1-2. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ se paɖɩkɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ? (b) Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

PƖNAƔ 2018 taa, tɔm susuyaa mba paawɛ ajɛɛ wena a-taa paɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ, paacɛzɩ 223 000. Pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛzɩ ɖɩnaʋ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa yɔ, toovenim Krɩstʋ ñɩma nawa se pakaɣ-wɛ nazʋʋ. (2 Tim. 3:12) Paa le ɖɩtɩɩwɛɛ yɔ, komina ñʋndɩnaa pɩzɩɣ nɛ pakʋyɩ tuda nɛ paɖɩɣ-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩtaasɛɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɔɔlɩm tʋ Yehowa.

² Ye ɖenɖe ŋwɛɛ yɔ, peeɖe komina ɛkpaɣ lɩmaɣzɩyɛ se kɩɖɩkɩ nʋmɔʋ Yehowa sɛtʋ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ŋpɔzɩ ña-tɩ se: ‘Nazɩm wɩlɩɣ se Yehowa taa fɛyɩnɩ-ɖʋ nɛ leleŋ yaa we? Ye komina ɛɖɩɣ-ɖʋ nʋmɔʋ yɔ, piyeki se ɖɩtaatasɩ Yehowa sɛʋ na? Pɩwɛɛ se mɛlɛɣzɩ ɛjaɖɛ nɛ mowolo ɖenɖe patɩɖɩɣ ɖa-tʋma nʋmɔʋ yɔ?’ Ðɩkaɣ cosuu tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa. Ðɩkaɣ naʋ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩsɛɛ Yehowa paa paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ yɔ, nɛ ɖɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ kpacanaa mba pɩwɛɛ se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ ɖɩtaatɔlɩ pa-taa yɔ.

3. (a) Ɛzɩ 2 Kɔrɛntɩ mba 11:23-27 yɔɔdʋʋ yɔ, nazɩm mbʋ talɩ apostoloo Pɔɔlɩ? (b) Lɔŋ weyi Pɔɔlɩ kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

³ Ye komina nakʋyʋ ɛɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩmaɣzɩ se Ɛsɔ taa fɛyɩnɩ-ɖʋ nɛ leleŋ. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, pɩtɩkɛ mbʋ. Yele nɛ ɖɩna apostoloo Pɔɔlɩ kɩɖaʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛ-tɔm kaakɛdɩnɩ Ɛsɔ pɩdɩɩfɛyɩ. Ɛsɔ ha-ɩ waɖɛ nɛ ɛma Krɩstʋ Mba Grɛɛkɩ Masɩ taa takayɩsɩ 14 nɛ ɛkɛ ɖɔɖɔ ajɛɛ tɛ apostoloo. Paa mbʋ yɔ, ɛkatɩ nazɩm siŋŋ.  (Kalɩ 2 Kɔrɛntɩ mba 11:23-27.) Mbʋ pɩtalɩ apostoloo Pɔɔlɩ yɔ, pɩwɩlɩɣ se Yehowa haɣ nʋmɔʋ se panazɩ ɛ-sɛyaa siɣsiɣ ñɩma.

4. Ɛbɛ yɔɔ ɛjaɖɛ paɖɩɣ-ɖʋ?

⁴ Yesu heyi-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ pɩfɛyɩ se pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ nazɩm yɔ. Ɛyɔɔdaa se pakaɣ-ɖʋ paɖʋʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩtɩkɛ ɛjaɖɛ yɔɔ mba. (Yoh. 15:18, 19) Nazɩm ɛɛwɩlɩɣ se Yehowa taa fɛyɩnɩ-ɖʋ nɛ leleŋ. Halɩ mbʋ wɩlɩɣna se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlakɩ mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ.

5. Ɛyaa yem pɩzɩɣ nɛ paɖɩzɩ Yehowa sɛtʋ na? Lɩzɩ pɩ-taa.

