Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

Ðiheyiɣ ɖama toovenim

Ðiheyiɣ ɖama toovenim

“Iheyi toovenim paa weyi lɛ e-koobu.”​—ZEK. 8:16.

HENDU: 56, 124

1, 2. (a) Ɛbɛ kɔnɩ asɛyʋʋ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ nɛ pɩkpaɖɩ? (b) Nɛ a-cɔlɔ pɩlɩnaa?

WONDU ndɩ ndɩ ndʋ ɛyʋ luba nɛ tɩwazɩɣ-ɩ paa evemiye nɖɩ yɔ tɩ-taa natʋyʋ yɔ: Kaŋgalaafu, ampoule, lɔɔɖɩyɛ yaa kpokpo nɛ menziini ŋgʋ kiniɣdiɣ wondu yɔ (Réfrigérateur). Ɛlɛ ɛyʋ lubi wondu lɛɛtʋ ɖɔɖɔ nɛ tɩkɔŋnɩ-ɩ kaɖɛ ɛzɩ malɩfanaa, bɔmbɩwaa nɛ sɩgaa mbʋ yɔ. Paa mbʋ yɔ, nabʋyʋ kaawɛɛ pʋcɔ nɛ poluki wondu ndʋ tɩ-tɩŋa payɩ; nɛ mbʋ kpaɖɩnɩ kɔnʋʋ asɛyʋʋ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ. Ŋsɩm mbʋ pɩ-tɔm ɖɩcaɣ yɔɔdʋʋ yɔ? Mbʋ lɛ cɛtɩm! Cɛtɩm kɛnɩ tɔm ndʋ tɩtɩkɛ toovenim ɛlɛ nɔɔyʋ ɖʋ ɛ-taa se ɛyɔɔdʋʋ-tʋ nɛ epeɣzini ɛyʋ lɛlʋ yɔ. Acalɩ cɛtʋʋ? Yesu Krɩstʋ yɔɔdaa se ‘Eleeu’ kɛnɩnɩ “cɛtɩm caa.” (Kalɩ Yohanɛɛsɩ 8:44.) Ðooye ɛcalɩ yɔɔdʋʋ cɛtɩm tɔm kajalaɣ ɖeɖe?

2 Pɩlakɩ pɩnzɩ kudokiŋ sakɩyɛ yɔ, Sataŋ yɔɔdʋʋ kajalaɣ cɛtɩm tɔm Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ. Aɖam nɛ Ɛva paawɛ koboyaɣ taa paradisuu taa ɖenɖe pa-Lɩzɩyʋ kaasɩ-wɛ yɔ. Peeɖe Eleeu labɩ lɩmaɣza se ewoki nɛ epeɣzi-wɛ. Ɛnawa se Ɛsɔ kaaheyi-wɛ se pataatɔɔ “kɩbandʋ nɛ kɩdɛkɛdɩm pa-sɩmtʋ tɩʋ piye” nɛ ye palabɩ mbʋ yɔ pasɩkɩ. Paa mbʋ yɔ, Sataŋ tɩŋnɩ ɖʋm yɔɔ nɛ eheyi Ɛva se: “Pɩlɩ! Ɩɩkaɣ sɩbʋ! [Kajalaɣ cɛtɩm]. Ɛlɛ Ɛsɔ sɩm mbʋ se kɩyakʋ ŋgʋ ɩtɔkɩ yɔ, mɩ-ɛsa kuluu nɛ ɩwɛɛ ɛzɩ [Ɛsɔ] yɔ, mba pasɩm kɩbam nɛ kɩdɛkɛdɩm yɔ.”​—Kiɖe 2:15-17; 3:1-5.

