1, 2. (a) Ɛbɛ yɔɔ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb pa-kɩɖaŋ pɩzɩɣ nɛ ɩkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ? (b) Wɛtʋ ndʋ tɩ-taa Ezekɩyɛɛlɩ kaama tɔm ndʋ tɩwɛ Ezekɩyɛɛlɩ 14:14 yɔ?

ŊÐIƔNI kala naayɛ katʋʋ ɛzɩ kʋdɔmɩŋ, liidiye kʋñɔŋ yaa nazɩm mbʋ yɔ? Nabʋyʋ taa ŋlesiɣ taa leleŋ weyi ŋwɛnɩ Yehowa sɛtʋ taa yɔ? Ye mbʋ yɔ, yele nɛ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb pa-kɩɖaŋ kpazɩ-ŋ ɖoŋ. Paakɛ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa nɛ paakatɩ kala sakɩyɛ ɛzɩ ɖa yɔ, nɛ kala ana a-taa naayɛ kaayeba nɛ pocoɖi sɩm. Paa mbʋ yɔ, pɔɖɔkɩ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ kpam, nɛ mbʋ yebina nɛ Ɛsɔ ɛsɩndaa lɛ, pɛkɛnɩ kɩɖaŋ kɩbaŋ tisuu nɛ ñamtʋ nʋmɔʋ taa.​—Kalɩ Ezekɩyɛɛlɩ 14:12-14.

² Pɩnaɣ 612 P.P.Y., * alɩwaatʋ ndʋ Ezekɩyɛɛlɩ kaawɛ Babilɔɔnɩ yɔ ɛma tɔm ndʋ tɩwɛ Ezekɩyɛɛlɩ 14:14 taa yɔ. (Ezek. 1:1, nwt; 8:1) Pʋbʋ taa lɛ, pɩɩkazɩ pazɩ se Yeruzalɛm kaañamtʋ tɩnaa ɖɩzʋʋ tɔm ndʋ nayaa kaayɔɔdaa yɔ tɩla pɩnaɣ 607 P.P.Y. Ɛyaa mba paawɛnɩ wɛtʋ  kɩbandʋ ɛzɩ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb yɔ, paawɛ pazɩ yem nɛ pe-ɖeke paayʋsaa se pehiɣ ñʋʋ yabʋ. (Ezek. 9:1-5) Yereemii, Baaruuki, Ebɛɛdɩ-Melɛɛkɩ nɛ Rekaab mba kaawɛ ɛyaa pazɩ waa mba paayʋsaa se pehiɣ ñʋʋ yabʋ yɔ pa-taa.

3. Ɛbɛ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

³ Mbʋ ɖɔɖɔ ɛyaa mba pɔ-tɔm kɛdɩnɩ Yehowa sɔnɔ ɛzɩ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb yɔ, pe-ɖeke pakaɣ yʋsʋʋ se pehiɣ ñʋʋ yabʋ alɩwaatʋ ndʋ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩtɛŋ yɔ. (Natʋ 7:9, 14) Ye mbʋ, yele nɛ ɖɩtazɩ nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ Yehowa kpaɣ ɛyaa panɛ se pɛkɛ kɩɖaŋ kɩbaŋ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ pɩ-taa. Ðɩɩyɔɔdʋʋ pa-taa paa weyi ɛ-tɔm lɛ, ɖɩkaɣ tazʋʋ nɛ ɖɩna (1) kala wena ɛɛkataa yɔ nɛ (2) ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩmaɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ ɛɛwɛna yɔ.

4, 5. (a) Kala wena Noowa kaakataa? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ Noowa tɩ ɖɔkʋʋ kaawɛ ŋgee?

