Wolo ɖenɖe tɔm wɛɛ yɔ

Wolo tɔm ñʋŋ ɖeɖe

ÑƲƲ 9

‘Ise hayitu!’

‘Ise hayitu!’

“Mbʋ lɛ ɩñazɩ mɩ-tataa pilinzi: Hayitu labʋ, azuluma labʋ, sɔɔlɩm kɩdɛkɛdɩm nɛ ñɩm hiluu ŋgʋ kɩkɛ ɖɔɖɔ sɩɩnaa latʋ lɛɛtʋ yɔ.”​—KOLOOSI 3:5.

1, 2. Nʋmɔʋ ŋgʋ yɔɔ Baalam tɩŋnaa se ɛla nɛ Yehowa samaɣ tɔlɩ kpata taa?

KOLAƔ lɔyʋ nɔɔyʋ woba nɛ ɛcaɣ lone nɖɩ ɖɩ-taa ɛnawa se ɛpɩzɩɣ nɛ ɛkpa kpakpasɩ nzɩ ɛsɔɔlaa yɔ. Ɛñɩnɩ nandʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ nɛ ɛtʋʋ kolaɣ nɔɔ taa nɛ ɛlɔ-kɛ lɩm taa. Ɛɖaŋ camm nɛ pɩkɛdaa lɛ, kpakpayaɣ hɔŋ kolaɣ nɛ kasʋʋ lɩm tɛɛ mɩɩ mɩɩ. Ɛhɔ kolaɣ ɛlɩzɩ nɛ ɛkpa kpakpayaɣ.

2 Mbʋ ɖɔɖɔ papɩzɩɣ nɛ pakpa ɛyaa. Mbʋ pɩɩtalɩ Izrayɛɛlɩ piya, alɩwaatʋ ndʋ sɩñɔtɩnɩ Kanaŋ tɛtʋ nɛ sɩwɛɛ Mowaabʋ kɛdɛɛnzɩ taa yɔ. Mowaabʋ Wiyaʋ heyi abalʋ weyi payaɣ se Baalam yɔ se ye ɛpɩzaa ɛlɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ Izrayɛɛlɩ piya yɔɔ yɔ, ɛnʋ haɣ-ɩ liidiye sakɩyɛ. Pʋyɔɔ Baalam tɩŋnɩ nʋmɔʋ nakʋyʋ yɔɔ se eyele nɛ Izrayɛɛlɩ piya tɔlɩ kɩwɛɛkɩm taa nɛ Yehowa lɔ nɔɔ kɩdɛkɛdaɣ sɩ-yɔɔ. Ɛñɩnɩ ñɩkɩyʋʋ kɩbaŋʋ. Etiyi Mowaabʋ pɛlaa ɖenɖe Izrayɛɛlɩ piya wɛɛ yɔ se pepeɣzi abalaa nɛ pasʋʋnɩ-wɛ.​—Kɩgalʋʋ 22:1-7; 31:15, 16; Natʋ 2:14.

3. Ɛzɩma pɩlaba nɛ Izrayɛɛlɩ piya tɔlɩ Baalam kpaca taa?

3 Baalam ñɩkɩyʋʋ labɩ tʋmɩyɛ na? Izrayɛɛlɩ abalaa kudokiŋ sakɩyɛ “paɣzɩ hayitu labʋ nɛ Mowaabʋ pɛlaa.” Nɛ papaɣzɩ ɖɔɖɔ sɛʋ cɛtɩm ɛsɔnaa nɛ halɩ pɩkpɛndɩnɩ kʋzʋʋ ɛsɔ weyi payaɣ se Baalɩ-Pewɔɔrɩ yɔ. Pʋyɔɔ Izrayɛɛlɩ piya 24000 sɩbɩ peeɖe nɛ patɩpɩzɩ nɛ pasʋʋ Kanaŋ tɛtʋ taa.​—Kɩgalʋʋ 25:1-9.

4. Ɛbɛ yɔɔ Izrayɛɛlɩ piya kudokiŋ sakɩyɛ tɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa?

