Ñʋʋ 6
«Ɛsɔ kʋjɔʋ nɛ e-ɖoŋ posu Etiyɛɛnɩ taa ɖo»
Mbʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma Etiyɛɛnɩ lɩzɩ aseɣɖe nɛ abalɩtʋ Sahedrɛɛ ɛsɩndaa yɔ pɩ-taa yɔ
Palɩzɩ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa tɔm nɛ Tʋma Labʋ 6:8–8:3 taa
1-3. (a) Kaɖɛ wɛtʋ ndʋ taa Etiyɛɛnɩ kaawɛɛ, nɛ ɛzɩma ɛlaba? (b) Tɔm pɔzʋʋ mbʋ yɔɔ ɖɩkaɣ cosuu?
ETIYƐƐNƖ wɛ tɔm ɖɩhʋyɛ. Abalaa 71 caɣ kuduyuu sɔsɔʋ nakʋyʋ tɛɛ kiliŋgili, nɛ kuduyuu ŋgʋ pɩwɛ ɛzɩ kɩwɛ Yeruzalɛm templo cɔlɔ yɔ. Tɔm ɖɩhʋyɛ nɖɩ payaɣ se Sahedrɛɛ, sɔnɔ lɛ Etiyɛɛnɩ ɖɩcaɣ hʋnʋʋ tɔm. Tɔm hʋyaa mba paawɛnɩ ɖoŋ, ɛyaa ñaŋaɣ-wɛ, nɛ pa-taa sakɩyɛ taañaŋ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyʋ ɛnʋ paa ññɩɩ. Cɔjɔ kɩlɩm Kayifu kaakpeɣlini tɔm hʋyaa; nɛ pɩlakɩ fenasɩ nasɩyɩ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ Sahedrɛɛ kaakʋ Yesu Krɩstʋ tɔm se ɛmʋnɩ sɩm yɔ, ɛnʋ kaakɛnɩ Sahedrɛɛ ŋgʋ kɩ-nɔɔɖɛyʋ. Sɔɔndʋ wɛɛ nɛ tɩkpaɣ Etiyɛɛnɩ yaa we?
2 Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, Etiyɛɛnɩ ɛsɩndaa wɛtʋ kaawɛ ŋgee kpem. Tɔm hʋyaa cɔŋnɩ-ɩ lɛ panaɣ se «ɛ-ɛsɩndaa wɛ ɛzɩ Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ ɛsɩndaa yɔ.» (Tʋma 6:15) Ɛsɔ tiyiyaa susuu Ɛsɔ Yehowa tɔm na, pʋyɔɔ lɛ pɛwɛnɩ toovenim se sɔɔndʋ ɛtaakpa-wɛ. Mbʋ ɖɔɖɔ pɩɩwɛ Etiyɛɛnɩ hɔɔlʋʋ taa, paa tɔm hʋyaa mba papaɖaɣ-ɩ siŋŋ yɔ, papɩzaa nɛ pana mbʋ ɛ-ɛsɩndaa. Ɛbɛ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛwɛɛ abalɩtʋ mbʋ?
3 Sɔnɔ Krɩstʋ mba pɩzɩɣ nɛ pɛkpɛlɩkɩ lɔŋ sakɩyɛ tɔm pɔzʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ cosuu taa. Pɩcɛyaa ɖɔɖɔ se ɖɩtɩlɩ mbʋ pɩsʋzɩ Etiyɛɛnɩ kaɖɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa yɔ. Ɛzɩma ɛɛtɛm lʋbʋ e-tisuu yɔɔ nɛ pɩɖɛɛ? Nɛ hɔɔlɩŋ weyi taa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ?
«Pasazɩ ɛyaa samaɣ» (Tʋma Labʋ 6:8-15)
4, 5. (a) Ɛbɛ yɔɔ Etiyɛɛnɩ kaawɛ wazaɣ kpem ɛgbɛyɛ taa? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɔtɔŋ se «Ɛsɔ kʋjɔʋ nɛ e-ɖoŋ posu Etiyɛɛnɩ taa ɖo»?
4 Ðɩkpɛlɩkaa nɛ pɩɖɛɛ se Etiyɛɛnɩ kaawɛ wazaɣ siŋŋ Krɩstʋ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩñɔwa pitileɖita yɔ ɖɩ-taa. Ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa, ɖɩnawa se ɛɛwɛ abalaa 7 mba poluzaɣ pa-tɩ nɛ petisi faaa se apostoloowaa ɩɖʋ-wɛ tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ naɖɩyɛ yɔ pa-taa. Ðɩtɔzʋʋ kʋjɔŋ weyi Ɛsɔ wazɩ-ɩ nɛ ɛha-ɩ yɔ ɩ-yɔɔ lɛ, tɩ luzuu mbʋ ɛwɛna yɔ pɩɖɩɣzɩɣ-ɖʋ nɛ pɩkɩlɩ. Tʋma Labʋ 6:8 taa, pɔyɔɔdaa se ɛpɩzaɣ nɛ ɛlakɩ «piti lakasɩ sɔsɔsɩ nɛ maamaaci lakasɩ» ɛzɩ apostoloowaa nabɛyɛ kaalabʋ yɔ. Pɔyɔɔdaa ɖɔɖɔ se ‘Ɛsɔ kʋjɔʋ nɛ e-ɖoŋ su ɛ-taa ɖo.’ Tɔm ndʋ tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe?
