1-3. (a) Lɔŋ weyi Aduwa 13:20 kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ?

WIÐIYI ŋtɛm naʋ ɛzɩma pɩɣa cɔŋnɩ ka-lʋlɩyaa yɔ? Halɩ pʋcɔ nɛ kapaɣzɩ yɔɔdʋʋ lɛ, ka-lɩmaɣza wɛɣ mbʋ payɩ kanaɣ nɛ kewelisiɣ yɔ pɩ-yɔɔ. Nɛ kɛwɛɣ nɛ kapaɣlɩɣ lɛ, kɛwɛɣ ɖɔɖɔ nɛ kamaɣzɩɣnɩ ka-lʋlɩyaa, nɛ halɩ nabʋyʋ taa kaatɩlɩɣ se keɖiɣni-wɛ maɣzɩnʋʋ. Ye mbʋ, pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ se ɛyaa sɔsaa ɖɔɖɔ maɣzɩɣnɩ mba pa nɛ wɛ pacakɩ ɖoŋ ɖoŋ yɔ.

² Pɔyɔɔdʋʋ Aduwa 13:20 taa se: “Weyi ɛ nɛ lɔŋsɩnɖaa pɔɖɔŋ yɔ, ɛkaɣ kɛʋ lɔŋsɩnɖʋ.” Ye pɔtɔm se ɖa nɛ nɔɔyʋ ɖɩɖɔŋ yɔ, pɩɩwɩlɩɣ se ɖa nɛ ɩ ɖɩwɛ kooka yaa ɖɩɣa kʋɖʋmaɣ taa, ɛlɛ pʋ-tɔbʋʋ lɛ se ɖa nɛ ɩ ɖɩcakɩ ɖoŋ ɖoŋ. Bibl taa tazɩyʋ nɔɔyʋ yɔɔdaa se ye ɖa nɛ nɔɔyʋ ɖɩɖɔŋ yɔ, pɩwɩlɩɣ se ɖɩsɔɔlɩ-ɩ nɛ ɖɩñɩnɩɣ se ɖɩñɔtɩnɩ-ɩ. Ɛyaa mba ɖa nɛ wɛ ɖɩcakɩ ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pɛwɛɣnɩ ɖoŋ ɖɔ-yɔɔ, kɔzɩ kɔzɩ ye ɖɩkɩlɩɣ-wɛ ñɔtɩnʋʋ yɔ.

³ Ða-taabalaa pɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ kɩbaŋ yaa kɩdɛkɛdɩŋ ɖɔ-yɔɔ. Aduwa 13:20 tasɩ yɔɔdʋʋ se:  “Kɩmɛlɛmɩŋ ɛgbaɣdʋ kaɣ pɩsʋʋ kañatʋ tʋ.” Ebree tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzaa se “ɛgbaɣdʋ” yɔ, ɖɩ-tɔbʋʋ lɛ se “weyi ɖa nɛ ɩ ɖɩcakɩ ɖoŋ ɖoŋ” nɛ ɛkɛ ɖa-taabalʋ yɔ. (Aduwa 22:24; Tɔm Hʋyaa 14:20) Taabalʋ weyi ɛsɔɔlɩ Ɛsɔ yɔ, eseɣtiɣ-ɖʋ se ɖɩɖɔkɩ ɖe-siɣsiɣ wɛtʋ. Pɩsa nɛ ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ lɛ, yele nɛ ɖɩna ɛyaa mba Yehowa lɩzɩɣ se pɛkɛ ɛ-taabalaa yɔ.

4. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩkɛnɩ-ɖʋ waɖɛ sɔsɔɖɛ se ɖɩkɛ Ɛsɔ taabalaa? (b) Ɛbɛ yɔɔ Yehowa ya Abraham se ‘mɛ-ɛgbaɣdʋ’?

