1-3. (a) Akɛ Pɔɔlɩ ɛgbaɣdʋ kɩfalʋ, nɛ ɛzɩma ɛwɛɛ? (b) Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

 PƆƆLƖ nɛ evebu nɔɔyʋ palɩnɩ tɛtʋ natʋyʋ taa nɛ pɔɖɔŋ nʋmɔʋ se powolo tɛtʋ lɛɛtʋ taa. Pɔɔlɩ wɛɛ nɛ ɛcɔŋnɩ evebu ɛnʋ nɛ ɛhʋʋ ɛ-ñʋʋ taa. Payaɣ evebu ɛnʋ se Timootee. Pʋtɔma yɔ, ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 20 mbʋ yɔ nɛ ɛ nɛ e-ɖoŋ. Nʋmɔʋ ŋgʋ peɖiɣni ɖɔm yɔ, kɩɩwɛɛ nɛ kiposuu-i pazɩ pazɩ nɛ ɛ-tɛ. Wɩsɩ ɖʋwaɣ lɛ, paaposini Lisɩtrɩ nɛ Ikoniyɔm kpem. Ɛbɛ ɖaŋ-wɛ nɛ ɛsɩndaa? Pɔɔlɩ pɩzɩɣ se ekpeɣ mbʋ pɩɖaŋ-wɛ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ nʋmɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ ɛɖɔŋ mbʋ yɔ. Ɛɛnawa se pakaɣ katʋʋ tɩlasɩ nɛ kʋñɔmɩŋ ndɩ ndɩ. Pɩtɩla Pɔɔlɩ pɔzaɣ ɛ-tɩ se: «Ɛzɩ Timootee kaɣ pɩzʋʋ na?»

² Pɔɔlɩ taɣaɣ liu Timootee, nɛ halɩ pɩtɩla Timootee maɣmaɣ taataɣ ɛ-tɩ liu mbʋ. Mbʋ pɩlaba pitileɖi yɔ, piyeba nɛ Pɔɔlɩ taa tɛ se pɩpɔzʋʋ-ɩ ɛgbaɣdʋ nɔɔyʋ ɛ-nʋmɔʋ ɖɔm taa. Pɔɔlɩ nawa se pɩsa nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩɖaŋ-wɛ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se pɩsa nɛ pekilimi agbaa yɔɔ nɛ pakpazɩ-yɛ ɖoŋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɛ nɛ Timootee pɛtɛ pa-taa se patalɩɣ pa-kaɖʋwa nɛ pɛwɛɛnɩ ɖɔɖɔ maɣzɩm kʋɖʋmʋm. Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ nɩɣzaɣ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ? Lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ yɔ: ɖama kɩɩnɩnʋʋ kaakɔm ɛ nɛ Barnaabaasɩ pɛ-hɛkʋ taa nɛ paya ɖama.

³ Ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ mbʋ pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩcɔnɩ ɖama kɩɩnɩnʋʋ nakʋyʋ ɖeɖe yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ mbʋ pʋyɔɔ Pɔɔlɩ lɩzɩ Timootee se ɛkɛ ɛ-ɛgbaɣdʋ ɛ-nʋmɔʋ ɖɔm taa yɔ, nɛ ɖɩna ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ nɖɩ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa lakɩ sɔnɔ yɔ.

