1, 2. (a) Anɩ pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ eɖiyi-ɖʋ? (b) Tɔm ndʋ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

PƖTƲƲ fɛyɩ se ŋŋkɛ pɩɣa lɛ, nabʋyʋ taa ña-lʋlɩyaa pɔzʋʋ-ŋ se ŋla mbʋ ŋtɩsɔɔlɩ yɔ. Ŋsɔɔlɩ ña-lʋlɩyaa nɛ ŋnawa se pɩpɔzʋʋ se ŋñam-wɛ. Paa mbʋ yɔ, pɩtɩkɛ paa ɛzɩmtaa ŋsɔɔlɩ labʋ pɔ-sɔɔlɩm.

² Ðɩnawa se ɖa-Caa Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ. Ɛcɔŋnɩ ɖɔ-yɔɔ camɩyɛ, nɛ ɛhaɣ-ɖʋ mbʋ payɩ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ. Eɖiyiɣ-ɖʋ se pɩɖɔmnɩ-ɖʋ camɩyɛ. Nabʋyʋ taa ɛtɩŋɩɣnɩ ɛyaa lalaa yɔɔ nɛ iɖiyiɣ-ɖʋ. Pɩpɔzʋʋ se ɖiluzi ɖa-tɩ Yehowa tɛɛ. (Aduwa 24:21) Ɛlɛ, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ nabʋyʋ taa se ɖitisi nɛ ɖɩmʋ lɔŋ tasʋʋ? Ɛbɛ yɔɔ Yehowa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖitisi nɛ ɖɩmʋ lɔŋ tasʋʋ? Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖiluzuu ɖa-tɩ ɛ-tɛɛ?​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 9.

3, 4. (a) Ɛzɩma pɩlaba nɛ ɖɩkɛ ɛyaa mantɩtalɩ pilimwaa? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖitisi nɛ lalaa ɖiyi-ɖʋ?

³ Pituyuu ɛyaa ɖoŋ ɖoŋ se pamaanɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔɔ. Kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ kajalaɣ ɛyaa Aɖam nɛ  Ɛva palabɩ kɩdɛkɛdɩm yɔ pɩwɛ mbʋ. Ɛsɔ lɩzɩ-wɛ lɛ, paatalɩ pilim, ɛlɛ pakʋyɩ ɛ-yɔɔ. Piyeba nɛ ɛyaa tɩŋa kɛ mantɩtalɩ pilimwaa. Ðɩtɩtalɩ pilim nɛ pʋyɔɔ pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖitisi nɛ Yehowa yaa ɛyaa lalaa ɖiyi-ɖʋ. Pɩtasɩ lɛ, pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyaa mba pɔ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ yɔ, paba ɖɔɖɔ patɩtalɩ pilim.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 2:15-17; 3:1-7; Keɣa 50:5; Roma 5:12.

⁴ Ðɩtɩtalɩ pilim nɛ pʋyɔɔ lɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔlɩ tɩ kpazʋʋ kpaca taa. Tɩ kpazʋʋ yeki nɛ pɩlakɩ-ɖʋ kaɖɛ se ɖitisi nɛ peɖiyi-ɖʋ. Ðɩkpaɣ caanaʋ taa Izrayɛɛlɩ piya kɩɖaʋ. Yehowa kaalɩzɩ Moyizi se eɖiyi ɛ-samaɣ. Ɛlɛ abalʋ weyi payaɣ se Kora yɔ, ɛkɔɔ nɛ ɛtɔlɩ tɩ kpazʋʋ kpaca taa nɛ ɛwɩlɩ kaañamtʋ sɔsɔtʋ Moyizi. Paa Moyizi kaaɖiyaɣ Ɛsɔ samaɣ yɔ, ɛtaakpazɩɣ ɛ-tɩ. Toovenim taa lɛ, ɛyaa mba payɩ paawɛ wezuu alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ pa-taa lɛ, ɛnʋ kɩlaɣnɩ ɛ-tɩ luzuu. Ɛlɛ Kora taatisi se Moyizi eɖiyi-i. Halɩ etuyi samaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ se kakʋyɩ Moyizi yɔɔ. Ɛbɛ kaatalɩ Kora nɛ samaɣ ŋga? Pakʋ-wɛ. (Kɩgalʋʋ 12:3; 16:1-3, 31-35) Kɩɖaŋ sakɩyɛ wɛ Bibl taa nɛ ɩwɩlɩɣ se tɩ kpazʋʋ ɖʋzʋʋ ɛyʋ kɩɖʋzʋʋ.​—4 Awiya 26:16-21; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 10.