4 Ɛbɛ yɔɔ Izrayɛɛlɩ piya kudokiŋ sakɩyɛ tɔlɩ Baalam Kpaca taa? Paawɛɛ nɛ pamaɣzɩɣ po-tomnaɣ nandʋ sɔɔlɩm ɖeke yɔɔ nɛ pɔsɔɔ mbʋ payɩ Yehowa labɩ-wɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Pɩɩpɔzaa se Izrayɛɛlɩ piya ɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ Ɛsɔ yɔɔ. Ɛlɩzɩ-sɩ Ejipiti ñɩma yomiye taa, ɛha-sɩ tɔɔnaɣ kañɩmbusuu taa, nɛ ɛkandɩyɩ sɩ-yɔɔ nɛ sɩkɔɔ sɩtalɩ Kanaŋ tɛtʋ cɔlɔ. (Ebree 3:12) Paa mbʋ yɔ, sɩtɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa. Apostoloo Pɔɔlɩ mawa se: “Ðitaayele ɖa-tɩ nɛ hatiye ɛzɩ pa-taa nabɛyɛ yɔ, nɛ ɛyaa . . . sɩ.”​—1 Kɔrɛntɩ 10:8.

5, 6. Mbʋ pɩlabɩ Mowaabʋ kɛdɛɛnzɩ taa yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

5 Ðɩñɔtɩnɩ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ kpam, ɛzɩ Izrayɛɛlɩ piya kaañɔtɩnʋʋ Kanaŋ tɛtʋ kpam yɔ. (1 Kɔrɛntɩ 10:11) Sɔnɔ kʋzʋʋ lakasɩ tɔyɩ ɛjaɖɛ yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ Mowaabʋ ñɩma alɩwaatʋ taa. Nɛ lakasɩ nzɩ sɩpɩzɩɣ nɛ sɩwɛɛnɩ ɖoŋ Yehowa samaɣ yɔɔ. Pʋyɔɔ ñɩkɩyʋʋ ŋgʋ Eleeu kɩlɩɣ labɩnʋʋ tʋmɩyɛ yɔ lɛ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ.​—Kɩgalʋʋ 25:6, 14; 2 Kɔrɛntɩ 2:11; Yuudi 4.

6 Pɔzɩ ña-tɩ se: ‘Mañɩnɩɣ se mala mon-tomnaɣ sɔɔlɩm nɛ mancaɣ wezuu alɩwaatʋ pazɩ, yaa mɔnsɔɔlaa se mancaɣ wezuu maatɛŋ koboyaɣ taa ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa?’ Pɩwɛ kɛlɛʋ se pɔɖɔ Yehowa paɣtʋ ndʋ tɩtɔŋ se: ‘Ise hayitu’ yɔ tɩ-yɔɔ?​—1 Kɔrɛntɩ 6:18.

ƐBƐ KƲZƲƲ KƖDƐKƐDƲƲ KƐNAA?

7, 8. (a) Ɛbɛ payaɣ se kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖise-kʋ?

7 Sɔnɔ ɛyaa sakɩyɛ wɛnɩ wɛtʋ ndʋ tɩwɩlɩɣ kaɣlaa se paañaŋ paɣtʋ ndʋ Ɛsɔ ɖʋ kʋzʋʋ yɔɔ yɔ. Bibl taa lɛ, ye ɛyaa ɩsʋnɩ ɖama ɛlɛ patɩɖɔkɩ nesi ɛzɩ Masɩ pɔzʋʋ yɔ, pɩkɛ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ. Kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ lakasɩ lɛɛsɩ ɖɔɖɔ lɛ, abalaa yaa halaa ɖama sʋnʋʋ, kpɩna sʋnʋʋ, kʋzʋʋ pilinzi sʋzʋʋ nɔɔ taa nɛ pɩndɩyʋʋ tɛɛ. Pɩtasɩ lɛ, ye nɔɔyʋ ɛsaɣyɩɣ lɛlʋ tomnaɣ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ yɔɔ se pɩha ɛ-maɣmaɣ yaa lɛlʋ kʋzʋʋ kɔɖɛyɩ yɔ, pɩkɛ ɖɔɖɔ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ.​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 23.