3. (a) Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se Sataŋ cɛtɩm pʋnɛ pɩkɛnɩ kañatʋ lakasɩ siŋŋ? (b) Nɛ ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

3 Sataŋ cɛtɩm pʋnɛ pɩkɛnɩ kañatʋ lakasɩ siŋŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛna kpayɩ kpayɩ se ye Ɛva etisi ɛ-tɔm yɔɔ nɛ ɛtɔɔ tɩʋ piye nɖɩ yɔ, ɛkaɣ sɩbʋ. Aɖam nɛ Ɛva pamanɩ Yehowa paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ nɛ pɩkɔnɩ-wɛ sɩm. (Kiɖe 3:6; 5:5) Ɛlɛ pɩtɩsɩɩnɩ peeɖe, pɩtɩŋnɩ kɩdɛkɛdɩm mbʋ pɩ-yɔɔ lɛ, “sɩm wadɩ ɛyaa kpeekpe yɔɔ.” Toovenim lɛ,“sɩm tɔɔ kewiyaɣ, . . . pɩkpɛndɩnɩ mba patɩla kɩwɛɛkɩm ɛzɩ Aɖam labʋ yɔ, pɔ-yɔɔ.” (Roma 5:12, 14) Lɛɛlɛɛyɔ, ɖenɖe ɛzɩ ɛyʋ kaatalɩ pilim nɛ ɛcaɣ wezuu tam tam ɛzɩ Ɛsɔ kaaɖʋʋ kiɖe tɛɛ yɔ lɛ, ɛyʋ wezuu caɣʋ ɖaɣlɩkɩŋ pɩsɩ pɩnzɩ 70 nɛ ye “pɩkɩlaa pɩŋŋ lɛ,” pɩnzɩ 80. Nɛ “kʋñɔŋ nɛ siziŋ” taa ɖɩwɛɛ. (Keɣa 89:10) Sataŋ cɛtɩm pʋnɛ pɩkɔnɩ asɛyʋʋ ŋgʋ yɔ, kɩ-wayɩ fɛyɩ!

4. (a) Tɔm pɔzʋʋ mbʋ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖicosi? (b) Ɛzɩ Efɛɛzɩ 4:25 yɔɔdʋʋ yɔ, wɛtʋ ndʋ pɩcɛyaa se Krɩstʋ ñɩma ɩwɛɛna nɛ pɔ-tɔm kɛdɩnɩ Yehowa?

4 Yesu yɔɔdaɣ Sataŋ lakasɩ nzɩ sɩ-tɔm lɛ, ɛtɔm se: “Ɛtɩcaɣ tʋtʋyɛ tɔm taa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tʋtʋyɛ tɔm fɛyɩ ɛ-taa.” Halɩ nɛ sɔnɔ Sataŋ fɛyɩ tʋtʋyɛ tɔm taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ eɖiɣni tɩŋnʋʋ cɛtɩm ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ epeɣziɣ “ɛjaɖɛ kpeekpe.” (Natʋ 12:9) Ðɩtɩsɔɔlɩ se Sataŋ epeɣzi-ɖʋ. Ye mbʋ iyele nɛ ɖicosi tɔm pɔzʋʋ naadozo pʋnɛ pɩ-yɔɔ: Ɛzɩma Sataŋ peɣziɣ ɛyaa? Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ɛbɛ yɔɔ ɛyaa cɛtɩɣ ɖama? Pɩsa nɛ ɖitaalesi taabalɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ ɛzɩ Aɖam nɛ Ɛva yɔ lɛ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩkɛ weyi ɛyɔɔdʋʋ toovenim paa ɛzɩmtaa yɔ?​—Kalɩ Efɛɛzɩ 4:25.

ƐZƖMA SATAŊ PEƔZIƔ ƐYAA?

5. Ɛzɩma Sataŋ peɣziɣ ɛyaa sɔnɔ?