⁴ Yehowa weyi ɛkɛ Kewiyitu Kɩkɩlɩtʋ Tɔɔyʋ yɔ, ɛha-ɖʋ waɖɛ se ɖɩkɛ ɛ-taabalaa. Pɩkɛnɩ-ɖʋ waɖɛ sɔsɔɖɛ kpem. Pɩtɩkɛ ɛyaa tɩŋa Yehowa lɩzɩɣ se pɛkɛ ɛ-taabalaa. Mba pɔsɔɔlɩ-ɩ nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu ɛ-yɔɔ yɔ, mba ɛlɩzɩɣ. Ðɩmaɣzɩ Abraham kɩɖaʋ yɔɔ. Ɛlakaɣ mbʋ payɩ Ɛsɔ pɔzaɣ-ɩ yɔ. Ɛwɩlɩ tam sakɩyɛ se ɛwɛ siɣsiɣ nɛ ɛñaŋ Ɛsɔ. Halɩ etisaa se ɛkpakɩɣ ɛ-pɩyalʋ Izaakɩ nɛ ɛlaa kɩlaʋ. Abraham kaawɛnɩ tisuu se: ‘Ɛsɔ lɛ,  . . . ɛpɩzɩɣ nɛ efezi ɛ-pɩyalʋ sɩɖaa taa.’ (Ebree 11:17-19; Kiɖe Tɛɛ Tɔm 22:1, 2, 9-13) Abraham kaawɛ siɣsiɣ nɛ ɛñaŋ Yehowa, pʋyɔɔ ɛlɛ ya-ɩ se: ‘Mɛ-ɛgbaɣdʋ.’​—Izaayii 41:8; Yakubu 2:21-23.

5. Yehowa maɣzɩɣ suwe mba pañaŋɩ-ɩ yɔ pɔ-yɔɔ?

⁵ Yehowa taabalaa mʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa. Mbʋ pɩ-tɔm kɩlɩ cɛyʋʋ ɛ-taabalaa wezuu caɣʋ taa yɔ lɛ se pɛwɛɛ siɣsiɣ ɛ-ɛsɩndaa. (Kalɩ 2 Samɩyɛɛlɩ 22:26.) Pɔsɔɔlɩ-ɩ, pʋyɔɔ pɛwɛ siɣsiɣ nɛ pañaŋɩ-ɩ. Bibl yɔɔdaa se Ɛsɔ “ɛgbaɣdɩnaa kɛlɛ mba pa-taa fɛyɩ nabʋlɛ yɔ,”  pʋ-tɔbʋʋ lɛ se mba pañaŋɩ-ɩ yɔ. (Aduwa 3:32) Yehowa haɣ waɖɛ ɛ-taabalaa se pasʋʋ ‘e-cokiye’ tɛɛ. Ɛhaɣ-wɛ waɖɛ se pɛsɛɛ-ɩ nɛ patɩmnɩ-ɩ paa ɛzɩmtaa.​—Keɣa 14:1-5.

6. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ Yesu?

⁶ Yesu yɔɔdaa se: “Ye nɔɔyʋ ɛsɔɔlɩ-m kɔyɔ, ɛkaɣ mɔn-tɔm ɖɔkʋʋ, nɛ man-Caa kaɣ-ɩ sɔɔlʋʋ.” (Yohanɛɛsɩ 14:23) Ye mbʋ, pɩsa nɛ ɖɩkɛ Yehowa taabalaa lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩsɔɔlɩ Yesu nɛ ɖɩɖɔ ɛ-paɣtʋ yɔɔ. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩɖɔ paɣtʋ ndʋ Yesu ɖʋwa se ɖisusi laŋhɛzɩyɛ tɔm nɛ ɖɩla kpɛlɩkɩyaa yɔ tɩ-yɔɔ. (Maatiyee 28:19, 20; Yohanɛɛsɩ 14:15, 21) Ðɩɖɔŋ Yesu “nɩŋgbanzɩ taa” mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩsɔɔlɩ-ɩ. (1 Pɩyɛɛrɩ 2:21) Yehowa taa lakɩ leleŋ alɩwaatʋ ndʋ ɛnaɣ se ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩñakɩ pana se ɖɩmaɣzɩnɩ ɛ-Pɩyalʋ ɖɔ-yɔɔdaɣ nɛ ɖa-lakasɩ taa yɔ.

7. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖa-taabalaa ɩkɛ ɖɔɖɔ Yehowa taabalaa?

⁷ Yehowa taabalaa wɛ siɣsiɣ, pañaŋɩ-ɩ nɛ pɔsɔɔlɩ ɖɔɖɔ ɛ-Pɩyalʋ. Ɛyaa mba ɖɔɖɔ ŋlɩzɩɣ se pɛkɛ ña-taabalaa na? Ye ña-taabalaa ɩmaɣzɩɣnɩ Yesu nɛ posusuu Ɛsɔ Kewiyaɣ tɔm nɛ kpekpeka yɔ, pasɩɣnɩ-ŋ nɛ ŋkɛ ɛyʋ kɩbanʋ nɛ ŋwɛɛ siɣsiɣ Yehowa ɛsɩndaa.