⁴ Kala wena Noowa kaakataa? Noowa cɔzɔ sɔsɔ Enɔɔkɩ alɩwaatʋ taa lɛ, ɛyaa kaawɛnɩ wɛtʋ kɩdɛkɛdɩtʋ siŋŋ. Halɩ pɔyɔɔdaɣ “tɔm ɖoŋ ndʋ” yaa tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Yehowa yɔɔ. (Yud. 14, 15) Puuyaɣ lakasɩ kaawɛɛ nɛ sɩkpaɣ ɖoŋ kɩkpaʋ. Piyeba nɛ pɩtalɩ Noowa alɩwaatʋ taa lɛ, “kañatʋ suni [tɛtʋ] ɖo.” Tiyiyaa kɩdɛkɛdaa kpaɣ ɛyaa tomnasɩ nɛ posuu nɛ pɔkɔɔ tɛtʋ yɔɔ nɛ pakpaɣ halaa nɛ palʋlɩ piya nzɩ sɩɩwɛ puuyaɣ siŋŋ yɔ. (Kiɖe 6:2-4, 11, 12) Ɛlɛ Noowa ñaɣ pana nɛ ɛwɛɛ ndɩ nɛ ɛ-alɩwaatʋ taa mba. “Noowa kaaɖeni” Yehowa. Ɛɛkɛ “ɛyʋ kɩbanʋ siŋŋ ɛ-tɛ wɛɛ taa mba hɛkʋ taa, nɛ ɛ nɛ Ɛsɔ pɔɖɔŋaɣna.”​—Kiɖe 6:8, 9.

⁵ Tɔm ndʋ Bibl yɔɔdɩ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ yɔ, tɩwɩlɩɣ suwe? Kajalaɣ lɛ, pɩwɩlɩɣ se pɩtɩkɛ pɩnzɩ 70 yaa 80 ɖeke Noowa kpaɣ nɛ ɛ nɛ Yehowa pɔɖɔ ɛ-alɩwaatʋ taa ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa pʋcɔ nɛ Tɛʋ Sɔsɔʋ nɩɣ, ɛlɛ pɩnzɩ 600 mbʋ yɔ ɛcaɣ wezuu ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa. (Kiɖe 7:11) Nabʋlɛ lɛ, sɔnɔ ɖa ɖɩwɛnɩ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ; ɛlɛ Noowa taawɛɛnɩ koobiya nɛ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ se ɖɩɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ fezuu taa. Halɩ e-newaa, ɛ-kɔɔnaa nɛ ɛ-ɖalaa taakpazɩ-ɩ ɖoŋ fezuu taa. *

6. Ɛzɩma Noowa wɩlaa se ɛwɛnɩ abalɩtʋ kpem?

⁶ Pɩtaakɛ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ ɖeke tɔm kaacɛyɩnɩ Noowa ɛsɩndaa. Ɛɛtɩŋnɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ kaɣlaa se ɛwɛnɩ tisuu Yehowa yɔɔ. Ɛɛkɛ “siɣsiɣ tɔm susuyu” weyi ɛwɛ abalɩtʋ yɔ. (2 Pɩy. 2:5) Apostoloo Pɔɔlɩ mawa se ɛtɩŋnɩ “tisuu yɔɔ [nɛ] ɛkʋ ɛjaɖɛ tɔm.” (Ebr. 11:7) Ye mbʋ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛyaa woŋaɣ Noowa nɛ pakaɖɩɣnɩ-ɩ nɛ pɩtɩla yɔ, paalabɩ-ɩ puuyaɣ lakasɩ nasɩyɩ ɖɔɖɔ. Ɛlɛ ‘etaaseɣ ɛyʋ sɔɔndʋ.’ (Adu. 29:25) Ɛɛwɛnɩ abalɩtʋ ndʋ Yehowa haɣ ɛ-sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ.

7. Noowa sakaɣ aɖakaɣ lɛ, kala wena ɛkataa?

⁷ Noowa nɛ Ɛsɔ pɔɖɔma nɛ pɩcɛzɩ pɩnzɩ 500 mbʋ yɔ lɛ, Yehowa heyi-i se ɛsaɣ aɖakaɣ ŋka kakaɣ ɛyaa nɛ kpɩna pa-ñʋʋ yabʋ yɔ. (Kiɖe 5:32; 6:14) Pɩtʋʋ fɛyɩ se aɖakaɣ ɖeke saɣʋ kaawɛ kaɖɛ siŋŋ. Nɛ pɩtasɩ lɛ, Noowa kaanawa se ɖɩ-labʋ kaɣ yebu nɛ ɛyaa woŋi-i. Ɛlɛ e-tisuu sɩnɩ-ɩ nɛ ewelisini Ɛsɔ nɛ ɛñamɩ-ɩ. Pʋyɔɔ Bibl yɔɔdaa se “mbʋ mbʋ Ɛsɔ pɔzɩ-ɩ yɔ, ɛlabɩ-pʋ.”​—Kiɖe 6:22.