⁵ Ɛyaa yem ɩɩpɩzɩɣ nɛ paɖɩzɩ Ɛsɔ ɖoŋ tɩŋa tʋ Yehowa sɛtʋ. Ɛyaa sakɩyɛ ñaɣ pana se paɖɩzɩ-tʋ, ɛlɛ patɩpɩzɩ. Na mbʋ pɩɩlabɩ Caama you naalɛ ñɩŋgʋ alɩwaatʋ taa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, kominawaa nazɩ Ɛsɔ samaɣ siŋŋ ajɛɛ sakɩyɛ taa. Pɩtɩkɛ Naazii ñɩma ɖeke kaaɖɩɣnɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tʋma nʋmɔʋ Caama ɛjaɖɛ taa, ɛlɛ Ositralii, Kanadaa nɛ ajɛɛ lɛɛna taa kominawaa kaalabɩ mbʋ ɖɔɖɔ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa mba paawɛ pa-ajɛɛ taa yɔ. Ɛlɛ na mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ. You paɣzɩ pɩnaɣ 1939 lɛ, ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ koobiya kaakpɛndɩ 72 475. Ɛlɛ you kɔm nɛ kɩtɛ pɩnaɣ 1945 taa nɛ pala akɔntanaa mba yɔ, pawɩlaa se Yehowa ɖoŋ taa lɛ, tɔm susuyaa kaakpɛndɩ 156 299. Pɩwɩlɩɣ se tɔm susuyaa huwaa nɛ pɩcɛzɩ tam nabʋlɛ.

6. Ðenɖe ɛzɩ nazɩm kaayeba nɛ ɖɩpɩsɩnɩ wayɩ lɛ, pee kɩbana wena pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlʋlɩ? Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

⁶ Ðenɖe ɛzɩ nazɩm kaayeba nɛ ɖɩpɩsɩnɩ wayɩ lɛ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩsɛɣ Yehowa nɛ kpekpeka nɛ pɩkpaɖɩ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ. Halʋ nɔɔyʋ nɛ ɛ-walʋ pɛwɛnɩ pɩɣa cikpelaɣ nakɛyɛ, nɛ pɛwɛɛ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa komina ɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ. Halʋ ɛnʋ nɛ ɛ-walʋ patiyele nɛ sɔɔndʋ wabɩ-wɛ, ɛlɛ papaɣzɩ paa ɖooye nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ. Halɩ halʋ yebi tʋmɩyɛ nɖɩ ɛlakaɣ nɛ pɛhɛyɩɣ-ɩ camɩyɛ yɔ ɖɩ-labʋ pʋcɔ nɛ pɩha-ɩ nʋmɔʋ nɛ ɛpaɣzɩ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ. Abalʋ yɔɔdaa se ɛzɩma paɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ, piyeba nɛ ɛyaa sakɩyɛ sɔɔlɩ se patɩlɩ tɔm sakɩyɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ nɛ pɩkpaɖɩ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩɩwɛ-ɩ kɛlɛʋ se ɛ nɛ ɛyaa papaɣzɩ Bibl kpɛlɩkʋʋ. Ɛzɩma paɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ, pɩlʋlɩ pee kɩbana lɛɛna ɖɔɖɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se ɛyaa sakɩyɛ mba paayebi Yehowa sɛʋ yɔ,  papaɣzɩ kediɣzisi wobu nɛ paɖaɣnɩ paɣzʋʋ tɔm susuu ɖɔɖɔ.

7. (a) Tɔm ndʋ tɩwɛ Levitiki 26:36, 37 taa yɔ, ɛbɛ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (b) Ye paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ, ɛzɩma ŋkaɣ labʋ?

⁷ Mba papaɖɩɣ-ɖʋ yɔ, pamaɣzɩɣ se ye paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ yɔ, piyeki nɛ sɔɔndʋ kpa-ɖʋ nɛ ɖiyele Yehowa sɛʋ. Pɩtasɩnɩ se paɖɩkɩ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ lɛ, papɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ pɛcɛtɩ ɖɔ-yɔɔ tɔm, petiyi sɔɔjanaa se pewili ɖa-ɖɩsɩ taa, pakpa-ɖʋ nɛ powoni tɔm hʋyaa ɛsɩndaa, yaa halɩ papɩzɩɣ nɛ paɖʋ ɖa-taa nabɛyɛ salaka. Pamaɣzɩɣ se ɛzɩma paɖʋ ɖa-taa nabɛyɛ salaka yɔ, piyeki nɛ sɔɔndʋ kpa-ɖʋ. Ye ɖiseɣ-wɛ sɔɔndʋ nɛ ye sɔɔndʋ ɛkpaɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ nɛ mbʋ papɩzɩɣ nɛ palabɩ-ɖʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpaɣzɩ hɛʋ, nɛ halɩ ɖiyele Yehowa sɛʋ. Ðɩtɩsɔɔlɩ se ɖɩmaɣzɩnɩ mba pɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ Levitiki 26:36, 37 taa yɔ. (Kalɩ Levitiki 26:36, 37.) Ðɩɩkaɣ yebu nɛ sɔɔndʋ yɔɔ lɛ, ɖɩpasɩ fezuu taa tʋma wena ɖɩlakaɣ yɔ yaa ɖiyele a-labʋ. Ðɩtaɣ Yehowa liu siŋŋ, nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɖiiseliɣ. (Iza. 28:16) Ðɩtɩŋɩɣnɩ adɩma yɔɔ nɛ ɖɩpɔzɩ Yehowa se eɖiyi-ɖʋ. Ðɩnawa se pɩtɩŋnɩ ɛ-sɩnʋʋ yɔɔ lɛ, ɛyaa komina nakʋyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ kɩɖɩɣ-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩtaaɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ taa.​—Ebr. 13:6.