8. Ɛbɛ kɛdɩnɩ-ŋ Ruti nɛ Nawomii pa-taabalɩyɛ taa?

⁸ Bibl yɔɔdɩ ɛyaa sakɩyɛ tɔm se paakɛ taabalaa siŋŋ. Pa-taa nabɛyɛ lɛ Ruti nɛ ɛ-waŋ Nawomii. Halaa mba palɩnɩ ajɛɛ ndɩ ndɩ taa nɛ paawɛ wɛtʋ ndɩ  ndɩ taa. Pɩtasɩ lɛ, Nawomii kaakɩlɩ Ruti nɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Ɛlɛ paapɩsɩ taabalaa kɩbama, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-naalɛ paasɔɔlɩ Yehowa. ‘Ruti ñɔnɩ ɛ-waŋ’ Nawomii kpam, alɩwaatʋ ndʋ ɛlɛ kpaɣ lɩmaɣza se ɛkʋyʋʋ Mowaabʋ nɛ ɛpɩsɩ Izrayɛɛlɩ yɔ. Eheyi Nawomii se: “Ñɛ-ɛyaa samaɣ [kɛɣ] mɛ-ɛyaa samaɣ nɛ ñɛ-Ɛsɔ [kɛɣ] ɖɔɖɔ mɛ-Ɛsɔ.” (Ruti 1:14, 16) Ruti kaacɔnɩ Nawomii yɔɔ camɩyɛ. Patalɩ Izrayɛɛlɩ lɛ, Ruti la tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka nɛ ɛcɔnɩ ɛ-yɔɔ. Nawomii kaasɔɔlɩ Ruti pɩdɩɩfɛyɩ nɛ ɛtasɩ-ɩ lɔŋ kɩbaŋ. Ruti ɖɔɖɔ welisaɣni-i camɩyɛ, piyeba nɛ pa-naalɛ pehiɣ wazasɩ sakɩyɛ.​—Ruti 3:6.

9. Ɛbɛ kɛdɩnɩ-ŋ Daviid nɛ Yonataanɩ pa-taabalɩyɛ taa?

⁹ Daviid nɛ Yonataanɩ ɖɔɖɔ paakɛ taabalaa kɩbama mba pɔsɔɔlɩ Yehowa yɔ. Yonataanɩ kaakɩlɩ Daviid nɛ pɩnzɩ 30 mbʋ yɔ, nɛ ɛnʋ pɩɩmʋnaa se ɛtɔɔ kewiyitu ɛ-caa Sɔɔlɩ wayɩ. (1 Samɩyɛɛlɩ 17:33; 31:2; 2 Samɩyɛɛlɩ 5:4) Ɛlɛ ɛkɔma nɛ ɛna se Daviid Yehowa lɩzaa se ɛkɛ wiyaʋ lɛ, pɩtɩwɩzɩ-ɩ nɛ ɛtɩla ɖɔɖɔ Daviid sʋsɩ. Ɛlɛ ɛlabɩ mbʋ payɩ ɛpɩzaɣ yɔ se ɛsɩnɩ Daviid. Alɩwaatʋ ndʋ Daviid kaawɛ kaɖɛ taa yɔ, Yonataanɩ ‘kpazɩ e-nesi ɖoŋ Yehowa hɩɖɛ taa.’ Halɩ, ɛpɩzaɣ se ehiɣ sɩm Daviid sɩnʋʋ yɔɔ. (1 Samɩyɛɛlɩ 23:16, 17) Daviid ɖɔɖɔ kaasɔɔlɩ Yonataanɩ. Eɖuwaa se ɛcɔŋnɩ Yonataanɩ hɔʋ yɔɔ, nɛ ɛlabɩ mbʋ toovenim Yonataanɩ sɩm wayɩ.​—1 Samɩyɛɛlɩ 18:1; 20:15-17, 30-34; 2 Samɩyɛɛlɩ 9:1-7.

10. Taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩɩwɛ Ebree piya evelisi naadozo hɛkʋ taa yɔ, ɛbɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

 ¹⁰ Sadraakɩ, Mesaakɩ nɛ Abɛdɩnego paakɛ Ebree piya evelisi nzɩ sɩkɛ taabalaa yɔ. Paakpaɣ-sɩ sɩ-lʋlɩyaa cɔlɔ nɛ pɛɖɛna. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, sɩɩkɛ piya yem. Paa siiposini sɩ-hɔʋ taa ñɩma yɔ, sɩɩkpazɩ ɖama ɖoŋ nɛ sɩpɩzɩ sɩɖɔkɩ si-siɣsiɣ wɛtʋ tam. Pʋwayɩ pɩkɔm nɛ pɩtakɩ si-tisuu, alɩwaatʋ ndʋ wiyaʋ Nebukadɩnezaarɩ ɖʋ paɣtʋ se pɛsɛɛ e-sika sɩʋ kpeliɣa yɔ. Sadraakɩ, Mesaakɩ nɛ Abɛdɩnego pekizaa se paasɛɣ sɩʋ kpeliɣa ŋga nɛ peheyi-i se: “Ðiiluŋuu ña-agɔlɩma tɛɛ nɛ ɖɩɩhɩnɩɣ sika sɩʋ kpeliɣa ŋga ŋmawa yɔ kɛ-tɛɛ.” Alɩwaatʋ ndʋ pɩtakɩ taabalaa naadozo mba pe-tisuu yɔ, pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ kpam.​—Danɩyɛɛlɩ 1:1-17; 3:12, 16-91(24)-95(28).

11. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna se Pɔɔlɩ nɛ Timootee paakɛ taabalaa kɩbama?

¹¹ Alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ katɩ pɩɣa evelaɣ Timootee yɔ, ɛpɩzaa nɛ ɛyʋsɩ se kɔsɔɔlɩ Yehowa nɛ kɔsɔɔlaa se kaɖʋ nesi ɛgbɛyɛ. Pʋyɔɔ Pɔɔlɩ falɩsɩ Timootee se ɛpɩzɩ nɛ ɛsɩnɩ koobiya halaa nɛ abalaa lona ndɩ ndɩ taa. (Tʋmaa Labʋ 16:1-8; 17:10-14) Ɛzɩma Timootee labɩ tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka yɔ, pʋyɔɔ Pɔɔlɩ yɔɔdaa se: “Ma nɛ ɩ ɖɩlabɩ tʋmɩyɛ tɔm kɩbandʋ ɖɩwɩlɩyɛ yɔɔ.” Pɔɔlɩ nawa se Timootee ‘kemsiɣni camɩyɛ’ e-koobiya halaa nɛ abalaa. Pɔɔlɩ nɛ Timootee pɛkpɛndaa nɛ pala Yehowa tʋmɩyɛ nɛ kpekpeka, mbʋ yebina nɛ papɩsɩ taabalaa kɩbama.​—Filiipi 2:20-22; 1 Kɔrɛntɩ 4:17.

12, 13. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɩlɩ lɩzʋʋ ɖa-taabalaa, halɩ pɩkpɛndɩnɩ ɛgbɛyɛ taa? (b) Ɛbɛ yɔɔ apostoloo Pɔɔlɩ tɩŋnɩ tɔm ndʋ tɩwɛ 1 Kɔrɛntɩ 15:33 taa yɔ tɩ-yɔɔ nɛ ɛpaɣ koobiya?

¹² Koobiya pɩzɩɣ pasɩnɩ ɖama ɛgbɛyɛ taa nɛ pakpa ɖoŋ fezuu taa. (Kalɩ Roma 1:11, 12.) Halɩ ɛgbɛyɛ taa maɣmaɣ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɩlɩ lɩzʋʋ ɖa-taabalaa. Ðɩwɛnɩ koobiya mba palɩnɩ hɔɔlɩŋ ndɩ ndɩ taa nɛ pɛwɛɛnɩ wɛtʋ ndɩ ndɩ ɖɔɖɔ yɔ. Nabɛyɛ kɛ kɩfama  ɛgbɛyɛ taa, lalaa ñapaɣzʋʋ Yehowa sɛʋ yɔ, pɩlakɩ pɩnzɩ sakɩyɛ. Pɩkpakɩɣ alɩwaatʋ pʋcɔ nɛ tɩʋ piye sɛɛ, mbʋ ɖɔɖɔ pɩkpakɩɣ alɩwaatʋ pʋcɔ nɛ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ cɛyɩsɩ. Ye mbʋ, pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛnɩ suuɖu, ɖɩwɩlɩ lalaa sɔɔlɩm nɛ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ.​—Roma 14:1; 15:1; Ebree 5:12–6:3.