5. Ɛzɩma tɩyɛ ɛyaa nabɛyɛ tɩlabɩnɩ po-ɖoŋ tʋmɩyɛ camɩyɛ?

⁵ Ɛyaa yɔɔdʋʋ ɖoŋ ɖoŋ se ɖoŋ tɩnaa ɖɛlɛsɩɣ niye ɛzɩma palakɩnɩ po-ɖoŋ tʋmɩyɛ yɔ pɩ-taa. Pɩkɛ toovenim se ɛyaa sakɩyɛ tɩlabɩnɩ po-ɖoŋ tʋmɩyɛ camɩyɛ. (Kalɩ Eklesɩyastɩ 8:9.) Ðɩkpaɣ ɛzɩ Sɔɔlɩ mbʋ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ Yehowa lɩzɩ-ɩ se ɛkɛ wiyaʋ yɔ, eluzaɣ ɛ-tɩ camɩyɛ. Ɛlɛ pʋwayɩ lɛ, eyele nɛ cajayɛ nɛ sʋsɩ  pasʋʋ ɛ-laŋɩyɛ taa nɛ ɛpaɣzɩ nazʋʋ Daviid ɖulum. (1 Samɩyɛɛlɩ 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Pʋwayɩ Daviid kɔma nɛ ɛpɩsɩ wiyaʋ nɛ ɛɛkɛnɩ Izrayɛɛlɩ awiya kɩbama taa lɛlʋ. Paa mbʋ yɔ, nabʋyʋ taa ɛtɩlabɩnɩ e-ɖoŋ tʋmɩyɛ camɩyɛ. Ɛkɔma nɛ ɛsʋʋnɩ Uriya halʋ Batseeba, nɛ eyele nɛ pakʋ Uriya se pɩsa nɛ ɛpɩzɩ nɛ ɛmɛsɩ ɛ-kɩwɛɛkɩm.​—2 Samɩyɛɛlɩ 11:1-17.

6, 7. (a) Sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ, ɛbɛ pituyuu-ɖʋ se ɖɩla? (b) Ɛzɩma Yesu kɩɖaʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩña Yehowa paa pɩfɛyɩ kɛlɛʋ yɔ?

⁶ Ðiluzuu ɖa-tɩ se Yehowa eɖiyi-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩsɔɔlɩ-ɩ. Ðɩñɩnɩɣ se Yehowa taa ɛlabɩnɩ-ɖʋ nɛ leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ ɖɩkɩlɩ sɔɔlʋʋ. (Kalɩ Aduwa 27:11; Maarkɩ 12:29, 30.) Kpaɣnɩ alɩwaatʋ ndʋ Aɖam nɛ Ɛva paawɛ Edɛɛnɩ kaɖaɣ taa yɔ, Sataŋ paɣzɩ tuyuu ɛyaa se pakʋyɩ Ɛsɔ yɔɔ. Eleeu ñɩnɩɣ se ɖɩmaɣzɩ se Yehowa tɩmʋna se eheyi-ɖʋ mbʋ pɩwɛɛ se ɖɩla yɔ. Ɛlɛ ɖɩnawa se ɛcɛtɩɣ kɩcɛtʋʋ. Ðitisiɣ Bibl tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Pʋmʋnɩ-ŋ, hayɩ [Yehowa] ɖɛ-Ɛsɔ, se ŋmʋ samtʋ, hɩɖɛ ɖʋʋ nɛ ɖoŋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ñalɩzɩnɩ kedeŋa ñɔ-sɔɔlɩm taa, kataafɛyɩ nɛ ñɔ-sɔɔlɩm taa ŋlɩzɩ-kɛ.”​—Natʋʋ 4:11.