4. Kaɖʋwa ŋga yɔɔ Pɔɔlɩ ɖɔm Ɛsɔtɔm tiyiyu nʋmɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ?

⁴ Ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa, ɖɩnawa se Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ kpaɣ lɩmaɣzɩyɛ pɛlɩtʋ yɔɔ lɛ, Pɔɔlɩ, Barnaabaasɩ, Yudaasɩ nɛ Silaasɩ patanɩ tɔm ndʋ Antɩyɔɔsɩ ɛgbɛyɛ nɛ pakpazɩnɩ-ɖɩ ɖoŋ. Ɛbɛ Pɔɔlɩ labɩ pʋwayɩ? Ɛlabɩ ɖʋtʋ kɩfatʋ nɛ eheyi tɩ-tɔm Barnaabaasɩ. Eheyi-i se: «Lɛɛlɛɛyɔ, ɖɩpɩsɩ nɛ ɖikilimi koobiya yɔɔ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa payɩ ɖiisusi Yehowa tɔm yɔ, nɛ ɖɩna se pɛwɛ ɛzɩma.» (Tʋma 15:36) Pɔɔlɩ taañɩnɩɣ yɔɔdʋʋ se powolo nɛ pana koobiya kɩfama mba kɩnaʋ yem. Tʋma Labʋ takayaɣ heyiɣ-ɖʋ  kaɖʋwa ŋga kɔ-yɔɔ keekee Pɔɔlɩ ɖɔm Ɛsɔtɔm tiyiyu nʋmɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ yɔ. Kajalaɣ lɛ, ewokaɣ se eheyi koobiya lɩmaɣza wena Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ kpaɣaa yɔ a-tɔm. (Tʋma 16:4) Nabʋlɛ lɛ, ɛzɩ agbaa yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa lakʋʋ yɔ, Pɔɔlɩ kaatɛm ɛ-taa se ɛkpazɩɣ koobiya ɖoŋ fezuu taa nɛ ɛsɩnɩ-wɛ nɛ paka camɩyɛ tisuu taa. (Roma 1:11, 12) Ɛzɩma Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa ɛgbɛyɛ kpazɩɣ agbaa ɖoŋ ɛzɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ kaalabʋ yɔ?

5. Nʋmɔŋ weyi yɔɔ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ tɩŋɩɣna nɛ ɖiɖiyiɣ agbaa nɛ ɖɩkpazɩɣ-yɛ ɖoŋ sɔnɔ?

⁵ Sɔnɔ, Krɩstʋ tɩŋɩɣnɩ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ yɔɔ nɛ eɖiyiɣ ɛ-samaɣ. Koobiya patam numwaa siɣsiɣ tɩnaa mba, patɩŋɩɣnɩ takayɩsɩ, ɖɛ-tɛ intɛrnɛɛtɩ lone, kediɣzisi nɛ nʋmɔŋ lɛɛŋ yɔɔ nɛ peɖiyiɣ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ agbaa nɛ pakpazɩɣ-yɛ ɖoŋ. Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ sɔɔlaa ɖɔɖɔ se ɖɩ nɛ paa ɛgbɛyɛ nɖɩ lɛ ɖɩ-taa koobiya pɔñɔtɩnɩ ɖama kpam. Lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ petiyiɣ agbaa yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa se pekilimiɣ agbaa yɔɔ. Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ maɣmaɣ lɩzɩɣnɩ ɛzʋtʋyaa kudokiŋ sakɩyɛ mba pamʋnaa yɔ ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ se pɛkɛ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa.

6, 7. Tʋma wena egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa lakɩ yɔ a-taa naayɛ lɛ wena?

⁶ Ða-alɩwaatʋ taa agbaa yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa kilimiɣ agbaa yɔɔ lɛ, pañakɩ pana se pekemni paa koobu weyi nɛ pakpazɩ-ɩ ɖoŋ fezuu taa. Ɛzɩma palakɩ nɛ patalɩɣ kaɖʋwa ŋga? Pamaɣzɩɣnɩ kajalaɣ Krɩstʋ mba ɛzɩ Pɔɔlɩ mbʋ yɔ. Eseɣti ɛgbɛyɛ yɔɔ cɔnɩyʋ nʋmɔɖɔnʋ Timootee se: «Susi tɔm; la tʋmɩyɛ nɖɩ kpɛdɛyɛ alɩwaatʋ kɩbandʋ taa nɛ alɩwaatʋ kaɖɛ ñɩndʋ taa; kizini ɛyaa tɔm, kalɩ-wɛ, seɣti-wɛ; la mbʋ nɛ suuɖu tɩŋa nɛ tɔm wɩlʋʋ lɛɣtʋ tɩŋa. . . . La tɔm kɩbandʋ susuyu tʋmɩyɛ.»—2 Tim. 4:2, 5.

