1, 2. (a) Mba kʋyɩnɩ Filiipi nɛ powoki Tesalooniiki? (b) Nɛ pɩtɩla ɛbɛ yɔɔ pamaɣzaɣ?

 ƐYAA ɖɔŋaɣ habɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ kpem. Nɛ Roma ñɩma mba paawɛ niye kpem yɔ, mba kaalɩzɩnɩ-ɖɩ. Habɩyɛ nɖɩ ɖɩtɩŋɩɣnɩ pʋŋ yɔɔ. Ɛyʋ pɩzaɣ se ɛnɩɩ pɩtɩŋa pɩtɩŋa pɩ-taŋ ɖɩ-yɔɔ: Kpaŋasɩ wiluu, kɛɛkɛɛnaa nɛ nʋmɔɖɔnaa ndɩ ndɩ, ɛzɩ sɔɔjanaa, tadɩyɛ laɖaa nɛ wondu luɖaa mbʋ yɔ pa-taŋ. Pɔɔlɩ, Silaasɩ nɛ Timootee pɛwɛ habɩyɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ, pakʋyɩ Filiipi nɛ powoki Tesalooniiki, nɛ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-ɖaɣlɩkɩŋ cɛzɩ kilomɛtanaa 130. Pɩtʋʋ fɛyɩ se kɩ-ɖɔm fɛyɩ kɛlɛʋ kɔzɩ kɔzɩ Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ, paalu-wɛ Filiipi nɛ pamʋ heŋ weyi yɔ, ɩtɩwata.—Tʋma 16:22, 23.

² Ɛbɛ palaba se pɩsɩnɩ-wɛ nɛ pataaka pa-lɩmaɣza nʋmɔʋ ɖaɣlɩkɩŋ yɔɔ? Pɩtʋʋ fɛyɩ se kɛdɛsɩ nzɩ palakaɣ nɛ pɔɖɔŋ yɔ nzɩ sɩnɩnɩ-wɛ. Peɖiɣni tɔzʋʋ nɛ taa leleŋ ɛzɩma Filiipi salaka yɔɔ cɔnɩyʋ nɛ ɛ-hɔʋ papɩsɩ Krɩstʋ mba yɔ pɩ-yɔɔ. Tɔm ndʋ, tiyeba nɛ nʋmɔɖɔnaa mba pɛtɛ pa-taa kpem se powoki pɩ-yɔɔ nɛ posusi Ɛsɔtɔm nɛ pɩkɩlɩ. Ɛlɛ paawɛɛ nɛ pɔñɔtʋʋnɩ Tesalooniiki lɛ, pɩtɩla pɔpɔzaɣ pa-tɩ se ɛzɩ Yuuda ñɩma mba pɛwɛ peeɖe yɔ pakaɣ-wɛ mʋʋ camɩyɛ na. Paakaɣ pɔ-yɔɔ kʋyʋʋ, nɛ halɩ pamabɩ-wɛ ɛzɩ paamabʋ-wɛ Filiipi tɛtʋ taa yɔ?

3. Ɛzɩma Pɔɔlɩ labɩ abalɩtʋ tɔm susuu tʋmɩyɛ taa yɔ, ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

³ Pɔɔlɩ ma takayaɣ Tesalooniiki koobiya pʋwayɩ nɛ eheyi-wɛ ɛzɩma pɩɩlabɩ-ɩ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Paa ɖɩɩtɔɔ kʋñɔŋ kajalaɣ ɖeɖe nɛ pawɩlɩ-ɖʋ ñaŋ Filiipi ɛzɩ ɩsɩm yɔ yɔ, ɖɛ-Ɛsɔ ha-ɖʋ abalɩtʋ nɛ ɖiheyi-mɩ Ɛsɔ tɔm kɩbandʋ paa pakaɖɩnɩ-ɖʋ siŋŋ yɔ.» (1 Tes. 2:2) Ye mbʋ pɩwɛ ɛzɩ sɔɔndʋ kpaɣaɣ Pɔɔlɩ nɛ Tesalooniiki wobu yɔ, kɔzɩ kɔzɩ mbʋ pɩɩtalɩ-wɛ Filiipi yɔ pɩ-yɔɔ. Ye pɩɩkɛ ña, pɩtɩla sɔɔndʋ kaakpa-ŋ ɖɔɖɔ. Wiɖiyi pɩtɛmɩ-ŋ labʋ kaɖɛ se ŋsusi tɔm kɩbandʋ na? Pɔɔlɩ kaata liu Yehowa se ɛkaɣ-ɩ kpazʋʋ ɖoŋ nɛ ɛsɩnɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛ abalɩtʋ. Ye ŋkpɛlɩkɩ Pɔɔlɩ tɔm yɔ, pɩkaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋla mbʋ.—1 Kɔr. 4:16.

