1, 2. (a) Nʋmɔʋ ŋgʋ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ pacaɣ ɖɔm yɔ, ɛbɛ yɔɔ kɩwɛ ndɩ nɛ Ɛsɔtɔm tiyiyaa lalaa ñɩŋgʋ? (b) Nɛ ɛzɩma pa-tʋmɩyɛ yeki se Tʋma Labʋ 1:8 taa tɔm ɛla?

 PƖKƐ taa leleŋ kɩyakʋ Antɩyɔɔsɩ ɛgbɛyɛ. Nayaa nɛ wɩlɩyaa sakɩyɛ kaawɛ Antɩyɔɔsɩ ɛgbɛyɛ taa, ɛlɛ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ fezuu kiɖeɖeu lɩzaa se powoni tɔm kɩbandʋ lona wena awɛ poliŋ yɔ a-taa. a (Tʋma 13:1, 2) Pɩkɛ toovenim se paatɛm tiyuu abalaa mba pamʋnaa yɔ se powolo nɛ posusi tɔm kɩbandʋ lona naayɛ taa nɛ pɩɖɛɛ, ɛlɛ pɩɩkɛ lona wena Krɩstʋ mba tɛm wɛʋ a-taa yɔ. (Tʋma 8:14; 11:22) Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, pakaɣ tiyuu Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ (pɩkpɛndɩnɩ Yohanɛɛsɩ weyi payaɣ se Maarɩkɩ yɔ, ɛnʋ kaɣnɩ-wɛ lɩm ɖʋʋ). Pakaɣ-wɛ tiyuu se powolo ajɛɛ wena a-taa ɛyaa hɔɔlʋʋ sɔsɔʋ tɩnɩtɩ tɔm kɩbandʋ yɔ a-taa.

² Pɩnzɩ 14 mbʋ yɔ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ alɩwaatʋ ndʋ lɛ, Yesu kaaheyi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa se: «Ɩkaɣ kɛʋ ma-aseɣɖe tɩnaa Yeruzalɛm taa, Yuudee tɩŋa taa nɛ Samaarii taa, nɛ piwolo pɩtalɩ tɛtʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩkɩlɩ posuu yɔ kɩ-taa.» (Tʋma 1:8) Palɩzʋʋ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ se pɛkɛ Ɛsɔtɔm tiyiyaa yɔ, piyeki nɛ natʋ tɔm ndʋ Yesu kaayɔɔdaa yɔ tɩla. b

3. Ɛbɛ yekaɣ nɛ nʋmɔŋ kɩɖaɣlɩŋ ɖɔm wɛɣ kaɖɛ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa?

³ Sɔnɔ, nʋmɔʋ ɖɔm wondu ɛzɩ lɔɔɖɩyɛ yaa ɛsɔdaa lɔɔɖɩyɛ mbʋ yɔ sɩɣnɩ ɛyaa se pɔɖɔ nʋmɔʋ kɩɖaɣlʋʋ alɩwaatʋ pazɩ yem taa. Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa lɛ, pɩtaawɛɛ mbʋ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɛyaa kɩlaɣ tɩŋnʋʋ nɛ pɔɖɔŋ nʋmɔʋ tɛtʋ yɔɔ yɔ, ŋgʋ lɛ ɖɔnɛ; nɛ nʋmɔŋ weyi ɩ-taa pɔɖɔŋaɣ yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ ɩɩwɛ ñakʋ ñakʋ. Kilomɛtanaa 30 mbʋ yɔ ɛyʋ pɩzaɣ se ɛɖɔ evemiye kʋɖʋmɖɩyɛ, nɛ pɩnɩɣaɣ-ɩ siŋŋ. c Barnaabaasɩ nɛ  Sɔɔlɩ pa-taa kaawɛ leleŋ nɛ nʋmɔʋ ŋgʋ pakaɣ ɖɔm yɔ, paa mbʋ yɔ pɩtʋʋ fɛyɩ se paanawa se pɩkaɣ pɔzʋʋ pana ñaɣʋ nɛ kɩlaŋ sakɩyɛ.—Mat. 16:24.

4. (a) Ɛbɛ ɖiyaa nɛ palɩzɩ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ? (b) Palɩzɩ-wɛ lɛ ɛzɩma po-koobiya laba? (c) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖʋ nesi mba pahaɣ-wɛ teokrasɩ wala naayɛ yɔ?