5 Grɛɛkɩ tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzaa se «Ɛsɔ kʋjɔʋ» yɔ, papɩzɩɣ nɛ pɛɖɛzɩ-ɖɩ ɖɔɖɔ se «camɩyɛ lakasɩ.» Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Etiyɛɛnɩ kaawɛnɩ camɩyɛ lakasɩ nɛ ɛyaa kaasɔɔlɩ-ɩ ñɔtɩnʋʋ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛyɔɔdaɣ yɔ, ɛpɩzaɣ se eyele nɛ mba pewelisiɣni-i yɔ pa-taa tɛ se toovenim ɛyɔɔdʋʋ nɛ tɔm ndʋ tɩpɩzɩɣ nɛ tɩwazɩ-wɛ. Ðoŋ kaasu ɛ-taa mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa fezuu lakaɣ tʋmɩyɛ ɛ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ eyekaɣ ɛ-tɩ nɛ kiɖiyiɣ-i. Ɛtaakpazɩɣ ɛ-tɩ ɛ-kʋjɔŋ nɛ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa ɛwɛ niye yɔ ɩ-yɔɔ, ɛlɛ ɛcɛlaɣ samtʋ tɩŋa Yehowa nɛ ɛwɩlaɣ se ɛmaɣzɩɣ mba ɛyɔɔdaɣnaɣ yɔ pɔ-yɔɔ. Ðɩnaɣ mbʋ pʋyɔɔ e-koyindinaa kpakaɣ-ɩ se ɛkɛ-wɛ kaʋ yɔ!
6-8. (a) Mba pakaɖaɣnɩ Etiyɛɛnɩ yɔ, hɔɔlɩŋ 2 weyi taa pɔyɔɔdaa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm? Nɛ ɛbɛ yɔɔ? (b) Kɩɖaʋ ŋgʋ Etiyɛɛnɩ hawa yɔ, ɛzɩma kɩpɩzɩɣ nɛ kɩwazɩ Krɩstʋ mba sɔnɔ?
6 Abalaa nabɛyɛ ñɩnaɣ se pakaɖɩnɩ Etiyɛɛnɩ, ɛlɛ «pataapɩzɩɣ se pakaɖɩnɩ lɔŋsɩnɖɛ nɛ fezuu ŋgʋ ɛyɔɔdaɣna yɔ.» a Pɩkɩlɩ-wɛ lɛ, «peseɣti ɛyaa mɛsaɣ tɛɛ» se pɔyɔɔdɩ cɛtɩm tɔm Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ, ŋgʋ ɛtɩɖɔɔ wɛɛ naayɛ. Ðɔɖɔ lɛ, «pasazɩ ɛyaa samaɣ,» ɛzʋtʋyaa nɛ takayɩsɩ mayaa, nɛ pakpa Etiyɛɛnɩ nɛ ɖoŋ nɛ powoni-i Sahedrɛɛ ɛsɩndaa. (Tʋma 6:9-12) Mba pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ, pɔyɔɔdaa se ɛlabɩ kɩwɛɛkɩm hɔɔlɩŋ 2 ɩnɛ ɩ-taa: Ɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Ɛsɔ yɔɔ nɛ Moyizi yɔɔ ɖɔɖɔ. Ɛzɩma tɩyɛ?
7 Mba paawɛɛ nɛ pɛcɛtɩɣnɩ ɛ-taa yɔ, pɔyɔɔdaa se ɛyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Ɛsɔ yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ «lone kiɖeɖeye ɖɩnɛ» ɖɩ-yɔɔ; pʋ-tɔbʋʋ se templo ŋgʋ kɩwɛ Yeruzalɛm yɔ kɩ-yɔɔ. (Tʋma 6:13) Pɔyɔɔdaa se ɛwɛɛ nɛ ɛlɛɣzɩɣ sɔnzɩ nzɩ Moyizi ɖʋ samaɣ yɔ, nɛ pʋyɔɔ lɛ pɩwɩlɩɣ se ɛyɔɔdaɣ tɔm ndʋ tɩkaɖɩɣnɩ Moyizi Paɣtʋ yɔ, nɛ ɛyɔɔdaɣ ɖɔɖɔ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Moyizi yɔɔ. Pɩɩkɛ tɔm sɔsɔtʋ kpem, mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yuuda ñɩma mba paawɛ alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ pɛ-ɛsɩndaa lɛ, templo, Moyizi Paɣtʋ nɛ sɔnzɩ sakɩyɛ nzɩ pɔsɔzɩ Paɣtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ yɔ, pɩ-tɔm kaacɛyaa nɛ pɩkɩlɩ pɩtɩŋa. Ye mbʋ, mba pakaɖaɣnɩ Etiyɛɛnɩ yɔ pacaɣ yɔɔdʋʋ se ɛkɛ ɛyʋ kɩdɛkɛdʋ nɛ ɛmʋnɩ sɩm!