4. Ɛbɛ wɩlɩɣ se pɩtɩla Pɔɔlɩ caɣʋ Tesalooniiki yɔ pɩcɛzɩ kpɩtaŋ 3?

⁴ Bibl heyiɣ-ɖʋ se Pɔɔlɩ talɩ Tesalooniiki lɛ, esusi tɔm sinaagɔɔgɩ taa Sabaatɩwaa 3. Paa mbʋ yɔ, pɩɩwɩlɩɣ se kpɩtaŋ 3 ɖeke ɛcaɣ tɛtʋ ndʋ tɩ-taa. Ðɩɩsɩŋ se ɛtalaa lɛ, alɩwaatʋ ɛzɩma ɛlaba pʋcɔ nɛ ewolo sinaagɔɔgɩ taa. Pɩtasɩ lɛ, takayɩsɩ nzɩ Pɔɔlɩ mawa yɔ sɩwɩlɩɣ se ɛ nɛ ɛ-taabalaa paawɛ Tesalooniiki lɛ, palakaɣ tʋmɩyɛ nɛ pɔcɔŋnɩ pa-kɩcɛyɩm ɖeɖe. (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8) Nɛ Pɔɔlɩ kaawɛ peeɖe lɛ, Filiipi koobiya kaatiyini-i wondu tam nabʋlɛ se ɛcɔnɩ ɛ-kɩcɛyɩm ɖeɖe. (Filp. 4:16) Ye mbʋ ɛcaɣʋ Tesalooniiki yɔ, pɩtɩla pɩcɛzɩ kpɩtaŋ 3.

5. Ɛzɩma Pɔɔlɩ laba se ɛyaa taa ɛtɛmnɩ tɔm ndʋ ɛwɩlaɣ-wɛ yɔ?

⁵ Pɔɔlɩ labɩ abalɩtʋ nɛ esusi tɔm mba paakpeɣli Sinaagɔɔgɩ taa yɔ. Ɛzɩ ɛtɩɩlakʋʋ yɔ «ɛtɩŋnɩ Masɩ yɔɔ nɛ ɛcɔlɩ pa-lɩmaɣza.» Ɛtɩŋaɣnɩ Masɩ yɔɔ ɖɔɖɔ nɛ «ɛlɩzɩɣ-wɛ tɔm taa nɛ ɛwɩlɩɣ se pɩɩcɛyaa se Krɩstʋ ɛtɔɔ kʋñɔŋ nɛ pakʋsɩ-ɩ nɛ sɩɖaa taa, nɛ ɛtɔŋ se: “Yesu weyi monsusuu-mɩ ɛ-tɔm yɔ, ɛnʋ lɛ Krɩstʋ.”» (Tʋma 17:2, 3) Yʋsɩ se Pɔɔlɩ tɩyɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩkɛdɩɣnɩ ɛ-tɔm welisiyaa yɔ, ɛlɛ ɛyɔɔdɩ ndʋ tiyeki se pamaɣzɩ pa-ñʋŋ taa yɔ. Ɛɛnawa se mba pɔkɔŋaɣ Sinaagɔɔgɩ taa yɔ, pasɩm Masɩ nɛ pɛwɛnɩ ñamtʋ sɩ-yɔɔ. Ɛlɛ pataanɩɣ sɩ-taa camɩyɛ. Pʋyɔɔ ɛcɔlɩ pa-lɩmaɣza nɛ ɛlɩzɩ-wɛ Masɩ taa nɛ ɛtɩŋnɩ sɩ-yɔɔ nɛ ɛwɩlɩ-wɛ se Yesu Nazarɛɛtɩ tʋ kɛnɩnɩ Mesiya yaa Krɩstʋ weyi ɛ-tɔm Masɩ kaayɔɔdaa yɔ.

6. Ɛzɩma Yesu tɩŋnɩ Masɩ yɔɔ nɛ ɛcɔlɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa lɩmaɣza? Nɛ ɛbɛ lɩ pɩ-taa?