5 Apostoloo Pɔɔlɩ kaamawa se: ‘Pɩfɛyɩ se ɖiyele nɛ Sataŋ cɛtɩ-ɖʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩtɛm sɩm ɛ-lɩmaɣza.’ (2 Kɔr. 2:11) Ðɩnawa se ɛjaɖɛ kpeekpe, pʋ-tɔbʋʋ se cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa, politiki agbaa nɛ tadɩyɛ agbaa wɛ Sataŋ nesi tɛɛ. (1 Yoh. 5:19) Pʋyɔɔ lɛ, pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ se Sataŋ nɛ e-aleewaa patɩŋɩɣnɩ ɛjaɖɛ yɔɔ ɖoŋ tɩnaa yɔɔ nɛ posusuu cɛtɩm tɔm ndʋ ‘tipeɣziɣ’ ɛyaa yɔ. (1 Tim. 4:1, 2) Tɔm tʋnɛ tɩkɛ toovenim, kɔzɩ kɔzɩ tadɩyɛ agbaa sɔsɔna wena asandɩɣ wondu ndʋ tɩkɔŋnɩ ɛyaa asɛyʋʋ yɔ ti-lubu nɛ mɩlɩm nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔ, a-hɔɔlʋʋ taa.

6, 7. (a) Ɛbɛ yɔɔ Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa mba pawɩlɩɣ cɛtɩm tɔm yɔ, pa-lakasɩ kɛ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm? (b) Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa cɛtɩm wɩlɩtʋ ndʋ ŋsɩma?

6 Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa ñʋndɩnaa lakasɩ kɛ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm mbʋ pʋyɔɔ yɔ, mba petisiɣ pɔ-tɔm yɔɔ yɔ pelesiɣ tamtam wazasɩ nzɩ papɩzaɣ se pehiɣ yɔ. Ye nɔɔyʋ etisi cɛtɩm wɩlɩtʋ natʋyʋ yɔɔ nɛ ɛlakɩ mbʋ Ɛsɔ tɩsɔɔlɩ-pʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ elesi wezuu maatɛŋ ŋgʋ ɛpɩzaɣ se ehiɣ yɔ. (Ozee 4:9) Yesu kaanawa se ɛ-alɩwaatʋ taa Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa kaatɔlɩ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm mbʋ pɩ-taa. Eheyi-wɛ kpayɩ se: “Ileba, Takayɩsɩ mayaa nɛ Farɩsɩ mba, nɔsɩ naalɛ tɩnaa mɩ, iyendiɣ lɩm sɔsɔm yɔɔ nɛ ajɛɛ taa se ɩpɩsɩ sɩɩnaa layʋ kʋyʋm laŋɩyɛ, nɛ pʋwayɩ lɛ ɩpɩsɩ-ɩ kɩdɛkɛdʋ, kɩdɛkɛdʋ tam nabʋlɛ nɛ pɩkɩlɩ mɩ-maɣmaɣ.” (Mat. 23:15) Yesu heyi-wɛ kpayɩ se pa-lakasɩ nzɩ sɩtɩmʋna. Toovenim lɛ, Eleeu weyi ɛkɛ ɛyaa kʋyʋ yɔ, e-piya pɛkɛnaa.​—Yoh. 8:44.

7 Sɔnɔ Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa ɛzɩ, pasɩtɛɛrɩwaa nɛ Fadanaa mbʋ yɔ tɔyɩ paa le. Ɛzɩ Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa mba paawɛ kajalaɣ Krɩstʋ ñɩma alɩwaatʋ taa yɔ paalabʋ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ mba pɛwɛ sɔnɔ yɔ “pakpa tʋtʋyɛ tɔm nɛ pakam-tʋ yomiye” nɛ “pɛlɛɣzɩnɩ cɛtɩm tɔm Ɛsɔ tʋtʋyɛ tɔm ɖeɖe.” (Roma 1:18, 25) Pawɩlɩɣ cɛtɩm tɔm ndɩ ndɩ: Pɔyɔɔdʋʋ se “weyi payabɩ ɛ-ñʋʋ yɔ, payabɩ ɛ-ñʋʋ tam,” pawɩlɩɣ se kalɩzaɣ ɛɛsɩkɩ, se woloŋgiti yaa kɩlɩʋ wɛɛ, nɛ kɩmɛlɛndʋ tɔm ndʋ pawɩlɩɣ se Ɛsɔ ɛsɩndaa lɛ, pɩwɛ ɖeu se mba paka kʋzʋʋ piliŋa yɔ, pɔɖɔkɩ nesi yɔ.