8 Bibl yɔɔdɩ kpayɩ se ye nɔɔyʋ ɛcakɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu nɛ ɛɛcaɣ lɛɣzʋʋ yɔ, palɩzɩɣ-ɩ ɛgbɛyɛ taa. (1 Kɔrɛntɩ 6:9; Natʋ 22:15) Mbʋ ɖɔɖɔ weyi ɛcakɩ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ yɔ, elesiɣ ñamtʋ ndʋ lalaa wɛnɩ ɛ-yɔɔ yɔ, nɛ paatasɩɣ-ɩ taʋ liu ɖɔɖɔ. Kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ wezuu caɣʋ kɔŋnɩ kala sakɩyɛ. Pee kɩdɛkɛda wena pɩlʋlʋʋ yɔ, a-taa naayɛ yɔ: Ɛhʋyɛ nɖɩ ɖɩcɛyɩɣ ɛyʋ yɔ, hosi nzɩ patɩɖʋna yɔ, kʋñɔmɩŋ nesi ɖɔkʋʋ taa, kʋdɔmɩŋ, nɛ halɩ nabʋyʋ taa sɩm. (Kalɩ Galaatii 6:7, 8.) Ye ɛyʋ ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ pee kɩdɛkɛda wena wezuu kɩdɛkɛdʋʋ caɣʋ lʋlʋʋ yɔ a-yɔɔ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se eetisiɣ se ɛcaɣ wezuu ŋgʋ. Ɛlɛ pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se ɛyaa maɣzɩɣ po-tomnaɣ sɔɔlɩm labʋ yeke yɔɔ na, pʋyɔɔ pituyuu-wɛ nɛ pɛkpɛzɩɣ nɩŋgbanzɩ nzɩ siwokini-wɛ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ caɣʋ taa yɔ. Nɛ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, nɩŋgbanzɩ nzɩ sɩ-taa Kajalaɣ ñɩŋga lɛ, kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ.

KƲZƲƲ KƖLƐMƖŊ CƆNƲƲ KƐNƖ KAJALAƔ NƖŊGBAŊAƔ

9. Kala wena kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ kɔŋna?

9 Kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ kaɖʋwa lɛ se pɩha ɛyʋ kʋzʋʋ kɔɖɛyɩ. Sɔnɔ kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ tɔyɩ paa le yem: Takayɩsɩ taa, hendu taa, teelee yɔɔ, nɛ pɩkɩlɩnɩ intɛrnɛɛtɩ yɔɔ. Ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ se kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ tɩwɛɛkɩ pʋyʋ. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, pɩkɔŋnɩ ɛyaa kaɖɛ siŋŋ. Pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɛyʋ pɩsɩ kʋzʋʋ yom, nɛ ɛlakɩ kʋzɔɔtʋ lakasɩ. Ye kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ ɛmalɩnɩ ɛyʋ yɔ, ɛpɩzɩɣ ɛpaɣzɩ saɣyʋʋ ɛ-kʋzʋʋ piliŋa yɔɔ, piyele nɛ e-nesi ɖɔkʋʋ sʋʋ kaɖɛ taa nɛ halɩ ɛcɛ nesi ɖɔkʋʋ.​—Roma 1:24-27; Efɛɛzɩ 4:19; kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 24.

Pɩpɔzʋʋ se ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ intɛrnɛɛtɩ nɛ lɛɣtʋ

10. Ɛzɩma paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩwɛ Yakubu 1:14, 15 taa yɔ, ɖɩpɩzɩɣ ɖɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖise kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ?

10 Pɩcɛyaa se ɖɩtɩlɩ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa yɔ. Yʋsɩ paɣʋ mbʋ pɩwɛ Yakubu 1:14, 15, ABT taa yɔ. Pɔyɔɔdɩ peeɖe se: “Mbʋ ɛyʋ sɔɔlɩ ɛ-maɣmaɣ kpem nɛ pɩkɩlɩ yɔ, pɩhɔŋnɩ-ɩ nɛ piwokini-i takʋʋ taa. Ɛwɛɛ nɛ ɛtɛzɩɣ-pʋ sɔɔlʋʋ kpem nɛ pɩkɩlɩɣ yɔ, piwokini-i kɩwɛɛkɩm taa. Pʋbʋ ñɔkɔŋ nɛ pɩkɩlɩ-ɩ lɛ, piwoni-i sɩm taa.” Ye mbʋ ye lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛpaɣzɩ kɔm ña-ñʋʋ taa yɔ, lɔ-yɛ kpaagbaa. Ye ŋtɔlɩ kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ yɔɔ yɔ, kɛzɩ ñɛ-ɛsa kpaagbaa! Ðezi ordinatɛɛrɩ yaa lɛɣzɩ mbʋ ŋɖiɣni cɔnʋʋ teelee yɔɔ yɔ! Taaha nʋmɔʋ se lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛsʋʋ ñe-wezuu caɣʋ taa. Pɩtɩkɛ mbʋ yɔ, lɩmaɣza ana apɩzɩɣ nɛ awɛɛnɩ ɖoŋ ñɔ-yɔɔ nɛ aɖiyi ñe-wezuu caɣʋ.​—Kalɩ Maatiyee 5:29, 30.

11. Ye lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛkɔm ɖa-ñʋʋ taa yɔ, ɛzɩma Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ?