⁶ Pɔɔlɩ maɣzɩnɩ Yesu; Masɩ yɔɔ Yesu tɩŋaɣna nɛ ɛwɩlɩɣ tɔm. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Yesu susaɣ tɔm lɛ, eheyaɣ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se, ɛzɩ Masɩ yɔɔdʋʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɛyʋ Pɩyalʋ ɛtɔɔ kʋñɔŋ, ɛsɩ , nɛ pʋwayɩ lɛ pefezi-i nɛ sɩɖaa taa. (Mat. 16:21) Pefezi Yesu lɛ, ɛwɩlɩ ɛ-tɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa. Pi-ɖeke pɩpɩzaɣ se pɩwɩlɩ se tɔm ndʋ ɛɛyɔɔdaa yɔ tɩkɛ toovenim. Ɛlɛ ɛtasɩ-wɛ wɩlʋʋ ɖɔɖɔ tɔm lɛɛtʋ ndʋ tiyeki se pataa liu Ɛsɔ Tɔm yɔ. Masɩ yɔɔdaɣ tɔm ndʋ ɛwɩlɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa nabɛyɛ yɔ tɩ-tɔm lɛ, sɩtɔm se: «Nɛ ɛpaɣzɩnɩ tɔm ndʋ Moyizi nɛ Nayaa tɩŋa kaamawa yɔ, nɛ ɛlɩzɩ-wɛ tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-yɔɔ Masɩ kpeekpe taa yɔ tɩ-tɔbʋʋ.» Ɛbɛ lɩ pɩ-taa? Pɩɩɖɩɣzɩ tɔmkpɛlɩkɩyaa nɛ pɔyɔɔdɩ se: «Alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdaɣnɩ-ɖʋ habɩyɛ yɔɔ nɛ ɛlɩzɩɣ-ɖʋ Masɩ taa kpayɩ kpayɩ yɔ, ɛzɩ pitaatukuni ɖa-laŋa siŋŋ?»—Luka 24:13, 27, 32.

7. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se tɔm ndʋ ɖɩwɩlɩɣ yɔ, tɩlɩɩnɩ Bibl taa?

⁷ Ɛsɔ Tɔm wɛnɩ ɖoŋ. (Ebr. 4:12) Sɔnɔ ɖɔɖɔ, Krɩstʋ mba lakɩ ɛzɩ Yesu, Pɔɔlɩ nɛ apostoloowaa lalaa paalabʋ yɔ; pa-wɩlɩtʋ tigiɖe lɛ Ɛsɔ Tɔm. Ðɩcɔlʋʋ ɛyaa lɩmaɣza, ɖɩlɩzɩɣ-wɛ Masɩ taa, nɛ ɖikuluu Bibl nɛ pa-maɣmaɣ panaɣ tɔm ndʋ ɖɩwɩlɩɣ-wɛ yɔ kɩ-taa. Toovenim taa lɛ tɔm ndʋ ɖɩwɩlɩɣ yɔ, pɩtɩkɛ ɖa-maɣmaɣ ɖɔ-cɔlɔ tɩlɩnaa. Ye ɖɩlakɩnɩ tʋmɩyɛ Bibl ɖoŋ ɖoŋ yɔ, pɩsɩɣnɩ ɛyaa nɛ pana se pɩtɩkɛ ɖa-lɩmaɣza ɖɩwɩlɩɣ-wɛ, ɛlɛ Ɛsɔ Tɔm ɖɩwɩlɩɣ-wɛ. Pɩtasɩ lɛ, pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se tɔm ndʋ ɖɩwɩlɩɣ yɔ ti-tigiɖe  lɛ Bibl. Pʋyɔɔ lɛ, ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛtaa-tʋ liu kiya. Ŋtɩlʋʋ tɔm ndʋ yɔ, pɩɩhaɣ-ŋ abalɩtʋ se ŋsusi tɔm nɛ kpekpeka ɛzɩ Pɔɔlɩ kaalabʋ yɔ?

8-10. (a) Ɛzɩma Tesalooniiki mba mʋ tɔm kɩbandʋ? (b) Ɛbɛ yɔɔ Yuuda mba nabɛyɛ sʋsaɣ Pɔɔlɩ? (c) Ɛzɩma Yuuda ñɩma mba pakaɖaɣnɩ Pɔɔlɩ yɔ palaba?

