1, 2. (a) Kala wena ɖo-koobiya sakɩyɛ katɩɣ? (b) Tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ?

PAYAƔ koobu nɔɔyʋ se Lije. Ɛkɛdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ you paɣzɩ Burundii ɛjaɖɛ taa yɔ, ɖɔ-hɔʋ kaawɛ kigbeɣluu nakʋyʋ taa. Ðɩnaɣaɣ ɛyaa nɛ pamakɩ kubusi nɛ peseɣ. Ma-lʋlɩyaa nɛ ɖa piya 11, ɖɩkpaɣ seya. Nɛ wondu ndʋ ɖɩpɩzaɣ se ɖɩɖɔkɩ ɖe-nesi tɛɛ yɔ, ti-yeke ɖɩpɩzaa nɛ ɖɩkpɛndɩna. Ðɔ-hɔʋ taa ñɩma nabɛyɛ se nɛ powolo hʋyʋʋ ɖɩɖʋyɛ Malaawii ɛjaɖɛ taa. Pɔɖɔm nɛ pɩcɛzɩ kilomɛtanaa 1 600 mbʋ yɔ pʋcɔ nɛ patalɩ. Ðɔ-hɔʋ taa mba lalaa ñaamɩzɩ ɖama.”

² Sɔnɔ ɛyaa mba you yaa nazɩm yeba nɛ pese nɛ powolo paɖʋ hʋyʋʋ ɖoli yɔ, pɛcɛzɩ ɛyaa miiliyɔɔwaa 65. Nɛ ɛyaa wezuu caɣʋ kpeekpe taa lɛ, agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ, wiɖiyi patɩɖɔɔ nɛ pɩtalɩ ɖa-alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-taa. * Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kudokiŋ sakɩyɛ wɛ pa-taa ɖɔɖɔ. Pa-taa sakɩyɛ lesi pɛ-ɛyaa kʋsɔɔlaa nɛ pa-ñɩm sakɩyɛ. Kala lɛɛna wena ɛyaa panɛ pa-taa nabɛyɛ katɩɣ ɖɔɖɔ? Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ ɖo-koobiya mba pɛwɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ ‘pɛsɛɛ Yehowa nɛ laŋhʋlʋmɩyɛ?’ (Keɣa 99:2) Nɛ  ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖisusi tɔm kɩbandʋ agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ nɛ patɩsɩmtɩ Yehowa yɔ?

3. Ɛbɛ yeba nɛ Yesu nɛ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa sakɩyɛ papɩsɩ agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ?

³ Yehowa tiyiyu heyi Yosɛɛfʋ se wiyaʋ Eroodi ñɩnɩɣ se ɛkʋ Yesu lɛ, Yesu lʋlɩyaa kpaɣ-ɩ nɛ pese powolo paɖʋ hʋyʋʋ Ejipiti ɛjaɖɛ taa. Pʋbʋ taa lɛ, Yesu kaakɛ pɩɣa ɛjam. Pacaɣ peeɖe nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ alɩwaatʋ ndʋ wiyaʋ Eroodi sɩba yɔ. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Pɩnzɩ cabɩ wayɩ lɛ, panazɩ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa nɛ “pamɩzɩ ɖama Yudee nɛ Samaarɩɩ tɛyɛ yɔɔ.” (Tʋma 8:1) Yesu kaatɛm naʋ se pakaɣ nazʋʋ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa sakɩyɛ nɛ pese nɛ peyele pa-ɖɩsɩ. Ɛyɔɔdaa se: “Ye pawɩlɩɣ-mɩ ñaŋ tɛtʋ natʋyʋ taa kɔyɔ, ise ɩɖɛɛ lɛɛtʋ taa.” (Mat. 10:23) Ɛlɛ paa ɛbɛ yɔɔ nɔɔyʋ seɣ yɔ, pɩkɛ wɛtʋ ndʋ tɩwɛ kaɖɛ siŋŋ yɔ.