¹³ Nabʋyʋ taa, kaɖɛ naɖɩyɛ pɩzɩɣ nɛ ɖɩkɔɔ ɛgbɛyɛ taa nɛ pɩpɔzɩ se ɖɩkpa ɖa-tɩ camɩyɛ. Pʋtɔma, koobu nɔɔyʋ lakɩ mbʋ Bibl wɩlɩɣ se pɩfɛyɩ ɖeu yɔ. Yaa nɔɔyʋ midiɣ, nɛ lakasɩ nzɩ sɩkɔŋnɩ kala ɛgbɛyɛ taa. Wɛtʋ ndʋ tɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ pɩɩwɛ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Krɩstʋ ñɩma agbaa taa. Pʋyɔɔ apostoloo Pɔɔlɩ paɣ Krɩstʋ ñɩma se: “Itaalesi mɩ-tɩ yem, ɛgbaɣdɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ lesiɣ lakasɩ kɩbanzɩ tʋ.” (1 Kɔrɛntɩ 15:12, 33) Pɔɔlɩ paɣ Timootee ɖɔɖɔ se ɛtɩlɩ lɩzʋʋ ɛ-taabalaa. Ða ɖɔɖɔ pɩpɔzʋʋ se ɖɩtɩlɩ lɩzʋʋ ɖa-taabalaa.​—Kalɩ 2 Timootee 2:20-22.

14. Taabalaa mba ɖɩlɩzɩɣ yɔ, ɛzɩma papɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ ɖoŋ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ?

¹⁴ Pɩpɔzʋʋ se ɖɩkandɩyɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔɔ. Ñɩm mbʋ payɩ ɖɩwɛna yɔ pɩ-taa lɛ, taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩkpaɖɩna. Ye mbʋ ɖɩtaakɩlɩ ñɔtɩnʋʋ mba papɩzɩɣ pacamɩ ɖe-tisuu nɛ pɛwɛɛkɩ ɖa nɛ Yehowa ɖa-taabalɩyɛ yɔ. Ðɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ kpootu azuluma lɩm taa nɛ ɖɩmaɣzɩ se lɩm kɩbam sʋʋnɩ-tʋ. Mbʋ ɖɔɖɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛnɩ taabalaa kɩdɛkɛdaa nɛ ɖɩlakɩ mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ. Ye mbʋ, pɩpɔzʋʋ se  ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ.​—1 Kɔrɛntɩ 5:6; 2 Tesalooniiki 3:6, 7, 14.

15. Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩwɛɛnɩ taabalaa kɩbama ɛgbɛyɛ taa?

¹⁵ Ŋpɩzɩɣ ŋkatɩ mba pɔsɔɔlɩ Yehowa toovenim yɔ ɛgbɛyɛ taa, nɛ ña nɛ wɛ ɩpɩsɩ taabalaa kɩbama. (Keɣa 132:1) Taalɩzɩ mba pɛwɛnɩ ña-pɩnzɩ yaa ñɛ-wɛtʋ yɔ pe-ɖeke se pɛkɛ ña-taabalaa. Tɔzɩ se Yonataanɩ kaakɩlɩ Daviid nɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Nɛ Nawomii ɖɔɖɔ kaakɩlɩ Ruti nɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Ðɩsɔɔlaa se ɖɩɖɔ Bibl lɔŋ tasʋʋ pʋnɛ pɩ-yɔɔ: “Ikuli mɩ-laŋɩyɛ.” (2 Kɔrɛntɩ 6:13; kalɩ 1 Pɩyɛɛrɩ 2:17.) Ye ŋmaɣzɩɣnɩ Yehowa yɔ, pɩhɔŋ lalaa nɛ pɛkɛ ña-taabalaa.

16, 17. Ye nɔɔyʋ ɛɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ, ɛbɛ pɩtɩmʋna se ɖɩla?