⁸ Mbʋ pɩtɛm Pɔɔlɩ talʋʋ yɔ pɩwɩlɩ-ɩ se Yesu tɔm tʋnɛ tɩkɛ toovenim: «Yom tɩkɩlɩ ɛ-caa. Ye panazɩ-m yɔ, pakaɣ-mɩ nazʋʋ ɖɔɖɔ; ye pɔɖɔm mɔn-tɔm yɔɔ yɔ, pakaɣ mɩ-ñɩndʋ yɔɔ ɖɔm ɖɔɖɔ.» (Yoh. 15:20) Ɛɛwɛ Tesalooniiki lɛ, ɛɛkatɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-tɔm Yesu kaayɔɔdaa yɔ tɩ-naalɛ: Nabɛyɛ kaasɔɔlɩ siŋŋ se pɔɖɔ Ɛsɔ Tɔm yɔɔ, ɛlɛ lalaa taasɔɔlɩ. Mba petisi faaa nɛ pamʋ Ɛsɔ Tɔm yɔ, Luka yɔɔdɩ pɔ-tɔm se: «[Yuuda mba] nabɛyɛ paɣzɩ wɛnʋʋ tisuu [pʋ-tɔbʋʋ se papɩsɩ Krɩstʋ mba] nɛ pɛkpɛndɩ Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ pɔ-yɔɔ, nɛ Grɛɛkɩ mba samaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ ŋga kɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ kɛkpɛndɩ pɔ-yɔɔ ɖɔɖɔ, pɩkpɛndɩnɩ halaa sakɩyɛ mba pa-hɩla sɛwa yɔ.» (Tʋma 17:4) Pɩtʋʋ fɛyɩ se tɔmkpɛlɩkɩyaa kɩfama panɛ, pa-taa kaalabɩ leleŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ pasɩnɩ-wɛ nɛ panɩɩ Masɩ taa.

⁹ Paa nabɛyɛ kaasɔɔlɩ welisuu tɔm ndʋ Pɔɔlɩ susaɣ yɔ yɔ, lalaa paɖaɣ Pɔɔlɩ tɩ-yɔɔ. Tesalooniiki tɛtʋ taa Yuuda mba nabɛyɛ sʋsaɣ Pɔɔlɩ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-tɔm susuu lʋlaɣ pee nɛ «Grɛɛkɩ mba samaɣ sɔsɔɔ nakɛyɛ» pɩsɩ Krɩstʋ mba. Yuuda ñɩma mba, paawɩlɩ Grɛɛkɩ sɩɩnaa layaa nabɛyɛ Ebree Masɩ se pɩsa nɛ paba pɩsɩ Yuuda mba; nɛ pamaɣzaɣ se mba tɩnɩ sɩɩnaa layaa mba. Kpaagbaa mbʋ lɛ, Pɔɔlɩ kɔɔ nɛ ɛpaɣzɩ tɔm wɩlʋʋ Sinaagɔɔgɩ taa, nɛ Grɛɛkɩ ñɩma mba, papaɣzɩ wɛnʋʋ tisuu. Mbʋ yebina nɛ Yuuda ñɩma taa wɩɩnɩ Pɔɔlɩ siŋŋ.

¹⁰ Luka heyi-ɖʋ mbʋ pɩlabɩ pʋwayɩ yɔ; ɛtɔm se: «Yuuda mba wɛɛ nɛ palakɩ sʋsɩ, nɛ pañɩnɩ ɛyaa kɩdɛkɛdaa nabɛyɛ, mba pɔcɔʋ yem kɩyakʋ taa nɛ paalakɩ naɖɩyɛ yɔ, nɛ pekpeɣli ɛyaa samaɣ nakɛyɛ nɛ papaɣzɩ ñam ñam lakasɩ labʋ tɛtʋ taa. Pasʋʋ Yaasɔɔ ɖɩɣa taa nɛ ɖoŋ nɛ pañɩnɩɣ se pakpa Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ nɛ palɩnɩ-wɛ ɛyaa samaɣ hɛkʋ taa. Patɩna-wɛ lɛ, pɔhɔ Yaasɔɔ nɛ koobiya nabɛyɛ nɛ powoni-wɛ tɛtʋ ñʋndɩnaa cɔlɔ, nɛ pamakɩ kubusi nɛ pɔtɔŋ se: “Ɛyaa mba pɔhɔyɩ ñaɖʋʋ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ yɔ, pɛwɛ cɩnɛ ɖɔɖɔ; nɛ Yaasɔɔ mʋ-wɛ ɛgɔndʋ ɛ-ɖɩɣa taa. Ɛyaa panɛ pa-tɩŋa pakaɖɩɣnɩ Sezaarɩ paɣtʋ, nɛ pɔtɔŋ se wiyaʋ nɔɔyʋ tasɩ wɛʋ, ɛnʋ lɛ Yesu.”» (Tʋma 17:5-7) Ðoŋ weyi samaɣ ŋga ka-lakasɩ kaɣ wɛnʋʋ Pɔɔlɩ nɛ ɛ-taabalaa pɔ-yɔɔ?

11. (a) Tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Pɔɔlɩ nɛ ɛ-taabalaa pɔ-yɔɔ? (b) Nɛ pɩtɩla paɣtʋ ndʋ yɔɔ po-koyindinaa maɣzaɣ? (Kalɩ pɩ-tɛɛ tɔm.)