4, 5. Kala wena agɔma katɩɣ alɩwaatʋ ndʋ (a) peɖiɣni seu yɔ? (b) pɛwɛɣ hʋyʋʋ ɖɩɖʋyɛ lone naɖɩyɛ taa yɔ?

⁴ Agɔma kaaseɣ lɛ, pakatɩɣ kala; nɛ pakatɩɣ kala ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ powoki nɛ pacaɣ hʋyʋʋ ɖɩɖʋyɛ lone naɖɩyɛ taa yɔ. Lije neu Gad kɛdaa se: “Ðɩɖɔm kpɩtaŋ sakɩyɛ. Ðɩna nʋmɔʋ taa sɩɖaa mba yɔ patalɩ mɩnɩŋ sakɩyɛ. Pʋbʋ taa lɛ, maawɛnɩ pɩnzɩ 12. Ðɩɖɔm nʋmɔʋ nɛ pileɖi lɛ, ma-nɩŋgbanzɩ huu. Pʋyɔɔ lɛ, meheyi ma-lʋlɩyaa se pɛɖɛɛ nɛ peyebi-m. Ɛlɛ ɛzɩma man-caa taasɔɔlɩ se eyebi-m nɛ mɔntɔlɩ sɔɔjanaa nesi tɛɛ yɔ pʋyɔɔ lɛ, ɛtɛzɩ-m kpaɣʋ. Evemiye taa kɩcɛyɩm ɖeke yɔɔ ɖɩmaɣzaɣ. Ðɩtɩmaɣnɩ Yehowa nɛ ɖɩtaɣ-ɩ liu, nɛ nabʋyʋ taa lɛ maŋgʋnaa mba paawɛ ɖa-nʋmɔʋ taa yɔ, mba kaakɛnɩ ɖɔ-tɔɔnaɣ.”—Fil. 4:12, 13.

⁵ Ɛgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU yɔ, ɖɩɩɖʋ hʋyʋʋ ɖʋyaa lona wena yɔ, Lije hɔʋ taa ñɩma sakɩyɛ kaacaɣ a-taa pɩnzɩ sakɩyɛ. Ɛlɛ pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ. Sɔnɔ Lije kɛ egeetiye yɔɔ cɔnɩyʋ. Ɛyɔɔdaa se: “Tʋmɩyɛ naɖɩyɛ taawɛɛ se ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla. Ɛyaa yɔɔdaɣ kʋzɔɔtʋ tɔm, pakpaŋɩɣ sʋlʋm, pɔtɔʋ tɔmbolaa, pamɩlɩɣ nɛ pacakɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu.” Pɩsa nɛ wɛtʋ tʋnɛ tɩtaawɛɛnɩ ɖoŋ Aseɣɖe Tɩnaa mba paawɛ peeɖe yɔ pɔ-yɔɔ lɛ, pɩɩpɔzaa se paka ñʋʋ nɛ ɛgbɛyɛ taa tʋma labʋ. (Ebr. 6:11, 12; 10:24, 25) Pɩsa nɛ pɛwɛɛ ɖoŋ fezuu taa lɛ, palabɩnɩ tʋmɩyɛ pa-alɩwaatʋ camɩyɛ. Pa-taa sakɩyɛ lakaɣ nʋmɔʋ lɩzʋʋ tʋmɩyɛ. Paawɛnɩ lɩmaɣza kɩbana, mbʋ pʋyɔɔ yɔ paawɛnɩ lidaʋ se ɛzɩ Izrayɛɛlɩ piya kañɩmbusuu taa yɔ, wiɖiyi wɛtʋ ndʋ tɩ-taa pɛwɛɛ yɔ tɩkaɣ sɩʋ tɩnaɣ.—2 Kɔr. 4:18.