⁷ Alɩwaatʋ ndʋ ŋŋkɛ pɩɣa yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ña-lʋlɩyaa kaawɩlɩ-ŋ se pɩpɔzʋʋ se ŋñam-wɛ. Ɛlɛ nabʋyʋ taa lɛ, pɩwɛ-ŋ kaɖɛ. Mbʋ ɖɔɖɔ ɖa mba ɖɩkɛ Yehowa sɛyaa yɔ, nabʋyʋ taa pɩwɛ-ɖʋ kaɖɛ se ɖɩñamɩ-ɩ. Ɛlɛ ɖɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɖɩlakɩ mbʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ yɔ se ɖɩñamɩ-ɩ. Yesu ha-ɖʋ  kɩɖaʋ kɩbaŋʋ hɔɔlʋʋ kʋnɛ kɩ-taa. Ɛñam Yehowa halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa pɩtaawɛɛ-ɩ kɛlɛʋ yɔ. Pʋyɔɔ ɛpɩzaa nɛ eheyi ɛ-Caa se: “Pɩtaala ɛzɩ mɔnsɔɔlʋʋ yɔ, ɛlɛ pɩla ɛzɩ ŋsɔɔlʋʋ yɔ.”​—Luka 22:42; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 11.

8. Nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ Yehowa tɩŋɩɣna nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ? (Kalɩ aɖakaɣ “ Tisi nɛ ŋmʋ lɔŋ tasʋʋ.”)

⁸ Sɔnɔ Yehowa tɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ. Ɛha-ɖʋ Bibl. Ɛha-ɖʋ ɖɔɖɔ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa. Ðɩwɩlɩɣ se ɖɩñaŋ Yehowa ye ɖɩñaŋ mba ɛlɩzaa se peɖiyi-ɖʋ yɔ. Ye ɖikizaa se pataasɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩwɛ ɛzɩ Yehowa maɣmaɣ ɖikizaa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ Izrayɛɛlɩ piya kʋyɩ Moyizi yɔɔ yɔ, pɩtaakɛdɩnɩ Yehowa. Ɛtɔm se ɛ-maɣmaɣ ɛ-yɔɔ sɩkʋyaa.​—Kɩgalʋʋ 14:26, 27; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 12.

9. Ɛzɩma tɩyɛ sɔɔlɩm tuyuu-ɖʋ se ɖɩña ñʋndɩnaa?

⁹ Ye ɖɩñaŋ ñʋndɩnaa yɔ, ɖɩwɩlɩɣ ɖɔɖɔ se ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya. Maɣzɩ nɛ ŋna: Alɩwaatʋ ndʋ kɛgbɛdɩsaɣ nakɛyɛ lakɩ ɖoli yɔ, sɩnɩyaa lakɩ tʋmɩyɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa se papɩzɩ nɛ paya ɛyaa sakɩyɛ ñʋʋ. Pɩsa nɛ sɩnɩyaa mba pa-tʋmɩyɛ ɖɔ camɩyɛ lɛ, pɩpɔzʋʋ se nɔɔyʋ eɖiyi-wɛ nɛ paa weyi lɛ, ɛɖɔ paɣtʋ ndʋ paɖʋwa yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ ye nɔɔyʋ ekizaa se pataaɖiyi-i nɛ ɛlakɩ mbʋ ɛ-maɣmaɣ ɛsɔɔlaa yɔ, ɛbɛ kaɣ labʋ? Paa ɛwɛnɩ lɩmaɣza kɩbana yɔ, ɛzɩma ekizaa se ɛɛɖɔŋ paɣtʋ yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkɔnɩ kaɖɛ sɩnɩyaa lalaa, halɩ pɩpɩzɩɣ pɩkʋ-wɛ siŋŋ. Mbʋ ɖɔɖɔ ye ɖɩɩɖɔŋ lɔŋ tasʋʋ mbʋ Yehowa nɛ mba ɛlɩzaa se peɖiyi-ɖʋ yɔ patasɩɣ-ɖʋ yɔ ɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ lalaa kaɖɛ taa. Ɛlɛ ye ɖɩñaŋ Yehowa yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya nɛ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba yɔ.​—1 Kɔrɛntɩ 12:14, 25, 26.