¹¹ Ɛyaa mba pa-taa wɩwa kpem yɔ pekpeɣliɣ lɛ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ asɛyʋʋ pɩtɛŋna. Papɩzɩɣ nɛ pala puuyaɣ lakasɩ, nɛ ɛzɩ pɔɔ ŋga kawadaa nɛ ka-lɩm wɛɛ ɖoŋ yɔ, nɔɔyʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛkpa-wɛ. Mba pɔ-yɔɔ Yuuda mba tɩŋnaa se pɔɖɔɔnɩ Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ yɔ mbʋ ɖɔɖɔ paawɛ pana taa. Pʋwayɩ lɛ, Yuuda  ñɩma mba pɔkɔnɩ «ñam ñam lakasɩ» tɛtʋ taa yɔ, pañaɣ pana se peyele nɛ tɛtʋ taa ñʋndɩnaa maɣzɩ se Pɔɔlɩ nɛ ɛ-taabalaa palabɩ kɩdɛkɛdɩm sɔsɔm kpem nɛ pɩpɔzʋʋ se pɔhɔ pa-nɩŋgbaaŋ. Kajalaɣ lɛ pɔtɔm se Pɔɔlɩ nɛ ɛ-taabalaa «pɔhɔyɩ ñaɖʋʋ tɛtʋ kpeekpe yɔɔ,» ŋgʋ pɩtɩkɛ mba kɔnɩnɩ ñam ñam lakasɩ Tesalooniiki tɛtʋ taa. Tɔm 2 ñɩndʋ ndʋ pɔyɔɔdɩ pɔ-yɔɔ yɔ tɩɩpaɣlaa nɛ pɩkɩlɩ. Yuuda mba sʋʋ-wɛ tɔm se pakaɖaɣnɩ Sezaarɩ paɣtʋ, nɛ posusuu se wiyaʋ nɔɔyʋ tasɩ wɛʋ, ɛnʋ lɛ Yesu. a

12. Ɛbɛ wɩlɩɣ se tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Tesalooniiki Krɩstʋ mba yɔɔ yɔ tɩpɩzaɣ se tɩkɔnɩ-wɛ asɛyʋʋ sɔsɔʋ?

¹² Tɔzɩ se Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa kaatɛm tɔm ndʋ tɩ-ɖɔndɩ yɔɔdʋʋ nɛ pakʋnɩ Yesu tɔm. Peheyi Pilaatɩ se: «Ðɩna abalʋ ɛnɛ ɛwɛɛ nɛ ɛɖʋzʋʋ ɖɛ-ɛjaɖɛ . . . nɛ ɛtɔŋ se ɛ-maɣmaɣ ɛkɛ Krɩstʋ, wiyaʋ.» (Luka 23:2) Pɩtɩla yɔ sɔɔndʋ kpaɣaɣ Pilaatɩ se ye ɛtɩla Ɛsɔ sɛtʋ ñʋndɩnaa sɔɔlɩm yɔ, Roma wiyaʋ sɔsɔ kaɣ maɣzʋʋ se ɛwɛɛ nɛ ɛtɩnɩɣ wiyaʋ lɛlʋ yɔɔ, pʋyɔɔ ɛɖʋzɩ Yesu ɛlɛ koyindinaa nesi taa nɛ pakʋ-ɩ. Mbʋ ɖɔɖɔ tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Krɩstʋ ñɩma yɔɔ Tesalooniiki yɔ, tɩpɩzaɣ se tɩkɔnɩ-wɛ asɛyʋʋ sɔsɔʋ. Takayaɣ nakɛyɛ yɔɔdaa se: ‘Pɩɩkɛ sɩm nɛ wezuu tɔm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖoŋ ɖoŋ lɛ, paa panɩ kɩnɩʋ yem se nɔɔyʋ ñɩnɩɣ lɩʋ Roma wiyaʋ sɔsɔ wayɩ yɔ pakʋʋ ɛyʋ ɛnʋ.’ Ɛlɛ lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena Yuuda mba laba yɔ akaɣ-wɛ ɖɔmnʋʋ na?

13, 14. (a) Ɛbɛ yɔɔ lɩmaɣza kɩdɛkɛda wena samaɣ kpaɣaa yɔ atɩɖɔmnɩ-kɛ? (b) Ɛzɩma Pɔɔlɩ wɩlaa se ɛwɛ lɛɣtʋ ɛzɩ Yesu yɔ? (c) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ sɔnɔ?