8 Pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se ɖoŋ ɖoŋ lɛ, Ɛsɔ sɛyaa nabɛyɛ tɩŋɩɣnɩ nʋmɔŋ ɩnɛ ɩ-ɖɔndɩ yɔɔ se pɔkɔnɩ kaɖɛ Ɛsɔ sɛyaa toovenim mba. Halɩ nɛ sɔnɔ, mba pakaɖɩɣnɩ toovenim Ɛsɔ sɛtʋ yɔ, nabʋyʋ taa peseɣtiɣ kominawaa se pakaɖɩnɩ Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Ye ɛyaa ɩcɛtɩɣnɩ ɖa-taa, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla? Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ sakɩyɛ Etiyɛɛnɩ kɩɖaʋ taa.
Ɛlɩzɩ aseɣɖe nɛ abalɩtʋ «samtʋ tɛ Ɛsɔ» yɔɔ (Tʋma Labʋ 7:1-53)
9, 10. (a) Tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ Sahedrɛɛ ɛsɩndaa yɔ, suwe nabɛyɛ yɔɔdɩ tɩ-yɔɔ? (b) Nɛ tɔm ndʋ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ?
9 Ɛzɩ ɖɩyɔɔdʋʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-ɖɩbazɩyɛ yɔ, alɩwaatʋ ndʋ Etiyɛɛnɩ nɩ tɔm ndʋ pɔyɔɔdaɣ ɛ-yɔɔ yɔ, ɛ-ɛsɩndaa wɛtʋ wɩlaɣ se sɔɔndʋ ɛɛkpaɣ-ɩ, ɛ-ɛsɩndaa kaawɛ ɛzɩ Ɛsɔ tiyiyu nɔɔyʋ ɛsɩndaa yɔ. Nɛ Kayifu kɛzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛ-yɔɔ nɛ ɛpɔzɩ-ɩ se: «Mbʋ pɩlaba?» (Tʋma 7:1) Lɛɛlɛɛyɔ, pɩtalɩnɩ Etiyɛɛnɩ se ɛyɔɔdɩ. Nɛ ɛyɔɔdaa ɖɔɖɔ!
10 Nabɛyɛ kʋ Etiyɛɛnɩ tɔm se paa ɛ-yɔɔdaɣ ɛɖaɣlaa yɔ, katɩwɩlɩ se ɛtɩɖɔɔ wɛɛ naayɛ. Ɛlɛ toovenim taa lɛ, ɛha-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ɛzɩma pɩwɛɛ se ‘ɖɩlʋ’ tɔm kɩbandʋ yɔɔ yɔ pɩ-hɔɔlʋʋ taa. (1 Pɩy. 3:15) Tɔzɩ se pakʋ ɛ-tɔm se ɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Ɛsɔ yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ enim templo, nɛ pakʋ ɛ-tɔm ɖɔɖɔ se ɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Moyizi yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛyɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩkaɖɩɣnɩ Paɣtʋ yɔ. Tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ cosaa yɔ tɩyɔɔdʋʋ Izrayɛɛlɩ mba wezuu caɣʋ alɩwaatʋ 3 natʋyʋ tɔm, nɛ ɛñɩɣ niye hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ yɔɔ camɩyɛ. Ðɩyɔɔdɩ lɛɛlɛɛyɔ alɩwaatʋ 3 ndʋ tɩ-tɔm kʋɖʋm kʋɖʋm.
11, 12. (a) Ɛzɩma Etiyɛɛnɩ labɩnɩ Abraham kɩɖaʋ tʋmɩyɛ camɩyɛ? (b) Ɛbɛ yɔɔ Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ Yosɛɛfʋ tɔm ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ taa?
11 Hɔŋ ñʋndɩnaa alɩwaatʋ. (Tʋma 7:1-16) Etiyɛɛnɩ paɣzɩ ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ lɛ, Abraham tɔm ɛpaɣzɩnaa. Abraham ɛnʋ, tisuu mbʋ ɛɛwɛna yɔ pʋyɔɔ lɛ, Yuuda mba ñaŋaɣ-ɩ. Etiyɛɛnɩ paɣzɩnɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pa-tɩŋa petisiɣ tɩ-yɔɔ, nɛ ɛñɩɣ niye tɔm tʋnɛ tɩ-yɔɔ: Yehowa, weyi ɛkɛ «Samtʋ tɛ Ɛsɔ» yɔ, ɛcalɩ lɩʋ Abraham yɔɔ Mezoopotamii. (Tʋma 7:2) Toovenim taa lɛ, Abraham ɛnʋ ɛɛkɛ ɛgɔm Lidaʋ Tɛtʋ taa. Ɛtaawɛɛnɩ templo nɛ ɛtaawɛɛnɩ Moyizi Paɣtʋ ɖɔɖɔ. Ye mbʋ, ɛzɩma nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛyɔɔdɩ se pɩpɔzʋʋ ɛyʋ templo yaa Paɣtʋ pʋcɔ nɛ ɛwɛɛnɩ tisuu Ɛsɔ yɔɔ?