8. (a) Piileɖiɣ lɛ, cɛtɩm tɔm ndʋ politiki agbaa ñʋndɩnaa kaɣ susuu? (b) Nɛ ɛzɩma pʋmʋnaa se ɖɩla?

8 Politiki agbaa ñʋndɩnaa wɩlɩ cɛtɩm tɔm nɛ pelesi ɛyaa. Pakaɣ yɔɔdʋʋ cɛtɩm tɔm sɔsɔtʋ alɩwaatʋ ndʋ posusuu se: “Laŋhɛzɩyɛ nɛ pɛɛyɛ” wɛ ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ. Ðɩnɛ ɛlɛ, pa-ɖɩzʋʋ tuduu “pɔ-yɔɔ tuda.” Tɛtɛ pɩla mbʋ nɛ lɩmaɣza wena pɛwɛna se ɛjaɖɛ ɖɩnɛ nabʋyʋ ɛɛkaɣ-ɖɩ labʋ yɔ ataapeɣzi-ɖʋ! Toovenim lɛ, “[Yehowa] kɔmtʋ kaɣ talʋʋ ɛzɩ mɩlʋ talʋʋ ɖoo taa yɔ.”​—1 Tes. 5:1-4.

ÐOŊ ÐOŊ LƐ, ƐBƐ YƆƆ ƐYAA CƐTƖƔ?

9, 10. (a) Ɛbɛ yɔɔ ɛyaa sakɩyɛ cɛtɩɣ nɛ ɛbɛ lɩɣ pɩ-taa? (b) Yehowa yɔɔ tɔm ndʋ pɩtɩpɔzɩ se ɖɩsɔɔ?

9 Poluki wonuu kɩfalʋʋ nakʋyʋ yaa pʋyʋ kɩfam nabʋyʋ lɩɣ nɛ ɛyaa sɔɔlɩ pɩ-tɔm lɛ, poluki-pʋ ɖɔɖɔ nɛ pɩɖɔɔ se pɩtalɩnɩ paa anɩ. Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ cɛtɩm nʋmɔʋ taa. Cɛtɩm tɔm susuu tɔyɩ sɔnɔ siŋŋ, nɛ pɩtɩkɛ ɖoŋ tɩnaa ɖeke peɣziɣni ɛyaa. Pama tɔm ñʋʋ nakʋyʋ nɛ kɩtɔŋ se “Mbʋ pʋyɔɔ ɖɩcɛtɩɣ yɔ.” (fransɩɩ taa.) * Pɔyɔɔdɩ kɩ-taa se ɛyaa sakɩyɛ kɔm nɛ pana se “cɛtɩm tɔm yɔɔdʋʋ pɩsɩ mbʋ pɩwɛ ɖooo ɛyʋ calɩm taa yɔ.” Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ɛyaa cɛtɩɣ se pataahɔ pa-nɩŋgbaaŋ yaa se pa-hɩla ɩsɛɛ. Pɛcɛtɩɣ se pɩsa nɛ pohuuzi pa-lakasɩ nzɩ sɩfɛyɩ ɖeu yɔ sɩ-yɔɔ yaa se pɩsa nɛ pehiɣ liidiye yaa kɛzɛsɩ lɛɛsɩ. Ɛzɩ takayaɣ ŋga kɔyɔɔdʋʋ yɔ, nabɛyɛ lɛ agɔma, pa-tʋmɩyɛ taa ñɩma, pa-taabalaa, nɛ pɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa cɛtʋʋ wɛ-wɛ kɛlɛʋ, paa pɩkɛ pʋyʋ sɔsɔm yaa pʋyʋ cikpem taa yɔ.