6, 7. (a) Ɛbɛ “Ɛsɔ sɔɔlɩm” seɣtiɣ Krɩstʋ ñɩma se pala po-koobiya mba pɛwɛ kɩcɛyɩm taa yɔ? (b) Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

⁶ “Ɛsɔ sɔɔlɩm” yɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩsɔɔlɩ lalaa; kɔzɩ kɔzɩ mba pɛwɛ kaɖɛ alɩwaatʋ taa yɔ. (Kalɩ 1 Yohanɛɛsɩ 3:17, 18.) Ñɔɔsɩ kaalɩ Yudee egeetiye taa kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa lɛ, koobiya labɩ ɖʋtʋ nɛ pasɩnɩ Krɩstʋ ñɩma mba paawɛ peeɖe yɔ. (Tʋma 11:28, 29) Apostoloo Pɔɔlɩ nɛ Pɩyɛɛrɩ peseɣti Krɩstʋ ñɩma se pamʋ ɖama ɛgɔndʋ camɩyɛ. (Roma 12:13; 1 Pɩy. 4:9) Ye pɩwɛɛ se Krɩstʋ ñɩma ɩmʋ ɖama camɩyɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se pɩcɛyaa se pamʋ ɖɔɖɔ po-koobiya mba pɛwɛ kaɖɛ taa yaa mba panazɩɣ-wɛ pe-tisuu yɔɔ yɔ nɛ pɩkpaɖɩ.—Kalɩ Aduwa 3:27. *

⁷ Pitileɖi yɔ, you nɛ nazɩm mbʋ pɩlɩ Ukrɛɛnɩ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa yɔ piyeba nɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa kudokiŋ sakɩyɛ, halaa, abalaa nɛ piya pese nɛ peyele pa-ɖɩsɩ. Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se pa-taa nabɛyɛ hiɣ sɩm. Ɛlɛ pa-taa sakɩyɛ lɛ, po-koobiya mba paawɛ Ukrɛɛnɩ ɛjaɖɛ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa yɔ, pamʋ-wɛ pa-ɖɩsɩ taa. Nɛ lalaa ñese nɛ powolo Rusii ɛjaɖɛ taa nɛ Aseɣɖe Tɩnaa mba pɛwɛ peeɖe yɔ pamʋ-wɛ ɖɔɖɔ. Ajɛɛ anɛ a-naalɛ a-taa koobiya tɩɖʋ pɔ-nɔsɩ politiki tɔm taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ ‘patɩkɛ ɛjaɖɛ yɔɔ mba’ ɛlɛ powobi pɩ-yɔɔ nɛ posusi  “tɔm kɩbandʋ” nɛ kpekpeka.—Yoh. 15:19; Tʋma 8:4.

8, 9. (a) Kala wena agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ ajɛɛ lɛɛna taa yɔ pakatɩɣ? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ suuɖu nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ?

⁸ Agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ pa-taa nabɛyɛ wɛ pɛ-ɛjaɖɛ taa; ɛlɛ lalaa ñɛɖɛ ɖooo poliŋ ajɛɛ taa, nɛ ajɛɛ ana a-taa wezuu caɣʋ wɛ ndɩ siŋŋ. Nabʋyʋ taa kominawaa haɣ-wɛ tɔɔnasɩ nasɩyɩ, wondu kususutu nɛ ɖɩhɩnɩyɛ, ɛlɛ pɩwɛ kaɖɛ se pehiɣ tɔɔnasɩ nzɩ pa-maɣmaɣ pɔsɔɔlaa yɔ. Agɔma mba palɩnɩ soŋaɣ ageeta taa yɔ, pacalɩɣ talʋʋ niŋkaɣ ageeta taa lɛ, pɩlakɩ-wɛ kaɖɛ siŋŋ; nɛ pɩtɩla yɔ, paasɩŋ ɛzɩma palʋbɩnɩ niŋkaɣ yɔ. Mba paba lɩnɩ kɔfɩnaa taa yɔ pɩwɛ-wɛ kaɖɛ se patɩlɩ menziiniwaa yɔɔ tɔɔnasɩ labʋ.