¹⁶ Paa hɔʋ ŋgʋ kɩ-taa, ɛyaa wɛtʋ, pa-lɩmaɣza nɛ mbʋ palakɩ yɔ, pɩwɛ ndɩ ndɩ. Nɛ mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ ɛgbɛyɛ taa. Piyeki se ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ lalaa cɔlɔ nɛ ɖe-wezuu caɣʋ wɛɛ leleŋ nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ nabʋyʋ taa, ɛzɩma ɖɛ-wɛtʋ wɛ ndɩ ndɩ yɔ, piyeki nɛ ɖɩɩnɩɣ lalaa tɔm taa nɛ ɖa-taa wɩɣnɩ-wɛ. Nɔɔyʋ pɩzɩɣ ɛla nabʋyʋ nɛ pɩwɩzɩ-ɖʋ. (Aduwa 12:18) Ye ɖɩwɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ, ɖiyeki se pitibi-ɖʋ yɔɔɔ nɛ ɖɩlɩɩ ɛgbɛyɛ taa yaa we?

¹⁷ Aayɩ. Paa nɔɔyʋ ɛlaba nɛ pɩwɩzɩ-ɖʋ yɔ, pɩfɛyɩ ɖeu se ɖɩlɩɩ ɛgbɛyɛ taa. Pɩtɩkɛ Yehowa ɖʋnɩ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ. Ɛha-ɖʋ wezuu nɛ mbʋ payɩ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ yɔ. Nɛ ɛmʋnaa se ɖɩsɔɔlɩ-ɩ nɛ ɖɩñɔɔnɩ-ɩ. (Natʋ 4:11) Yehowa ha-ɖʋ ɛgbɛyɛ se pɩkpazɩ ɖe-tisuu  ɖoŋ. (Ebree 13:17) Nɛ pɩtɩpɔzɩ se ɖikizi kʋjɔʋ ŋgʋ, paa nɔɔyʋ ɛɖʋ-ɖʋ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ.​—Kalɩ Keɣa 118:165.

18. (a) Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɛ-hɛkʋ taa? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖikpeɣ lalaa?

¹⁸ Ðɩsɔɔlɩ ɖo-koobiya nɛ pɩkɛdɩnɩ-ɖʋ se ɖa nɛ wɛ ɖɩwɛɛ. Yehowa ɛɛñɩnɩɣ pilim wɛtʋ ɖɔ-cɔlɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩtaañɩnɩ pilim wɛtʋ ɖo-koobiya cɔlɔ. (Aduwa 17:9; 1 Pɩyɛɛrɩ 4:8) Piyiɣdiɣ ɖa-tɩŋa nabʋyʋ taa, ɛlɛ sɔɔlɩm sɩɣnɩ-ɖʋ se ‘ɖikpeɣ ɖama’ faaa. (Koloosi 3:13) Sɔɔlɩm pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ se ɖitaayele nɛ tɔm cikpetu pɩsɩ sɔsɔtʋ. Pɩkɛ toovenim se ye nɔɔyʋ ɛyʋsɩnɩ-ɖʋ yɔ, pɩwɛ kaɖɛ se ɖɩsɔɔ pɩ-yɔɔ. Pɩwɛ kɛlɛʋ se ɖɩkɔ pana nɛ ɖɩcaɣnɩ ɛyʋ ɛnʋ. Ɛlɛ wɛtʋ ndʋ tɩwɛɛkɩɣ tɔm kɩwɛɛkʋ. Ŋgʋ ye ɖikpeɣ weyi ɛyʋsɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖihikiɣ laŋhɛzɩyɛ nɛ pɛɛyɛ; piyeki ɖɔɖɔ nɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ wɛɛ ɛgbɛyɛ taa, nɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɣ ɖa nɛ Yehowa ɖɛ-hɛkʋ taa.​—Maatiyee 6:14, 15; Luka 17:3, 4; Roma 14:19.