10 Ɛbɛ cɛtɩm mbʋ payɩ pɩkɔnaa? Ɛyaa ɩɩtasɩɣ ɖama taʋ liu. Maɣzɩ nɛ ŋna: Pɩkɛnɩ ɖɩwɩzɩyɛ tɔm kpem se halʋ epeɣzi ɛ-walʋ nɛ ɛcakɩ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ nɛ abalaa lalaa. Yaa wɩzasɩ nzɩ pɩkɔŋna alɩwaatʋ ndʋ abalʋ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ tʋ nazɩɣ ɛ-halʋ nɛ e-piya mɛsaɣ tɛɛ, ɛlɛ ɛyaa ɛsɩndaa lɛ, ɛwɩlɩɣ se ɛkɛ walʋ yaa caja kɩbanʋ weyi pɩpɔzʋʋ se lalaa ɩmaɣzɩna yɔ. Ɛlɛ ɖɩtaasɔɔ se ɛyaa mba paapɩzɩɣ nɛ pɛmɛsɩ pɛ-wɛtʋ ndʋ Yehowa mbʋ pʋyɔɔ yɔ “pɩtɩŋa pɩwɛ ndaakpeɖe nɛ pɩ-yɔɔ kulaa nɛ pɩnaɣ kaɣlaa” ɛ-ɛsɩndaa.​—Ebr. 4:13.

11. Kɩɖaʋ kɩdɛkɛdʋʋ ŋgʋ Anaanɩyaasɩ nɛ Safiira pahawa yɔ, ɛbɛ kɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

11 Bibl heyiɣ-ɖʋ se ‘eleeu kaasʋ’ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ nɛ ɛ-halʋ pa-taa nɛ pʋyɔɔ lɛ pɛcɛtɩ Ɛsɔ. Anaanɩyaasɩ nɛ Safiira patɩŋnɩ ajitu natʋyʋ yɔɔ nɛ pepeɣzi apostoloowaa. Pɛpɛdɩ pɛ-tɛtʋ lɛ, patayɩ liidiye taa nɛ powoni hɔɔlʋʋ kʋɖʋmʋʋ ɖeke nɛ pɛcɛlɩ apostoloowaa. Paasɔɔlaa se pawɩlɩ se pɛkɛnɩ kʋjɔŋ laɖaa siŋŋ nɛ pɩkpaɖɩ mbʋ papɩzaɣ labʋ ɖeyi ɖeyi yɔ, nɛ pɩsa nɛ ɛgbɛyɛ taa ñɩma sam-wɛ. Ɛlɛ Yehowa kaana mbʋ palaba yɔ nɛ ɛhɔ pa-nɩŋgbaaŋ.​—Tʋma 5:1-10.

12. (a) Yehowa ɛsɩndaa lɛ, ɛbɛ pɩtɛŋnɩ cɛtɩyaa mba paakpiɖiɣ yɔ? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ?

12 Lɩmaɣza wena Yehowa wɛnɩ cɛtɩm yɔɔ? “Miŋ taa” pɩtɛŋnɩ Sataŋ nɛ mba payɩ pɛkɛ cɛtɩyaa nɛ paakpiɖiɣ pa-lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ yɔ. (Natʋ 20:10; 21:8; Keɣa 5:7) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Yehowa ɛsɩndaa lɛ, cɛtɩm kɛ ɖɔɖɔ azuluma pʋyʋ.​—Natʋ 22:15.

13. (a) Lɩmaɣza wena Yehowa wɛna cɛtɩm yɔɔ? (b) Nɛ aseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩla we?