8. Ɛzɩma Noowa ta Yehowa liu se ɛcɔŋnɩ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ po-tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe?

⁸ Kaɖɛ lɛɛɖɛ nɖɩ Noowa kataa yɔ lɛ ɛzɩma pɩɩpɔzaa se ɛcɔnɩ ɛ-halʋ nɛ e-piya tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm ɖeɖe yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pɩɩpɔzaa se ɛyaa ɩla tʋmɩyɛ nɛ po-ɖoŋ siŋŋ pʋcɔ nɛ pehiɣ tɔɔnaɣ, nɛ mbʋ pɩɩpɔzaa se Noowa ɖɔɖɔ ɛla. (Kiɖe 5:28, 29) Paa mbʋ yɔ, Noowa taaka ɛ-lɩmaɣza kpeekpe tomnaɣ yɔɔ kɩcɛyɩm yɔɔ, ɛlɛ Ɛsɔ yɔɔ ɛɛkam ɛ-lɩmaɣza. Paa pɩɩpɔzaa se Noowa ɛkpaɣ ɛzɩ pɩnzɩ 40 yaa 50 mbʋ yɔ nɛ ɛsaɣnɩ aɖakaɣ yɔ, etiyele kaaʋ se  nabʋyʋ ɛpɩsɩnɩ-ɩ wayɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm labʋ taa. Nɛ mbʋ ɖɔɖɔ ɛtasɩ kpaɣʋ pɩnzɩ 350 nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛka ɛ-ɛsa fezuu taa wondu yɔɔ Tɛʋ Sɔsɔʋ wayɩ. (Kiɖe 9:28) Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛkɛnɩ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ siŋŋ ñamtʋ nɛ tisuu nʋmɔʋ taa!

9, 10. (a) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Noowa ñamtʋ nɛ e-tisuu? (b) Mba pɔɖɔkʋʋ Ɛsɔ paɣtʋ kpam yɔ, lɩmaɣza wena Yehowa wɛnɩ pɔ-yɔɔ?

⁹ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ Noowa kaawɛna yɔ? Ye ɖɩɖɔkɩ Ɛsɔ siɣsiɣ wɛtʋ kpam, nɛ ɖɩɩɖʋʋ ɖɔ-nɔɔ Sataŋ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-tɔm taa nɛ ɖɩsɩɣ Ɛsɔ Kewiyaɣ tʋma kajalaɣ lone taa ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ, pʋbʋ lɛ ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩmaɣzɩɣnɩ Noowa ñamtʋ nɛ e-tisuu. (Mat. 6:33; Yoh. 15:19) Nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɔ-tɔm ɛɛkaɣ kɛdɩnʋʋ ɛjaɖɛ yɔɔ mba. Toovenim taa lɛ, ɛzɩma ɖɩɖɔkɩ Ɛsɔ paɣtʋ kpam hɔɔlɩŋ tɩŋa taa, ɛzɩ nesi ɖɔkʋʋ nɛ kʋzʋʋ nʋmɔʋ taa yɔ, piyeba nɛ ɛyaa yɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ɖɔ-yɔɔ ajɛɛ naayɛ taa. (Kalɩ Malakiya 3:17, 18.) Ɛzɩ Noowa yɔ, pɩtɩkɛ ɛyaa ɖiseɣ sɔɔndʋ, ɛlɛ Yehowa. Ðɩnawa se Yehowa ɖeke pɩzɩɣna nɛ ɛha wezuu maatɛŋ.​—Luka 12:4, 5.