11 Yehowa sɩm-ɖʋ nɛ pɩkɩlɩ ɖa-maɣmaɣ. Ɛnawa se ɖɩtɩtalɩ pilim nɛ ɛsɩm ɖɛ-ɛjandʋ. Ɛlɛ ɛnawa ɖɔɖɔ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlʋbɩnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda. Pʋyɔɔ Yehowa heyi-ɖʋ se: “Mbʋ lɛ ɩñazɩ mɩ-tataa pilinzi: Hayitu labʋ, azuluma labʋ, sɔɔlɩm kɩdɛkɛdɩm nɛ ñɩm hiluu ŋgʋ kɩkɛ ɖɔɖɔ sɩɩnaa latʋ lɛɛtʋ yɔ.” (Koloosi 3:5) Paa pɩfɛyɩ-ɖʋ kɛlɛʋ yɔ, Yehowa ɖʋʋ suuɖu nɛ ɛsɩɣnɩ-ɖʋ. (Keɣa 67:20) Koobu evebu nɔɔyʋ kaapɩsɩ kʋzʋʋ kɩlɛmɩŋ cɔnʋʋ yom nɛ ɛsaɣyɩɣ ɖɔɖɔ ɛ-kʋzʋʋ piliŋa yɔɔ. E-sukuli taa taabalaa heyi-i se lakasɩ nzɩ sɩtɩwɛɛkɩ pʋyʋ nɛ paa pɩɣa evelaɣ ŋga kaapaɣlɩɣ lɛ, kalakɩ mbʋ. Ɛlɛ ɛyɔɔdaa se: “Lakasɩ nzɩ sɩwɛɛkɩ mɛ-ɛhʋyɛ nɛ sɩsʋzɩ-m kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ taa.” Ɛkɔma nɛ ɛna se pɩpɔzʋʋ se ɛlʋbɩnɩ ɛ-lɩmaɣza kɩdɛkɛdaa, nɛ pɩtɩŋnɩ Yehowa sɩnʋʋ yɔɔ lɛ, ɛpɩzaa nɛ ɛlɩɩ lakasɩ kɩdɛkɛdɩsɩ nzɩ si-yomiye taa. Ye lɩmaɣza kɩdɛkɛda ɛkɔm ña-ñʋʋ taa yɔ, tɩmɩ nɛ ŋpɔzɩ ‘ɖoŋ weyi ɛlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ’ nɛ pɩsa nɛ ña-lɩmaɣza wɛɛ kele kele.​—2 Kɔrɛntɩ 4:7; 1 Kɔrɛntɩ 9:27.

12. Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ‘ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋɩyɛ’ camɩyɛ?

12 Salomɔɔ mawa se: “Ðɔkɩ ña-laŋɩyɛ camɩyɛ ɖɔkʋʋ, mbʋ yɔ ɖɩ-taa wezuu lɩɣna.” (Aduwa 4:23) ‘Ða-laŋɩyɛ’ kɛnɩ ɖɛ-ɛyʋtʋ maɣmaɣ yaa ɛyʋ weyi ɖɩkɛnɩ Ɛsɔ ɛsɩndaa yɔ. Mbʋ ɖɩcɔŋna yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɛɛnɩ ɖoŋ siŋŋ ɖɔ-yɔɔ. Ɛyʋ siɣsiɣ tʋ Yɔɔb yɔɔdaa se: “Maaɖʋ mɛ-ɛsa paɣtʋ se ataawolo pɛlɛ nɔɔyʋ yɔɔ kaaʋ.” (Yɔɔb 31:1) Ɛzɩ Yɔɔb yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩlɩzɩ mbʋ ɖɩcɔŋna nɛ mbʋ pɩ-yɔɔ ɖɩmaɣzɩɣ yɔ camɩyɛ. Nɛ ɛzɩ keɣa maɖʋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɩmɩ se: “Posi mɛ-ɛsa nɛ sɩʋ kpelisi [yaa mbʋ pɩɩwazɩɣ pʋyʋ yɔ] cɔlɔ.”​—Keɣa 118:37.