¹³ Samaɣ tɩpɩzɩ nɛ kasɩnzɩ tɔm kɩbandʋ susuu tʋmɩyɛ Tesalooniiki tɛtʋ taa. Ɛbɛ yɔɔ? Kajalaɣ lɛ, katɩtasɩ naʋ Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ. Pɩtasɩ lɛ, tɛtʋ taa ñʋndɩnaa taa taatɛ se tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ pɔ-yɔɔ yɔ tɩkɛ toovenim. Pɛpɛlɩ Yaasɔɔ nɛ koobiya lalaa mba paakpa-wɛ yɔ «liidiye naɖɩyɛ» nɛ pɛhɛyɩ lɛ, peyebi-wɛ nɛ pɛɖɛɛ. (Tʋma 17:8, 9) Pɔɔlɩ kaaɖɔm lɔŋ weyi Yesu tasaa se «ɩwɛɛ lɛɣtʋ ɛzɩ ɖʋmaa yɔ, nɛ ɩtaawɛɛnɩ kɩwɛɛkɩtʋ natʋyʋ ɛzɩ ahoo yɔ» ɩ-yɔɔ, pʋyɔɔ ɛkʋyɩ ɖenɖe kaɖɛ naɖɩyɛ pɩzaɣ se ɖɩtalɩ-ɩ yɔ nɛ ɛɖɛɛ ɖoŋlɛɛɖɛ se esusi tɔm. (Mat. 10:16) Pɩnaɣ se paa Pɔɔlɩ kaawɛ abalɩtʋ yɔ, pɩtɩwɩlɩ se ɛ-paa fɛyɩnɩ nabʋyʋ. Sɔnɔ, ɛzɩma Krɩstʋ ñɩma pɩzɩɣ nɛ pamaɣzɩnɩ-ɩ?

¹⁴ Sɔnɔ, coocinaa ñʋndɩnaa seɣtiɣ ɛyaa samaɣ ɖoŋ ɖoŋ se pakaɖɩnɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Pakʋʋ Aseɣɖe Tɩnaa tɔm ɖulum se pakaɖɩɣnɩ kominawaa nɛ palɩɣ pa-ajɛɛ wayɩ, nɛ ñʋndɩnaa mba peseɣtiɣ awiya nɛ akʋyʋʋ Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔ. Ɛzɩ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa koyindinaa kaasʋsʋʋ Pɔɔlɩ yɔ, sɔnɔ ɖɔɖɔ, coocinaa ñʋndɩnaa wɛɛ nɛ pasʋsʋʋ-ɖʋ nɛ pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyaa sakɩyɛ wɛɛ nɛ pamʋʋ ɖɔ-tɔm. Ɛlɛ paa  ɛbɛ patɩɩlakɩ yɔ, ɖɩɩɖʋʋ ɖe-wezuu kaɖɛ taa falaa yem. Ye ɖɩkatɩ ɖɔ-tɔm susuu taa ɛyaa nabɛyɛ nɛ pɔkɔ pana kadadayaɣ nɛ pɛfɛyɩnɩ maɣzɩm mbʋ pɩmʋnaa yɔ nɛ ye pɩsaŋ yɔ, ɖɩɩlʋkɩnɩ-wɛ; ɛlɛ ɖɩñɩnɩɣ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩla ɖɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ laŋhɛzɩyɛ taa yɔ; nɛ alɩwaatʋ ndʋ pa-pana hɛɣ lɛ, ɖɩpɩsɩ pɔ-cɔlɔ.

15. Ɛzɩma Beeree mba mʋ tɔm kɩbandʋ?

¹⁵ Pɩsa nɛ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ ɛtaatalɩ Pɔɔlɩ nɛ Silaasɩ lɛ, koobiya heyi-wɛ se powolo Beeree, peeɖe kaaposi ɛzɩ kilomɛtanaa 65 mbʋ yɔ. Patalɩ peeɖe lɛ, Pɔɔlɩ sʋʋ sinaagɔɔgɩ taa nɛ ɛyɔɔdɩnɩ mba paakpeɣli kɩ-taa yɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩkɛdɩnɩ-ɩ siŋŋ se samaɣ tisaa nɛ kewelisini-i. Luka kɛdaa se Beeree mba kaawɛnɩ «wɛtʋ kɩbandʋ nɛ pɩkɩlɩ Tesalooniiki mba, mbʋ pʋyɔɔ yɔ, pamʋ Ɛsɔ tɔm nɛ laŋɩyɛ pilim, patazɩɣ Masɩ taa camɩyɛ paa evemiye nɖɩ se pana se tɔm ndʋ tɩkɛ toovenim na.» (Tʋma 17:10, 11) Pɩwɩlɩɣ se mba pamʋ toovenim Tesalooniiki tɛtʋ taa yɔ, paba ñɛfɛyɩnɩ wɛtʋ kɩbandʋ na? Aayɩ. Pɔɔlɩ ma takayaɣ Tesalooniiki mba pʋwayɩ nɛ ɛyɔɔdɩ se: «Ða ɖɔɖɔ ɖɩsɛɣ Ɛsɔ kaahɛzaɣ se ɛlabaɣ lɛ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ alɩwaatʋ ndʋ ɩmʋ Ɛsɔ tɔm ndʋ ɩnɩ ɖɔ-cɔlɔ yɔ, ɩtɩmʋ-tʋ ɛzɩ ɛyaa tɔm yɔ, ɛlɛ ɛzɩ tɩkɛʋ toovenim taa yɔ, ɩmʋ-tʋ ɛzɩ Ɛsɔ tɔm yɔ, nɛ tiɖiɣni ɖɔɖɔ tʋmɩyɛ labʋ mɩ mba ɩwɛnɩ tisuu yɔ mɩ-taa.» (1 Tes. 2:13) Ye mbʋ ɛbɛ yɔɔ pɔtɔm se Beeree mba kaawɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ nɛ pɩkɩlɩ?