⁹ Kominawaa lalaa ñɛwɛnɩ ɖʋtʋ nɛ pɩsɩɣnɩ agɔma se pɩtaakɩlɩ-wɛ labʋ kaɖɛ. Ɛlɛ fenasɩ pazɩ wayɩ lɛ, pɩpɔzʋʋ se agɔma maɣmaɣ ɩlʋ nɛ pɔcɔnɩ pa-tɩ yɔɔ. Pɔkɔŋ nɛ peyele-wɛ sɩnʋʋ mbʋ lɛ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ wezuu caɣʋ la kaɖɛ siŋŋ agɔma nabɛyɛ. Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma pɩkaɣ-wɛ labʋ kaɖɛ kpem yɔ! Pɩpɔzʋʋ se pɛkpɛlɩkɩ kʋnʋŋ kɩfalʋʋ nɛ wezuu kɩfalʋʋ caɣʋ; nɛ alɩwaatʋ kʋyʋmtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, pɩpɔzʋʋ-wɛ se pɛhɛyɩ lambuu, laatriki miŋ nɛ lɩm pɔ-yɔɔ; nɛ powoni pe-piya ɖɔɖɔ sukuli nɛ pafalɩsɩ-sɩ camɩyɛ. Ŋkaɣ wɛnʋʋ suuɖu nɛ ñamtʋ se pɩsa nɛ ŋsɩnɩ koobiya mba pɛwɛ kala ana a-taa yɔ?—Fil. 2:3, 4.

10. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩsɩnɩ agɔma nɛ pe-tisuu kpa ɖoŋ? (Cɔnɩ kiɖe tɛɛ kɩlɛmʋʋ.)

¹⁰ Pɩtasɩ lɛ, nabʋyʋ taa ñʋndɩnaa nabɛyɛ lakasɩ yeki nɛ pɩwɛɣ kaɖɛ koobiya mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ se powolo kediɣzisi. Tʋma naayɛ ñʋndɩnaa ñazɩɣ ɖo-koobiya se ye paalakɩ tʋma wena aahaɣ-wɛ nʋmɔʋ se powolo kediɣzisi yɔ, paatasɩɣ-wɛ sɩnʋʋ yaa paahaɣ-wɛ waɖɛ se patasɩ caɣʋ hʋyʋʋ ɖʋyaa ɖɩsɩ nzɩ sɩ-taa paawɛɛ yɔ. Sɔɔndʋ yɔɔ lɛ, koobiya nabɛyɛ tɔlʋʋ kpaca ŋgʋ kɩ-taa. Pʋyɔɔ pɩcɛyɩ siŋŋ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩñɔtɩnɩ koobiya agɔma alɩwaatʋ ndʋ patalɩɣ ɖɛ-ɛjaɖɛ taa kpaagbaa yɔ. Ye panawa se ɖɩmaɣzɩɣ pɔ-yɔɔ yɔ, pɩkɛdɩɣnɩ-wɛ siŋŋ. Sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɩlɩɣ-wɛ nɛ mbʋ ɖɩlakɩ se ɖɩsɩnɩ-wɛ yɔ, pɩkpazɩɣ pe-tisuu ɖoŋ pɩdɩɩfɛyɩ.—Adu. 12:25; 17:17.

11. (a) Ɛbɛ kɛnɩ agɔma kɩcɛyɩm? (b) Ɛzɩma agɔma pɩzɩɣ nɛ pawɩlɩ pɛ-ɛsɩmɩyɛ?

