Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

TƆM ÑƲƲ ŊGƲ ÐƖKPƐLƖKƖƔ YƆ 20

Ɛzɩma Natʋ takayaɣ taa tɔm tukuuni Ɛsɔ koyindinaa yɔ

Ɛzɩma Natʋ takayaɣ taa tɔm tukuuni Ɛsɔ koyindinaa yɔ

“Tikpeɣli-yɛ lone nɖɩ payaɣ Ebree taa se Armaagedɔɔ yɔ ɖɩ-taa.”—NATƲ 16:16.

HENDU 150 Ñɩnɩ Ɛsɔ nɛ ŋhiɣ ñʋʋ yabʋ

LƖMAƔZA SƆSƆNA *

1. Tɔm ndʋ Natʋ takayaɣ yɔɔdʋʋ pɩlɩɩnɩ Ɛsɔ samaɣ yɔɔ?

 NATƲ takayaɣ wɩlɩɣ se pasɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ ɛsɔdaa nɛ kawɩlɩɣ ɖɔɖɔ se pɔɖɔɔnɩ Sataŋ ɛsɔdaa. (Natʋ 12:1-9) Pɔɖɔɔnɩ Sataŋ lɛ, piyeba nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɛsɔdaa, ɛlɛ pɩkɔnɩ-ɖʋ kala. Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ, Sataŋ kɔ pana nɛ ɛwɛɛ nɛ eyouni mba pɛsɛɣ Yehowa siɣsiɣ tɛtʋ yɔɔ cɩnɛ yɔ.—Natʋ 12:12, 15, 17.

2. Ɛbɛ kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa?

2 Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa paa Sataŋ ɛwɛɛ nɛ eyouni-ɖʋ yɔ? (Natʋ 13:10) Mbʋ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ yɔ pɩ-taa nabʋyʋ lɛ se pɩwɛɛ se ɖɩtɩlɩ mbʋ pɩkaɣ labʋ cee wayɩ yɔ. Natʋ takayaɣ taa, apostoloo Yohanɛɛsɩ yɔɔdɩ wazasɩ nzɩ piileɖiɣ lɛ ɖɩkaɣ hiɣu yɔ sɩ-taa nasɩyɩ tɔm. Wazasɩ nzɩ sɩ-taa nakɛyɛ lɛ se pakaɣ ɖɩzʋʋ Ɛsɔ koyindinaa. Lɛɛlɛɛyɔ, iyele nɛ ɖɩna tɔm ndʋ Natʋ takayaɣ yɔɔdʋʋ koyindinaa mba pɔ-yɔɔ yɔ nɛ ɖɩna ɖɔɖɔ mbʋ pɩkaɣ-wɛ talʋʋ yɔ.

PALABƖNƖ TƲMƖYƐ “YƲSASƖ” NƐ PƆYƆƆDƖ ƐSƆ KOYINDINAA TƆM

3. Yʋsasɩ nzɩ palabɩnɩ tʋmɩyɛ Natʋ takayaɣ taa yɔ, sɩ-taa nasɩyɩ lɛ nzɩ?

3 Natʋ takayaɣ taa mayaɣ kajalaɣ ñɩŋga taa, peheyiɣ-ɖʋ se tɔm ndʋ ɖɩcaɣ kalʋʋ yɔ, patɩŋnɩ “yʋsasɩ” yɔɔ na nɛ pɛkɛdɩ-ɖʋ tʋ. (Natʋ 1:1) Pʋwayɩ lɛ, ɖɩkalɩɣ kpɩna ndɩ ndɩ yɔɔ tɔm, nɛ kpɩna ana asɩŋnɩ Ɛsɔ koyindinaa. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Pɔyɔɔdaa se “tɛtɛgbɩnɛ naɖɩyɛ, [lɩnɩ] teŋgu taa nɛ ɖɩkpaɣ.” Ðɩwɛnɩ “hɩŋ hiu nɛ ñʋŋ lʋbɛ.” (Natʋ 13:1) Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩ-wayɩ lɛ, “tɛtɛgbɩnɛ lɛɛɖɛ, [lɩnɩ] tɛtɛɛ nɛ ɖɩkpaɣ.” Ðɩyɔɔdʋʋ ɛzɩ ɖʋmanʋʋ yɔ nɛ “ɖɩlakɩ nɛ miŋ lɩɣnɩ ɛsɔdaa nɛ etiki tataa.” (Natʋ 13:11-13) Ðɩɖɩ wayɩ lɛ, pɔyɔɔdɩ tɛtɛgbɩnɛ lɛɛɖɛ tɔm nɛ ɖɩɖɩ wɛ ndɩ; “ɖɩsɛ cɩɩɩ” nɛ halʋ hayitu tʋ nɔɔyʋ caɣ ɖɩ-yɔɔ. Tɛtɛgbɩna ana a-naadozo asɩŋnɩ koyindinaa mba pɛwɛɛ nɛ poyouni Yehowa Ɛsɔ nɛ e-Kewiyaɣ yɔ. Pɛwɛʋ nɛ palakɩ you ŋgʋ yɔ pɩlakɩ alɩwaatʋ sakɩyɛ yɔ. Ye mbʋ, pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ mba pɛkɛnaa yɔ.—Natʋ 17:1, 3.