⁴ Ɛlɛ ɛbɛ yɔɔ fezuu kiɖeɖeu yɔɔdaa se Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ pɩwɛɛ se ‘palɩzɩ nɛ nɖeke nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ’? (Tʋma 13:2) Bibl ticosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ. Ndʋ ɖɩsɩma yɔ lɛ se fezuu kiɖeɖeu tɔmna se palɩzɩ abalaa mba. Nabʋyʋ ɛɛwɩlɩɣ se nayaa nɛ wɩlɩyaa mba paawɛ Antɩyɔɔsɩ yɔ pakaɖɩnɩ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ. Ɛlɛ paɖʋ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ nesi kɩɖʋʋ. Maɣzɩ nɛ ŋna ɛzɩma pɩɩlabɩ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ alɩwaatʋ ndʋ po-koobiya tɩsʋsɩ-wɛ, ɛlɛ pɔhɔkɩ nɔɔ nɛ patɩmɩ nɛ «patɩnɩ pe-nesi pɔ-yɔɔ nɛ peyebi-wɛ nɛ pɛɖɛɛ» yɔ. (Tʋma 13:3) Pɩwɛɛ se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩɖʋ nesi mba pahaɣ-wɛ teokrasɩ wala naayɛ yɔ, pɩkpɛndɩnɩ abalaa mba palɩzɩɣ-wɛ se pɛkɛ ɛgbɛyɛ yɔɔ cɔnɩyaa yɔ. Mbʋ ɛzɩ ɖɩɩsʋsɩ mba pahaɣ-wɛ wala ana yɔ lɛ, pɩwɛɛ se ‘pa-tʋmɩyɛ yɔɔ lɛ, ɖɩɖʋ-wɛ hɩɖɛ siŋŋ sɔɔlɩm taa.’—1 Tes. 5:13.

5. Ɛbɛ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ palaba se pɩsa nɛ posusi tɔm Siiprɩ taa?

⁵ Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ pɔɖɔm nɩŋgbanzɩ nɛ patalɩ Selesii lɛ, pasʋʋ mɛlɛ nɛ pɛɖɛɛ lɩm hɛkʋ taa tɛtʋ ndʋ payaɣ se Siiprɩ yɔ tɩ-taa, peeɖe kaaposaa ɛzɩ kilomɛtanaa 200, (Selesii kɛ mɛlɛnaa ɖɩzɩŋɩyɛ nɖɩ ɖɩñɔtɩnɩ  Antɩyɔɔsɩ yɔ.) d Barnaabaasɩ kaakɛ Siiprɩ tʋ, nɛ pʋyɔɔ lɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛ-taa kaawɛ leleŋ se ewoni tɔm kɩbandʋ ɛ-tɛtʋ taa mba. Abalaa mba patalɩ Salamiini tɛtʋ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ kidiiliŋ yɔɔ lɛ, patilesi alɩwaatʋ. Patalɩ kpaagbaa lɛ, «papaɣzɩ susuu Ɛsɔ tɔm Yuuda mba tɛ sinaagɔɔgɩwaa taa.» e (Tʋma 13:5) Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ pɔcɔ Siiprɩ taa kpaɣnɩ kamaɣ lɛɛka nɛ piwolo lɛɛka yɔɔ, pɩtɩla pɔɖɔŋaɣ nɛ palɩzɩɣ aseɣɖe tɛtʋ sɔsɔtʋ ndɩ ndɩ taa. Pʋtɔma yɔ, pɔɖɔm kilomɛtanaa 220 mbʋ yɔ.

6, 7. (a) Anɩ Sɛrɩjiyuusi Poluusi kaakɛnaa? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ Baarɩ-Yesu kaañaɣ pana se eyele nɛ etaawelisi tɔm kɩbandʋ? (c) Ɛbɛ Sɔɔlɩ laba se ɛɖɩɣ Baarɩ-Yesu nʋmɔʋ?