DIINA TƖKPAƔ LƖMAƔZA CAMƖYƐ

13. Taabalaa mba Diina kaawɛna?

13 Ða-taabalaa pɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ kɩbaŋ yaa kɩdɛkɛdɩŋ ɖɔ-yɔɔ. Ye ŋlɩzɩ taabalaa mba pañaŋ Ɛsɔ paɣtʋ yɔ, pasɩɣnɩ-ŋ nɛ ña ɖɔɖɔ ŋla Ɛsɔ sɔɔlɩm. (Aduwa 13:20; kalɩ 1 Kɔrɛntɩ 15:33.) Mbʋ pɩɩtalɩ Diina yɔ, pɩwɩlɩɣ se pɩcɛyaa se ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ. Ɛɛkɛ Yakɔɔb pɛlɛ, ye mbʋ hɔʋ ŋgʋ kɩsɛɣ Yehowa yɔ, kɩ-taa ɛcaɣaa nɛ ɛpaɣlɩ. Diina taacakɩ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ, ɛlɛ ɛkɔm nɛ ɛɖʋ taabalɩyɛ nɛ Kanaŋ pɛlaa mba pataasɛɣ Yehowa yɔ. Lɩmaɣza wena Kanaŋ ñɩma wɛnɩ kʋzʋʋ yɔɔ yɔ, awɛ ndɩ kpem nɛ Yehowa samaɣ lɩmaɣza. Nɛ paasɩm Kanaŋ ñɩma se pacakɩ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ. (Levitiki 18:6-25) Diina wobi ɛ-taabalaa cɔlɔ lɛ, ɛkatɩ Kanaŋ evebu weyi payaɣ se Sekɛɛm yɔ nɛ ɛlɛ liu tɛɛ kɔtɩnɩ-ɩ. Sekɛɛm “ɛnʋ payaɣaɣ pʋyʋ” ɛ-hɔʋ kpeekpe taa, pʋ-tɔbʋʋ lɛ se pañaŋaɣ-ɩ pɩdɩɩfɛyɩ. Ɛlɛ ɛtaasɔɔlɩ Yehowa.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:18, 19.

14. Ɛbɛ talɩ Diina?

14 Sekɛɛm labɩ mbʋ ɛmaɣzaɣ se pɩmʋnaa nɛ pɩtʋʋzaa yɔ. Diina tɔm kɛdɩnɩ-ɩ lɛ, “ɛkpa-ɩ nɛ ɖoŋ nɛ ɛsʋʋnɩ-ɩ.” (Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:1-4.) Mbʋ pɩtalɩ Diina yɔ, pɩkɔnɩ kala sakɩyɛ ɛ nɛ ɛ-hɔʋ taa ñɩma yɔɔ.​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 34:7, 25-31; Galaatii 6:7, 8.

15, 16. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖɩpɩsɩ lɔŋsɩnɖaa?

15 Pɩtɩcɛyɩ se ɖɩtɔlɩ kpaca ŋgʋ kɩ-taa Diina tɔlaa yɔ, pʋcɔ nɛ ɖɩna se Yehowa ɖʋʋ-ɖʋ paɣtʋ se pɩwazɩ-ɖʋ. “Weyi ɛ nɛ lɔŋsɩnɖaa pɔɖɔŋ yɔ, ɛkaɣ kɛʋ lɔŋsɩnɖʋ, kɩmɛlɛmɩŋ ɛgbaɣdʋ kaɣ pɩsʋʋ kañatʋ tʋ.” (Aduwa 13:20) Ðʋ ña-tɩ kaɖʋwa se ŋñakɩ pana nɛ “ŋtɩlɩ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ kpeekpe.” Pɩsɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋfɛɛ kala nɛ wɩzasɩ nzɩ sɩtɩmʋna yɔ.​—Aduwa 2:6-9; Keɣa 1:1-3.

16 Ðɩpɩzɩɣ ɖɩkɛ lɔŋsɩnɖaa ye ɖɩñakɩ pana nɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ Ɛsɔtɔm, ɖɩtɩmɩɣnɩ-ɩ pʋcɔ nɛ ɖɩkpakɩɣ lɩmaɣza, nɛ ɖɩɖɔŋ lɔŋ kɩbaŋ weyi Yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ tasɩɣ-ɖʋ yɔ, ɩ-yɔɔ yɔ. (Maatiyee 24:45; Yakubu 1:5) Ðɩnawa se ɖɩtɩtalɩ pilim nɛ ɖɩkɛ ajamaa. (Yereemii 17:9) Ye nɔɔyʋ eheyi-ŋ se wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ŋwɛɛ yɔ, tɩpɩzɩɣ tiyele nɛ ŋcaɣ wezuu kɩdɛkɛdʋʋ yɔ, ɛzɩma ŋlakɩ? Pɩwɩzɩɣ-ŋ se pʋyɔɔ eheyi-ŋ tɔm ndʋ? Yaa ŋmʋʋ ɛ-lɔŋ tasʋʋ mbʋ nɛ tɩ luzuu?​—2 Awiya 22:18, 19.