13 Ðɩnawa se Yehowa “fɛyɩ ɛzɩ ɛyʋ yɔ” se ɛcɛtɩ. Toovenim lɛ, “pɩɩsaŋ se Ɛsɔ ɛcɛtɩ.” (Kɩg. 23:19; Ebr. 6:18) Yehowa paɖɩɣ “nzʋlʋmɩyɛ kɩcɛtɩyɛ.” (Adu. 6:16, 17) Pʋcɔ nɛ ɖɔ-tɔm kɛdɩnɩ-ɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩɖɔ paɣtʋ ndʋ ɛɖʋ toovenim yɔɔdʋʋ nʋmɔʋ taa yɔ tɩ-yɔɔ. Pʋyɔɔ lɛ ‘ɖɩɩcɛtɩɣ ɖama.’ ​—Kol. 3:9.

‘ÐIHEYIƔ ÐAMA TOOVENIM’

14. (a) Ɛzɩma ɖɩwɛ ndɩ nɛ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa taa ñɩma? (b) Lɩzɩ paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩwɛ Maatiyee 12:34 taa yɔ ɖɩ-taa.

14 Hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa Krɩstʋ ñɩma toovenim mba wɛ ndɩ nɛ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ taa ñɩma? ‘Ðiheyiɣ ɖama toovenim.’ (Kalɩ Zekariya 8:16, 17.) Pɔɔlɩ mawa se: “Ðɩlakɩ se pana se ɖɩkɛ Ɛsɔ tɛ lɩmɖʋyaa, . . . nɛ tʋtʋyɛ tɔm yɔɔdʋʋ.” (2 Kɔr. 6:4, 7) Yesu yɔɔdaa se: “Laŋɩyɛ taa kɩlɩɣnɩ suu nɛ nɔɔ yɔɔdʋʋ.” (Mat. 12:34) Pʋyɔɔ lɛ, ye kɩbandʋ ɛwɛ ɛyʋ laŋɩyɛ taa yɔ, ɛkaɣ yɔɔdʋʋ tɔm kɩbandʋ yaa tɔm ndʋ tɩkɛ toovenim yɔ. Paa pɩkɛ pʋyʋ sɔsɔm yaa pʋyʋ cikpem taa yɔ eheyiɣ toovenim agɔma, ɛ-tʋmɩyɛ taa ñɩma, ɛ-taabalaa, nɛ ɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa. Ðɩyɔɔdɩ lɛɛlɛɛyɔ kɩɖaŋ weyi ɩwɩlɩɣ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɛ toovenim yɔɔdɩyaa paa ɛzɩmtaa yɔ ɩ-tɔm.

Ŋna mbʋ pɩkazɩ tʋʋzʋʋ koobu halɩñɩnʋ ɛnɛ e-wezuu caɣʋ taa yɔ? (Cɔnɩ tayʋʋ 15, 16)

15. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩkɛnɩ kɩmɛlɛndʋ se ɛyʋ ɛcaɣ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ wezuu? (b) Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ evebiya nɛ pɛlaa nɛ pakpa pa-tɩ nɛ pa-taabalaa mba pɛkɛ ɛjaɖɛ yɔɔ ñɩma yɔ pa-lakasɩ?