16. Ɛbɛ yɔɔ pɩmʋnɩ mbʋ se pɔyɔɔdɩ se Beeree mba kaawɛnɩ «wɛtʋ kɩbandʋ nɛ pɩkɩlɩ»?

¹⁶ Paa tɔm ndʋ Pɔɔlɩ wɩlaɣ Beeree mba yɔ, tɩɩkɛnɩ-wɛ tɔm kɩfatʋ yɔ, pataapɩtɩɣ tɩ-yɔɔ nɛ pataahɔŋ tɔm tɩ-yɔɔ ɖɔɖɔ. Ɛlɛ pataatisiɣ tɩ-yɔɔ yem. Kajalaɣ lɛ, pewelisaɣ camɩyɛ tɔm ndʋ ɛwɩlaɣ-wɛ yɔ. Pʋwayɩ  lɛ, patazɩɣ Masɩ nzɩ sɩ-taa ɛlɩzɩ-wɛ yɔ se pana se tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ tɩkɛ toovenim na. Pɩtasɩ lɛ, pɛkpɛlɩkaɣ Ɛsɔ Tɔm siŋŋ paa evemiye nɖɩ, pɩtɩkɛ Sabaatɩ wiye ɖeke. Palakaɣ mbʋ nɛ «laŋɩyɛ pilim,» pʋ-tɔbʋʋ se paacɛlɩ pa-tɩ kiya nɛ patazɩɣ Masɩ taa se pana se tɔm kɩfatʋ ndʋ pawɩlaɣ-wɛ yɔ tɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Masɩ na. Pʋwayɩ lɛ, poluzi pa-tɩ nɛ pala lɛɣzɩtʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Bibl heyiɣ-ɖʋ se «pa-taa sakɩyɛ paɣzɩ wɛnʋʋ tisuu.» (Tʋma 17:12) Pʋyɔɔ lɛ, pɩɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ se Luka yɔɔdaa se paawɛnɩ «wɛtʋ kɩbandʋ nɛ pɩkɩlɩ.»

17. (a) Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩmaɣzɩnɩ Beeree mba? (b) Nɛ paa ɖɩpɩsʋʋ Krɩstʋ mba yɔ pɩlabɩ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ-wɛ?

¹⁷ Beeree mba taatɩlɩ se wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ paawɩlaa yɔ, pakaɣaɣ tɩ-tɔm maʋ Ɛsɔtɔm takayaɣ taa se pɩkɛnɩ-ɖʋ kɩɖaʋ. Palabɩ mbʋ ɖeyi ɖeyi Pɔɔlɩ taɣaɣ liu se pakaɣ labʋ yɔ; nɛ mbʋ ɖɔɖɔ Yehowa kaasɔɔlaa se pala. Nɛ mbʋ ɖɔɖɔ ɖiseɣtiɣ ɛyaa se pala; ɖiseɣtiɣ-wɛ se patazɩ Bibl taa camɩyɛ, nɛ peyele nɛ kɩ-taa tɔm kɛnɩ pe-tisuu tigiɖe. Toovenim taa lɛ, ɖɩpɩsɩɣ Krɩstʋ mba lɛ, pɩcɛyaa se ɖɩɖɔkɩ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ Beeree mba kaawɛna yɔ. Alɩwaatʋ wɛɣ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, pɩcɛyaa kpem se ɖɩsɔɔlʋʋ Yehowa tɔm kpɛlɩkʋʋ nɛ pɩkɩlɩɣ, nɛ ɖɩsɔɔlɩ ɖɔɖɔ se tɔm ndʋ ɖɩkpɛlɩkɩɣ yɔ, ɖɩlabɩnɩ-tʋ tʋmɩyɛ kpɛdɛyɛ ɖe-wezuu caɣʋ taa. Ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɖɩhaɣ nʋmɔʋ Yehowa se ɛma-ɖʋ nɛ ɛfalɩsɩ-ɖʋ ɛzɩ ɛsɔɔlʋʋ yɔ. (Iza. 64:8) Ðɩnɛ ɛlɛ ɖɩwɛɣ wazaɣ tam ɖa-Caa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ ɛ-ɛsɩndaa nɛ ɖɔ-tɔm kɛdɩɣnɩ-ɩ.