¹⁰ Nɛ ña yɔ? Ŋkaɣ wobu pɩ-yɔɔ nɛ ‘ña nɛ Ɛsɔ ɛɖɔŋ’ paa ɛyaa iwoŋuu-ŋ nɛ pakʋʋ ñɔ-tɔm yɔ? Nɛ ye pɩlaba se ŋsʋ liidiye kʋñɔŋ sɔsɔʋ nakʋyʋ taa nɛ pɩtakɩɣ ñe-tisuu, ŋkaɣ wɩlʋʋ se ŋtisaa se Ɛsɔ pɩzɩɣ nɛ ɛcɔnɩ ña-kɩcɛyɩm ɖeɖe, nɛ ŋwolo pɩ-yɔɔ nɛ ‘ña nɛ Ɛsɔ ɛɖɔŋ?’ Ye ŋmaɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ Noowa kaawɛna yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se Yehowa kaɣ cɔnʋʋ ñɔ-yɔɔ.​—Filiipi 4:6, 7.

11. Kala wena Danɩyɛɛlɩ nɛ ɛ-taabalaa naadozo pakatɩ Babilɔɔnɩ tɛtʋ taa? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

¹¹ Kala wena Danɩyɛɛlɩ kaakataa? Danɩyɛɛlɩ kaawɛ yomiye taa Babilɔɔnɩ tɛtʋ taa. Tɛtʋ ndʋ, sɩɩnaa latʋ nɛ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ kaatɔyɩnɩ tɩ-taa. Pɩtasɩ lɛ, Babilɔɔnɩ mba niŋaɣ Yuuda mba nɛ powoŋuu-wɛ nɛ halɩ pɩkpɛndɩnɩ pɛ-Ɛsɔ Yehowa. (Keɣa 136:1, 3) Pɩtʋʋ fɛyɩ se lakasɩ nzɩ sɩɩcɛyɩ Danɩyɛɛlɩ nɛ Yuuda ñɩma lalaa mba paakɛ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa yɔ. Pɩtasɩ lɛ, ɛyaa sakɩyɛ ɛsa kaawɛ Danɩyɛɛlɩ, Anaanɩya, Misaayɛɛlɩ nɛ Azariya pɔ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pafalɩsaɣ-wɛ se pala wiyaʋ tʋmɩyɛ. Pɩɩkɛ takɩm mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pañɩkaɣ Danɩyɛɛlɩ nɛ ɛ-taabalaa pɔ-yɔɔ se pɔtɔɔ tɔɔnaɣ ŋga wiyaʋ tɔkaɣ yɔ, ŋgʋ Yehowa paɣtʋ taahaɣ Yuuda mba nʋmɔʋ se pɔtɔɔ tɔɔnasɩ nzɩ. Pʋyɔɔ Danɩyɛɛlɩ tɛm ɛ-taa se “eepisiɣ ɛ-tɩ nɛ wiyaʋ taabɩlɩ yɔɔ tɔɔnaɣ.”​—Dan. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ Danɩyɛɛlɩ kaawɛna? (b) Ɛzɩma Yehowa naɣaɣ Danɩyɛɛlɩ?

¹² Danɩyɛɛlɩ kaawɛnɩ lɛɣtʋ kpem, mbʋ yebina nɛ wiyaʋ ha-ɩ wala sɔsɔna. Nɛ wala ana apɩzaɣ se apɩsɩ mɛsaɣ tɛɛ kpaca nɛ pɩtakɩ ɛ-ñamtʋ. (Dan. 1:19, 20) Danɩyɛɛlɩ pɩzaɣ se ɛtɩŋnɩ wala ana a-yɔɔ nɛ ɛkpa ñaŋ nɛ ɛla mbʋ ɛsɔɔlaa yɔ. Ɛlɛ ɛtɩla mbʋ; eluzi ɛ-tɩ nɛ ɛtɩlɩ e-ɖoŋ kamaɣ nɛ paa ɛzɩmtaa lɛ, Yehowa ɛcɛlaɣ samtʋ. (Dan. 2:30) Toovenim lɛ, alɩwaatʋ ndʋ Danɩyɛɛlɩ kaakɛ evebu yem yɔ, Yehowa kaanawa se ɛkɛ ɛyʋ weyi papɩzɩɣ nɛ pataa-ɩ liu yɔ, nɛ ɛyɔɔdɩ se ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ ɖɔɖɔ ɛzɩ Noowa nɛ Yɔɔb yɔ. Ɛsɔ kaata Danɩyɛɛlɩ liu falaa yem yaa we? Aayɩ! Danɩyɛɛlɩ ɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ nɛ ɛ-ñamtʋ kpam nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ ɛ-sɩm wiye. Alɩwaatʋ ndʋ Danɩyɛɛlɩ kaañɔtɩnɩ pɩnzɩ 100 yɔ, Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ ya-ɩ nɛ sɔɔlɩm nɛ heyi-i se ɛkɛ ‘ɛyʋ kʋsɔɔlʋ.’​—Dan. 10:11.