15 Ŋkɛ evebu yaa pɛlɛ weyi ɛsɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ ɛ-taabalaa lalaa yɔ? Ye mbʋ yɔ, kpa ña-tɩ nɛ ŋtaatɔlɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ wezuu caɣʋ kpaca ŋgʋ kɩ-taa lalaa tɛm tɔlʋʋ yɔ. Pɔ-hɔʋ taa ñɩma nɛ ɛgbɛyɛ ɛsɩndaa lɛ, pawɩlɩɣ se pɛkɛ mba pacakɩ wezuu kɩbaŋʋ yɔ, ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛɣ ɛjaɖɛ yɔɔ piya evelisi lɛɛsɩ hɛkʋ taa lɛ, ŋŋtasɩɣ-wɛ tɩlʋʋ, nɛ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ powoki intɛrnɛɛtɩ lona yɔɔ yɔ. Pɔyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ, posuu wondu ndʋ tɩtɩmʋna yɔ, pewelisiɣ minziikiwaa mba pasandɩɣ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ caɣʋ yɔ, pakpaŋɩɣ sʋlʋm yaa pɔñɔʋ tabakʋʋyaɣ, pɛwɛɣnɩ ɖɔɖɔ mɛsaɣ tɛɛ ɖaŋnaa nɛ halɩ palakɩ ɖɔɖɔ mbʋ pɩkpaɖɩ mbʋ yɔ. Paa ɛzɩmtaa pɔbɔtʋ yɔɔ ɖeke pɛwɛɛ, nɛ pañakɩ pana se pɛcɛtɩ pa-lʋlɩyaa, Krɩstʋ ñɩma lalaa nɛ Ɛsɔ. (Keɣa 25:4, 5) Yehowa naɣ alɩwaatʋ ndʋ ‘ɖɩɖʋʋ-ɩ hɩɖɛ nɛ nɔɔ yem ɛlɛ ɖa-laŋɩyɛ fɛyɩ ɛ-cɔlɔ yɔ.’ (Mark. 7:6) Pɩwɛɣ ɖeu kpem se ɖɩɖɔ Aduwa takayaɣ taa lɔŋ tasʋʋ pʋnɛ pɩ-yɔɔ: “Ñe-liu tɛɛ ɛtaakɔtɩnɩ kɩwɛɛkɩm laɖaa, ɛlɛ wɛɛ [Yehowa] ñamtʋ taa paa ɖooye.”​—Adu. 23:17. *

16. Ðiicosuu tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩwɛ ɛgbɛyɛ taa wala pɔzʋʋ takayɩsɩ yɔɔ yɔ lɛ, ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa siŋŋ se ɖɩyɔɔdɩ toovenim?

16 Pɩtɩla yɔ, ŋsɔɔlaa se ŋla paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ yaa ŋla ŋgee Ɛsɔ sɛtʋ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ, ɛzɩ Betɛɛlɩ tʋmɩyɛ mbʋ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ŋcosuu tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩwɛ wala ana a-pɔzʋʋ takayaɣ yɔɔ yɔ, pɩcɛyaa se ŋyɔɔdɩ toovenim nɛ ŋcosi paa tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ ɛzɩ tɔnʋʋ taa alaafɩya, ña-aleɣya labʋ nɛ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ hɔɔlɩŋ taa mbʋ yɔ. (Ebr. 13:18) Ye pɩlaba se ŋwɛnɩ wɛtʋ natʋyʋ yaa ŋlabɩ nabʋyʋ nɛ pɩtɩmʋna ɛlɛ ɛzʋtʋyaa tɩna se papɩzɩ nɛ pasɩnɩ-ŋ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla? Heyi-wɛ nɛ pasɩnɩ-ŋ nɛ pɩsa nɛ ŋla ñɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nɛ ɛhʋyɛ kɩbanɖɛ.​—Roma 9:1; Gal. 6:1.

17. Alɩwaatʋ ndʋ mba panazɩɣ-ɖʋ nɛ pɔpɔzʋʋ-ɖʋ tɔm natʋyʋ ɖo-koobiya yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩla?