⁶ Kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa, cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ kaatɔyɩ Siiprɩ kpem. Barnaabaasɩ nɛ Sɔɔlɩ patalɩ Siiprɩ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ taa tɛtʋ ndʋ payaɣ se Paafoosɩ yɔ tɩ-taa lɛ peɖiɣzini wɛtʋ ndʋ siŋŋ. Peeɖe pakatɩ «Baarɩ-Yesu, ɛkɛ alɩfaa nɛ cɛtɩm nayʋ.» Nɛ «ɛɛwɛ egeetiye sɔsɔɖɛ ñʋʋdʋ Sɛrɩjiyuusi Poluusi cɔlɔ, ɛlɛ kaakɛ abalʋ weyi ɛwɛ lɔŋ yɔ.» f Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, Roma ñɩma mba pa-hɩla sɛwa yɔ, halɩ ‘mba pɛwɛ lɔŋ yɔ,’ ɛzɩ Sɛrɩjiyuusi Poluusi yɔ, pɔpɔzaɣ alɩfaa nɔɔyʋ yaa weyi ɛtɩyɩɣnɩ tɩɩnzɩ yɔ se ɛsɩnɩ-wɛ alɩwaatʋ ndʋ pacaɣ kpaɣʋ lɩmaɣzɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ yɔ. Paa mbʋ yɔ, Kewiyaɣ tɔm kaakɛdɩnɩ Sɛrɩjiyuusi Poluusi nɛ «ɛɛsɔɔlaa kpem se ɛnɩɩ Ɛsɔ tɔm.» Tɔm ndʋ tɩtaakɛdɩnɩ Baarɩ-Yesu weyi payaɣ ɖɔɖɔ se Eliimaasɩ (pʋ-tɔbʋʋ se alɩfaa) yɔ.—Tʋma 13:6-8.

⁷ Baarɩ-Yesu kaɖaɣnɩ Kewiyaɣ tɔm. Ɛnʋ kaakɛnɩ Sɛrɩjiyuusi Poluusi lɔŋ tasɩyʋ, ɛñɩnaɣ se ɛwɛɛnɩ ɖoŋ ɛ-yɔɔ mbʋ; pʋyɔɔ lɛ ɛñaɣ pana se «egeetiye sɔsɔɖɛ ñʋʋdʋ ɛha tisuu siɣye.» (Tʋma 13:8) Ɛlɛ Sɔɔlɩ taasɔɔlɩ se ɛha nʋmɔʋ nɛ alɩfaa Baarɩ-Yesu wɛɛnɩ ɖoŋ Sɛrɩjiyuusi Poluusi yɔɔ. Ɛbɛ Sɔɔlɩ laba? Bibl yɔɔdʋʋ se: «Fezuu kiɖeɖeu su Sɔɔlɩ weyi payaɣ ɖɔɖɔ se Pɔɔlɩ yɔ ɛ-taa, nɛ ɛcɔnɩ [Baarɩ-Yesu] cuɖuɖu nɛ ɛtɔ se:  “Ña weyi paa cɛtɩm mbʋ nɛ paa kɩdɛkɛdɩm mbʋ posu ña-taa yɔ, ña weyi ŋkɛ Eleeu pɩyalʋ yɔ, ña weyi ŋkɛ mbʋ payɩ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ pi-koyindu yɔ, ŋŋyeki kotuu Yehowa nʋmɔŋ weyi ɩtʋʋzaa yɔ? Na! Yehowa nesi wɛ ñɔ-yɔɔ nɛ ŋkaɣ kɛʋ yʋlʋm, ŋŋkaɣ naʋ wɩsɩ ñalɩmɩyɛ alɩwaatʋ natʋyʋ.” Kpaagbaa mbʋ lɛ, hulumiye sɔsɔɖɛ naɖɩyɛ nɛ cɩkpɛndʋʋ petii ɛ-yɔɔ, nɛ ɛwɛɛ ekiitiɣ yem nɛ ɛñɩnɩɣ se ehiɣ nɔɔyʋ nɛ ɛlɛ ɖɔkɩ e-nesi taa nɛ ɛhɔmɩ-ɩ.» g Ɛbɛ lɩ maamaaci lakasɩ nzɩ sɩ-taa? «Egeetiye sɔsɔɖɛ ñʋʋdʋ na mbʋ pɩlaba yɔ lɛ, etisi Kɩbaɣlʋ yɔɔ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa wɩlɩtʋ kaaɖɩɣzɩ-ɩ.»—Tʋma 13:9-12.