13. Ɛzɩma tɩyɛ Danɩyɛɛlɩ kaakɛ wazaɣ e-koobiya Yuuda mba lalaa?

¹³ Danɩyɛɛlɩ tɔm kaakɛdɩnɩ Ɛsɔ, mbʋ yebina nɛ Ɛsɔ wazɩ-ɩ nɛ paha-ɩ waɖɛ se ɛkɛ wiyaʋ tʋmlaɖʋ sɔsɔ Babilɔɔnɩ mba kewiyitu tɔɔʋ alɩwaatʋ taa. Waɖɛ nɖɩ ɖɔɖɔ paaha-ɩ Meedii nɛ Pɛrsɩ mba kewiyitu tɔɔʋ alɩwaatʋ taa. (Dan. 1:21; 6:2, 3) Ɛzɩ Yehowa kaawazʋʋ Yosɛɛfʋ Ejipiti ɛjaɖɛ taa nɛ ɛwazɩ Ɛstɛɛrɩ nɛ Mɔrdekayɩ Pɛrsɩ mba kewiyitu tɛɛ yɔ, pɩtɩla ɛnʋ kaayebina se Danɩyɛɛlɩ ɛwɛɛ lone sɔsɔɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa nɛ ɛtɩŋnɩ ɖɩ-yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ ɛ-samaɣ. *  (Dan. 2:48) Yehowa ɖʋʋ nesi tɔm ndʋ tɩ-taa yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩkpazɩ ɖoŋ Yuuda ñɩma mba paawɛ yomiye taa nɛ halɩ pɩkpɛndɩnɩ nayʋ Ezekɩyɛɛlɩ.

14, 15. (a) Hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa ɖɛ-wɛtʋ nɩɣzɩnɩ Danɩyɛɛlɩ ñɩndʋ? (b) Sɔnɔ, ɛbɛ lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ Danɩyɛɛlɩ lʋlɩyaa cɔlɔ?

¹⁴ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ Danɩyɛɛlɩ kaawɛna yɔ? Ɛzɩ pɩɩwɛʋ Yuuda ñɩma mba paawɛ Babilɔɔnɩ ɛjaɖɛ taa yɔ pɔ-hɔɔlʋʋ taa yɔ, sɔnɔ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ caɣʋ nɛ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ tɔyɩnɩ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa. “Aleewa cokiye” yaa Babilɔɔnɩ sɔsɔʋ ŋgʋ kɩkɛnɩ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa kɩkpɛndʋʋ yɔ, kɩwɛnɩ ɖoŋ kɩdɛkɛdɩŋ ɛyaa yɔɔ. (Natʋ 18:2) Ðɩwɛ ɛzɩ agɔma yɔ, sɔnɔ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-taa. Nɛ ɛzɩma ɖɛ-wɛtʋ nɛ ɖa-lakasɩ wɛ ndɩ yɔ pʋyɔɔ lɛ, ɛyaa lalaa pɩzɩɣ nɛ powoŋ-ɖʋ. (Mark. 13:13) Ye mbʋ, ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩñɔɔnɩ Yehowa ɖɛ-Ɛsɔ kpam ɛzɩ Danɩyɛɛlɩ kaalabʋ yɔ. Ye ɖɩwɛnɩ tɩ luzuu nɛ ɖɩñaŋɩ-ɩ yɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩkaɣ wɛʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa.​—Agee 2:7.