8-9. (a) Hɔɔlʋʋ ŋgʋ taa pɩwɛɛ se paa weyi yaa paa hɔʋ ñʋʋdʋ weyi lɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza ɛ-maɣmaɣ? (b) Ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ nɔɔyʋ nɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza kɩbana?

⁸ Ye ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ŋwɛɛ yɔ, peeɖe komina ɛɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋpɔzɩ ña-tɩ se: ‘Ɛzɩ pɩwɛɛ se mowolo ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa manpɩzɩɣ nɛ mɛnsɛɛ Yehowa faaa yɔ?’ Ña-maɣmaɣ pɩwɛɛ se ŋkpaɣ lɩmaɣza hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa. Pʋcɔ nɛ nɔɔyʋ sɛtɩ ɛ-tɩ tɔm lɛ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtazɩ nɛ ɛna ɛzɩma kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma kaalabɩ alɩwaatʋ ndʋ panazaɣ-wɛ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ koyindinaa yaɣ Etiyɛɛnɩ pɛɛ nɛ ɛsɩ yɔ, tɔmkpɛlɩkɩyaa mba paawɛ Yeruzalɛm yɔ, pakʋyaa nɛ powolo Yuudee nɛ Samaarii, nɛ halɩ ɖooo poliŋ ageeta taa, ɛzɩ Fenisii, Siiprɩ nɛ Antɩyɔɔsɩ mbʋ yɔ. (Mat. 10:23; Tʋma 8:1; 11:19) Paa mbʋ yɔ, nabɛyɛ pɩzɩɣ nɛ pɔyɔɔdɩ se nazɩm lɛɛbʋ ɖaɣnɩ kɔm kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma yɔɔ lɛ, apostoloo Pɔɔlɩ ñakpaɣ lɩmaɣza se ɛcakɩ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa pakaɖaɣnɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ yɔ. Halɩ ɛɖʋ e-wezuu kaɖɛ taa se pɩsa nɛ tɔm kɩbandʋ yɛlɩ nɛ ɛkpazɩ e-koobiya mba paawɛ nazɩm lona taa yɔ ɖoŋ.​—Tʋma 14:19-23.

⁹ Ɛbɛ kɛdɛsɩ sɩnɛ sɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Paa hɔʋ ñʋʋdʋ weyi pɩwɛɛ se ɛlɩzɩ se ɛ nɛ ɛ-hɔʋ pɛlɛɣzɩɣ ɛjaɖɛ yaa paalɛɣzɩɣ. Pʋcɔ nɛ ɛkpaɣ lɩmaɣza lɛ, pɩwɛɛ se ɛtɩmɩ nɛ ɛmaɣzɩ camɩyɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɛ-hɔʋ wɛɛ yɔ nɛ ɛmaɣzɩ camɩyɛ ɖɔɖɔ nɛ ɛna se wazasɩ yaa kala wena tɛtʋ lɛɣzʋʋ pɩzɩɣ nɛ pɩkɔnɩ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ pɔ-yɔɔ. Hɔɔlʋʋ kʋnɛ kɩ-taa lɛ, paa Krɩstʋ tʋ weyi pɩwɛɛ se ‘ɛsɩɣlɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-sʋʋtʋ.’ (Gal. 6:5) Pɩtɩpɔzɩ se ɖɩkʋ nabɛyɛ tɔm lɩmaɣza wena pakpaɣaa yɔ a-yɔɔ.