⁷ Ɛzɩ Pɔɔlɩ seɣtuu Timootee yɔ, egeetiye yɔɔ cɔnɩyʋ nɛ ɛ-halʋ (ye ɛɖɔkɩ nesi yɔ) pɛkpɛndɩɣ ɛgbɛyɛ taa koobiya yɔɔ nɛ patɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ posusuu tɔm. Agbaa yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa mba, pɛwɛ kpekpeka tɔm susuu taa nɛ pɛwɛɛ niye tɔm wɩlʋʋ taa ɖɔɖɔ. Wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩwɛnɩ ɖoŋ koobiya yɔɔ. (Roma 12:11; 2 Tim. 2:15) Egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa sɔɔlɩ koobiya siŋŋ. Pakpakɩɣ pa-alɩwaatʋ nɛ po-ɖoŋ nɛ pasɩɣnɩnɩ lalaa. Paa tɛʋ ɛnɩɣ yaa wɩsɩ ɛñakɩ yɔ, pɔɖɔŋ nʋmɔʋ nɛ halɩ paɖʋʋ pe-weziŋ kaɖɛ taa nɛ powoki lona wena a-taa pɩfɛyɩ kɛlɛʋ se powolo yɔ. (Filp. 2:3, 4) Pɩtasɩ lɛ, patɩŋɩɣnɩ Bibl yɔɔ nɛ pɔyɔɔdʋʋ tɔm nɛ pakpazɩɣ agbaa ɖoŋ, pawɩlɩɣ-yɛ tɔm nɛ patasɩɣ-yɛ lɔŋ. Ye koobiya ɩcɔŋnɩ agbaa yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa mba pɔ-ɖɔnɛ nɛ pamaɣzɩɣnɩ pe-tisuu yɔ, pɩwazɩɣ pa-tɩŋa.—Ebr. 13:7.

8. Pɔɔlɩ heyi Barnaabaasɩ se pekilimi koobiya yɔɔ lɛ, ɛzɩma ɛlɛ laba?

⁸ Barnaabaasɩ tisi tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdaa se powolo nɛ ‘pekilimi koobiya  yɔɔ’ yɔ tɩ-yɔɔ. (Tʋma 15:36) Pa-naalɛ paatɛm kpɛndʋʋ nɛ pɔɖɔ nʋmɔʋ; nɛ paasɩm camɩyɛ ageeta nɛ koobiya mba pɔ-yɔɔ pacaɣ kilimuu yɔ. (Tʋma 13:2–14:28) Ye mbʋ, pɩnaɣaɣ se pɩɩkɛnɩ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ se pɛkpɛndɩ nɛ pɔɖɔ nʋmɔʋ ŋgʋ. Ɛlɛ kaɖɛ naɖɩyɛ talɩ. Tʋma Labʋ 15:37 heyiɣ-ɖʋ se: «Barnaabaasɩ kaaɖʋ ɛ-taa se ɛkpɛndɩɣnɩ Yohanɛɛsɩ, weyi payaɣ se Maarɩkɩ yɔ.» Barnaabaasɩ taapɔzʋʋ Pɔɔlɩ se ɛna se ɛlɛ tisiɣ se pɛkpɛndɩnɩ Maarɩkɩ yaa eetisiɣ. Ɛɛtɛm ɛ-taa se ɛkpɛndɩɣnɩ ɛ-ɖɛdʋ Maarɩkɩ.

9. Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ titisini Barnaabaasɩ se pɛkpɛndɩnɩ Maarɩkɩ?

