, nɛ peyeki ɖɔɖɔ se Masɩ nɛ fezuu kiɖeɖeu peɖiyi-wɛ yɔ, Yehowa haɣ-wɛ lɛɣtʋ nɛ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ yɔ.—Kalɩ Yakubu 1:5.

ÐƖKPƐLƖKƖ ƐZƖMA ÐƖWƐƐ LAŊHƐZƖYƐ TAA TAM YƆ

19, 20. (a) Ye ɖitisaa nɛ ɖɩmʋ Ɛsɔ lɔŋ sɩɣzʋʋ yɔ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ? (b) Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

19 Ye ɖiyeba nɛ Ɛsɔ falɩsɩɣ-ɖʋ nɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ ɛ nɛ ɛ-Pɩyalʋ Yesu pa-kɩɖaŋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩfalɩsɩɣ lalaa yɔ, wazasɩ nzɩ ɖihikiɣ yɔ sɩfɛyɩ kalʋʋ. Sɩ-taa nakɛyɛ lɛ se piyeki nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ hɔŋ nɛ agbaa taa siŋŋ. Pɩtasɩ lɛ paa anɩ ɛnaɣ se lalaa sɔɔlɩ-ɩ, ɛwɛ-wɛ wazaɣ nɛ ɛwɛɛ ɖɔɖɔ pɛɛyɛ taa. (Keɣa 71:7) Ye mbʋ, ye ɖɩyɔɔdaa se ɛzɩma Yehowa wɛɛ nɛ ɛfalɩsɩɣ-ɖʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩwɛɛ laŋhɛzɩyɛ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa ɛzɩ hɔʋ kʋɖʋmʋʋ taa ñɩma yɔ, pɩtɩkɛ niye ɖɛlɛsʋʋ. (Kalɩ Izaayii 11:9.) Ye lɩmaɣza ana ɖɩwɛnɩ ɛzɩma Ɛsɔ falɩsɩɣ-ɖʋ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩwɛɣ-ɖʋ kɛlɛʋ se ɖitisi se falɩsʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ Ɛsɔ tɩŋɩɣna se ɛwɩlɩ-ɖʋ se ɛsɔɔlɩ-ɖʋ kamaɣ fɛyɩ.

20 Ñʋʋ ŋgʋ kɩ-kɔŋ yɔ kɩ-taa, ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ hɔʋ taa nɛ ɛgbɛyɛ taa lɔŋ sɩɣzʋʋ tɔm. Ðɩkaɣ yɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ ɛzɩma ɛyʋ ɛsɩɣzɩ ɛ-tɩ lɔŋ yɔ pɩ-tɔm. Pɩtasɩ lɛ, ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ kaɖɛ naɖɩyɛ tɔm nɛ kaɖɛ nɖɩ ɖɩcɛzɩ alɩwaatʋ pazɩ wɩzasɩ nzɩ nɩŋgbaŋʋʋ hɔm pɩzɩɣ nɛ pɩkɔna yɔ.