¹¹ Kajalaɣ taa lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩsɩnɩ ɖo-koobiya nɛ pehiɣ tɔɔnaɣ, wondu kususutu nɛ wondu lɛɛtʋ ndʋ tɩwɛ-wɛ kɛdɛɖaɣ yɔ. * Paa haɖɛ cikpeɖe naɖɩyɛ ɖɩlabɩ-wɛ, ɛzɩ ɖɩha cravate koobu nɔɔyʋ yɔ, pɩmʋ ñɩm siŋŋ. Ɛlɛ ye agɔma ɖɔɖɔ ɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ koobiya lakɩ-wɛ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ paasʋlʋmʋʋ pɩtɩŋa pɩtɩŋa yɔ, pasɩɣnɩ koobiya nɛ panɩɩ leleŋ weyi ɩwɛ haʋ taa yɔ. Pʋyɔɔ pɩwɛɛ se weyi pasɩɣna yɔ, ɛtɩlɩ labʋ nɛ etaalesi ñamtʋ ndʋ pɛwɛnɩ ɛ-yɔɔ yɔ yaa etaayele ɖɔɖɔ nɛ ɛ-sɩnʋʋ pɩsɩ sʋʋtʋ sɔsɔtʋ koobiya lalaa. (2 Tes. 3:7-10) Ɛlɛ paa mbʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩɖʋ-wɛ nesi ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ.

12, 13. (a) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩsɩnɩ agɔma? (b) Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

¹² Pɩtɩcɛyɩ se ɖɩwɛɛnɩ liidiye sakɩyɛ pʋcɔ nɛ ɖɩpɩzɩ ɖɩsɩnɩ agɔma. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩha-wɛ ɖa-alɩwaatʋ nɛ ɖɔ-sɔɔlɩm. Ye pañɩnɩɣ ɖoli wobu yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ patɩlɩ mbʋ papɩzɩɣ pala nɛ pɩtaakɩlɩ-wɛ liidiye mʋʋ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ ɖɔɖɔ nɛ paya tɔɔnasɩ kɩbanzɩ nzɩ sɩtɩkɩlɩ liidiye yɔ. Yaa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ pehiɣ tʋmɩyɛ yaa pɛkpɛlɩkɩ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ labʋ nɛ papɩzɩ nɛ pɔcɔnɩ pa-kɩcɛyɩm ɖeɖe. Kɔzɩ kɔzɩ lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ pamalɩnɩ ɛgbɛyɛ kpam  kaɖɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa. Ye pɩsaŋ yɔ, ɖiiwoki kediɣzaɣ lɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛndɩnɩ-wɛ ɖɔ-lɔɔɖɩyɛ yaa ɖo-kpokpo yɔɔ. Pɩwɛɣ ɖeu ɖɔɖɔ se ɖɩsɩnɩ-wɛ nɛ patɩlɩ ɛzɩma pɩpɔzʋʋ se pɔyɔɔdɩnɩ egeetiye taa mba alɩwaatʋ ndʋ paasusuu-wɛ tɔm yɔ. La ɖʋtʋ nɛ ña nɛ wɛ ɩlɩɩ tɔm susuu.

¹³ Alɩwaatʋ ndʋ piya evelisi nasɩyɩ naanza talɩ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ taa yɔ, ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kpaɣ alɩwaatʋ nɛ pawɩlɩ-sɩ lɔɔɖɩyɛ saʋ, ordinatɛɛrɩ yɔɔ tʋmɩyɛ labʋ nɛ tʋma lɛɛna wena apɩzɩɣ nɛ asɩnɩ-sɩ yɔ, nɛ pawɩlɩ-sɩ ɖɔɖɔ ɛzɩma sɩla ɖʋtʋ camɩyɛ nɛ pɩsa nɛ sɩsɛɛ Yehowa camɩyɛ yɔ. (Gal. 6:10) Pitileɖi lɛ, sɩ-naanza sɩpɩsɩ nʋmɔʋ lɩzɩyaa. Ɛzɩma ɛzʋtʋyaa panɛ pasɩnɩ-sɩ nɛ pana wena sɩ-maɣmaɣ sɩñakaɣ se sɩla fezuu taa tʋma yɔ, pɩsɩnɩ-sɩ nɛ sɩɖɛɛnɩ ɛsɩndaa fezuu taa nɛ Sataŋ ɛjaɖɛ tɩpɩzɩ nɛ ɖɩcamɩ-sɩ.