10, 11. Ɛbɛ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ lɛɛlɛɛyɔ?

 ¹⁰ Mbʋ payɩ Yehowa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla yɔ, ɖa pɩwazɩɣ. Ye ɖɩñaŋ ñʋndɩnaa hɔʋ taa, ɛgbɛyɛ taa nɛ ɖɛ-ɛjaɖɛ taa yɔ, ɖihikiɣ wazasɩ.​—Wayɩ Wayɩ Paɣtʋ 5:16; Roma 13:4; Efɛɛzɩ 6:2, 3; Ebree 13:17.

¹¹ Pɩwɛɣ-ɖʋ kɛlɛʋ se ɖɩña lalaa ye ɖɩsɩm mbʋ pʋyɔɔ Yehowa pɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩñam-wɛ yɔ. Ye mbʋ yele nɛ ɖɩtazɩ hɔɔlɩŋ naadozo weyi ɩ-taa pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɩlɩ lalaa ñamtʋ yɔ.

12. Ɛzɩma hɔʋ ñʋʋdʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ ñamtʋ?

¹² Yehowa lɩzɩ hɔʋ lɛ, ɛɖʋ tʋmɩyɛ paa hɔʋ taa tʋ weyi. Ye paa weyi ɛlakɩ tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋ-ɩ hɔʋ taa camɩyɛ yɔ; pɩɖɔŋ camɩyɛ hɔʋ taa nɛ hɔʋ tɩŋa  wɛɛ koboyaɣ taa. (1 Kɔrɛntɩ 14:33) Yehowa ɖʋwa se abalʋ ɛkɛnɩ hɔʋ ñʋʋdʋ. Pɩwɩlɩɣ se Yehowa ɖʋ-ɩ tʋmɩyɛ se ɛsɔɔlɩ ɛ-halʋ nɛ e-piya nɛ ɛcɔnɩ pɔ-yɔɔ camɩyɛ. Ye mbʋ Yehowa kaɣ hʋnʋʋ abalʋ tɔm pɩlɩɩnɩ ɛzɩma ɛcɔnɩ ɛ-hɔʋ yɔɔ yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩpɔzʋʋ se abalʋ Krɩstʋ tʋ ɛcɔnɩ ɛ-hɔʋ yɔɔ nɛ sɔɔlɩm ɛzɩ Yesu cɔŋnʋʋ ɖɔɖɔ ɛgbɛyɛ yɔɔ yɔ. Ye ɛlakɩ mbʋ yɔ, ɛwɩlɩɣ se ɛñaŋ Yehowa maɣmaɣ.​—Efɛɛzɩ 5:23. Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 13.

13. Ɛzɩma halʋ pɩzɩɣ nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ ñamtʋ?

¹³ Yehowa ɖʋ halʋ tʋmɩyɛ kɩbanɖɛ naɖɩyɛ hɔʋ taa. Ɛɖʋʋ nesi ɛ-walʋ se ɛlɛ ɛkɛ hɔʋ ñʋʋdʋ kɩbanʋ. Ɛɖʋʋ-ɩ nesi se pa-naalɛ pafalɩsɩ pe-piya camɩyɛ. Halʋ pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ e-piya nɛ sɩwɛɛnɩ ñamtʋ pɩtɩŋnɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ ɛhaɣ-sɩ yɔ kɩ-yɔɔ.  (Aduwa 1:8) Pɩwɛɛ se ɛña ɛ-walʋ nɛ ɛɖʋ-ɩ nesi ɛ-lɩmaɣza kpaɣʋ taa. Paa ɛmaɣzɩɣ se lɩmaɣza wena ɛ-walʋ kpaɣ yɔ afɛyɩ ɖeu yɔ, pɩpɔzʋʋ se eheyi ɛ-walʋ ndʋ ɛmaɣzɩɣ yɔ nɛ ñamtʋ. Halaa Krɩstʋ ñɩma mba pa-walaa tɩkɛ Aseɣɖe Tɩnaa yɔ, paa pɩfɛyɩ-wɛ kɛlɛʋ yɔ, pɩwɛɛ se powolo pɩ-yɔɔ nɛ pañaŋ pa-walaa nɛ pɔsɔɔlʋʋ-wɛ. Pɩtɩla wiɖiyi paba ɖɔɖɔ pakaɣ kpɛlɩkʋʋ nɛ patɩlɩ Yehowa nɛ pɛsɛɛ-ɩ.​—Kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 3:1.