17. Ha kɩɖaʋ ŋgʋ kɩwɩlɩɣ ɛzɩma koobu nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛtasɩ koobu lɛlʋ lɔŋ nɛ pɩsɩnɩ-ɩ yɔ.

17 Maɣzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ nɛ ŋna: Koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ tʋmɩyɛ taa abalʋ nɔɔyʋ paɣzɩ-ɩ ɛsa cɩbɩyʋʋ, nɛ ɛyaa-ɩ se ɛ nɛ ɩ palɩɩ nɛ pamʋ helim ɖanaɣ nakɛyɛ yɔɔ. Abalʋ ɛnʋ ɛɛsɛɣ Yehowa, ɛlɛ pɩnaɣ ɛsa yɔɔ ɛzɩ ɛkɛ ɛyʋ kɩbanʋ yɔ. Koobu halɩñɩnʋ lɛlʋ na mbʋ lɛ, ɛñaɣ pana pʋwayɩ nɛ eheyi koobu halɩñɩnʋ ɛnɛ yɔ, se ɛwɛ kaɖɛ wɛtʋ taa. Ɛzɩma pɩlakɩ koobu halɩñɩnʋ ɛnɛ? Ɛñɩnɩɣ kawanaɣ nakɛyɛ yaa ɛnɩɣ pɩ-taa se lɔŋ kɩbaŋ patasɩɣ-ɩ mbʋ yɔ? Pɩtɩla koobu halɩñɩnʋ ɛnɛ ɛsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɛsɔɔlaa ɖɔɖɔ se ɛla mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ. Ɛlɛ ye etisaa nɛ ɛ nɛ abalʋ ɛnʋ palɩɣ nɛ pamʋʋ helim yɔ, pɩwɩlɩɣ se toovenim lɛ, ɛwɛɛ nɛ ‘eseɣ hayitu’ na, yaa “ɛtaɣ ɛ-laŋɩyɛ liu?”​—Aduwa 22:3; 28:26; Maatiyee 6:13; 26:41.

YOSƐƐFƲ KƖÐAƲ KPƐLƖKƖƔ-ÐƲ LƆŊ

18, 19. Yɔɔdɩ ɛzɩma Yosɛɛfʋ laba nɛ ɛtɩtɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa yɔ.

18 Yosɛɛfʋ kaakɛ pɩɣa evelaɣ lɛ, ɛpɩsɩ yom Ejipiti ɛjaɖɛ taa. Paa ɖooye, ɛ-ñʋʋdʋ halʋ cɛyɩɣ-ɩ se ɛkɔɔ nɛ ɛ nɛ ɩ pasʋʋ. Ɛlɛ Yosɛɛfʋ nawa se pɩfɛyɩ ɖeu se ɛla mbʋ. Yosɛɛfʋ sɔɔlɩ Yehowa nɛ e-liu wɛɛ se ɛla mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ-ɩ yɔ. Pʋyɔɔ paa halʋ ɛnʋ ɛɛwɛɛ nɛ ɛcɩbɩyɩɣ-ɩ ɛsa ɖoŋ ɖoŋ yɔ, Yosɛɛfʋ kizaa se ɛɛlakɩ mbʋ. Yosɛɛfʋ kɛ yom nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɛtaapɩzɩɣ se ɛlɩɩ ɛ-ñʋʋdʋ ɖɩɣa taa. Kɩyakʋ nakʋyʋ ɛ-ñʋʋdʋ halʋ ñaɣ pana se ɛkpa-ɩ nɛ ɖoŋ nɛ ɛ nɛ ɩ pasʋʋ. Ɛlɛ Yosɛɛfʋ se nɛ ɛɖɛɛ.​—Kalɩ Kiɖe Tɛɛ Tɔm 39:7-12.

19 Ye Yosɛɛfʋ kaawɛnɩ kʋzʋʋ lɩmaɣza yaa eeyeba nɛ e-liu tɛɛ kɔtɩnɩ halʋ ɛnʋ yɔ, ɛtaapɩzɩ nɛ ɛlʋbɩnɩ kaɖɛ nɖɩ. Ɛlɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Yehowa nɛ Yosɛɛfʋ pɛ-hɛkʋ taa yɔ, ɖɩ-tɔm kaacɛyɩ ɛ-ɛsɩndaa nɛ pɩkɩlɩ pɩtɩŋa. Eheyi halʋ se: “Man-tʋ . . . tikizini-m nabʋyʋ, ye pɩtɩkɛ ña yɔ, mbʋ yɔ ŋkɛ ɛ-halʋ. Malakɩ ɛzɩma nɛ mala kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm mbʋ yɔ nɛ manɖʋ Ɛsɔ ɖɩwɩzɩyɛ?”​—Kiɖe Tɛɛ Tɔm 39:8, 9.

20. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Yosɛɛfʋ tɔm kɛdɩnɩ Yehowa?

20 Paa Yosɛɛfʋ kaaposini ɛ-hɔʋ taa ñɩma yɔ, ɛñaŋaɣ Yehowa paa ɛzɩmtaa nɛ Yehowa wazaɣ-ɩ ɖɔɖɔ. (Kiɖe Tɛɛ Tɔm 41:39-49) Yehowa taa labɩ leleŋ nɛ Yosɛɛfʋ siɣsiɣ wɛtʋ. (Aduwa 27:11) Pɩpɩzɩɣ pɩwɛɛ kaɖɛ se ɖɩlʋbɩnɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ. Ɛlɛ tɔzɩ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Mba mɩ ɩñaŋ [Yehowa] yɔ, ise kɩdɛkɛdɩm, [Yehowa] ɖɔkʋʋ ɛ-tɔm mʋyaa wezuu, nɛ eholuu-wɛ kɩdɛkɛdaa nesi tɛɛ.”​—Keɣa 96:10.

21. Ɛzɩma pɩɣa evelaɣ nakɛyɛ maɣzɩnɩ Yosɛɛfʋ?

21 Paa ɖooye Yehowa samaɣ ñakɩ pana nɛ kawɩlɩɣ se ‘kapaɖɩɣ kɩdɛkɛdɩm nɛ kɔsɔɔlʋʋ kɩbandʋ.’ (Amoosi 5:15) Paa pɩnzɩ nzɩ ŋwɛna yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋwɛɛ siɣsiɣ Yehowa ɛsɩndaa. Pɩɩtakɩ ɖo-koobu nɔɔyʋ weyi ɛkɛ pɩɣa evelaɣ yɔ, e-tisuu sukuli taa. Halɩbɩɣa nakɛyɛ heyi-i se keyeki nɛ ɛ nɛ kɛ pasʋʋ, ye ɛsɩnɩ-kɛ alɩwaatʋ ndʋ paamaɣzɩɣ-wɛ math taa yɔ. Ɛbɛ koobu ɛnɛ ɛlaba? Ɛlabɩ ɛzɩ Yosɛɛfʋ kaalabʋ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: “Menkizi-tʋ kpaagbaa. Ɛzɩma mɔnɖɔkɩ men-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, piyeba nɛ mantipisi man-tɩ nɛ mentilesi ñamtʋ ndʋ maawɛnɩ man-tɩ yɔɔ yɔ.” Ðoŋ ɖoŋ lɛ, “kɩwɛɛkɩm . . . leleŋ” mbʋ ɛyʋ nɩɣ alɩwaatʋ pazɩ yɔ, pɩkɔŋnɩ laŋwɛɛkɩyɛ nɛ siziŋ nɩʋ. (Ebree 11:25) Yehowa paɣtʋ yɔɔ ɖɔm kɔŋnɩ taa leleŋ mbʋ pileɖiɣ yɔ.​—Aduwa 10:22.

YELE NƐ YEHOWA SƖNƖ-Ŋ

22, 23. Ɛzɩma Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛsɩnɩ-ɖʋ paa ɖɩlabɩ kɩwɛɛkɩm sɔsɔm yɔ?

22 Sataŋ kaɣ pana ñaɣʋ se ɛtɩŋnɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ yɔɔ nɛ ɖɩtɔlɩ ɛ-kpaca taa, nɛ pɩɩwɛɣ kɛlɛʋ se ɖɩkaɖɩnɩ-ɩ. Lɩmaɣza kɩdɛkɛda kɔŋ ɖa-taa paa anɩ ɛ-ñʋʋ taa alɩwaatʋ natʋyʋ taa. (Roma 7:21-25) Yehowa nɩɣ ɖɔ-tɔm taa nɛ ɛnawa se “cʋʋ yem ɖɩkɛnaa.” (Keɣa 102:14) Ɛlɛ, ye Krɩstʋ tʋ nɔɔyʋ ɛtɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɛ-tɔm tɛma? Aayɩ. Ye ekpiɖi ɛ-kɩwɛɛkɩm yɔɔ toovenim yɔ, Yehowa sɩɣnɩ-ɩ. Ɛsɔ sɔɔlaa se ‘ekpeɣ-ɖʋ.’​—Keɣa 85:5; Yakubu 5:16; kalɩ Aduwa 28:13.