12 Mba pewelisaɣni Etiyɛɛnɩ yɔ, pañaŋaɣ ɖɔɖɔ Abraham lʋlʋʋ taa tʋ Yosɛɛfʋ kpem. Ɛlɛ Etiyɛɛnɩ tɔzɩ-wɛ se Yosɛɛfʋ ɖalaa maɣmaɣ, mba pɛkɛ Izrayɛɛlɩ cejewe cajanaa yɔ panazɩ Yosɛɛfʋ, ɛnʋ weyi ɛkɛ ɛyʋ siɣsiɣ tʋ yɔ nɛ pɛpɛdɩ-ɩ nɛ ɛpɩsɩ yom. Paa mbʋ yɔ, Ɛsɔ kɔma nɛ ɛtɩŋnɩ ɛ-yɔɔ nɛ eholi Izrayɛɛlɩ ñɔɔsɩ taa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Etiyɛɛnɩ kaanawa se hɔɔlɩŋ sakɩyɛ taa lɛ, nɔɔ kʋɖʋmaɣ nakɛyɛ wɛ mbʋ pɩtalɩ Yesu Krɩstʋ nɛ mbʋ pɩtalɩ Yosɛɛfʋ yɔ pɩ-hɛkʋ taa. Paa mbʋ yɔ, pɩsa nɛ ɛ-tɔm welisiyaa itaayebi-i welisinuu lɛ, ɛtɩkpaɣ Yesu nɛ ɛkɛdɩnɩ Yosɛɛfʋ ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ taa.
13. (a) Tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ Moyizi yɔɔ yɔ, ɛzɩma tɩwɩlɩɣ se mba pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ pɔ-tɔm sɩba? (b) Nɛ tɩsɩnɩ Etiyɛɛnɩ nɛ ɛtazɩ tɔm ndʋ taa?
13 Moyizi alɩwaatʋ. (Tʋma 7:17-43) Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ tɔm sakɩyɛ Moyizi yɔɔ. Pɩɩkɛnɩ lɔŋsɩnɖɛ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Sahedrɛɛ taa mba sakɩyɛ kaakɛ Saduki mba, nɛ Saduki mba kaakizi Bibl taa takayɩsɩ kpeekpe; nzɩ Moyizi mawa yɔ si-ɖeke sɩ-yɔɔ petisaɣ. Tɔzɩ ɖɔɖɔ se pɔyɔɔdaa se Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ Moyizi yɔɔ. Tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa yɔ ticosi mba pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ pɔ-tɔm yɔɔ kpaagbaa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛwɩlaa se ɛñaŋ Moyizi nɛ Paɣtʋ siŋŋ. (Tʋma 7:38) Ɛyɔɔdaa se Moyizi koobiya kizi-i paa ɛɛñaɣ pana se ɛya pa-ñʋʋ yɔ. Pekizi-i alɩwaatʋ ndʋ ɛɛwɛnɩ pɩnzɩ 40 yɔ. Pɩnzɩ 40 wayɩ lɛ, pakaɖɩnɩ-ɩ tam sakɩyɛ. b Etiyɛɛnɩ tɩŋnɩ pɩ-yɔɔ nɛ eyele se pazɩ pazɩ lɛ pana mbʋ Ɛsɔ samaɣ kaalaba yɔ kpayɩ kpayɩ: Kekizi tam sakɩyɛ mba Yehowa lɩzaa se peɖiyi-kɛ yɔ.
14. Etiyɛɛnɩ labɩnɩ tʋmɩyɛ Moyizi kɩɖaʋ se ɛwɩlɩnɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ ndʋ?
14 Etiyɛɛnɩ tɔzɩ mba pewelisaɣni-i yɔ se Moyizi kaayɔɔdaa se nayʋ nɔɔyʋ kaɣ lɩʋ Izrayɛɛlɩ taa ɛzɩ Moyizi yɔ. Anɩ pɩkaɣ kɛnʋʋ? Nɛ ɛzɩma ɛyaa kaɣ-ɩ mʋʋ? Etiyɛɛnɩ ticosi tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ kpaagbaa, ɛlɛ ɛɖaŋaa se ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ kaatɛŋ lɛ pʋcɔ nɛ ecosi tɩ-yɔɔ. Ɛyɔɔdɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ ɖɔɖɔ: Moyizi kpɛlɩkaa se paa tɛtʋ ndʋ lɛ papɩzɩɣ nɛ papɩsɩ-tʋ kele kele, nɛ mbʋ pɩɩlabɩ tɛtʋ ndʋ tɩ-yɔɔ cɔkɔyɛ naɖɩyɛ mʋwaɣ miŋ yɔ tɩ-hɔɔlʋʋ taa, ɖenɖe Yehowa kaayɔɔdɩnɩ-ɩ yɔ. Ye mbʋ, ɛzɩ Yehowa sɔɔlaa se pɛsɛɛ-ɩ kuduyuu kʋɖʋmʋʋ nakʋyʋ ɖeke tɛɛ na, ɛzɩ templo ŋgʋ kɩwɛ Yeruzalɛm yɔ? Iyele nɛ ɖɩna.