10. Ɛzɩma ɛgbɛyɛ piliŋa nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pakaɣ-ŋ sɩnʋʋ?

¹⁰ Ɛzɩma ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwolo pɩ-yɔɔ nɛ ŋsɛɛ Yehowa, paa paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ yɔ? Ɛgbɛyɛ piliŋa kaɣ tasʋʋ ɛzʋtʋyaa lɔŋ pɩlɩɩnɩ ɛzɩma pala nɛ pamʋ fezuu taa tɔɔnaɣ, pekpeɣli nɛ pala kediɣzisi nɛ ɛzɩma posusi tɔm kɩbandʋ yɔ. Ye ɛgbɛyɛ piliŋa ɛtɩpɩzɩ nɛ kɔyɔɔdɩnɩ ɛzʋtʋyaa yɔ, paba kaɣ sɩnʋʋ ña nɛ ɛgbɛyɛ kpeekpe nɛ iwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɩsɛɛ Yehowa. Pakaɣ tɩŋnʋʋ Bibl nɛ ɛgbɛyɛ takayɩsɩ yɔɔ nɛ patasɩ-mɩ lɔŋ.​—Mat. 28:19, 20; Tʋma 5:29; Ebr. 10:24, 25.

11. (a) Ɛbɛ yɔɔ ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ŋkaɣ wɛnʋʋ fezuu taa tɔɔnaɣ? (b) Ɛbɛ ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ ŋkandɩyɩ tɔɔnaɣ ŋga kɔ-yɔɔ?

 ¹¹ Yehowa ha ɛ-sɛyaa lidaʋ se pakaɣ tɔɔʋ fezuu taa tɔɔnaɣ nɛ pahaɣ. (Iza. 65:13, 14; Luka 12:42-44) Ye mbʋ, ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa ɛgbɛyɛ kaɣ labʋ mbʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ yɔ se pɩsa nɛ ŋhiɣ ɖoŋ kpazʋʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ yɔ. Ɛlɛ ɛbɛ ña-maɣmaɣ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋla? Ye paɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ, ñɩnɩ lone kɩbanɖɛ nɛ ŋmɛsɩ ñe-Bibl nɛ ɛgbɛyɛ takayɩsɩ lɛɛsɩ nzɩ ŋwɛna yɔ. Ñaɣ pana nɛ ŋmɛsɩ fezuu taa tɔɔnaɣ ŋga ɖenɖe paapɩzɩɣ nɛ pana-kɛ kɛlɛʋ yɔ, paa katɩɩwɛ takayɩsɩ yɔɔ, kaasɛɛtɩwaa yɔɔ, taabɩlɛɛtɩwaa yɔɔ yaa pɔrtaabɩlɩwaa yɔɔ yɔ. Pɩwɛɛ se ɖa-taa paa anɩ ɛñaɣ pana nɛ ɛla mbʋ ɛpɩzɩɣ yɔ nɛ ɛwɛɛ ɖoŋ fezuu taa.

12. Ɛzɩma ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ pala kediɣzisi ɖʋtʋ nɛ pɩtaahɔ lalaa lɩmaɣza?

¹² Nɛ ɛzɩma ɖɩkaɣ labʋ kediɣzisi? Ɛzʋtʋyaa kaɣ labʋ ɖʋtʋ se pɩsɩnɩ-ŋ nɛ ŋwolo kediɣzisi nɛ mba pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ pataapɩzɩ nɛ pana. Pɩtɩla, pakaɣ labʋ ɖʋtʋ se ña nɛ koobiya lalaa ikpeɣli cabɩ cabɩ, nɛ pɩtɩla ɖɔɖɔ yɔ pakaɣ lɛɣzʋʋ kediɣzisi alɩwaatʋ nɛ si-lona ɖoŋ ɖoŋ. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋɖʋ nesi nɛ pakandɩyɩ ño-koobiya mba powoki kediɣzisi yɔ pɔ-yɔɔ pɩtɩŋnɩ ɛzɩma ŋyɔɔdʋʋ hɛɛɛ alɩwaatʋ ndʋ ŋwoki sɩ-taa yɔ nɛ alɩwaatʋ ndʋ ŋlɩɣnɩ sɩ-taa se ŋkpeŋ yɔ. Pɩtɩla, pɩkaɣ pɔzʋʋ se ŋsuu wondu ndʋ tɩɩhɔŋ lalaa lɩmaɣza yɔ.