8. Sɔnɔ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ abalɩtʋ?

⁸ Sɔɔndʋ taakpaɣ Pɔɔlɩ nɛ Baarɩ-Yesu. Mbʋ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ koyindinaa ñakɩ pana se pacamɩ mba Kewiyaɣ tɔm kɛdɩnɩ-wɛ yɔ pe-tisuu yɔ, pɩfɛyɩ se ɖiseli. Pɩkɛ toovenim se pɩwɛɛ se ɖiyele nɛ ɖɔ-yɔɔdaɣ «wɛɛ leleŋ paa ɛzɩmtaa, nɛ ɖɔm wɛɛ ka-taa.» (Kol. 4:6) Ɛlɛ ɖɩlakɩ mbʋ payɩ ɖɩpɩzɩɣ yɔ se ɖɩsɩnɩ mba Kewiyaɣ tɔm kɛdɩnaa yɔ nɛ pɛkpɛlɩkɩ nɛ patɩlɩ Yehowa, paa pɩwɩzɩɣ ɛyaa lalaa yɔ. Pɩfɛyɩ ɖɔɖɔ se sɔɔndʋ yɔɔ lɛ, ɖiyele cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ yɔɔ kuluu; ɛzɩ Baarɩ-Yesu yɔ, cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ ɖiɣni «kotuu Yehowa nʋmɔŋ weyi ɩtʋʋzaa yɔ.» (Tʋma 13:10) Ɛzɩ Pɔɔlɩ yɔ, pɩwɛɛ se ɖisusi toovenim tɔm nɛ abalɩtʋ nɛ ɖɩsɩnɩ laŋa kɩbana tɩnaa. Nɛ ɛzɩma Ɛsɔ sɩɣnɩ-ɖʋ yɔ paa pɩɩnaɣ kaɣlaa ɛzɩ ɛzɩma ɛɛsɩnɩ Pɔɔlɩ yɔ yɔ, ɖa-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yehowa kaɣ tɩŋnʋʋ e-fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ ɛhɔ laŋa kɩbana tɩnaa nɛ ɛkɔnɩ toovenim taa.—Yoh. 6:44.

9. Kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ paha mba pɛɖɛɣ nɔɔ ɛgbɛyɛ taa sɔnɔ yɔ?

⁹ Pɔɔlɩ, Barnaabaasɩ nɛ Maarɩkɩ pakʋyɩ Paafoosɩ nɛ pasʋʋ mɛlɛ nɛ pɛɖɛɛ Pɛɛrɩjee. Pɛɛrɩjee wɛ Aazii Cikpeluu kidiiliŋ yɔɔ, nɛ kpaɣnɩ Paafoosɩ nɛ ŋtalɩ peeɖe lɛ, pɩkɛɣ ɛzɩ kilomɛtanaa 250. Pʋwayɩ lɛ, weyi ɛma Tʋma Labʋ takayaɣ yɔ ɛlɛɣzɩ ɛzɩma ɛyaɣaɣ nʋmɔɖɔnaa mba yɔ.  Tʋma Labʋ 13:13 taa lɛ, ɛya-wɛ se «Pɔɔlɩ nɛ ɛ-taabalaa.» Pɩpɩzɩɣ nɛ pɩwɩlɩ se lɛɛlɛɛyɔ lɛ Pɔɔlɩ ɖɛɣnɩ-wɛ nɔɔ. Paa mbʋ yɔ, nabʋyʋ ɛɛwɩlɩɣ se Barnaabaasɩ sʋsaɣ Pɔɔlɩ. Ɛlɛ abalaa mba pa-naalɛ powobi pɩ-yɔɔ nɛ palakɩ tʋmɩyɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa se Ɛsɔ sɔɔlɩm ɛla. Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ paha mba pɛɖɛɣ nɔɔ ɛgbɛyɛ taa sɔnɔ yɔ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ. Krɩstʋ mba ɩɩlʋkɩ se pa-hɩla ɩsɛɛ nɛ pɩkɩlɩ lalaa, ɛlɛ pɔtɔzʋʋ Yesu tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: «Mɩ-tɩŋa lɛ ɩkɛ koobiya.» Ɛsɔzaa se: «Weyi ɛkpazɩɣ ɛ-tɩ yɔ, pakaɣ-ɩ luzuu, nɛ weyi eluzuu ɛ-tɩ yɔ, pakaɣ-ɩ kpazʋʋ.»—Mat. 23:8, 12.