15, 16. (a) Ɛbɛ yɔɔ Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ tɔm? (b) Ɛzɩma tɩyɛ Etiyɛɛnɩ labɩnɩ tʋmɩyɛ templo ŋgʋ Salomɔɔ mawa yɔ ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ taa?
15 Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ nɛ templo. (Tʋma 7:44-50) Etiyɛɛnɩ tɔzɩ tɔm hʋyaa mba se pʋcɔ nɛ templo nakʋyʋ wɛɣ Yeruzalɛm lɛ, Ɛsɔ kaaheyi Moyizi se ɛla Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ nakʋyʋ nɛ pɛsɛɛ Ɛsɔ kɩ-tɛɛ. Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ kɛ kizinziku ŋgʋ papɩzɩɣ pɛkpɛzɩ-kʋ nɛ pɛlɛɣzɩ lone yɔ. Akatɩɣ nɛ ɛma ɛ-laŋɩyɛ taa nɛ ɛyɔɔdɩ se Ɛsɔ sɛtʋ kɩɖanɖʋʋ taatalɩ templo, ŋgʋ Moyizi maɣmaɣ kaasɛ Ɛsɔ kɩ-tɛɛ?
16 Pʋwayɩ, Salomɔɔ ma templo Yeruzalɛm lɛ, fezuu kiɖeɖeu ɖiyi-i nɛ ɛyɔɔdɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ ɛ-adɩma taa. Ɛzɩ Etiyɛɛnɩ yɔɔdʋʋ yɔ, «Kɩlɩm ɛɛcakɩ ɖɩsɩ nzɩ pamanɩ nesi yɔ sɩ-taa.» (Tʋma 7:48; 2 Kro. 6:18) Yehowa pɩzɩɣ nɛ ɛtɩŋnɩ templo nakʋyʋ yɔɔ nɛ ɛtalɩ ɛ-kaɖʋwa, nɛ ɛpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɛtalɩ ɛ-kaɖʋwa ɛlɛ ɛɛtɩŋɩɣnɩ templo nakʋyʋ yɔɔ. Ye mbʋ, ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɛ-sɛyaa ɩmaɣzɩ se kuduyuu ŋgʋ ɛyʋ nesi mawa yɔ kɩ-tɛɛ ɖeke papɩzɩɣ nɛ pɛsɛɛ-ɩ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ? Etiyɛɛnɩ kɔ tɔm tʋnɛ tɩ-ñʋʋ nɛ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ, nɛ Izaayii takayaɣ taa ɛkpaɣ-tʋ. Ɛyɔɔdaa se: «Ɛsɔdaa kɛnɩ men-kewiyaɣ kpelaɣ, nɛ tɛtʋ kɛ ma-nɩŋgbanzɩ ɖɩzɩyɛ. Ðɩɣa ŋga ɩkaɣ-m maʋ? Yehowa tɔŋna. Yaa le lone nɖɩ ɖɩ-taa mɛhɛzɩɣ yɔ ɖɩwɛɛ? Pɩtɩkɛ me-nesi labɩnɩ pɩtɩŋa payɩ mbʋ yɔ?»—Tʋma 7:49, 50; Iza. 66:1, 2.
17. (a) Tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa yɔ, ɛzɩma tɩyɛ tikuli mba pewelisaɣni-i yɔ pɛ-wɛtʋ yɔɔ? (b) Nɛ ɛzɩma tɩyɛ tɩwɩlaa se ɛlʋbɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-tɩ yɔɔ nɛ pɩwɩlɩ se pakʋʋ ɛ-tɔm ɖulum?