KPƖNA SƆSƆNA NAANZA

Alɩnɩ “lɩm taa.” (Dan. 7:1-8, 15-17) Kpɩna ana asɩŋnɩ kominawaa mba pɔtɔɔ kewiyitu kpaɣnɩ Danɩyɛɛlɩ alɩwaatʋ taa nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ siŋŋ Ɛsɔ samaɣ yɔɔ yɔ (Cɔnɩ Tayʋʋ 4, 7)

4-5. Tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Danɩyɛɛlɩ 7:15-17 taa yɔ, ɛzɩma tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩnɩɩ yʋsasɩ nzɩ palabɩnɩ tʋmɩyɛ Natʋ takayaɣ taa yɔ sɩ-tɔbʋʋ?

4 Pʋcɔ nɛ ɖɩpɩzɩ nɛ ɖɩtɩlɩ mba koyindinaa mba pɛkɛnaa yɔ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩnɩɩ yʋsasɩ nzɩ sɩ-tɔbʋʋ. Nʋmɔʋ sɔsɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩnɩɩ sɩ-taa yɔ, ŋgʋ lɛ se pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ Bibl maɣmaɣ lɩzɩ-ɖʋ tɔm ndʋ kɩ-maɣmaɣ kɩyɔɔdʋʋ yɔ tɩ-taa. Yʋsasɩ nzɩ palabɩnɩ tʋmɩyɛ Natʋ takayaɣ taa yɔ, pɛtɛm lɩzʋʋ sɩ-taa sakɩyɛ tɔbʋʋ Bibl taa takayɩsɩ lɛɛsɩ taa. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Nayʋ Danɩyɛɛlɩ kaaɖozi ɖoziye naɖɩyɛ nɛ ɖɩ-taa lɛ, ɛna “kpɩna naanza sɔsɔna ndɩ ndɩ lɩɣaɣnɩ lɩm taa.” (Dan. 7:1-3) Danɩyɛɛlɩ heyiɣ-ɖʋ mbʋ kpɩna ana asɩŋnaa yɔ. Kpɩna sɔsɔna ana, asɩŋnɩ “kewiyisi” yaa kominawaa naanza. (Kalɩ Danɩyɛɛlɩ 7:15-17.) Palɩzɩ tɔm ndʋ tɩ-taa nɛ pɩtʋ kpayɩ kpayɩ, nɛ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩnɩɩ pɩ-taa se tɛtɛgbɩna wena a-tɔm pɔyɔɔdɩ Natʋ takayaɣ taa yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se asɩŋnɩ ɖɔɖɔ kominawaa.

5 Lɛɛlɛɛyɔ, iyele nɛ ɖɩtazɩ yʋsasɩ nzɩ palabɩnɩ tʋmɩyɛ Natʋ takayaɣ taa yɔ, sɩ-taa nasɩyɩ taa. Ðɩɩtazɩɣ yʋsasɩ nzɩsɩ-taa lɛ, ɖɩkaɣ naʋ ɛzɩma Bibl sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩnɩɩ sɩ-tɔbʋʋ yɔ. Ðɩkaɣ paɣzɩnʋʋ tɛtɛgbɩna ndɩ ndɩ. Kajalaɣ lɛ, ɖɩkaɣ tɩlʋʋ mbʋ tɛtɛgbɩna ana asɩŋnaa yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɖɩkaɣ naʋ mbʋ pɩtalɩɣ tɛtɛgbɩna ana yɔ. Kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ, ɖɩkaɣ naʋ mbʋ tɔm ndʋ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ yɔ.

POKULI ƐSƆ KOYINDINAA YƆƆ NƐ PAWƖLƖ

TƐTƐGBƖNƐ NÐƖ ÐƖWƐNƖ ÑƲŊ LƲBƐ YƆ

Ðɩlɩnɩ “teŋgu taa” nɛ ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ, hɩŋ hiu, nɛ ñɩɣlɩm hulasɩ hiu. (Natʋ 13:1-4) Ðɩsɩŋnɩ kominawaa mba payɩ pɔtɔɔ kewiyitu ɛyaa yɔɔ pɩkɔɔ nɛ pɩtalɩ sɔnɔ yɔ. Ñʋŋ lʋbɛ sɩŋnɩ kominawaa lʋbɛ mba pɛwɛnɩ ɖoŋ siŋŋ Ɛsɔ samaɣ yɔɔ yɔ (Cɔnɩ Tayʋʋ 6-8)

6. Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ Natʋ 13:1-4 taa se ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ yɔ, ɛbɛ ɖɩsɩŋnaa?