17 Ye ñɛ-ɛjaɖɛ taa komina ekizaa se ɖɩtaala Kewiyaɣ tʋma nɛ paya-ŋ nɛ pɔpɔzʋʋ-ŋ tɔm pɩlɩɩnɩ koobiya yɔɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ŋla? Pɩwɛ ɖeu se ŋheyi-wɛ ndʋ payɩ ŋsɩma yɔ? Alɩwaatʋ ndʋ Roma komina lone taa caɣyʋ kaapɔzɩ tɔm Yesu yɔ, ɛbɛ ɛlɛ laba? Ɛzɩ Masɩ yɔɔdʋʋ se “wiye wɛɛ se posu, nɛ wiye wɛɛ se pɔyɔɔdɩ” yɔ, nabʋyʋ taa Yesu kaasum tamɩyɛ! (Ekl. 3:1, 7; Mat. 27:11-14) Ye mbʋ, wɛtʋ tʋnɛ tɩ-taa lɛ, pɩwɛ ɖeu se ɖɩtaayɔɔdɩ natʋyʋ, nɛ ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩtaakɔnɩ kaɖɛ naɖɩyɛ ɖo-koobiya yɔɔ.​—Adu. 10:19; 11:12.

Alɩwaatʋ ndʋ pɩwɛɛ se ɖisu tamɩyɛ nɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩyɔɔdɩ ndʋ payɩ ɖɩsɩm tɔm natʋyʋ yɔɔ yɔ? (Cɔnɩ tayʋʋ 17, 18)

18. Ye ɛzʋtʋyaa ɩpɔzʋʋ-ɖʋ tɔm ɖo-koobu nɔɔyʋ yɔɔ yɔ, ɛzɩma pɩwɛɛ se ɖɩla?

18 Ye ɛgbɛyɛ taa tʋ nɔɔyʋ ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm nabʋyʋ nɛ ŋtɩlɩ pɩ-yɔɔ tɔm natʋyʋ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ŋla? Ɛzʋtʋyaa sʋʋtʋ lɛ se peyele nɛ ɛgbɛyɛ wɛɛ kele kele, pʋyɔɔ lɛ pɩtɩla pakaɣ-ŋ pɔzʋʋ se ŋheyi-wɛ ndʋ ŋsɩma yɔ. Ɛzɩma ŋkaɣ labʋ, kɔzɩ kɔzɩ ye pɩkɛ ña-taabalʋ kʋsɔɔlʋ yaa ñɔ-hɔʋ taa tʋ yɔ? Bibl heyiɣ-ɖʋ se: “Weyi esusuu toovenim tɔm yɔ, ɛyɔɔdʋʋ siɣsiɣ tɔm.” (Adu. 12:17; 21:28) Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ŋheyi ɛzʋtʋyaa mbʋ payɩ ŋsɩm tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ; taakazɩ natʋyʋ. Pɩpɔzaa se ɛzʋtʋyaa ɩtɩlɩ mbʋ pɩlaba ɖeyi ɖeyi yɔ, nɛ pɩsɩnɩ-wɛ nɛ patɩlɩ ɖɔɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖeyi ɖeyi pɩwɛɛ se patɩŋna nɛ pasɩnɩ weyi ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm yɔ nɛ ɛ nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ ñɔɔzɩ.​—Yak. 5:14, 15.

19. Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

19 Daviid tɩmnɩ Yehowa se: “Ɛlɛ manawa se toovenim ŋsɔɔlɩ ma-laŋɩyɛ taa.” (Keɣa 50:8) Daviid kaanawa se toovenim yɔɔdʋʋ lɩɣnɩ laŋɩyɛ taa na. Pɩpɔzʋʋ se Krɩstʋ ñɩma “iheyi toovenim paa weyi lɛ e-koobu,” wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ kpeekpe taa. Hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ ŋgʋ kɩ-taa ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩkɛ Ɛsɔ tʋmlaɖaa yɔ lɛ se ɖɩwɩlɩ lalaa e-toovenim tɔm, tɔm susuu taa. Ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ, kɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩna ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla mbʋ yɔ.

^ tay. 9 National geographic, édition de juin 2017, h. 116-117

^ tay. 15 Kalɩ takayaɣ Les jeunes s’interrogent.​—Réponses pratiques, volume 2 taa tɔm ñʋʋ 15 Comment résister à la pression du groupe?Nɛ tɔm ñʋʋ 16 Une double vie​Et pourquoi j’en parlerais?