¹⁵ Sɔnɔ, lʋlɩyaa pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ lɔŋ Danɩyɛɛlɩ lʋlɩyaa cɔlɔ. Ɛzɩma tɩyɛ? Paa kɩdɛkɛdɩm lakasɩ ɩɩtɔyɩ Yudee alɩwaatʋ ndʋ palʋlɩ Danɩyɛɛlɩ yɔ, pafalɩsɩ-ɩ camɩyɛ nɛ ɛkɔɔ ɛkɛnɩ ɛyʋ weyi ɛsɔɔlɩ Ɛsɔ yɔ. (Adu. 22:6) Halɩ hɩɖɛ nɖɩ paya pa-pɩyalʋ se Danɩyɛɛlɩ yɔ, ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se “Ɛsɔ kɛnɩ mɔn-Tɔm Hʋyʋ;” nɛ ɖɩwɩlɩɣ se peseɣaɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ. Ye mbʋ, lʋlɩyaa, pɩtaanɩɩ-mɩ kaaʋ nɛ mi-piya, ɛlɛ ɩwɩlɩ-sɩ Ɛsɔtɔm nɛ suuɖu. (Efɛz. 6:4) Pɩtasɩ lɛ, mɩ nɛ sɩ ɩkpɛndɩɣ nɛ ɩtɩmɩɣ. Ɩtɩmɩɣ sɩ-yɔɔ se piɖeni-sɩ. Alɩwaatʋ ndʋ ɩñakɩ pana se Bibl taa toovenim tɔm etii sɩ-laŋa taa yɔ, pɩwɛ ɖɔɖɔ ɛzɩ Yehowa wazasɩ iɖiɣni pɔzʋʋ yɔ.​—Keɣa 36:5.

16, 17. Lɛɣzɩtʋ sɔsɔtʋ ndʋ Yɔɔb katɩ e-wezuu caɣʋ taa?

¹⁶ Kala wena Yɔɔb kaakataa? Yɔɔb katɩ lɛɣzɩtʋ sɔsɔtʋ e-wezuu caɣʋ taa. Pʋcɔ nɛ ɛsʋʋ takɩm taa lɛ, “ɛɛkɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa sɔsaa kpeekpe taa sɔsɔ.” (Yɔɔb 1:3) Ɛɛkɛ ñɩm tʋ, ɛ-hɩɖɛ kaasɛwa nɛ ɛyaa ñaŋaɣ-ɩ siŋŋ. (Yɔɔb 29:7-16) Paa mbʋ yɔ, Yɔɔb taakpazɩɣ ɛ-tɩ nɛ etaakiziɣ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ ɖɔm. Toovenim taa lɛ, Ɛsɔ ya-ɩ se ‘ɛ-lɩmɖʋyʋ’ nɛ ɛsɔzɩ se: “Ɛwɛ siɣsiɣ nɛ ɛñaŋ Ɛsɔ nɛ eseɣ kɩdɛkɛdɩm.”​—Yɔɔb 1:8.

¹⁷ Alɩwaatʋ pazɩ yem taa lɛ, Yɔɔb wezuu caɣʋ lɛɣzɩ yem kpɛlɩ. Ɛɛsʋ kʋñɔndʋtʋ taa siŋŋ nɛ halɩ ɛlɔ lidaʋ. Ayeba nɛ ɛsʋʋ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa? Bibl heyiɣ-ɖʋ se Sataŋ, kɔlɔmɔtʋ tʋ weyi ɛcɛtɩnɩ Yɔɔb taa se kɛzɛɣa nakɛyɛ yɔɔ ɛsɛɣaɣ Ɛsɔ yɔ. (Kalɩ Yɔɔb 1:9, 10.) Yehowa tiyele tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ Sataŋ yɔɔdaa yɔ yem se pɩla se pɩtɛma. Ɛha Yɔɔb waɖɛ se ɛtɩŋnɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm  wɛtʋ yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ se pɩtɩkɛ kɛzɛɣa nakɛyɛ yɔɔ ɛsɛɣ Ɛsɔ; ɛlɛ ɛsɛɣ-ɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛsɔɔlɩ-ɩ nɛ ɛ-laŋɩyɛ pilim.

18. (a) Ɛzɩma Yɔɔb ɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ kpam yɔ, ɛzɩma pɩlabɩ ñɔ-yɔɔ tʋmɩyɛ? (b) Mbʋ Ɛsɔ labɩ Yɔɔb yɔ, ɛbɛ pɩwɩlɩɣ Yehowa yɔɔ?