13. Ðo-koobiya mba paawɛ Iniyɔɔ Soviyetiiki taa yɔ, ɛbɛ pa-kɩɖaʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

¹³ Tɔm susuu hɔɔlʋʋ taa lɛ, ɖʋtʋ kaɣ wɛʋ ndɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ajɛɛ wɛtʋ tɩkɛ kʋɖʋmtʋ. Ɛlɛ ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɖɩsɔɔlaa ɖɔɖɔ se ɖiheyi lalaa e-Kewiyaɣ tɔm, pʋyɔɔ lɛ ɖɩkaɣ ñɩnʋʋ nʋmɔʋ nakʋyʋ nɛ ɖisusi tɔm. (Luka 8:1; Tʋma 4:29) Caanaʋ tɔm taa tazɩyʋ weyi payaɣ se Emily Baran yɔ, ɛyɔɔdaɣ ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa susaɣ tɔm Iniyɔɔ Soviyetiiki yɔ pɩ-tɔm lɛ, ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ peheyi Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa se pataatasɩ susuu pe-tisuu tɔm lalaa lɛ, powobi pɩ-yɔɔ nɛ peheyiɣ pe-tisuu tɔm po-kookasɩ taa ñɩma, pa nɛ mba palakɩ tʋmɩyɛ yɔ, nɛ pa-taabalaa. Alɩwaatʋ ndʋ palakɩ mbʋ nɛ pakpa-wɛ nɛ powoni salaka taa lɛ, Aseɣɖe Tɩnaa ñɩnɩɣ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ papɩzɩɣ nɛ patɩŋna nɛ pa nɛ salaka tɩnaa lalaa pala kɛdɛsɩ yɔ.” Paa paaɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ Iniyɔɔ Soviyetiiki taa yɔ, ɖo-koobiya tiyele tɔm susuu. Ye paɖɩɣ nʋmɔʋ tɔm susuu tʋmɩyɛ ɖenɖe ŋwɛɛ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se ŋmaɣzɩnɩ-wɛ.

14. Kpaca ŋgʋ taa Keɣa 38:2 sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtaatɔlɩ?

¹⁴ Kpa ña-tɩ nɛ tɔm ndʋ ŋheyiɣ lalaa yɔ. Ye paɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩtɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩwɛɛ se ‘ɖisu’ yɔ. (Ekl. 3:7) Pɩtɩmʋna se ɖiheyiɣ lalaa mɛsaɣ tɛɛ tɔm ɛzɩ ɖo-koobiya hɩla, lona wena a-taa  ɖikpeɣliɣ yɔ, ɛzɩma ɖisusuu tɔm yɔ, nɛ ɛzɩma ɖɩmʋʋ fezuu taa tɔɔnaɣ yɔ. Pɩtɩmʋna se ɖiheyi tɔm ndʋ komina ñʋndɩnaa, ɖa-taabalaa yaa ɖɔ-hɔʋ taa ñɩma mba pɛwɛ ɖɛ-ɛjaɖɛ taa yaa ajɛɛ lɛɛna taa yɔ. Ye ɖɩtɔlɩ kpaca ŋgʋ kɩ-taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɔnɩ kaɖɛ ɖo-koobiya.​—Kalɩ Keɣa 38:2.

15. (a) Ɛbɛ Sataŋ ñɩnɩɣ se ɛkɔnɩ ɖɛ-hɛkʋ taa? (b) Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩtaatɔlɩ ɛ-kpaca taa?

¹⁵ Taayele nɛ tɔm cikpetu ndʋ tɩkɔŋ yɔ, tɩtayɩ ɖɛ-hɛkʋ taa. Sataŋ nawa se ɖɩɣa nakɛyɛ taa ɛtayaa yɔ, kaakaɣ pɩzʋʋ nɛ kaka camɩyɛ. (Mark. 3:24, 25) Pʋyɔɔ lɛ, ɛkaɣ ñaɣʋ pana paa ɛzɩmtaa se ɛtayɩ ɖɛ-hɛkʋ taa. Ɛñɩnɩɣ se ɖɩpaɣzɩ ɖama yonuu nɛ ɖiyebi-i yonuu.

16. Kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ koobu halɩñɩnʋ Gertrud Poetzinger ha-ɖʋ?

¹⁶ Halɩ Krɩstʋ ñɩma mba papɩ fezuu taa yɔ, pɩwɛɛ se pakpa pa-tɩ nɛ pataatɔlɩ kpaca ŋgʋ kɩ-taa. Iyele nɛ ɖɩna koobu Gertrud Poetzinger nɛ koobu Elfriede Löhr pa-kɩɖaŋ; paakɛ patam numwaa. Paaɖɩɣ pa nɛ koobiya halɩñɩma lalaa Naaziiwaa salaka taa. Gertrud kɔm nɛ ɛpaɣzɩ sʋsʋʋ Elfriede, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛlɛ yɔɔdɩ samaɣ taa tɔm se pɩkpazɩ ɖoŋ koobiya halɩñɩma mba paawɛ ɖɔɖɔ salaka ŋga ka-taa yɔ. Pʋwayɩ lɛ, fɛyɛ kpa Gertrud nɛ etendi Yehowa se ɛsɩnɩ-ɩ. Ɛmawa se: “Pɩwɛɛ se ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma ɖa-taa ɛtaawɩɩnɩ lalaa alɩwaatʋ ndʋ paba wɛ niye nɛ pɩkpaɖɩ-ɖʋ yaa pɛwɛnɩ wala nɛ pɩkpaɖɩ-ɖʋ yɔ.” Ɛzɩma ɛpɩzaa nɛ ɛwa kaɖɛ nɖɩ? Gertrud kam ɛ-lɩmaɣza Elfriede wɛtʋ kɩbandʋ yɔɔ nɛ ɛzɩma pɩɩwɛ kɛlɛʋ se paɖʋ-ɩ nɛ taabalɩyɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Piyeba nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɖaɣnɩ wɛʋ ɛ nɛ Elfriede pɛ-hɛkʋ taa. Pa-naalɛ pɔkɔm nɛ palɩɩ salaka taa, nɛ papɩzaa ɖɔɖɔ nɛ pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ pasɩba nɛ pamʋ pa-kɩhɛyʋʋ ɛsɔdaa yɔ. Ye ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩwa kala cikpena wena akɔŋ ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, piyeki nɛ nabʋyʋ ɛtaakɔnɩ tayʋʋ ɖɛ-hɛkʋ taa.​—Kol. 3:13, 14.

17. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩɖɔŋ lɔŋ tasʋʋ yɔɔ paa ɛzɩmtaa?

¹⁷ Ðɔ lɔŋ tasʋʋ yɔɔ paa ɛzɩmtaa. Koobiya mba ɛgbɛyɛ ha-wɛ waɖɛ se pɛɖɛɛ-ɖʋ nɔɔ yɔ, ye ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ ŋgʋ pawɩlɩɣ-ɖʋ yɔ kɩ-taa yɔ, piyeki nɛ ɖɩfɛɛ kala. (1 Pɩy. 5:5) Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Paɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma ɛjaɖɛ naɖɩyɛ taa, nɛ koobiya mba pɛɖɛɣ nɔɔ yɔ, peheyi tɔm susuyaa se pataatasɩ takayɩsɩ tayʋʋ tɔm susuu taa. Ɛlɛ koobu abalɩñɩnʋ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ nɔɔyʋ maɣzaɣ se ɛkɩlɩ sɩm nɛ ewolo pɩ-yɔɔ nɛ ɛtayɩɣ takayɩsɩ. Ɛbɛ lɩ pɩ-taa? Ɛ nɛ tɔm susuyaa lalaa pɛtɛm alɩwaatʋ fanʋʋ aseɣɖe lɩzʋʋ nɛ pitileɖi lɛ, polisinaa kpa-wɛ nɛ pɔpɔzɩ-wɛ tɔm. Pɩwɛ ɛzɩ polisinaa mba, paatɩŋ pa-wayɩ mɛsaɣ tɛɛ nɛ pana takayɩsɩ nzɩ patayaa yɔ nɛ pamʋ-sɩ. Ɛbɛ kɩɖaʋ kʋnɛ  kɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩwɛɛ se ɖɩɖɔ lɔŋ tasʋʋ yɔɔ, paa pɩlakɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖakɩlɩnɩ sɩm yɔ. Yehowa taa lakɩ leleŋ paa ɛzɩmtaa alɩwaatʋ ndʋ ɛnaɣ se koobiya mba ɛlɩzaa se pɛɖɛɛ-ɖʋ nɔɔ yɔ, ɖɩɖɔŋ pɔ-lɔŋ tasʋʋ yɔɔ yɔ.​—Ebr. 13:7, 17.