6 Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ yɔ, ɛbɛ ɖɩsɩŋnaa? (Kalɩ Natʋ 13:1-4.) Ðiɖiɣzinaa se tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ, ɖɩwɛ ɛzɩ kpou yɔ, ɛlɛ ɖɩ-nɩŋgbanzɩ wɛ ɛzɩ kpemtɔɔyaɣ ñɩnzɩ yɔ, ɖɩ-nɔɔ wɛ ɛzɩ mʋʋzʋʋ nɔɔ yɔ, nɛ ɖɩwɛnɩ hɩŋ hiu. Tɛtɛgbɩna naanza wena a-tɔm pɔyɔɔdɩ Danɩyɛɛlɩ takayaɣ ñʋʋ 7 taa yɔ, awɛnɩ ɖɔɖɔ wɛtʋ ndʋ. Ɛlɛ Natʋ takayaɣ taa lɛ, tɛtɛgbɩnɛ kʋɖʋmɖɩyɛ yɔɔ pana wɛtʋ ndʋ tɩ-tɩŋa, pɩtɩkɛ tɛtɛgbɩna kpɩna ndɩ ndɩ naanza yɔɔ pana-tʋ. Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩŋnɩ komina kʋɖʋmʋʋ nakʋyʋ yaa ɛjaɖɛ yɔɔ kewiyaɣ kʋɖʋmaɣ nakɛyɛ. Pɔyɔɔdaa se ɖɩtɔkɩ kewiyitu “cejewe nɛ samasɩ nɛ kʋnʋmɩŋ nɛ ajɛɛ kpeekpe yɔɔ.” Pʋyɔɔ lɛ, pɩwɛɛ se tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩpaɣlɩ nɛ ɖɩcɛzɩ paa komina ŋgʋ. (Natʋ 13:7) Ye mbʋ, tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ, ɖɩsɩŋnɩ kominawaa mba payɩ pɔtɔɔ kewiyitu ɛyaa yɔɔ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩnɩ sɔnɔ yɔ. *Ekl. 8:9.

7. Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ yɔ, ɛbɛ paa ɖɩ-ñʋʋ ŋgʋ lɛ kɩsɩŋnaa?

7 Ɛbɛ ñʋŋ lʋbɛ ɛnɩ ɩ-taa paa ŋgʋ lɛ kɩsɩŋnaa? Natʋ ñʋʋ 17 sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖicosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ, kɩyɔɔdʋʋ tɛtɛgbɩnɛ sɩʋ kpeliɣa ŋga kɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ Natʋ ñʋʋ 13 taa yɔ kɔ-yɔɔ tɔm. Peheyiɣ-ɖʋ Natʋ 17:10 taa se: “Awiya lʋbɛ wɛna: Kagbanzɩ tɔlaa, kʋɖʋm wɛɛ, nɛ lɛlʋ tɩtɩɩkɔmta; ɛlɛ ɛkɔŋ lɛ, pɩwɛɛ se ɛcaɣ alɩwaatʋ pazɩ.” Kominawaa mba payɩ Sataŋ labɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ, pakpaɣ pa-taa lʋbɛ nɛ pamaɣzɩnɩ “ñʋŋ” mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɛwɛnɩ ɖoŋ siŋŋ. Ɛsɔ samaɣ taa ñɩma sakɩyɛ caɣ wezuu ageeta wena a-taa kominawaa mba pɔtɔɔ kewiyitu yɔ, yaa kominawaa mba panazɩ Ɛsɔ samaɣ yɔ. Apostoloo Yohanɛɛsɩ alɩwaatʋ taa, kominawaa mba, pa-taa kagbanzɩ kaatɛm kewiyitu tɔɔʋ. Mba yɔ: Ejipiti, Asiirii, Babilɔɔnɩ, Medii nɛ Pɛrɩsɩ, nɛ Grɛɛsɩ. Alɩwaatʋ ndʋ pawɩlɩ Yohanɛɛsɩ natʋ ndʋ yɔ, komina loɖo ñɩŋgʋ kaawɛna nɛ kɩtɔkɩ kewiyitu, ŋgʋ lɛ Roma. Ɛzɩ Komina ŋgʋ kaɣ kɛʋ lʋbɛ ñɩŋgʋ nɛ kɛdɛzaɣ ñɩŋgʋ yaa ñʋʋ lʋbɛ ñɩŋgʋ?