¹⁸ Sataŋ tɩŋnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ ɛnazɩ Yɔɔb, ɛlɛ ɛkpaɣnɩ lɛɣtʋ se Yɔɔb ɛmaɣzɩ se Ɛsɔ cɔlɔ mbʋ pɩtalɩɣ-ɩ yɔ pɩlɩnaa. (Yɔɔb 1:13-21) Pʋwayɩ lɛ, cɛtɩm ɛgbaɣdɩnaa naadozo waa nabɛyɛ kɔɔ se pɛhɛzɩ Yɔɔb laŋɩyɛ, ɛlɛ pɛtɛzɩ ɛ-laŋɩyɛ wɛɛkʋʋ kɩwɛɛkʋ nɛ pɔ-tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ paayɔɔdaa se Ɛsɔ hɔŋaɣnɩ ɛ-nɩŋgbaŋʋʋ mbʋ ɛlaba yɔ pɩ-yɔɔ. (Yɔɔb 2:11; 22:1, 5-10) Paa mbʋ yɔ, Yɔɔb ɖɔkɩ ɛ-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ kpam. Pɩkɛ toovenim se ɛyɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩtɩmʋna yɔ alɩwaatʋ natʋyʋ taa, ɛlɛ Yehowa kaanɩ pɩ-taa se siziŋ weyi ɛnɩɣaɣ yɔ, ɛnɩ yebina nɛ ɛyɔɔdɩ-tʋ. (Yɔɔb 6:1-3) Ɛsɔ kaanawa se paa Sataŋ ɛɛkɔnɩ kaɖɛ siŋŋ Yɔɔb yɔɔ nɛ ɛtɩŋnɩ yɔɔdaɣ kɩdɛkɛdaɣ yɔɔ se ɛtɛzɩ labʋ nɛ pitibi-i yɔɔɔ yɔ, Yɔɔb ɖɔkɩ ɛ-tɩ kpam nɛ ɛtɩha-ɩ siɣye. Yɔɔb lɩ nazɩm taa lɛ, Yehowa wazɩ-ɩ nɛ ɛɖaɣnɩ-ɩ haʋ ñɩm mbʋ ɛɛwɛna yɔ tam nabʋlɛ taa. Nɛ ɛsɔzɩ-ɩ ɖɔɖɔ pɩnzɩ 140. (Yak. 5:11) Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa ɖɔɖɔ lɛ, ewobi pɩ-yɔɔ nɛ ɛñɔɔnɩ Yehowa nɛ ɛ-laŋɩyɛ pilim. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se mbʋ Yɔɔb laba? Yɔɔb sɩba nɛ pɩla pɩnzɩ sakɩyɛ pʋcɔ nɛ Ezekɩyɛɛlɩ maɣ tɔm ndʋ tɩwɛ Ezekɩyɛɛlɩ 14:14 taa yɔ.

19, 20. (a) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Yɔɔb tisuu nɛ ɛ-ñamtʋ? (b) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩna ɖo-koobiya pʋtɔdɩyɛ ɛzɩ Ɛsɔ lakʋʋ yɔ?

¹⁹ Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ Yɔɔb kaawɛna yɔ? Paa wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩtɩɩwɛɛ yɔ, pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ Yehowa wɛɛ kajalaɣ ɖeɖe ɖe-wezuu caɣʋ taa; ɖɩtaa-ɩ liu nɛ ɖɩñamɩ-ɩ nɛ ɖa-laŋɩyɛ pilim. Toovenim taa lɛ, ɖɩwɛnɩ lɩmaɣza kɩbana wena a-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ tisuu nɛ ñamtʋ Yehowa yɔɔ yɔ nɛ pɩkpaɖɩ Yɔɔb. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɖɩsɩm Sataŋ nɛ ɛ-kpacanaa sakɩyɛ nɛ pɩkpaɖɩ Yɔɔb. (2 Kɔr. 2:11) Bibl taa Yɔɔb takayaɣ sɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩna mbʋ pʋyɔɔ Ɛsɔ ha nʋmɔʋ nɛ kʋñɔmɩŋ wɛɛ ɛjaɖɛ yɔɔ yɔ. Danɩyɛɛlɩ natʋ tɔm sɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ pɩ-taa ɖɔɖɔ se Krɩstʋ Yesu kɛnɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ Wiyaʋ, nɛ Kewiyaɣ ŋga kɛkɛnɩ kedeŋa kpeekpe yɔɔ komina. (Dan. 7:13, 14) Nɛ ɖɩnawa ɖɔɖɔ se piileɖiɣ lɛ, Kewiyaɣ ŋga, kakaɣ yebu nɛ kʋñɔmɩŋ tɩŋa sɩɩ tɩnaɣ.