17 Ye ɖɩmaɣzɩ tɔm ndʋ payɩ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ cɩnɛ yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩnaɣ se eyeba nɛ pɩna kpayɩ kpayɩ se mba pakʋwaɣ ɛ-tɔm yɔ, pɛfɛyɩnɩ wɛtʋ kɩbandʋ. Ɛwɩlaa se Yehowa ɛɛñɔʋnɩ wɛtʋ natʋyʋ kaŋkaŋ, ɛlɛ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛtɩŋnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ ɛ-tamaɣ la. Nabʋyʋ ɛɛɖɩkɩ-ɩ nʋmɔʋ, halɩ sɔnzɩ maɣmaɣ ɖɔɖɔ ɛɛɖɩkɩ-ɩ nʋmɔʋ. Mba pewelisaɣni Etiyɛɛnɩ yɔ, paasɔɔlɩ templo kɩbaŋʋ ŋgʋ kɩwɛ Yeruzalɛm yɔ nɛ paasɔɔlɩ ɖɔɖɔ sɔnzɩ nzɩ ɛyaa sɔzɩ Moyizi Paɣtʋ yɔɔ yɔ. Ɛlɛ pataanɩɣ mbʋ pʋyɔɔ Yehowa kaacɛlɩ-wɛ Paɣtʋ ndʋ yɔ nɛ mbʋ pʋyɔɔ eeyeba nɛ pama templo ŋgʋ yɔ pʋ-tɔbʋʋ. Ɛzɩma Etiyɛɛnɩ kpaɣnaa yɔ, pɩwɛ ɛzɩ ɛwɛɛ nɛ ɛpɔzʋʋ-wɛ tɔm kɩcɛyɩtʋ tʋnɛ yɔ: Ɛzɩ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ wɛɛ se ɩpɩzɩɣ nɛ ɩtɩŋnɩ kɩ-yɔɔ nɛ ɩɖʋ hɩɖɛ Paɣtʋ nɛ templo nɛ pɩkɩlɩ se ɩña Yehowa yaa we? Toovenim taa lɛ, tɔm ndʋ ɛyɔɔdaa yɔ, tɩwɩlɩɣ se ɛlʋbɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-lakasɩ yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛlabɩ mbʋ payɩ ɛpɩzɩɣ yɔ nɛ ɛña Yehowa.
18. Hɔɔlɩŋ weyi taa pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Etiyɛɛnɩ?
18 Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa yɔ tɩ-taa? Ɛɛsɩm Masɩ camɩyɛ. Ða ɖɔɖɔ, ye ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɩlɩ «toovenim tɔm camɩyɛ yɔ,» pɩwɛɛ se ɖɩkɛ Ɛsɔtɔm kpɛlɩkɩyaa kɩbama. (2 Tim. 2:15) Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Etiyɛɛnɩ kɩɖaʋ taa ɛzɩma ɖɩyɔɔdɩnɩ ɛyaa camɩyɛ nɛ ɖɩtaaɖʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ. Mba pewelisaɣni-i yɔ, papaɖaɣ-ɩ siŋŋ. Paa mbʋ yɔ, ɛɛkpaɣ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzaa yɔ nɛ ɛyɔɔdɩ tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ petisiɣ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ tɔm ndʋ tɩɩcɛyɩ ɛyaa mba pɛ-ɛsɩndaa siŋŋ. Ɛyɔɔdɩnɩ-wɛ nɛ ñamtʋ ɖɔɖɔ; ɛya mba pasʋtʋyaa yɔ se «man-caanaa.» (Tʋma 7:2) Ða ɖɔɖɔ, pɩwɛɛ se ɖiheyi ɛyaa toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ nɛ «hɛɛɛ wɛtʋ nɛ ñamtʋ sɔsɔtʋ.»—1 Pɩy. 3:15.
19. Ɛzɩma Etiyɛɛnɩ heyi Sahedrɛɛ taa mba Yehowa nɩŋgbaŋʋʋ hɔm tɔm nɛ abalɩtʋ?
19 Ɛlɛ ɖiiyeki ɛyaa susuu toovenim tɔm ndʋ tɩwɛ Ɛsɔtɔm taa yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖiseɣ sɔɔndʋ se ɖɩtaaɖʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ; ɖɩɩcaɣ ɖɔɖɔ lɩm Yehowa nɩŋgbaŋʋʋ hɔm tɔm taa. Etiyɛɛnɩ kɛ-ɖʋ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩ-taa. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛnawa se toovenim tɔm ndʋ ɛɛyɔɔdɩ Sahedrɛɛ ɛsɩndaa yɔ, tɔm hʋyaa tɩ kpazɩyaa mba titiheyi-wɛ natʋyʋ. Pʋyɔɔ fezuu kiɖeɖeu seɣti-i nɛ ɛkɔwaɣ ɛ-tɔm ñʋʋ lɛ, ɛyɔɔdɩnɩ kaalɛyɩtʋ se pɛwɛ ɖeyi ɖeyi ɛzɩ pɔ-cɔzɔnaa mba paalɔ Yosɛɛfʋ, Moyizi nɛ nayaa tɩŋa yɔ. (Tʋma 7:51-53) Toovenim taa lɛ, Sahedrɛɛ taa tɔm hʋyaa mba paakʋ Mesiya, Mesiya weyi Moyizi nɛ nayaa tɩŋa paayɔɔdaa se ɛkaɣ kɔm yɔ. Pɩnaɣ kaɣlaa se pamanɩ Moyizi Paɣtʋ yɔɔ maʋ mbʋ yɔ, pɩ-wayɩ fɛyɩ!
«Kɩbaɣlʋ Yesu, mʋ men-fezuu» (Tʋma Labʋ 7:54–8:3)
«Panɩ tɔm ndʋ lɛ, pɔkɔ pana siŋŋ nɛ papaɣzɩ pe-kela salʋʋ ɛ-yɔɔ.»—Tʋma Labʋ 7:54
20, 21. (a) Etiyɛɛnɩ yɔɔdɩ tɔm lɛ, ɛzɩma Sahedrɛɛ taa mba laba? (b) Nɛ ɛzɩma Yehowa kpazɩ-ɩ ɖoŋ?