14. (a) Takɩm mbʋ pɩ-taa pɩwɛɛ se agɔma ɩkpa pa-tɩ nɛ pataatɔlɩ? (b) Ha kɩɖaʋ nakʋyʋ.

¹⁴ Ɛzɩ Krɩstʋ ñɩma tɩŋa yɔ, pɩpɔzʋʋ se agɔma ɩkpa pa-tɩ nɛ pataatɔlɩ tomnaɣ yɔɔ ñɩm ñɩnʋʋ kadadayaɣ kpaca taa nɛ pɩwɛɛkɩ pa nɛ Yehowa pa-taabalɩyɛ. * Lije weyi ɛ-tɔm ɖɩɩtɛm yɔɔdʋʋ yɔ, ɛ nɛ ɛ-hɔʋ taa ñɩma lalaa peɖiɣni tɔzʋʋ lɔŋ weyi pa-caa kaatasɩ-wɛ halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ peseɣaɣ yɔ ɩ-yɔɔ. Pɔyɔɔdaa se: “Ɛlɩzaɣ wondu ndʋ tɩ-tɔm taakɩlɩ cɛyʋʋ yɔ huyuu taa nɛ ɛlɔʋ kʋɖʋm kʋɖʋm. Pɩkɔm pɩkazɩ wondu cabɩ yem huyuu taa lɛ, ɛkpazɩ-kʋ nɛ ɛmʋʋyɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se: ‘Ɩna, wondu ndʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ, ti-kpeekpe yɔ!’”—Kalɩ 1 Timootee 6:8.

15, 16. (a) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩsɩnɩ agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ fezuu taa? (b) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla nɛ piyele nɛ pɩwɛɛ-wɛ ɛzɩ pɛ-tɛ pɛwɛɛ yɔ?

¹⁵ Mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ yɔ lɛ se ɖɩsɩnɩ agɔma fezuu taa nɛ ɖɩhɛzɩ pa-laŋa. (Mat. 4:4) Pɩwɛɣ ɖeu se ɛzʋtʋyaa ɩsɩnɩ-wɛ nɛ pamʋ ɛgbɛyɛ takayɩsɩ pa-kʋnʋŋ taa nɛ pasɩnɩ-wɛ ɖɔɖɔ nɛ patɩlɩ koobiya lalaa mba pɔyɔɔdʋʋ pa-kʋnʋŋ yɔ. Agɔma sakɩyɛ posini pɔ-hɔŋ taa mba, pa-ajɛɛ taa mba, nɛ koobiya lalaa mba pa nɛ wɛ paawɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩsɔɔlɩ-wɛ nɛ ɖɩmaɣzɩɣ pɔ-yɔɔ nɛ pɩsɩnɩ-wɛ nɛ pana se Yehowa sɔɔlɩ-wɛ. Pɩtɩkɛ mbʋ yɔ, piyeki nɛ paɖʋ taabalɩyɛ nɛ mba pa nɛ wɛ palɩnɩ ɛjaɖɛ kʋyʋmɖɩyɛ taa yaa pɔ-hɔŋ taa ñɩma mba patɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ. (1 Kɔr. 15:33) Ye ɖɩmʋ-wɛ camɩyɛ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ Yehowa weyi ‘ɛɖaŋɩɣ ɛgɔm yɔɔ yɔ.’—Keɣa 145:9.