10. Kɛdɩ ɛzɩma nʋmɔʋ ɖɔm kaawɛ kpaɣnɩ Pɛɛrɩjee nɛ ŋwolo Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ.

¹⁰ Patalɩ Pɛɛrɩjee lɛ, Yohanɛɛsɩ weyi payaɣ se Maarɩkɩ yɔ, eyele Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ nɛ ɛpɩsɩ Yeruzalɛm. Bibl tɩyɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ ɛɖɛ tuda mbʋ yɔ. Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ paba ñowolo pa-nʋmɔʋ ɖɔm yɔɔ; pakʋyɩ Pɛɛrɩjee nɛ powolo Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ kɩ-taa. Pɩkɛ tɛtʋ ndʋ tɩwɛ Galaatii egeetiye taa yɔ. Nʋmɔʋ ɖɔm mbʋ pɩtaawɛɛ kɛlɛʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖenɖe Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ kɩwɛɛ yɔ, ye pamaɣzɩ peeɖe kʋkʋyɩŋ kpaɣnɩ teŋgu yɔ, pɩkɛɣ mɛtanaa 1100 mbʋ yɔ. Pɩsa nɛ patalɩ peeɖe lɛ, pɩɩwɛɛ se pɛtɛzɩ pʋŋ, nɛ mɩlaa ɖɔɖɔ kaawɛ nʋmɔʋ ŋgʋ kɩ-taa siŋŋ. Pɩtasɩnɩ pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ lɛ, pɩwɛ ɛzɩ pɩɩtɛm paɣzʋʋ wɩʋ Pɔɔlɩ yɔ. h

11, 12. Pɔɔlɩ yɔɔdaɣnɩ mba paawɛ sinaagɔɔgɩ taa Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ kɩ-taa lɛ, ɛzɩma ɛñaɣ pana se tɔm ndʋ tɩkɛdɩnɩ-wɛ?

¹¹ Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ kɩ-taa, Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ paasʋ sinaagɔɔgɩ taa Sabaatɩ wiye. Bibl yɔɔdʋʋ se: «Pɛtɛm kalʋʋ Paɣtʋ nɛ Nayaa takayɩsɩ ɛyaa samaɣ ɛsɩndaa lɛ, sinaagɔɔgɩ yɔɔ cɔnɩyaa tiyi se peheyi-wɛ se: “Koobiya, ye ɩwɛnɩ tɔm natʋyʋ se ɩkpazɩɣnɩ samaɣ ɖoŋ yɔ, ɩyɔɔdɩ-tʋ.”» (Tʋma 13:15) Peeɖe Pɔɔlɩ kʋyaa nɛ ɛpaɣzɩ yɔɔdʋʋ.

¹² Pɔɔlɩ yɔɔdaɣnɩ samaɣ lɛ tɔm tʋnɛ  ɛpaɣzɩnaa: «Izrayɛɛlɩ ñɩma nɛ mɩ ɛyaa lalaa mba iseɣ Ɛsɔ sɔɔndʋ yɔ.» (Tʋma 13:16) Yuuda mba nɛ mba papɩsɩ Yuuda mba nɛ palakɩ pɔ-sɔnzɩ yɔ Pɔɔlɩ yɔɔdaɣna. Ɛyaa mba, pataatisita se Yesu kɛnɩ Mesiya, ye mbʋ ɛzɩma Pɔɔlɩ kaɣ labʋ nɛ tɔm ndʋ ɛyɔɔdʋʋ yɔ tɩkɛdɩnɩ-wɛ? Kajalaɣ lɛ, Pɔɔlɩ yɔɔdɩ mbʋ Yehowa labɩ Izrayɛɛlɩ samaɣ yɔ pɩ-tɔm. Ɛyɔɔdɩ ɛzɩma Yehowa ‘pɩsɩ-wɛ ɛjaɖɛ ɖoŋ ñɩnɖɛ alɩwaatʋ ndʋ paakɛ agɔma Ejipiti ɛjaɖɛ taa yɔ’ pɩ-tɔm nɛ ɛtɛm-wɛ lɩzʋʋ Ejipiti lɛ, ɛzɩma «ɛɖɔkɩ ɛ-tɩ pa-lakasɩ yɔɔ kañɩmbusuu taa pɩnzɩ 40» yɔ. Pɔɔlɩ kɛdɩ ɖɔɖɔ ɛzɩma Izrayɛɛlɩ mba pɩzaa nɛ pamʋ Lidaʋ Tɛtʋ yɔ pɩ-tɔm nɛ ɛzɩma Yehowa ‘cɛlɩ-wɛ tɛtʋ ndʋ se tɩpɩsɩ pa-ñɩm’ yɔ. (Tʋma 13:17-19) Nabɛyɛ yɔɔdʋʋ se Masɩ taa tɔm ndʋ pakalɩ samaɣ Sabaatɩ wiye kɩyakʋ ŋgʋ yɔ tɩ-tɔm Pɔɔlɩ yɔɔdaɣ. Ye pɩkɛ toovenim yɔ, tɔm tʋnɛ ɖɔɖɔ tɩwɩlɩɣ se Pɔɔlɩ sɩm ɛzɩma ɛla nɛ ‘ɛpɩsɩ pɩtɩŋa payɩ ɛyaa ndɩ ndɩ cɔlɔ’ yɔ.—1 Kɔr. 9:22.

13. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ tɔm ndʋ ɖisusuu yɔ tɩkɛdɩnɩ mba pewelisiɣni-ɖʋ yɔ?

¹³ Ða ɖɔɖɔ pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ tɔm ndʋ ɖisusuu yɔ tɩkɛdɩnɩ ɛyaa. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Ye ɖɩsɩm mbʋ pɩ-yɔɔ nɔɔyʋ tisiɣ yɔ, pɩsɩɣnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩlɩzɩ tɔm ñʋŋ weyi ɩkɛdɩɣnɩ-ɩ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩyɔɔdɩ Bibl taa masɩ nzɩ pɩtɩla ɛtɛm sɩm yɔ sɩ-tɔm. Nabʋyʋ taa, pɩwɛɣ ɖeu se ɖiheyi-i se ɛkalɩ masɩ nzɩ ɛ-maɣmaɣ e-Bibl taa. Ðɩñɩnɩɣ nʋmɔŋ weyi ɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ tɔm ndʋ ɖisusuu yɔ tɩkɛdɩnɩ ɛyaa yɔ.

14. (a) Ɛzɩma Pɔɔlɩ kpaɣnaa nɛ ɛkɔnɩ Yesu yɔɔ tɔm kɩbandʋ ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ taa? (b) Nɛ suwe ɛpaɣ samaɣ? (c) Samaɣ nɩ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdaa yɔ lɛ ɛzɩma kalaba?

¹⁴ Pʋwayɩ lɛ, Pɔɔlɩ lɩzɩ pɩ-taa se Izrayɛɛlɩ awiya lʋlʋʋ taa Yesu lɩnaa. Ɛyɔɔdɩ ɖɔɖɔ ɛzɩma Yohanɛɛsɩ Lɩm Mɩyɩsɩyʋ ñɔɔzɩ nʋmɔʋ ‘Yesu weyi ɛkɛ ñʋʋ yaɖʋ yɔ.’ Pʋbʋ wayɩ lɛ, ɛyɔɔdɩ ɛzɩma pakʋ Yesu nɛ ɛzɩma pefezi-i nɛ sɩɖaa taa yɔ pɩ-tɔm. (Tʋma 13:20-37) Ɛyɔɔdaa se: «Pʋyɔɔ lɛ . . . ɩtɩlɩ se ɛyʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ pɩtɩŋɩɣna nɛ pekpeɣ kɩwɛɛkɩm, nɛ tɔm ndʋ ɖisusuu-mɩ . . . Pɩtɩŋnɩ ɛyʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ lɛ, weyi etisiɣ yɔ, peɖezi ɛ-tɔm.» Pʋwayɩ lɛ ɛpaɣ-wɛ se: «Ɩkpa mɩ-tɩ se tɔm ndʋ pɔyɔɔdɩ Nayaa takayɩsɩ taa yɔ, tɩtaakɔɔ mɩ-yɔɔ; ndʋ yɔ: “Mba mɩ iniŋ yɔ, ɩcɔna, nɛ pɩlabɩ-mɩ piti nɛ ɩtɛŋɩlɩ; mbʋ pʋyɔɔ yɔ menɖiɣni labʋ tʋmɩyɛ naɖɩyɛ mɩ-alɩwaatʋ taa, tʋmɩyɛ nɖɩ ɩɩkaɣ ɖɩ-yɔɔ tisuu kpa paa nɔɔyʋ ɛkɛdɩ-mɩ ɖɩ-tɔm tete yɔ.”» Panɩ tɔm ndʋ lɛ, mbʋ palaba yɔ pɩwɛ piti. Bibl yɔɔdʋʋ se: «Ɛyaa tendi-wɛ se patasɩ-wɛ tɔm ndʋ heyuu Sabaatɩ lɛɛkʋ wiye.» Pɩtasɩ lɛ, palɩ sinaagɔɔgɩ taa lɛ, «Yuuda mba nɛ mba papɩsɩ Yuuda mba nɛ palakɩ pɔ-sɔnzɩ nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ, pa-taa sakɩyɛ tɩŋ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ.»—Tʋma 13:38-43.