20 Tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa yɔ, tɔm hʋyaa taapɩzɩɣ se pɔyɔɔdɩ se tɩtɩkɛ toovenim. Pʋyɔɔ lɛ pɔkɔ pana siŋŋ. Pataapɩzɩɣ se pɔɖɔkɩ pa-tɩ, nɛ tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa yɔ tɩ-yɔɔ lɛ, papaɣzɩ pe-kela salʋʋ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛyʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ, ɛɛnawa se paakaɣ ɛ-pʋtɔdɩyɛ naʋ, ɖɔɖɔ ɛzɩ ɛzɩma pataana ɛ-Ñʋʋdʋ Yesu pʋtɔdɩyɛ yɔ.
21 Pɩɩpɔzɩ Etiyɛɛnɩ abalɩtʋ se ɛpɩzɩ nɛ ɛkaɖɩnɩ mbʋ pɩɖaŋɩ-ɩ yɔ, nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se natʋ ndʋ Yehowa wɩlɩ-ɩ nɛ sɔɔlɩm yɔ, tɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ siŋŋ. Ɛna Ɛsɔ samtʋ, nɛ ɛna Yesu sɩŋ Yehowa nesi kɩbanzɩ yɔɔ! Ɛwɛɛ nɛ ɛkɛdɩɣ natʋ ndʋ tɩ-tɔm lɛ, mba pahʋwaɣnɩ-ɩ tɔm yɔ paɖɩɣ pa-nɩŋgbaaŋ. Ɛbɛ yɔɔ? Pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ mbʋ lɛ, Yesu kaaheyi tɔm ɖɩhʋyɛ nɖɩ ɖɩ-taa mba se ɛnʋ kɛnɩ Mesiya, nɛ pɩkazɩ pazɩ lɛ, ɛkaɣ wɛʋ ɛ-Caa nesi kɩbanzɩ yɔɔ. (Mark. 14:62) Natʋ ndʋ Etiyɛɛnɩ nawa yɔ, tɩwɩlɩɣ se Yesu kaayɔɔdɩ toovenim. Toovenim taa lɛ, Sahedrɛɛ ŋgʋ, kɩ-taa mba kaalɩ Mesiya wayɩ nɛ pakʋ-ɩ! Pa-tɩŋa pakʋyɩ nɛ pohu Etiyɛɛnɩ yɔɔ se payaɣ-ɩ pɛɛ nɛ ɛsɩ. c
22, 23. (a) Hɔɔlɩŋ weyi taa Etiyɛɛnɩ sɩm wɛ ɛzɩ ɛ-Ñʋʋdʋ sɩm yɔ? (b) Nɛ ɛzɩma tɩyɛ sɔnɔ Krɩstʋ mba pɩzɩɣ nɛ pataa Yehowa liu ɛzɩ Etiyɛɛnɩ yɔ?
22 Etiyɛɛnɩ sɩba ɛzɩ ɛ-Ñʋʋdʋ yɔ: Laŋhɛzɩyɛ taa, ɛɛta Yehowa liu kiya nɛ ekpeɣ mba pakʋ-ɩ yɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Kɩbaɣlʋ Yesu, mʋ men-fezuu.» Pɩtɩla ɛyɔɔdɩ mbʋ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ eɖiɣni naʋ ɛyʋ Pɩyalʋ natʋ taa, ɛsɩŋ Yehowa cɔlɔ. Pɩtʋʋ fɛyɩ se Etiyɛɛnɩ kaasɩm Yesu ɖoŋ kpazʋʋ tɔm tʋnɛ: «Mɛkɛnɩ femtu nɛ wezuu.» (Yoh. 11:25) Pʋwayɩ lɛ, ɛtɩmnɩ Ɛsɔ nɛ nɔɔ kɩkʋyaɣ se: «Yehowa, taasʋʋ-wɛ kɩwɛɛkɩm pʋnɛ.» Ɛtɛm tɔm ndʋ yɔɔdʋʋ lɛ, eɖoo sɩm taa.—Tʋma 7:59, 60.
23 Mbʋ pɩɖɔma nɛ Etiyɛɛnɩ pɩsɩ Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyʋ kajalaɣ tʋ weyi pakʋ-ɩ e-tisuu yɔɔ yɔ. (Kalɩ aɖakaɣ « Pakʋ Etiyɛɛnɩ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛkɛ Yesu aseɣɖe tʋ.») Ɛlɛ pɩlabɩ pʋtɔdɩyɛ se pɩtɩsɩɩnɩ e-ɖeke. Halɩ nɛ sɔnɔ, mba pɛɖɛlɛsɩɣ niye pɛ-Ɛsɔ sɛtʋ yaa politiki taa yɔ, nɛ koyindinaa kañatʋ tɩnaa lalaa kʋʋ Yehowa sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa nabɛyɛ. Paa mbʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtaa Yehowa liu, ɛzɩ Etiyɛɛnɩ yɔ. Yesu kɛ Wiyaʋ lɛɛlɛɛyɔ, nɛ Yehowa ha-ɩ ɖoŋ sɔsɔŋ. Nabʋyʋ ɛɛkaɣ-ɩ ɖɩɣʋ nʋmɔʋ se etaafezi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa siɣsiɣ tɩnaa.—Yoh. 5:28, 29.