 ¹⁶ Ye wɛtʋ ɛtɩlɛɣzɩ yɔ, pɩtɩla agɔma nabɛyɛ ɩɩkaɣ wɛnʋʋ waɖɛ se papɩsɩ pa-ajɛɛ taa ɛzɩ Yesu nɛ ɛ-lʋlɩyaa paapɩsʋʋ yɔ. Pɩtasɩ lɛ, Lije yɔɔdaa se “lʋlɩyaa nabɛyɛ ɩɩkaɣ tisuu se papɩsɩnɩ pe-piya ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa paakʋ ɛyaa nɛ pacaa halaa nɛ ɖoŋ nɛ pananɩ pɛ-ɛza yɔ ɖɩ-taa.” Pɩsa nɛ ɖɩsɩnɩ mba pɛwɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ‘ɖɩna ɖama pʋtɔdɩyɛ, ɖɩsɔɔlɩ ɖama nɛ koobiye sɔɔlɩm nɛ ɖiluzi ɖa-tɩ nɛ ɖama.’ (1 Pɩy. 3:8) Nazɩm mbʋ pɩɩtalɩ agɔma nabɛyɛ yɔ pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛ-wɛ fɛyɛ se pokuli pa-laŋa nɛ pɔyɔɔdɩ kala wena a-taa pɛwɛɛ yɔ kɔzɩ kɔzɩ pe-piya ɛsɩndaa. Pɔzɩ ña-tɩ se ‘Ye maawɛnɩ po-lone taa, ɛbɛ maasɔɔlaa se palabɩ-m?’—Mat. 7:12.

17. Ye ɖisusuu tɔm agɔma, ɛzɩma pɩkɔŋnɩ-wɛ laŋɩyɛ hɛzʋʋ?

¹⁷ Agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ, pa-taa sakɩyɛ lɩnɩ ajɛɛ wena a-taa pakaɖɩɣnɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ yɔ. Ñʋʋ leleŋ lɛ se pɩtɩŋnɩ Aseɣɖe Tɩnaa mba posusuu tɔm nɛ kpekpeka ajɛɛ wena a-taa agɔma woki nɛ paɖʋʋ hʋyʋʋ yɔ, pɔ-yɔɔ lɛ, pa-taa ɛyaa kudokiŋ sakɩyɛ pɩzaa nɛ pewelisi “Kewiyaɣ tɔm.” (Mat. 13:19, 23) Pa-taa sakɩyɛ, mba ‘pɩnɩ-wɛ’ yɔ, pehikiɣ laŋɩyɛ hɛzʋʋ ɖe-kediɣzisi taa nɛ pɔyɔɔdʋʋnɩ laŋɩyɛ kpayɩ se: “Ɛsɔ wɛ mɩ-hɛkʋ taa tʋtʋyɛ taa.”—Mat. 11:28-30; 1 Kɔr. 14:25.

18, 19. Ðiisusuu tɔm hʋyʋʋ ɖʋyaa lɛ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩkɛ lɔŋsɩnɖaa?

¹⁸ Mba posusuu tɔm agɔma yɔ, pɩpɔzʋʋ se pɛwɛɛ “lɛɣtʋ” nɛ patɩlɩ labʋ. (Mat. 10:16; Adu. 22:3) Pɩpɔzʋʋ se pewelisini agɔma mba camɩyɛ, ɛlɛ pataaɖʋ pɔ-nɔsɩ politiki tɔm taa. Pɩpɔzʋʋ se pɔɖɔ ɛgbɛyɛ lɔŋ tasʋʋ nɛ ɛjaɖɛ taa ñʋndɩnaa paɣtʋ yɔɔ nɛ pɩtaakɔnɩ pa-maɣmaɣ yaa lalaa kaɖɛ naɖɩyɛ. Ñaɣ pana nɛ ŋtɩlɩ agɔma mba pɔ-sɔnzɩ nɛ tisuu mbʋ pɛwɛna yɔ nɛ ŋñam-wɛ. Nabʋyʋ taa agɔma mba palɩnɩ ajɛɛ lɛɛna taa yɔ, lɩmaɣza wena pɛwɛnɩ halaa wondu suu yɔɔ yɔ awɛ ndɩ siŋŋ, nɛ patɩsɔɔlɩ se nɔɔyʋ ɛmaanɩ pɔ-sɔnzɩ nzɩ sɩ-yɔɔ. Pʋyɔɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖiisusuu agɔma mba tɔm lɛ, pɩwɛɣ ɖeu se ɖisuu wondu camɩyɛ nɛ pataawɛɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɖɔ-yɔɔ.