8. Kewiyaɣ ŋga tɛtɛgbɩnɛ ñʋʋ lʋbɛ ñɩŋgʋ sɩŋnaa?

8 Ɛzɩ ɖɩkɔŋʋʋ naʋ yɔ, natʋ tɔm ndʋ tɩwɛ Danɩyɛɛlɩ takayaɣ taa yɔ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ mbʋ tɛtɛgbɩnɛ ñʋʋ lʋbɛ ñɩŋgʋ nɛ kɛdɛzaɣ ñɩŋgʋ sɩŋnaa yɔ. Komina ŋgʋ wɛɛ nɛ kɩtɔkɩ kewiyitu kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa yaa “Kɩbaɣlʋ kɩyakʋ wiye”? (Natʋ 1:10) Rʋwayom-unii nɛ Etaazuunii ajɛɛ kpɛndɩna nɛ atɔkɩ kewiyitu yaa ɖɩpɩzɩɣ ɖɩyɔɔdɩ ɖɔɖɔ se Anglo-Amerika Kewiyaɣ. Pʋyɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkɔ tɔm ñʋʋ se kewiyaɣ ŋga kɛkɛnɩ tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ Natʋ 13:1-4 taa yɔ, ɖɩ-ñʋʋ lʋbɛ ñɩŋgʋ.

TƐTƐGBƖNƐ NÐƖ ÐƖWƐNƖ HƖŊ NAALƐ ƐZƖ HEƔA YƆ

Ðɩlɩnɩ “tɛtɛɛ nɛ ɖɩkpaɣ” nɛ ɖɩyɔɔdʋʋ “ɛzɩ ɖʋmanʋʋ yɔ.” Ðɩlakɩ nɛ “miŋ lɩɣnɩ ɛsɔdaa nɛ etiki tataa” nɛ ɖɩlakɩ yʋsasɩ ɛzɩ “cɛtɩm nayʋ” yɔ. (Natʋ 13:11-15; 16:13; 19:20) Anglo-Amerika kewiyaɣ sɩŋnɩ tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ hɩŋ naalɛ nɛ payaɣ-ɖɩ se cɛtɩm nayʋ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ kepeɣziɣ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ ɛyaa nɛ keheyiɣ-wɛ se “pala sɩʋ kpeliɣa nakɛyɛ tɛtɛgbɩnɛ” nɖɩ ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ nɛ hɩŋ hiu yɔ (Cɔnɩ Tayʋʋ 9)

9. Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ “hɩŋ naalɛ ɛzɩ heɣa yɔ,” ɛbɛ ɖɩsɩŋnaa?

9 Natʋ ñʋʋ 13 taa, patasɩɣ-ɖʋ heyuu se ñʋʋ lʋbɛ ñɩŋgʋ ŋgʋ, pʋ-tɔbʋʋ se Anglo-Amerika Kewiyaɣ, kɛ ɖɔɖɔ tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ “hɩŋ naalɛ ɛzɩ heɣa yɔ, ɛlɛ ɖɩpaɣzɩ yɔɔdʋʋ ɛzɩ ɖʋmanʋʋ yɔ.” Tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ “ɖɩlakɩ yʋsasɩ sɔsɔsɩ ɛyaa ɛsɩndaa, halɩ ɖɩlakɩ nɛ miŋ lɩɣnɩ ɛsɔdaa nɛ etiki tataa.” (Natʋ 13:11-15) Natʋ ñʋʋ 16 nɛ ñʋʋ 19 ya tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ se “cɛtɩm nayʋ.” (Natʋ 16:13; 19:20) Danɩyɛɛlɩ yɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩ-ɖɔndɩ. Ɛyɔɔdaa se Anglo-Amerika Kewiyaɣ kaɣ “kʋʋ” [yaa kaɣ ɖɩzʋʋ kamaɣ fɛyɩ.] (Dan. 8:19, 23, 24) Mbʋ ɖeyi ɖeyi pɩlabɩ Caama you naalɛ ñɩŋgʋ alɩwaatʋ taa. Bɔmbɩwaa naalɛ mba pɔ-yɔɔ pɩtɩŋnaa nɛ you sɩɩ tɩnaɣ yɔ, Aŋgletɛɛrɩ nɛ Etaazuunii lɛɣtʋ ñɩnɩyaa lubini-wɛ. Toovenim taa lɛ, Anglo-Amerika Kewiyaɣ laba nɛ ‘miŋ lɩɩnɩ ɛsɔdaa nɛ etii tataa.’

TƐTƐGBƖNƐ NÐƖ ÐƖSƐ CƖƖƖ YƆ

Halʋ tɩ pɛdɩyʋ nɔɔyʋ caɣ ɖɩ-yɔɔ, payaɣ-ɩ se Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ. Pɔyɔɔdaa se tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩkɛnɩ wiyaʋ lutozo ñɩnʋ. (Natʋ 17:3-6, 8, 11) Kiɖe tɛɛ lɛ, halʋ tɩ pɛdɩyʋ kaawɛnɩ ɖoŋ tɛtɛgbɩnɛ yɔɔ, ɛlɛ pʋwayɩ tɛtɛgbɩnɛ ɖɩzɩ halʋ tɩ pɛdɩyʋ ɛnʋ. Halʋ tɩ pɛdɩyʋ sɩŋnɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa. Sɔnɔ, tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩsɩŋnɩ Ajɛɛ Kɩkpɛndʋʋ Ɛgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU yɔ. Ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɖʋʋ nesi ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ politiki agbaa (Cɔnɩ Tayʋʋ 10, 14-17)