23 Yehowa ha-ɖʋ ɖɔɖɔ “ɛyaa kʋjɔŋ,” pʋ-tɔbʋʋ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa mba peɖiyiɣ-ɖʋ nɛ sɔɔlɩm yɔ. (Efɛɛzɩ 4:8, 12; Yakubu 5:14, 15) Ɛha-ɖʋ ɛzʋtʋyaa se pasɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñɔɔzɩ ɖa nɛ ɩ ɖa-taabalɩyɛ.​—Aduwa 15:32.

WƐƐNƖ MAƔZƖM KƖBAM

24, 25. Ɛzɩma maɣzɩm kɩbam sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖise wezuu kɩdɛkɛdʋʋ caɣʋ?

24 Pɩsa nɛ ɖɩkpaɣ lɩmaɣza kɩbana lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɩlɩ ɛzɩma Yehowa paɣtʋ wazɩɣ-ɖʋ yɔ. Ðɩtɩsɔɔlɩ se ɖɩwɛɛ ɛzɩ evebu weyi pɔyɔɔdɩ ɛ-tɔm Aduwa 7:6-23 taa nɛ ɛ-lakasɩ wɩlɩɣ se ɛfɛyɩnɩ lɔŋsɩnɖɛ yɔ. Ɛtaawɛnɩ “maɣzɩm” kɩbam, pʋyɔɔ ɛtɔlɩ kʋzʋʋ kɩdɛkɛdʋʋ kpaca taa. Pɩwɩlɩɣ se ye ɖɩwɛnɩ maɣzɩm kɩbam yɔ, ɖɩñakɩ pana se ɖɩnɩɩ Ɛsɔ lɩmaɣza taa nɛ ɖiyele nɛ aɖiyi ɖe-wezuu caɣʋ. Ðɩtaasɔɔ lɔŋsɩnɖɛ tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: “Weyi ɛtɩna ɛ-maɣzɩm yɔ, ɛsɔɔlɩ e-ciyam, nɛ weyi ɛɖɔkʋʋ lɛɣtʋ yɔ, ɛkaɣ ñɩm hiɣu.”​—Aduwa 19:8.

25 Ŋtisini ña-laŋɩyɛ pilim se Ɛsɔ paɣtʋ tʋʋzaa? Ŋtisaa se toovenim lɛ tɩ-yɔɔ ɖɔm haɣ-ŋ taa leleŋ na? (Keɣa 18:8-11; Izaayii 48:17, 18) Ye aayɩ kɔyɔ, tɔzɩ kɩbam mbʋ payɩ Yehowa labɩ-ŋ pɩ-yɔɔ. “Ɩɖɩŋ nɛ ɩna, [Yehowa] wɛ ɖeu ɛzɩma yɔ.” (Keɣa 33:9) Ŋkaɣ naʋ se ye ŋkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ŋmaɣzɩɣ mbʋ Yehowa labɩ-ŋ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, piyeki nɛ ŋsɔɔlɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ. Sɔɔlɩ mbʋ ɛsɔɔlaa yɔ nɛ ŋpaɖɩ mbʋ ɛpaɖɩɣ yɔ. Yele nɛ mbʋ pɩkɛ kɩbam yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se mbʋ pɩkɛ toovenim, pɩtʋʋzaa, pɩwɛ kele kele, pɩkɛ sɔɔlɩm pʋyʋ nɛ pʋmʋnaa yɔ, pɩwɛɛ ña-lɩmaɣza taa. (Filiipi 4:8, 9) Ðɩpɩzɩɣ ɖiyele nɛ Yehowa lɔŋsɩnɖɛ wazɩ-ɖʋ ɛzɩ ɖɩɩwazʋʋ Yosɛɛfʋ yɔ.​—Izaayii 64:8.

26. Ɛbɛ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ ñʋŋ naalɛ weyi ɩkɔŋ yɔ ɩ-taa?

26 Paa ŋkɛ ɛɖanɛ yaa ŋɖɔkɩ nesi yɔ, Yehowa sɔɔlaa se ŋnɩɩ leleŋ ñe-wezuu caɣʋ taa. Ñʋŋ naalɛ weyi ɩkɔŋ lɛɛlɛɛyɔ yɔ, ɩkaɣ-ɖʋ wɩlʋʋ mbʋ ɖɩla nɛ piɖeni-ɖʋ ɖe-nesi ɖɔkʋʋ taa yɔ.