¹⁹ Ɛzɩ Samaarɩɩ tʋ weyi pɔyɔɔdɩ ɛ-tɔm Yesu kɩɖaʋ taa yɔ ɛlabʋ yɔ, ɖɩsɔɔlaa se ɖɩsɩnɩ mba payɩ pɛwɛ kʋñɔŋ taa yɔ, pɩkpɛndɩnɩ mba patɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔ. (Luka 10:33-37) Nʋmɔʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ-wɛ yɔ lɛ se ɖisusi-wɛ Kewiyaɣ tɔm kɩbandʋ. Ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ sɩnɩ hʋyʋʋ ɖʋyaa sakɩyɛ. Ɛyɔɔdaa se: “Pɩcɛyɩ siŋŋ se alɩwaatʋ ndʋ ɖiisusuu tɔm hʋyʋʋ ɖʋyaa lɛ, ɖɩlɩzɩ-wɛ pɩ-taa kpayɩ kpayɩ se ɖɩkɛ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa nɛ pɩtɩkɛ tomnaɣ yɔɔ ñɩm nabʋyʋ ɖiwobi-wɛ haʋ, ɛlɛ ɖa-kaɖʋwa lɛ se ɖisusi-wɛ Ɛsɔtɔm. Pɩtɩkɛ mbʋ yɔ, agɔma nabɛyɛ pɩzɩɣ petisi se pɔkɔŋ ɖe-kediɣzisi mbʋ pʋyɔɔ yɔ pañɩnɩɣ se piɖeni-wɛ tomnaɣ yɔɔ.”

20, 21. (a) Ye ɖɩsɔɔlɩ agɔma mba paɖʋʋ hʋyʋʋ yɔ, pee kɩbana wena pɩlʋlʋʋ? (b) Tɔm ndʋ ɖɩkaɣ yɔɔdʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa?

²⁰ Ye ɖɩwɩlɩɣ sɔɔlɩm agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yɔ, pɩkaɣ lʋlʋʋ pee kɩbana. Payaɣ Eritree ɛjaɖɛ taa koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Alganesh. Panazaɣ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ taa ñɩma pe-tisuu yɔɔ. Pɩkɔma nɛ ɛ-walʋ sɩ lɛ, ɛkpaɣ e-piya loɖo nɛ pese nɛ pɔɖɔ nʋmɔʋ kɩyakɩŋ lutozo kañɩmbusuu taa nɛ pɔkɔɔ patalɩ Suudan ɛjaɖɛ taa. Ɛkɛdaa se: “Ðɩtalɩ peeɖe lɛ, koobiya mʋ-ɖʋ camɩyɛ ɛzɩ pɔ-hɔʋ taa ñɩma yɔ nɛ paha-ɖʋ tɔɔnaɣ nɛ wondu kususutu nɛ ɖɩzʋyɛ nɛ paha-ɖʋ liidiye se ɖɩsʋʋnɩ lɔɔɖɩyɛ. Ɛyaa mba pɩzɩɣ nɛ pamʋ agɔma pa-ɖɩsɩ taa, mbʋ pʋyɔɔ pa nɛ wɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ kʋɖʋm? Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɖeke pɩzɩɣna nɛ pala mbʋ!”—Kalɩ Yohanɛɛsɩ 13:35.

²¹ Nɛ ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla nɛ ɖɩsɩnɩ agɔma mba paɖʋ hʋyʋʋ yaa mba pɔkɔm ɛgɔndʋ kɩkɔm yɔ pe-piya? Ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa ɖɩkaɣ naʋ mbʋ ɖa-taa paa anɩ pɩzɩɣ ɛla nɛ ɛsɩnɩ piya nzɩ nɛ sɩsɛɛ Yehowa nɛ taa leleŋ yɔ.