10. Ɛbɛ “tɛtɛgbɩnɛ sɩʋ kpeliɣa” sɩŋnaa? (Natʋ 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

10 Pʋwayɩ pɔyɔɔdɩ tɛtɛgbɩnɛ lɛɛɖɛ tɔm. Tɛtɛgbɩnɛ ɖɩnɛ ɖɩnɩɣzɩnɩ tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ yɔ, ɛlɛ tʋkaɣ ŋga kɛwɛ a-hɛkʋ taa yɔ lɛ se ɖɩnɛ ɖɩsɛ cɩɩɩ. Paya-ɖɩ se “tɛtɛgbɩnɛ sɩʋ kpeliɣa” nɛ pɔyɔɔdaa se ɖɩkɛ “wiyaʋ lutozo ñɩnʋ.” * (Kalɩ Natʋ 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Pɔyɔɔdaa se “wiyaʋ” ɛnʋ ɛɛwɛɛ, pʋwayɩ lɛ ɛtɩtasɩ wɛʋ, nɛ alɩwaatʋ natʋyʋ wayɩ lɛ ɛɖaɣnɩ wɛʋ. Tɔm ndʋ pɔyɔɔdaa yɔ, tɩmʋnɩ Ajɛɛ Kɩkpɛndʋʋ Ɛgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU yɔ camɩyɛ ɖeyi ɖeyi. Ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɖʋʋ nesi ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ kewiyisi. Kajalaɣ taa lɛ, payaɣaɣ ɛgbɛyɛ nɖɩ se Société des Nations (SDN). Pʋwayɩ Caama you naalɛ ñɩŋgʋ alɩwaatʋ taa, ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩtɩtasɩ wɛʋ. Alɩwaatʋ natʋyʋ wayɩ lɛ, ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɖaɣnɩ wɛʋ nɛ nɖɩ payaɣ sɔnɔ se ONU.

11. (a) Ɛbɛ kominawaa seɣtiɣ ɛyaa se pala? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩtɩpɔzɩ se ɖise-wɛ sɔɔndʋ?

11 Tɛtɛgbɩna ana yaa kominawaa mba, peseɣtiɣ ɛyaa se pakaɖɩnɩ Yehowa nɛ ɛ-samaɣ. Yohanɛɛsɩ yɔɔdaa se pekpeɣli “tɛtʋ kpeekpe yɔɔ awiya” Armaagedɔɔ you taa; ŋgʋ kɛnɩ “Ɛsɔ Ðoŋ Tɩŋa Tʋ tɛ kɩyakʋ sɔsɔʋ.” (Natʋ 16:13, 14, 16) Ɛlɛ, pɩtɩpɔzɩ se sɔɔndʋ ɛkpa-ɖʋ nɛ nabʋyʋ. Ðɛ-Ɛsɔ ɖoŋ tʋ Yehowa kaɣ labʋ nabʋyʋ kpɛdɛyɛ nɛ ɛya mba payɩ patɩnɩɣ e-kewiyitu tɔɔʋ yɔɔ yɔ pa-ñʋʋ.—Ezek. 38:21-23.

12. Ɛbɛ kaɣ talʋʋ tɛtɛgbɩna ana a-tɩŋa?

12 Ɛbɛ talɩɣ tɛtɛgbɩna ana a-tɩŋa? Natʋ 19:20 cosuu se: “Pakpa tɛtɛgbɩnɛ, ɖɩ nɛ cɛtɩm nayʋ weyi ɛlabɩ ɖɩ-ɛsɩndaa yʋsasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ ɛtɩŋnaa nɛ epeɣzi mba pamʋ tɛtɛgbɩnɛ yʋsaɣ nɛ mba pɛsɛɣ ɖɩ-sɩʋ kpeliɣa yɔ. Pakpaɣ pa-naalɛ nɛ pɔlɔ-wɛ nɛ pɛ-ɛsa miŋ lɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa wɛ tɩm nɛ ɖɩmʋʋ siŋŋ yɔ ɖɩ-taa.” Kominawaa mba pɛkɛ Ɛsɔ koyindinaa, nɛ alɩwaatʋ ndʋ pɛwɛɣ nɛ pɔtɔkɩ kewiyitu yɔ, Ɛsɔ kaɣ-wɛ ɖɩzʋʋ tam kʋɖʋm nɛ pɩla se pɩtɛma.