19. Alɩwaatʋ ndʋ taa pɩpɔzʋʋ se ɖise nɔɔyʋ ɛgbɛyɛ taa?

¹⁹ Hɔʋ ŋgʋ kɩ-taa sɔɔlɩm wɛɛ yɔ, paa weyi ɛñakɩ pana se hɔʋ tɩŋa ɛwɛɛ koboyaɣ taa. Ɛlɛ ɖɩkpaɣ se hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ pɩsɩ kaañamtʋ tʋ. Hɔʋ taa ñɩma lalaa ñaɣ pana se pasɩnɩ-ɩ, ɛlɛ kpɛɖɛ. Pɩtɩla ɛ-maɣmaɣ ɛkpakɩɣ lɩmaɣza se ɛlɩɣ ɖɩɣa yaa hɔʋ ñʋʋdʋ pɩzɩɣ nɛ ɛlɩzɩ-ɩ ɖɩɣa. Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩla mbʋ ɛgbɛyɛ taa ɖɔɖɔ. Nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛɖʋ ɛ-taa se ɛlakɩ mbʋ Yehowa  paɖɩɣ yɔ, nɛ pɩkɔŋnɩ kala ɖɔɖɔ ɛgbɛyɛ taa. Ɛpɩzɩɣ ekizi se pataasɩnɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛnɩ lakasɩ nzɩ sɩwɩlɩɣ se ɛtɩtasɩ sɔɔlʋʋ se ɛwɛɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Ɛ-maɣmaɣ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛlɩɩ ɛgbɛyɛ taa yaa papɩzɩɣ nɛ palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa. Bibl wɩlɩɣ kpayɩ kpayɩ se pɩpɔzʋʋ se ‘ɖise’ ɛyʋ ɛnʋ. (Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ 5:11-13; 2 Yohanɛɛsɩ 9-11) Pɩpɩzɩɣ pɩlabɩ-ɖʋ kaɖɛ, ye ɛkɛ ɖa-taabalʋ yaa ɖɔ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ yɔ. Ɛlɛ pɩwɛɛ se sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ Yehowa yɔɔ yɔ, pɩcɛyɩsɩ nɛ pɩkpaɖɩ sɔɔlɩm mbʋ ɖɩwɛnɩ paa ɛyʋ weyi lɛ, ɛ-yɔɔ yɔ.​—Kalɩ Tɩnaɣ yɔɔ tɔm 8.

20, 21. (a) Ɛbɛ yɔɔ ɛyaa lɩzʋʋ ɛgbɛyɛ taa ɖʋtʋ kɛ sɔɔlɩm ɖʋtʋ? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ?

²⁰ Ɛyaa lɩzʋʋ ɛgbɛyɛ taa ɖʋtʋ kɛ sɔɔlɩm ɖʋtʋ ndʋ tɩlɩnɩ Yehowa cɔlɔ yɔ. Tɩkandɩyɩɣ ɛgbɛyɛ yɔɔ se mba pa-paa fɛyɩnɩ Yehowa paɣtʋ yɔ, pataapisi-ɖɩ. (1 Kɔrɛntɩ 5:7; Ebree 12:15, 16) Tɩhaɣ-ɖʋ waɖɛ se ɖɩwɩlɩ se ɖɩsɔɔlɩ ɛ-hɩɖɛ kiɖeɖee, ɛ-paɣtʋ nɛ ɛ-maɣmaɣ. (1 Pɩyɛɛrɩ 1:15, 16) Pɩtasɩ lɛ, ɛyaa lɩzʋʋ ɛgbɛyɛ taa ɖʋtʋ sɩɣnɩ weyi palɩzɩ-ɩ ɛgbɛyɛ taa yɔ. Nɩŋgbaŋʋʋ hɔm mbʋ, piyeki nɛ ɛna se ɛ-lakasɩ fɛyɩ ɖeu; nɛ pituyi-i nɛ ɛlɛɣzɩ e-wezuu caɣʋ. Ɛyaa mba palɩzɩ-wɛ ɛgbɛyɛ taa yɔ, pa-taa sakɩyɛ pɩsaa nɛ pɔkɔɔ Yehowa cɔlɔ nɛ paɖaɣnɩ-wɛ mʋʋ camɩyɛ ɛgbɛyɛ taa.​—Ebree 12:11.

²¹ Paa ɖɩtɩɩlabɩ ɛzɩma yɔ, ɖa-taabalaa wɛɣnɩ ɖoŋ ɖe-wezuu caɣʋ yɔɔ. Pʋyɔɔ pɩcɛyaa se ɖɩlɩzɩ ɖa-taabalaa camɩyɛ. Ye ɖɩsɔɔlɩ ɛyaa mba Yehowa sɔɔlaa yɔ, ɖɩwɛɣnɩ taabalaa mba pasɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩñɔɔnɩ-ɩ tam tam yɔ.