⁹ Ɛlɛ Pɔɔlɩ kizi se pataakpɛndɩnɩ Maarɩkɩ. Ɛbɛ yɔɔ? Bibl yɔɔdʋʋ se: «Ɛlɛ pɩtaakɛdɩnɩ Pɔɔlɩ se pɛkpɛndɩnɩ-ɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ eeyebi-wɛ Pamfiilii nɛ ɛtɩtɩŋ-wɛ tʋmɩyɛ taa.» (Tʋma 15:38) Ɛɛtɩŋ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ pa-kajalaɣ nʋmɔʋ ɖɔm taa; ɛlɛ patɩtalɩta ɖenɖe powokaɣ yɔ lɛ, eyebi-wɛ nɛ ɛpɩsɩ. (Tʋma 12:25; 13:13) Cɛɛkɛ Pamfiilii paawɛɛ nɛ Maarɩkɩ yele ɛ-tʋmɩyɛ nɛ ɛpɩsɩ Yeruzalɛm. Bibl tɩyɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ Maarɩkɩ sewa nɛ ɛpɩsɩ yɔ; ɛlɛ pɩtɩla yɔ, Pɔɔlɩ maɣzaɣ se Maarɩkɩ lakasɩ nzɩ sɩ-yɔɔ lɛ, ɛtɩmʋna se pataa-ɩ liu.

10. Ðama kɩɩnɩnʋʋ kɔm Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ pɛ-hɛkʋ taa lɛ, ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

¹⁰ Paa mbʋ yɔ, Barnaabaasɩ kaatɛm ɛ-taa se ɛkpɛndɩɣnɩ Maarɩkɩ. Pɔɔlɩ ɖɔɖɔ ñaatɛm ɛ-taa se pataakpɛndɩnɩ-ɩ. Tʋma Labʋ 15:39 heyiɣ-ɖʋ se: «Peeɖe pɔkɔ ɖama nɛ pana siŋŋ nɛ pɩsaa miŋ kpem, nɛ halɩ paya ɖama.» Nɛ Barnaabaasɩ kpaɣ Maarɩkɩ nɛ papɩsɩ ɛ-tɛ Siiprɩ lɩm hɛkʋ taa tɛtʋ taa. Nɛ Pɔɔlɩ ñɛɖɛɛ nɛ ekilimi agbaa yɔɔ ɛzɩ ɛɛɖʋʋ ɛ-taa yɔ. Bibl heyiɣ-ɖʋ se Pɔɔlɩ kpaɣ «Silaasɩ, nɛ koobiya tɛmɩ-ɩ ɖʋzʋʋ Yehowa lootiye tɛɛ lɛ, ɛ nɛ ɩ pɛɖɛɛ.» (Tʋma 15:40) Nɛ ‘patɩŋnɩ Siirii nɛ Siliisii nɛ pakpazɩɣ agbaa ɖoŋ.’—Tʋma 15:41.

11. Alɩwaatʋ ndʋ ɖama kɩɩnɩnʋʋ nakʋyʋ kɔŋ ɖa nɛ koobu nɔɔyʋ ɖɛ-hɛkʋ taa yɔ, wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ nɛ ɖɩcɔnɩ ki-ɖeɖe?

¹¹ Pʋtɔma kɛdaɣ kanɛ kɔtɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩtɩtalɩ pilim. Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ kaalɩzɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ se pɛkɛ ɖi-lone taa caɣyaa. Nɛ halɩ pɩwɛ ɛzɩ Pɔɔlɩ kɔm nɛ ɛpɩsɩ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ taa tʋ yɔ. Paa Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ paakɛ koobiya kɩbama kpem yɔ, alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, patɩpɩzɩ nɛ pɔɖɔkɩ pa-tɩ. Ɛlɛ patiyele nɛ wɛtʋ ndʋ tɩwɛɛkɩ pa-taabalɩyɛ tam. Paa Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ pataatalɩ pilim yɔ, paawɛnɩ tɩ luzuu nɛ paawɛnɩ Krɩstʋ maɣzɩm. Nɛ ndɛŋgbɛzaɣ fɛyɩ se pekpeɣ ɖama nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɖaɣnɩ wɛʋ pɛ-hɛkʋ taa. (Efɛz. 4:1-3) Pʋwayɩ lɛ, Pɔɔlɩ nɛ Maarɩkɩ pɛkpɛndaa nɛ pala teokrasɩ tʋma naayɛ. a—Kol. 4:10.

12. Ɛzɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ yɔ, wɛtʋ ndʋ pɩwɛɛ se ɖa-alɩwaatʋ taa ɛzʋtʋyaa ɩwɛɛna?

¹² Paa ɖama kɩɩnɩnʋʋ kaakɔm Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ pɛ-hɛkʋ taa yɔ,  pɩtɩkɛ wɛtʋ ndʋ paasɩmnɩ-wɛ. Paasɩm Barnaabaasɩ se ɛsɔɔlɩ ɛyaa nɛ ɛkɛ kʋjɔʋ tʋ. Nɛ halɩ piyeba nɛ apostoloowaa yebi-i yaʋ ɛ-hɩɖɛ maɣmaɣ Yosɛɛfʋ, nɛ pakʋmɩ-ɩ hɩɖɛ se Barnaabaasɩ, pʋ-tɔbʋʋ se «Laŋɩyɛ hɛzʋʋ pɩyalʋ.» (Tʋma 4:36) Pɔɔlɩ ɖɔɖɔ lakaɣ ɛyaa camɩyɛ lakasɩ nɛ ɛmaɣzaɣ pɔ-yɔɔ. (1 Tes. 2:7, 8) Sɔnɔ, pɩwɛɛ se ɛzʋtʋyaa, pɩkpɛndɩnɩ egeetiye yɔɔ cɔnɩyaa tɩŋa, ɩmaɣzɩɣnɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ. Pɩwɛɛ se paa ɛzɩmtaa lɛ, pañakɩ pana nɛ pɛwɛɣnɩ tɩ luzuu nɛ palakɩ camɩyɛ lakasɩ ɛzʋtʋyaa lalaa nɛ koobiya tɩŋa ɛgbɛyɛ taa.—1 Pɩy. 5:2, 3.

13, 14. (a) Anɩ Timootee kɛnaa? (b) Pʋtɔma yɔ, ɛzɩma pɩlaba nɛ Pɔɔlɩ katɩ-ɩ? (c) Ɛbɛ yeba nɛ Pɔɔlɩ ɛsa kpa Timootee? (d) Waɖɛ nɖɩ paaha Timootee?

¹³ Pɔɔlɩ Ɛsɔtɔm tiyiyu nʋmɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ ɖɔm taa, eewobi Galaatii egeetiye taa, agbaa naayɛ pazɩ kaañɔ peeɖe. «Ðɩnɛ ɛlɛ ɛtalɩ Dɛɛrɩbee nɛ pʋwayɩ lɛ Lisɩtrɩ.» Bibl heyiɣ-ɖʋ se: «Tɔmkpɛlɩkɩyʋ nɔɔyʋ kaawɛ peeɖe, payaɣ-ɩ se Timootee; ɛkɛ halʋ Yuuda tʋ nɔɔyʋ, weyi ɛwɛnɩ tisuu yɔ ɛ-pɩyalʋ, ɛlɛ ɛ-caa kɛ Grɛɛkɩ tʋ.»—Tʋma 16:1. b

¹⁴ Pɩtʋʋ fɛyɩ se alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ kaaɖɔm Ɛsɔtɔm tiyiyu nʋmɔʋ kajalaɣ ñɩŋgʋ pɩnaɣ 47 taa mbʋ yɔ yɔ, ɛtɩlɩ Timootee nɛ ɛ-hɔʋ taa mba. Nɛ pɩnzɩ 2 yaa 3 wayɩ, alɩwaatʋ ndʋ ɛɖɔŋaɣ nʋmɔʋ naalɛ ñɩŋgʋ yɔ ɛ-ɛsa kpa Timootee nɛ pɩkɩlɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ «koobiya yɔɔdaɣ ɛ-yɔɔ tɔm kɩbandʋ.» Pɩtasɩna se ɛ-tɛtʋ taa koobiya kaasɔɔlɩ ɛ-tɔm lɛ, tɛtʋ lɛɛtʋ taa koobiya ɖɔɖɔ yɔɔdaɣ ɛ-yɔɔ tɔm kɩbandʋ. Masɩ yɔɔdʋʋ se halɩ Lisɩtrɩ nɛ Ikoniyɔm agbaa wena aposaa ɛzɩ kilomɛtanaa 30 mbʋ yɔ, a-taa koobiya ɖɔɖɔ yɔɔdaɣ ɛ-yɔɔ tɔm kɩbandʋ. (Tʋma 16:2) Fezuu kiɖeɖeu ɖiyi ɛzʋtʋyaa nɛ paha waɖɛ evebu Timootee se ɛsɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ pa-nʋmɔʋ ɖɔm taa.—Tʋma 16:3.