13. Kaɖɛ nɖɩ ɛjaɖɛ yɔɔ kominawaa yeki nɛ Krɩstʋ ñɩma katɩɣ?

13 Ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Ðɩkɛ Krɩstʋ ñɩma nɛ pʋyɔɔ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩñɔɔnɩ Ɛsɔ nɛ e-Kewiyaɣ kpam. (Yoh. 18:36) Pɩsa nɛ ɖɩla mbʋ lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩtaaɖʋ ɖɔ-nɔɔ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-yɔɔ politiki tɔm taa kpa. Ɛlɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ kaɖɛ siŋŋ se ɖɩtaaɖʋ ɖɔ-nɔɔ politiki tɔm taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛjaɖɛ yɔɔ kominawaa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩtɩŋnɩ ɖɔ-yɔɔdaɣ nɛ ɖa-lakasɩ yɔɔ nɛ ɖɩɖʋ-wɛ nesi kiya. Mba peyeki nɛ kominawaa wɛɣnɩ ɖoŋ pɔ-yɔɔ yɔ, pamʋʋ tɛtɛgbɩnɛ yʋsaɣ. (Natʋ 13:16, 17) Ɛlɛ mba payɩ pamʋʋ yʋsaɣ ŋga yɔ, pɔ-tɔm ɛɛkaɣ kɛdɩnʋʋ Yehowa nɛ paakaɣ hiɣu wezuu maatɛŋ. (Natʋ 14:9, 10; 20:4) Pʋyɔɔ lɛ, paa kominawaa ɩñɩkɩɣ ɖɔ-yɔɔ siŋŋ se ɖɩɖʋ-wɛ nesi yɔ, pɩcɛyɩ siŋŋ se ɖa-taa paa anɩ ɛñaɣ pana nɛ ɛtaaɖʋ ɛ-nɔɔ politiki tɔm taa kpa.

HALƲ TƖ PƐDƖYƲ SƆSƆ TƐMTƲ KAƔ KƐƲ FƐYƐ TƆM

14. Ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ Natʋ 17:3-5 taa yɔ, ɛbɛ ɖɔɖɔ apostoloo Yohanɛɛsɩ nawa nɛ pɩɖɩɣzɩ-ɩ?

14 Apostoloo Yohanɛɛsɩ yɔɔdaa se ɛna nabʋyʋ ɖɔɖɔ nɛ ‘pɩɖɩɣzɩ-ɩ siŋŋ.’ Ɛbɛ ɛnawa? Ɛna halʋ nɔɔyʋ ɛcaɣ tɛtɛgbɩna kañatʋ ñɩna ana a-taa naɖɩyɛ yɔɔ. (Natʋ 17:1, 2, 6) Pɔyɔɔdaa se halʋ ɛnʋ ɛkɛ “tɩ pɛdɩyʋ sɔsɔ” nɛ payaɣ-ɩ se “Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ.” Ɛcaɣ “kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ” wezuu nɛ “tataa awiya.”—Kalɩ Natʋ 17:3-5.

15-16. (a) Ɛbɛ “Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ” sɩŋnaa? (b) Nɛ ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩtɩlɩ tɔm ndʋ?

15 Ɛbɛ “Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ” sɩŋnaa? Halʋ ɛnʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩŋnɩ politiki ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɔyɔɔdaa se ɛcaɣ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu nɛ ɛjaɖɛ yɔɔ politiki ñʋndɩnaa. (Natʋ 18:9) Toovenim taa lɛ, pɔtɔm se ɛcaɣ tɛtɛgbɩnɛ yɔɔ nɛ pɩwɩlɩɣ se ɛwɛɛ nɛ ɛñakɩ pana se ɛwɛɛnɩ ɖoŋ ñʋndɩnaa mba pɔ-yɔɔ. Pɩtasɩ lɛ, halʋ ɛnʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛsɩŋnɩ Sataŋ ɛjaɖɛ yɔɔ tadɩyɛ agbaa. Pɔyɔɔdɩ agbaa ana a-tɔm Natʋ takayaɣ hɔɔlʋʋ lɛɛkʋ taa nɛ payaa-yɛ se “tɛtʋ yɔɔ tadɩyɛ laɖaa.”—Natʋ 18:11, 15, 16.

16 Masɩ taa lɛ, tɔm piye “hayitu” pɩzɩɣ nɛ ɖɩsɩŋnɩ ɛyaa mba pɔyɔɔdʋʋ se mba sɛɣ Ɛsɔ, ɛlɛ palaɣ sɩɩnaa yaa palakɩ lakasɩ lɛɛsɩ nzɩ siyeki se papɩsɩ ɛjaɖɛ taabalaa yɔ. (3 Aw. 5:25, nwt; Yak. 4:4) Ɛlɛ, mba pɛsɛɣ Ɛsɔ siɣsiɣ yɔ, Bibl yɔɔdʋʋ se pɛkɛ mba ‘patɩtɩlɩ abalʋ’ yaa pɛwɛ “kele kele” yɔ. (2 Kɔr. 11:2; Natʋ 14:4) Caanaʋ taa Babilɔɔnɩ kaakɛ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ tɛtʋ sɔsɔtʋ. Ye mbʋ, pɩtʋʋ fɛyɩ se Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ sɩŋnɩ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa tɩŋa. Toovenim taa lɛ, Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ sɩŋnɩ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa kɩgbɛndʋʋ.—Natʋ 17:5, 18; kalɩ ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone jw.org yɔɔ tɔm ñʋʋ “Qu’est-ce que Babylone la Grande?”