14. Ɛzɩma piya pɩzɩɣ nɛ sɩwɩlɩ se sɩwɛnɩ ñamtʋ?

¹⁴ Piya mʋ ñɩm siŋŋ Yehowa ɛsɩndaa, nɛ pɩpɔzʋʋ se pakandɩyɩ sɩ-yɔɔ nɛ peɖiyi-sɩ. Ye piya ɩñaŋ sɩ-lʋlɩyaa yɔ, piyeki nɛ paba taa la leleŋ. Halɩ mbʋ pɩwɛ ɖeu nɛ pɩkɩlɩ yɔ lɛ se, ye sɩñaŋ sɩ-lʋlɩyaa yɔ sɩwɩlɩɣ se sɩñaŋ Yehowa nɛ ɛlɛ taa lakɩ leleŋ ɖɔɖɔ. (Aduwa 10:1) Hɔŋ sakɩyɛ taa, lʋlɩyʋ kʋɖʋm ɖeke wɛna nɛ ɛfalɩsɩɣ piya. Wezuu caɣʋ pɩzɩɣ nɛ pɩla kaɖɛ lʋlɩyʋ ɛnʋ nɛ e-piya. Ɛlɛ ye piya ɩñaŋ sɩ-lʋlɩyʋ ɛnʋ nɛ sɩɖʋʋ-ɩ nesi yɔ, piyeki nɛ pɩɖɔmnɩ hɔʋ camɩyɛ. Paa wɛtʋ ndʋ taa ɖɔ-hɔʋ ɛwɛɛ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩtɩlɩ se hɔʋ nakʋyʋ tɩtalɩ pilim. Ɛlɛ paa hɔʋ ŋgʋ lɛ, kɩpɩzɩɣ nɛ kihiɣ koboyaɣ ye hɔʋ taa ñɩma ɩɖɔŋ Yehowa paɣtʋ yɔɔ yɔ. Pɩɖʋʋ hɩɖɛ Yehowa weyi ɛkɛ hɔŋ kpeekpe Lɩzɩyʋ yɔ.​—Efɛɛzɩ 3:14, 15.

15. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩwɛnɩ ñamtʋ ɛgbɛyɛ taa?

¹⁵ Yehowa tɩŋɩɣnɩ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ yɔɔ nɛ eɖiyiɣ-ɖʋ nɛ Yesu ɛlɩzaa se ɛkɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-ñʋʋdʋ. (Koloosi 1:13) Yesu ñalɩzɩ “Yom siɣsiɣ tʋ nɛ Lɔŋsɩnɖʋ” se ɛcɔnɩ Yehowa samaɣ yɔɔ tɛtʋ yɔɔ. (Maatiyee 24:45-47;  nwt) Sɔnɔ Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ kɛnɩnɩ “Yom siɣsiɣ tʋ nɛ Lɔŋsɩnɖʋ.” Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ haɣ-ɖʋ mbʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ se ɖe-tisuu ɛcɛyɩsɩ camɩyɛ yɔ alɩwaatʋ kɩbandʋ yɔɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa, ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa nɛ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa mʋʋ lɔŋ tasʋʋ Nɔɔɖɛyaa Ɛgbɛyɛ cɔlɔ se pɩsa nɛ papɩzɩ pɔcɔnɩ agbaa wena awɛ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ yɔ a-yɔɔ. Koobiya mba paɖʋ tʋmɩyɛ se peɖiyi-ɖʋ. Yehowa kaɣ-wɛ hʋnʋʋ tɔm pɩlɩɩnɩ ɛzɩma palabɩ pa-tʋmɩyɛ nɖɩ yɔ pɩ-yɔɔ. Ye mbʋ ye ɖɩñaŋ-wɛ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se Yehowa maɣmaɣ ɖɩñaŋ.​—Kalɩ 1 Tesalooniiki 5:12; Ebree 13:17; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 14.

16. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se fezuu kiɖeɖeu sɩɣnɩna nɛ palɩzɩɣ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa?

¹⁶ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa sɩɣnɩ koobiya se pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ kpam nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ pɛ-hɛkʋ taa. Patɩtalɩ pilim ɛzɩ ɖa ɖɔɖɔ yɔ. Ye mbʋ ɛzɩma palɩzɩɣ-wɛ? Pɩpɔzʋʋ se pe-wezuu caɣʋ ɛla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ mbʋ Bibl pɔzʋʋ-wɛ yɔ. (1 Timootee 3:1-7, 12; Tiiti 1:5-9) Yehowa tɩŋnɩ e-fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ ɛsɩnɩ Bibl mayaa nɛ pama mbʋ pɩpɔzʋʋ koobiya mba yɔ, pɩ-tɔm Bibl taa. Ɛzʋtʋyaa tɩmɩɣnɩ Yehowa se ɛha-wɛ fezuu kiɖeɖeu alɩwaatʋ ndʋ patazɩɣ se pana koobiya mba pamʋnaa se pɛkɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa yaa ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa yɔ. Pɩwɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se Yehowa nɛ Yesu peɖiyiɣni ɛgbɛyɛ. (Tʋmaa Labʋ 20:28) Koobiya mba palɩzɩɣ se pɔcɔnɩ ɖɔ-yɔɔ ɛgbɛyɛ taa yɔ, pɛkɛ kʋjɔŋ weyi ɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ.​—Efɛɛzɩ 4:8.

17. Nabʋyʋ taa, ɛbɛ pɩpɔzʋʋ se koobu halɩñɩnʋ ɛla nɛ ɛwɩlɩ se ɛwɛnɩ ñamtʋ?

 ¹⁷ Nabʋyʋ taa, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ yaa ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖʋ nɔɔyʋ fɛyɩ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ taa. Ye mbʋ yɔ koobiya abalaa mba pamɩyɩsɩ-wɛ lɩm yɔ, papɩzɩɣ nɛ pala ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ ɛgbɛyɛ taa tʋmlaɖaa tʋma. Ɛlɛ ye koobu abalʋ nɔɔyʋ ɛfɛyɩ yɔ, koobu halʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla tʋma wena pɩɩpɔzaa se koobiya abalaa ɩla yɔ. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ ɛlabɩ-yɛ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ehuuzi nabʋyʋ ɛ-ñʋʋ yɔɔ, ɛzɩ kɛdɛɛka yaa hulaɣ mbʋ yɔ. (1 Kɔrɛntɩ 11:3-10) Ye ɛlabɩ mbʋ yɔ, ɛwɩlɩɣ se eluzuu ɛ-tɩ ɖʋtʋ ndʋ Yehowa laba pɩlɩɩnɩ ñʋndɩnaa ñam ɛgbɛyɛ nɛ hɔʋ pa-taa yɔ tɩ-tɛɛ.​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 15.

18, 19. (a) Lɔŋ weyi Romaa mba 13:1-7 kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (b) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩñaŋ kominawaa nɛ ɛyaa lalaa mba pɛkɛ ɖa-ñʋndɩnaa yɔ?