15, 16. Ɛbɛ kaayeba nɛ Timootee wɛɛnɩ hɩɖɛ kɩbanɖɛ?

¹⁵ Ɛbɛ kaayeba nɛ Timootee wɛɛnɩ hɩɖɛ kɩbanɖɛ, ŋgʋ ɛɛkɛ evebu yem? Ɛ-lɔŋsɩnɖɛ na? Ɛ-ɛsɩndaa keɖeɣa na? Yaa ɛzɩma pɩɩha-ɩ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa yɔ? Ðoŋ ɖoŋ lɛ, wɛtʋ ndʋ ɛyaa cɔŋna. Halɩ nayʋ Samɩyɛɛlɩ maɣmaɣ kaatɔlɩ kpaca ŋgʋ kɩ-taa. Ɛlɛ Yehowa heyi-i se: «Ɛzɩma ɛyʋ cɔŋna yɔ pɩtɩkɛ mbʋ Ɛsɔ cɔŋna, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyʋ naɣ mbʋ pɩnaɣ ɛsa yɔɔ yem yɔ, ɛlɛ Yehowa ñanaɣ laŋɩyɛ taa.» (1 Sam. 16:7) Ye mbʋ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ ɛɛñaɣ pana nɛ ɛwɛɛna yɔ ndʋ yebina nɛ ɛwɛɛnɩ hɩɖɛ kɩbanɖɛ koobiya hɛkʋ taa, pɩtaakɛ wɛtʋ ndʋ palʋlɩnɩ-ɩ yɔ.

¹⁶ Pʋwayɩ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ Timootee wɛtʋ kɩbandʋ, ɛ-sɔɔlɩm nɛ ɛzɩma ɛlakɩ ɛgbɛyɛ taa tʋma nɛ kpekpeka yɔ pɩ-tɔm. (Filp. 2:20-22) Paasɩm ɖɔɖɔ Timootee se ɛwɛnɩ «tisuu mbʋ pɩ-taa fɛyɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ lakasɩ yɔ.»—2 Tim. 1:5.

17. Ɛzɩma piya evelisi pɩzɩɣ nɛ sɩmaɣzɩnɩ Timootee?

 ¹⁷ Sɔnɔ, piya evelisi sakɩyɛ ñakɩ pana nɛ sɩwɛɣnɩ wɛtʋ kɩbandʋ ɛzɩ Timootee yɔ. Piyeba nɛ sɩwɛɛnɩ hɩɖɛ kɩbanɖɛ Ɛsɔ nɛ ɛ-samaɣ pɛ-ɛsɩndaa paa sɩkɛ piya evelisi yɔ. (Adu. 22:1; 1 Tim. 4:15) Sɩwɛnɩ tisuu mbʋ pɩ-taa fɛyɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ lakasɩ yɔ, pʋ-tɔbʋʋ se sɩɩcakɩ pɩ-tɛɛ nɛ pɩ-yɔɔ wezuu. (Keɣ. 26:4) Piyeba nɛ piya evelisi sakɩyɛ lakɩ tʋma kɩbana ɛgbɛyɛ taa ɛzɩ Timootee kaalabʋ yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ sɩpɩsɩɣ tɔm kɩbandʋ susuyaa nɛ pʋwayɩ sɩhaɣ sɩ-tɩ Yehowa nɛ pamɩyɩsɩɣ-sɩ lɩm yɔ, pɩkpazɩɣ Yehowa sɛyaa lalaa ɖoŋ.