17. Ɛbɛ kaɣ talʋʋ Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ?

17 Ɛbɛ kaɣ talʋʋ Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ? Natʋ 17:16, 17 cosuu tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ se: “Hɩŋ hiu weyi ŋnawa yɔ, nɛ tɛtɛgbɩnɛ, pakaɣ paɖʋʋ halʋ tɩ pɛdɩyʋ nɛ pakaɣ wɛɛkʋʋ ɛ-ñɩm tɩŋa nɛ peyebi-i ndaakpeɖe, nɛ pakaɣ tɔɔʋ e-tomnaɣ nɛ pañaɣzɩ-ɩ miŋ caɣ caɣ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Ɛsɔ ɖʋ pa-laŋa taa se pala ɛ-lɩmaɣzɩyɛ yɔɔ.” Ɛɛɛ, Yehowa kaɣ seɣtuu ajɛɛ nɛ alabɩnɩ tʋmɩyɛ tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩsɛ cɩɩɩ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se Ajɛɛ Kɩkpɛndʋʋ Ɛgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU yɔ nɛ ayooni Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ nɛ aɖɩzɩ-kʋ caɣ caɣ.—Natʋ 18:21-24.

18. Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩla nɛ ɖa-taa tɛ se ɖɩɩɖʋʋ nesi Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ hɔɔlʋʋ nakʋyʋ?

18 Ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩpɔzʋʋ se ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñɔɔnɩ “Ɛsɔ sɛtʋ ndʋ tɩwɛ kele kele nɛ tɩfɛyɩnɩ azuluma ɖa-Caa Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ.” (Yak. 1:27) Ðɩtɩsɔɔlɩ kpa se ɖiyele nɛ Babilɔɔnɩ Sɔsɔʋ cɛtɩm wɩlɩtʋ, kazandʋ ndʋ tɩɩlakɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Masɩ yɔ, lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena kɩwɛnɩ wezuu kɩbaŋʋ caɣʋ yɔɔ yɔ, nɛ feziŋ kɩdɛkɛdɩŋ yaʋ lakasɩ wɛɛnɩ ɖoŋ ɖɔ-yɔɔ. Nɛ ɖɩkaɣ wobu pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩpakɩ ɛyaa se ‘palɩɩ kɩ-taa’ nɛ pɩsa nɛ pa nɛ kʋ pataakaa kɩ-kɩwɛɛkɩm Ɛsɔ ɛsɩndaa.—Natʋ 18:4.

ƐSƆ KAƔ TƆM HƲNƲƲ E-KOYINDU SƆSƆ

ÐƲMANƲƲ ŊGƲ KƖSƐ ƐZƖ MIŊ YƆ

Sataŋ haɣnɩ ɖoŋ tɛtɛgbɩnɛ. (Natʋ 12:3, 9, 13; 13:4; 20:2, 10) Sataŋ kɛnɩ Yehowa koyindu sɔsɔ, nɛ pakaɣ-ɩ pɛɖʋʋ pɔʋ sɔsɔʋ taa, nɛ ɛwɛɛ peeɖe pɩnzɩ 1000. Pʋwayɩ lɛ, pakaɣ lɔʋ Sataŋ “miŋ nɛ tɩm lɩyɛ taa.” (Cɔnɩ Tayʋʋ 19-20)

19. Akɛ “ɖʋmanʋʋ sɔsɔʋ [ŋgʋ] kɩsɛ ɛzɩ miŋ yɔ”?

19 Natʋ takayaɣ yɔɔdʋʋ ɖɔɖɔ “ɖʋmanʋʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ, [ŋgʋ] kɩsɛ ɛzɩ miŋ yɔ” kɩ-tɔm. (Natʋ 12:3) Ðʋmanʋʋ ŋgʋ kiyouni Yesu nɛ e-tiyiyaa. (Natʋ 12:7-9) Kiyouni Ɛsɔ samaɣ nɛ kɩhaɣ ɖoŋ tɛtɛgbɩna yaa ɛyaa kominawaa. (Natʋ 12:17; 13:4) Anɩ ɖʋmanʋʋ ŋgʋ kɩkɛnaa? Ɛnʋ lɛ “ɖooo kiɖe tɛɛ ɖʋm, weyi payaɣ-ɩ se Eleeu nɛ Sataŋ yɔ.” (Natʋ 12:9; 20:2) Ɛnʋ ɖiyiɣni Yehowa koyindinaa lalaa payɩ.

20. Ɛbɛ kaɣ talʋʋ ɖʋmanʋʋ?