15. Pɔɔlɩ yɔɔdɩ tɔm nɛ Sabaatɩ lɛɛkʋ talɩ lɛ, ɛbɛ laba?

¹⁵ Sabaatɩ lɛɛkʋ talaa lɛ, «tɛtʋ taa mba sakɩyɛ» kpeɣli se pewelisini Pɔɔlɩ. Pɩtaakɛdɩnɩ Yuuda mba nabɛyɛ nɛ «papaɣzɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ yɔɔdʋʋ nɛ pakaɖɩɣnɩ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ kaawɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ yɔ.» Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ peheyi-wɛ nɛ abalɩtʋ se: «Mɩ pɩɩcɛyaa se pacalɩnɩ Ɛsɔ tɔm  heyuu. Ɛlɛ ɩwɛɛ nɛ ikiziɣ-tʋ nɛ ɩmaɣzɩɣ se ɩtɩmʋna se ihiɣ wezuu maatɛŋ; pʋyɔɔ lɛ, ɩna, ɖɩpɩsɩɣnɩ ajɛɛ taa mba yɔɔ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa ɖʋ-ɖʋ paɣtʋ nɛ ɛtɔ se: “Malɩzɩ-ŋ se ŋkɛ ajɛɛ ñalɩmɩyɛ, se ŋkɛ ñʋʋ yabʋ nɛ piwolo pɩtalɩ tɛtʋ kamasɩ yɔɔ.”»—Tʋma 13:44-47; Iza. 49:6.

16. (a) Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ posusi Yuuda mba tɔm lɛ, ɛzɩma paba laba? (b) Nɛ palɩzɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ tɛtʋ kamasɩ wayɩ lɛ ɛzɩma palaba?

¹⁶ Sɩɩnaa layaa mba pewelisini-i yɔ, pa-taa labɩ leleŋ nɛ «mba payɩ paawɛnɩ laŋa kɩbana se pehiɣ wezuu maatɛŋ yɔ, pɛwɛɛnɩ tisuu.» (Tʋma 13:48) Pitileɖi lɛ Yehowa tɔm yɛlɩ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa. Ɛlɛ Yuuda mba wɛtʋ kaawɛ ndɩ. Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ peheyi-wɛ se paa mba pacalɩ susuu Ɛsɔ tɔm yɔ, pekizi Mesiya; nɛ pʋyɔɔ lɛ Ɛsɔ kaɣ-wɛ tɔm hʋnʋʋ. Yuuda mba seɣti halaa mba pa-hɩla sɛwa yɔ nɛ tɛtʋ taa sɔsaa, «nɛ panazɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ nɛ palɩzɩ-wɛ pɛ-tɛtʋ kamasɩ wayɩ.» Ɛbɛ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ palabɩ pʋwayɩ? ‘Pekpizi pa-nɩŋgbanzɩ yɔɔ mʋzʋʋ se pɩkɛnɩ-wɛ aseɣɖe, nɛ pɛɖɛɛ powolo Ikoniyɔm.’ Ɛzɩ pɩwɩlɩɣ se Krɩstʋ mba Ɛsɔ sɛtʋ sɩ tɩnaɣ Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ kɩ-taa? Aayɩ! Pɛɖɛwa nɛ peyele tɔmkpɛlɩkɩyaa mba yɔ «taa leleŋ nɛ fezuu kiɖeɖeu pɛwɛɛ nɛ posuu» pa-taa.—Tʋma 13:50-52.