18. (a) Pɔɔlɩ nɛ Timootee paakɛ ɛgbɛyɛ yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa lɛ, wala wena paawɛna? (b) Ɛzɩma pɩwazɩ agbaa?

¹⁸ Pɔɔlɩ nɛ Timootee pɛkpɛndaa nɛ pala tʋmɩyɛ pɩnzɩ sakɩyɛ. Paakɛ ɛgbɛyɛ yɔɔ cɔnɩyaa nʋmɔɖɔnaa nɛ palakaɣ mbʋ payɩ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ heyaɣ-wɛ se pala yɔ. Bibl yɔɔdaa se: «Pɛwɛɛ nɛ patɩŋɩɣnɩ tɛtʋ ndɩ ndɩ taa lɛ, peheyiɣ koobiya paɣtʋ ndʋ apostoloowaa nɛ ɛzʋtʋyaa mba pɛwɛ Yeruzalɛm yɔ paɖʋwa yɔ se pɔɖɔ tɩ-yɔɔ.» (Tʋma 16:4) Pɩnaɣaɣ kaɣlaa se nʋmɔʋ ŋgʋ apostoloowaa nɛ ɛzʋtʋyaa mba paawɛ Yeruzalɛm yɔ pawɩlaɣ agbaa yɔ, aɖɔŋaɣ kɩ-taa. Piyeba nɛ «agbaa wɛɛ nɛ akpaɣ ɖoŋ tisuu taa nɛ ahukuu paa ɖooye.»—Tʋma 16:5.

19, 20. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se Krɩstʋ mba ɩña «mba pɛɖɛɣ nɔɔ» pɛ-hɛkʋ taa yɔ?

¹⁹ Mbʋ ɖɔɖɔ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa luzuu pa-tɩ nɛ pañaŋ «mba pɛɖɛɣ nɔɔ» pɛ-hɛkʋ taa yɔ nɛ pehikiɣ wazasɩ. (Ebr. 13:17) Ɛjaɖɛ ɖɩnɛ ɖɩ-wɛtʋ wɛɛ nɛ tɩlɛɣzɩɣ paa ɛzɩmtaa, pʋyɔɔ lɛ fezuu taa tɔɔnaɣ ŋga «yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ» lakɩ yɔ, pɩfɛyɩ se ka-taa nakɛyɛ ɛɖɛɛ Krɩstʋ mba yɔɔ. (Mat. 24:45; 1 Kɔr. 7:29-31) Ye ɖɩtɔkɩ-kɛ paa ɛzɩmtaa yɔ, fezuu taa asɛyʋʋ nakʋyʋ ɛɛtalɩɣ-ɖʋ; nɛ pɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ se ɖitaapisi ɖa-tɩ nɛ ɛjaɖɛ ɖɩnɛ.—Yak. 1:27.

²⁰ Pɩkɛ toovenim se Krɩstʋ ɛgbɛyɛ yɔɔ cɔnɩyaa, pɩkpɛndɩnɩ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ taa mba tɩtalɩ pilim ɛzɩ Pɔɔlɩ, Barnaabaasɩ, Maarɩkɩ nɛ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa ɛzʋtʋyaa mba paakɛ patam numwaa ɖɔɖɔ yɔ. (Roma 5:12; Yak. 3:2) Ɛlɛ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ taa mba wɩlaa se pamʋnaa se ɖɩtaa-wɛ liu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɔɖɔŋ Ɛsɔ Tɔm yɔɔ ɖeyi ɖeyi nɛ pamaɣzɩɣnɩ apostoloowaa. (2 Tim. 1:13, 14) Piyeba nɛ agbaa wɛɛ nɛ akpaɣ ɖoŋ nɛ acɛyɩsɩɣ tisuu taa.