20 Ɛbɛ talɩɣ ɖʋmanʋʋ? Natʋ 20:1-3 yɔɔdʋʋ se Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ kaɣ kpaɣʋ Sataŋ nɛ ɛpɛɖɩ-ɩ pɔʋ sɔsɔʋ nakʋyʋ taa; pɔʋ ŋgʋ kɩkaɣ-ɩ kɛʋ salaka. Alɩwaatʋ ndʋ Sataŋ wɛɣ pɔʋ sɔsɔʋ taa peeɖe yɔ, ɛɛkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɛtasɩ ‘peɣzuu ajɛɛ nɛ pɩkɔɔ pɩsɩɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩnzɩ 1000 tɛŋ yɔ.’ Pʋwayɩ lɛ, pakaɣ ɖɩzʋʋ Sataŋ nɛ aleewaa tam kʋɖʋm nɛ pɩla se pɩtɛma, nɛ pa-ɖɩzʋʋ mbʋ pɩsɩŋnɩ ɛzɩma pakpakɩɣ-wɛ nɛ pɔlɔ “miŋ nɛ tɩm lɩyɛ taa” yɔ. (Natʋ 20:10) Maɣzɩ pazɩ nɛ ŋna ɛzɩma ɛjaɖɛ yɔɔ kaɣ wɛʋ alɩwaatʋ ndʋ Sataŋ nɛ aleewaa paatasɩɣ wɛʋ yɔ. Pɩkaɣ kɛnʋʋ alɩwaatʋ kɩbandʋ kpem.

21. Ɛbɛ yɔɔ ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩla leleŋ nɛ tɔm ndʋ ɖɩkalɩɣ Natʋ takayaɣ taa yɔ?

21 Ðɩnɩ yʋsasɩ nzɩ sɩ-tɔm pɔyɔɔdɩ Natʋ takayaɣ taa yɔ sɩ-tɔbʋʋ, nɛ pɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ siŋŋ. Pɩtasɩna se ɖɩpɩzaa nɛ ɖɩtɩlɩ mba pɛkɛ Ɛsɔ koyindinaa yɔ lɛ, ɖɩna ɖɔɖɔ mbʋ pɩkaɣ-wɛ talʋʋ yɔ. Ɛɛɛ, “koboyaɣ tʋ lɛ weyi ɛkalɩɣ natʋ tɔm tʋnɛ nɛ nɔɔ kɩkʋyaɣ yɔ nɛ mba pewelisiɣ-tʋ” yɔ. (Natʋ 1:3) Ɛlɛ, paɖɩzɩɣ Ɛsɔ koyindinaa nɛ pɛtɛ lɛ, wazasɩ nzɩ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa kaɣ hiɣu? Ðɩkaɣ tazʋʋ tɔm ndʋ tɩ-taa tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.

HENDU 23 Yehowa paɣzɩ kewiyitu tɔɔʋ

^ Natʋ takayaɣ labɩnɩ tʋmɩyɛ yʋsasɩ se kawɩlɩnɩ-ɖʋ mba Ɛsɔ koyindinaa kɛnaa yɔ. Danɩyɛɛlɩ takayaɣ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩnɩɩ yʋsasɩ nzɩ sɩ-tɔbʋʋ. Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ kpaɣʋ Danɩyɛɛlɩ takayaɣ taa natʋ tɔm natʋyʋ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Natʋ takayaɣ taa natʋ tɔm ndʋ tɩnɩɣzɩnɩ-tʋ yɔ. Pɩkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩtɩlɩ mba Ɛsɔ koyindinaa kɛnaa yɔ. Pʋwayɩ lɛ, ɖɩkaɣ naʋ mbʋ pɩkaɣ-wɛ talʋʋ yɔ.

^ Mbʋ pɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se tɛtɛgbɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛnɩ ñʋŋ lʋbɛ yɔ ɖɩsɩŋnɩ kominawaa mba payɩ pɔtɔɔ kewiyitu ɛyaa yɔɔ nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩnɩ sɔnɔ yɔ mbʋ lɛ se pɔyɔɔdaa se ɖɩwɛnɩ “hɩŋ hiu.” Ðoŋ ɖoŋ lɛ, palakɩnɩ tʋmɩyɛ mayaɣ hiu Bibl taa se pawɩlɩ se nabʋyʋ wɛ pilim.

^ Tɛtɛgbɩnɛ sɩʋ kpeliɣa wɛ ndɩ nɛ tɛtɛgbɩnɛ kajalaɣ ñɩnɖɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, kɛfɛyɩnɩ awiya hulasɩ yaa “ñɩɣlɩm hulasɩ” ka-hɩŋ yɔɔ. (Natʋ 13:1) Kɛfɛyɩnɩ “ñɩɣlɩm hulasɩ” mbʋ pʋyɔɔ yɔ, kalɩnɩ “awiya lʋbɛ” lɛɛna taa nɛ awiya ana ahaɣnɩ-kɛ ɖoŋ.—Kalɩ ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone jw.org yɔɔ tɔm ñʋʋ Qu’est-ce que la bête de couleur écarlate de l’Apocalypse chapitre 17?