18, 19. (a) Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ kʋyɩ Beeree nɛ ɛɖɛɛ? (b) Paa ɛkʋyɩ peeɖe yɔ, ɛbɛ etiyele labʋ? (c) Nɛ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ? (d) Le Pɔɔlɩ ñɩnɩɣ se esusi tɔm lɛɛlɛɛyɔ, nɛ mba wɛ peeɖe?

¹⁸ Pɔɔlɩ tɩcaɣ Beeree nɛ pileɖi. Bibl heyiɣ-ɖʋ se: «Yuuda ñɩma mba pɛwɛ Tesalooniiki yɔ panɩwa se Pɔɔlɩ wɛɛ nɛ esusuu ɖɔɖɔ Ɛsɔ tɔm Beeree lɛ, pɔkɔɔ peeɖe se peseɣti ɛyaa samaɣ nɛ kakaɖɩnɩ-wɛ. Ðɩnɛ ɛlɛ koobiya kpaɣ Pɔɔlɩ kpaagbaa nɛ petiyini-i ɖooo teŋgu nɔɔ; ɛlɛ Silaasɩ nɛ Timootee pa-naalɛ pacaɣ Beeree. Ɛlɛ mba paawɛɛ nɛ pasɩɣ Pɔɔlɩ yɔ powoni-i ɖooo Atɛɛnɩ, nɛ Pɔɔlɩ heyi-wɛ se peheyi Silaasɩ nɛ Timootee se pɩwɛɛ se pɔkɔɔ ɛ-cɔlɔ kpɛdɛyɛ lɛ, pacaŋ papɩsɩ.» (Tʋma 17:13-15) Pɩnaɣaɣ se tɔm kɩbandʋ koyindinaa kaatɛm pa-taa kpem. Paaɖɔɔnɩ Pɔɔlɩ Tesalooniiki, ɛlɛ pɩtɩmaɣ-wɛ; pakʋyaa ɖɔɖɔ nɛ powolo Beeree se peseɣti ɛyaa samaɣ nɛ kakaɖɩnɩ-wɛ ɛzɩ paatɛm labʋ Tesalooniiki tɛtʋ taa yɔ. Ɛlɛ pa-pana ñaɣʋ tɩŋa ɖʋ lɩm. Pɔɔlɩ kaanawa se ɛ-tɔm susuu kooka walaa, pʋyɔɔ ɛkʋyɩ peeɖe hɛɛɛ nɛ ɛɖɛɛ ɖoŋlɛɛɖɛ se esusi tɔm. Ða ɖɔɖɔ ɖɩtɛ ɖa-taa se ɖɩɩhaɣ nɔɔyʋ waɖɛ se ɛɖɩɣ ɖɔ-tɔm susuu tʋmɩyɛ nʋmɔʋ.

¹⁹ Pɔɔlɩ lɩzɩ aseɣɖe tete Yuuda ñɩma mba paawɛ Tesalooniiki nɛ Beeree yɔ lɛ, pɩtʋʋ fɛyɩ se piyeba nɛ ɛna ɛzɩma pɩcɛyɩ kpem se ɛyʋ ɛwɛɛ abalɩtʋ, nɛ ɛzɩma pɩcɛyɩ kpem se ɛyʋ ɛtɩŋnɩ Masɩ yɔɔ nɛ ɛcɔlɩ ɛyaa lɩmaɣza yɔ. Nɛ ɖa ɖɔɖɔ ɖɩnawa se pɩcɛyaa se ɖɩla mbʋ. Lɛɛlɛɛyɔ, Atɛɛnɩ tɛtʋ taa sɩɩnaa layaa mba Pɔɔlɩ caɣ susuu tɔm yɔ pe-tisuu wɛ ndɩ kpem. Ɛzɩma pɩkaɣ ɖɔm? Ðɩkaɣ pɩ-tɔm yɔɔdʋʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ kɩ-taa.