¹⁸ Sɔnɔ Yehowa ha nʋmɔʋ komina ñʋndɩnaa se peɖiyi ajɛɛ nɛ pɩpɔzʋʋ se ɖɩha-wɛ ñamtʋ. Palakɩ ɖʋtʋ se pɩsa nɛ pɩmaɣzɩ ɖɔm ɛjaɖɛ yɔɔ, nɛ palakɩ ɖɔɖɔ tʋma wena awazɩɣ ɛyaa yɔ. Krɩstʋ ñɩma lakɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm ndʋ tɩwɛ Roma 13:1-7 taa yɔ. (Kalɩ Roma 13:1-7.) Ðɩñaŋ ñʋndɩnaa mba pɔ-tɔm pɔyɔɔdɩ Masɩ sɩnɛ sɩ-taa yɔ nɛ ɖɩɖɔŋ ɖɔɖɔ ɖɛ-ɛjaɖɛ paɣtʋ yɔɔ. Paɣtʋ ndʋ tɩpɩzɩɣ titukuni ɖɔ-hɔʋ, ɖa-tadɩyɛ yaa ɖa-ñɩm. Ðɩhɛyɩɣ lambuu nɛ ɖɩlakɩ ɖɔɖɔ takayɩsɩ nzɩ payɩ komina pɔzʋʋ-ɖʋ yɔ. Ɛlɛ ye komina ɛpɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla mbʋ pɩkaɖɩɣnɩ Ɛsɔ paɣtʋ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla? Apostoloo Pɩyɛɛrɩ yɔɔdaa se:  “Pɩwɛɛ se paña Ɛsɔ nɛ pɩkɩlɩ ɛyaa.”​—Tʋma Labʋ 5:28, 29.

¹⁹ Pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛnɩ ñamtʋ ɖɔɖɔ komina tʋmlaɖaa ɛzɩ tɔm hʋyaa yaa polisinaa mbʋ yɔ pɔ-yɔɔ. Pɩwɛɛ se piya evelisi nzɩ sɩkɛ Krɩstʋ ñɩma yɔ, sɩwɛɛnɩ ñamtʋ sɩ-wɩlɩyaa nɛ sukuli taa tʋmlaɖaa lalaa yɔɔ. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩña ɖa-tʋmɩyɛ ñʋʋdʋ paa tʋmlaɖaa lalaa ɩɩlakɩ mbʋ yɔ. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩmaɣzɩɣnɩ apostoloo Pɔɔlɩ weyi ɛwɩlɩ ñamtʋ tʋmlaɖʋ sɔsɔ nɔɔyʋ paa pɩtaawɛɛ-ɩ kɛlɛʋ yɔ. (Tʋma Labʋ 26:2, 25) Pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ ñamtʋ paa panazɩɣ-ɖʋ yɔ.​—Kalɩ Roma 12:17, 18; 1 Pɩyɛɛrɩ 3:15, 16.

20, 21. Ye ɖɩñaŋ lalaa yɔ, pee kɩbana wena pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlʋlɩ?

²⁰ Ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ, ɛyaa sakɩyɛ ɩɩñaŋ lalaa ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ. Ɛlɛ Yehowa samaɣ wɛ ndɩ. Lalaa ñam kɛnɩ-ɖʋ kaɖʋwa. Ðɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ apostoloo Pɩyɛɛrɩ lɔŋ tasʋʋ pʋnɛ: “Ɩɖʋ hɩɖɛ paa anɩ.” (1 Pɩyɛɛrɩ 2:17) Lalaa pɩzɩɣ pana se ɖɩñaŋ-wɛ yaa ɖɩɩñaŋ-wɛ. Yesu heyi-ɖʋ se: “Mi-mintʋsʋʋ ɛñandɩ ɛyaa kpeekpe nɛ pana mɩ-lakasɩ kɩbanzɩ nɛ pasa mɩ-Caa.”​—Maatiyee 5:16.

²¹ Ye ɖɩwɛnɩ ñamtʋ hɔʋ taa, ɛgbɛyɛ taa nɛ ɖe-wezuu caɣʋ hɔɔlɩŋ lɛɛŋ taa yɔ, ɖa-kɩɖaʋ kɩbaŋʋ pɩzɩɣ nɛ kituyi lalaa se pɛkpɛlɩkɩ nɛ patɩlɩ Yehowa. Pɩtasɩ lɛ, ye ɖɩñaŋ lalaa yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se ɖɩñaŋ Yehowa maɣmaɣ. Piyeki nɛ Yehowa taa la leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩsɔɔlɩ-ɩ.