18. Ɛbɛ yɔɔ pɩtɩpɔzɩ se ɖɩɖʋ paɣtʋ ndʋ tɩ-tɔm tɩcɛyɩ yɔ?

¹⁸ Taaɖʋ paɣtʋ ndʋ tɩ-tɔm tɩcɛyɩ yɔ. Ye ɛzʋtʋyaa ɩɖʋʋ paɣtʋ ndʋ tɩ-tɔm tɩcɛyɩ yɔ, pɩpɩsɩɣ lalaa sʋʋtʋ. Koobu Juraj Kaminský tɔzʋʋ mbʋ pɩɩlaba alɩwaatʋ ndʋ paaɖɩɣ nʋmɔʋ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma ɛjaɖɛ nɖɩ payaɣaɣ se Cekɔsɩlovaakii yɔ ɖɩ-taa yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Pakpa koobiya mba pɛɖɛɣ nɔɔ yɔ pa-taa nabɛyɛ nɛ ɛzʋtʋyaa sakɩyɛ nɛ pɛɖɛna lɛ, mba pɩkazaa nɛ pɔcɔŋnɩ agbaa nɛ ageeta yɔɔ yɔ, papaɣzɩ ɖʋʋ paɣtʋ pɩlɩɩnɩ ɛzɩma pɩwɛɛ se tɔm susuyaa ɩcaɣ wezuu yɔ, nɛ halɩ peheyiɣ-wɛ mbʋ pɩwɛɛ se pala nɛ mbʋ pɩtɩmʋna se pala yɔ.” Yehowa tɩha-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩkpaɣ lɩmaɣza lalaa lone taa. Ɛyʋ weyi ɛɖʋʋ paɣtʋ ndʋ tɩ-tɔm tɩcɛyɩ yɔ, ɛɛkandɩyɩɣ e-koobiya yɔɔ, ɛlɛ ɛwɛɛ nɛ ɛtɔkɩ kewiyitu tisuu mbʋ pɛwɛna yɔ pɩ-yɔɔ.​—2 Kɔr. 1:24.

19. Paa Sataŋ ɛñakɩ pana se ɛkaɖɩnɩ-ɖʋ yɔ, tɔm ndʋ tɩwɛ 4 Awiya 32:7, 8 taa yɔ, lidaʋ ŋgʋ tɩhaɣ-ɖʋ?

¹⁹ Ðo-koyindu sɔsɔ Sataŋ Eleeu ɛɛkaɣ yebu Yehowa sɛyaa siɣsiɣ ñɩma nazʋʋ kpa. (1 Pɩy. 5:8; Natʋ 2:10) Sataŋ nɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa pakaɣ ñaɣʋ pana se paɖɩɣ Yehowa sɛtʋ nʋmɔʋ. Ɛlɛ pɩtɩpɔzɩ kpa se sɔɔndʋ ɛkpa-ɖʋ nɛ ɖiyele Yehowa sɛʋ! (Wp. 7:21) Yehowa wɛ ɖɔ-hɔɔlʋʋ yɔɔ, nɛ ɛkaɣ wobu pɩ-yɔɔ nɛ ɛɖʋʋ-ɖʋ nesi, paa paɖɩɣ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ tʋma nʋmɔʋ yɔ.​—Kalɩ 4 Awiya 32:7, 8.

20. Ɛbɛ ŋtɛm ña-taa se ŋlakɩ?

²⁰ Tɛtɛ nɛ ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖiiyeki Yehowa sɛʋ ɛzɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma kaalabʋ yɔ. Peheyi pa-alɩwaatʋ taa ñʋndɩnaa se: “Ye pɩwɛ siɣsiɣ Ɛsɔ ɛsɩndaa se ɖiwelisini-mɩ nɛ ɖiyele Ɛsɔ yɔ, mɩ-maɣmaɣ ɩhʋʋ-tʋ nɛ ɩna. Ɛlɛ ɖa lɛ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖiyele mbʋ ɖɩnawa nɛ ɖɩnɩɩ yɔ pɩ-tɔm yɔɔdʋʋ.”​—Tʋma 4:19, 20.