²⁰ Mbʋ pɩtalɩ Yɔɔb yɔ, pɩñɩkɩɣ niye ɛzɩma pɩcɛyaa se ɖɩna ɖo-koobiya mba peɖiɣni katʋʋ kala yɔ pa-pʋtɔdɩyɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Pa-taa nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pɔyɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩtɩmʋna yɔ alɩwaatʋ natʋyʋ taa ɛzɩ Yɔɔb kaalabʋ yɔ. (Ekl. 7:7) Paa mbʋ yɔ, ɖɩtaakʋ pɔ-tɔm, ɛlɛ ɖɩnɩɩ pɔ-tɔm taa nɛ ɖɩna pa-pʋtɔdɩyɛ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩmaɣzɩɣnɩ ɖa-Caa pʋtɔdɩyɛ nayʋ nɛ sɔɔlɩm tʋ Yehowa.​—Keɣa 102:8.

21. Ɛzɩma tɔm ndʋ tɩwɛ 1 Pɩyɛɛrɩ 5:10 yɔ, tɩtɔzʋʋ-ɖʋ mbʋ pɩtalɩ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb yɔ pɩ-yɔɔ?

²¹ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb paacaɣ wezuu alɩwaatʋ ndɩ ndɩ taa; nɛ kala wena paakataa yɔ awɛɛ ndɩ ndɩ ɖɔɖɔ. Ɛlɛ papɩzaa nɛ pɔɖɔkɩ pa-tɩ kpam kala ana a-taa. Pe-wezuu caɣʋ yɔɔ tɔm tɔzʋʋ-ɖʋ tɔm ndʋ apostoloo Pɩyɛɛrɩ mawa yɔ tɩ-yɔɔ se: “Ɩlakɩ kʋñɔŋ pazɩ lɛ, kʋjɔʋ kpeekpe Ɛsɔ, . . . [ɖaɣnɩɣ-mɩ] ɖoŋ kpazʋʋ ɛ-maɣmaɣ, nɛ ɛcaɣzɩ-mɩ nɛ ɩka camɩyɛ.”​—1 Pɩy. 5:10.

22. Ɛbɛ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

²² Yehowa tɩŋnɩ tɔm ndʋ eyeba nɛ Pɩyɛɛrɩ ma yɔ tɩ-yɔɔ nɛ eheyiɣ-ɖʋ se ɛkaɣ ɛ-sɛyaa kpazʋʋ ɖoŋ nɛ ɛcaɣzɩ-wɛ nɛ paka camɩyɛ. Papɩzɩɣ nɛ pɔyɔɔdɩ tɔm ndʋ ɖɔɖɔ Yehowa sɛyaa yɔɔ sɔnɔ. Ða-taa, atɩsɔɔlɩ se Yehowa ɛkpazɩ-ɩ ɖoŋ nɛ ɛka camɩyɛ nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ kpam ɛ-Ɛsɔ sɛtʋ taa? Ye mbʋ yɔ, maɣzɩnɩ tisuu nɛ ñamtʋ ndʋ Noowa, Danɩyɛɛlɩ nɛ Yɔɔb paawɛna yɔ. Mbʋ pɩsɩnɩ ɛyaa panɛ kpem nɛ pɔɖɔkɩ pa-cɩŋgɩlɩm wɛtʋ yɔ lɛ se paasɩm Yehowa camɩyɛ. Mbʋ ɖɩkɔŋ naʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa. Toovenim taa lɛ, mbʋ Ɛsɔ pɔzaɣ-wɛ yɔ ‘paanɩ pɩtɩŋa pʋ-tɔbʋʋ.’ (Adu. 28:5) Ða ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla ɛzɩ paalabʋ yɔ.