17-19. (a) Nʋmɔŋ weyi yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩtɩŋna nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ kɩɖaʋ? (b) Nɛ ye ɖɩlakɩ mbʋ yɔ, ɛzɩma piyeki nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa?

¹⁷ Panazɩ ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa mba nɛ pala ɛzɩma yɔ, pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ lɔŋ kɩbaŋ. Paa ɛjaɖɛ yɔɔ ɛyaa mba pa-hɩla sɛwa yɔ pañɩkɩɣ ɖɔ-yɔɔ se ɖiyele tɔm susuu yɔ, ɖɩɩkaɣ yebu kpa. Tɔzɩ ɖɔɖɔ se alɩwaatʋ ndʋ Antɩyɔɔsɩ mba kizi tɔm ndʋ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ posusi-wɛ yɔ, «paba kpizi pa-nɩŋgbanzɩ yɔɔ mʋzʋʋ.» Lakasɩ nzɩ sɩɩwɩlɩɣ se pɔkɔ-wɛ nɛ pana, ɛlɛ sɩwɩlɩɣ se palabɩ tʋmɩyɛ nɖɩ Yehowa ɖʋ-wɛ yɔ nɛ mbʋ pɩkaɣ talʋʋ Antɩyɔɔsɩ mba yɔ pɩtɩkɛ pa-sʋʋtʋ. Ɛsɔtɔm tiyiyaa panɛ, peɖiɣzinaa se pataawɛnɩ ɖoŋ ɛzɩma ɛyaa kaɣ mʋʋ tɔm ndʋ posusuu-wɛ yɔ pɩ-yɔɔ. Mbʋ pɩ-yɔɔ papɩzaɣ se pɛwɛɛnɩ ɖoŋ yɔ, mbʋ lɛ se powolo tɔm susuu yɔɔ yaa peyele. Pʋyɔɔ pɛɖɛwa nɛ powolo Ikoniyɔm se posusi tɔm.

¹⁸ Ɛbɛ pɩtɛmnɩ tɔmkpɛlɩkɩyaa mba pɛɖɛwa nɛ peyele Antɩyɔɔsɩ yɔ? Pɩkɛ toovenim se pɛwɛ lone nɖɩ ɖɩ-taa ɛyaa tɩsɔɔlɩ Krɩstʋ tɔm yɔ. Ɛlɛ pɩtɩkɛ ɛzɩma ɛyaa mʋʋ tɔm ndʋ camɩyɛ yɔ mbʋ yekaɣna se pɛwɛɛ taa leleŋ taa. Yesu yɔɔdaa se: «Koboyaɣ tɩnaa lɛ mba panɩɣ Ɛsɔ tɔm nɛ pɔɖɔŋ tɩ-yɔɔ yɔ!» (Luka 11:28) Nɛ tɔmkpɛlɩkɩyaa mba paawɛ Antɩyɔɔsɩ ŋgʋ kɩwɛ Pisidii yɔ kɩ-taa yɔ paatɛm pa-taa se powoki pɩ-yɔɔ nɛ pañaŋ Yesu paɣtʋ.

¹⁹ Ɛzɩ Pɔɔlɩ nɛ Barnaabaasɩ yɔ, ɖɩtaasɔɔ kaaʋ se ɖa-tʋmɩyɛ lɛ se ɖisusi tɔm kɩbandʋ. Mba ɖisusuu-wɛ tɔm yɔ, mba lɩzɩɣna se pamʋʋ-tʋ yaa pekiziɣ-tʋ. Ye pɩwɛ ɛzɩ mba ɖisusuu-wɛ tɔm yɔ patɩsɔɔlɩ se pamʋ-tʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ kajalaɣ pɩnzɩ mɩnʋʋ taa tɔmkpɛlɩkɩyaa cɔlɔ. Ye ɖɩsɔɔlɩ toovenim tɔm nɛ ɖiyeki se fezuu kiɖeɖeu eɖiyi-ɖʋ yɔ, ɖa ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa, paa pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ yɔ.—Gal. 5:18, 22.