24. (a) Ɛzɩma tɩyɛ Sɔɔlɩ ɖʋ nesi nɛ pakʋ Etiyɛɛnɩ? (b) Nɛ ɖoŋ kɩbaŋ weyi abalʋ siɣsiɣ tʋ ɛnʋ ɛ-sɩm kɔma nɛ pɩwɛɛna?
24 Evebu nɔɔyʋ kaawɛɛ nɛ ɛcɔŋnɩ mbʋ pɩlakaɣ yɔ; payaɣ-ɩ se Sɔɔlɩ. Pɩɩkɛdɩnɩ-ɩ se pakʋ Etiyɛɛnɩ, halɩ ɛɛɖaŋ mba payakaɣ Etiyɛɛnɩ pɛɛ yɔ po-tokonaa yɔɔ. Pʋwayɩ kpaagbaa lɛ, ɛpaɣzɩ Yesu tɔmkpɛlɩkɩyaa nazʋʋ siŋŋ. Ɛlɛ Etiyɛɛnɩ sɩm kaɣ wɛnʋʋ ɖoŋ kɩbaŋ alɩwaatʋ sakɩyɛ. Ɛ-kɩɖaʋ kpazɩ Krɩstʋ mba lalaa ɖoŋ se pɔɖɔkɩ pe-siɣsiɣ wɛtʋ Yehowa ɛsɩndaa halɩ pɩtalɩ sɩm taa. Pɩtasɩ lɛ, Sɔɔlɩ weyi pɔkɔm nɛ payaa-ɩ pɩnzɩ sakɩyɛ wayɩ se Pɔɔlɩ yɔ, ɛtɔzɩ ɛzɩma ɛɛɖʋ nesi nɛ pakʋ Etiyɛɛnɩ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ekpiɖi siŋŋ. (Tʋma 22:20) Ɛɛɖʋ nesi nɛ pakʋ-ɩ, ɛlɛ pʋwayɩ lɛ ɛyɔɔdaa se: «Maakɛ Ɛsɔ yɔɔ tɔm kɩdɛkɛdɩtʋ yɔɔdɩyʋ nɛ ɛyaa nazɩyʋ nɛ weyi ɛɛñaŋ ɛyaa yɔ.» (1 Tim. 1:13) Pɩnaɣ kpayɩ kpayɩ se Pɔɔlɩ tɩsɔɔ Etiyɛɛnɩ yɔɔ kpa nɛ ɛtɩsɔɔ ɖɔɖɔ tɔm ndʋ ɛyɔɔdɩnɩ abalɩtʋ kɩyakʋ ŋgʋ yɔ tɩ-yɔɔ kpa. Halɩ, Pɔɔlɩ tɔm yɔɔdʋʋ nɛ tɔm ndʋ ɛmawa yɔ tɩ-taa natʋyʋ taa, ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ kaayɔɔdaa yɔ. (Tʋma 7:48; 17:24; Ebr. 9:24) Alɩwaatʋ wɛɛ nɛ tɩɖɛɣ lɛ, Pɔɔlɩ kpɛlɩkɩ ɛzɩma pɩwɛɛ se ɛmaɣzɩnɩ tisuu nɛ abalɩtʋ kɩɖaʋ ŋgʋ Etiyɛɛnɩ hawa yɔ kiya. Etiyɛɛnɩ kaakɛ abalʋ weyi ‘Ɛsɔ kʋjɔʋ nɛ e-ɖoŋ posu ɛ-taa ɖo’ yɔ. Nɛ ɖa yɔ, ɖɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩla mbʋ?
a Mba pakaɖaɣnɩ-ɩ yɔ pa-taa nabɛyɛ kaakɛ «Piholimwaa tɛ Sinaagɔɔgɩ» taa ñɩma. Pʋtɔma yɔ Roma mba kaakpa-wɛ nɛ papɩsɩ-wɛ yomaa nɛ pʋwayɩ lɛ peyebi-wɛ, yaa pɩtɩla yɔ pɛkɛ yomaa mba pɛwɛ pa-tɩ yɔɔ yɔ, mba papɩsɩ Yuuda mba nɛ palakɩ pɔ-sɔnzɩ yɔ. Pa-taa nabɛyɛ kaakɛ Siliisii mba, ɛzɩ Taarɩsɩ tʋ Sɔɔlɩ mbʋ yɔ. Kɛdaɣ taa, patɩyɔɔdɩ se Sɔɔlɩ kaawɛ Siliisii ñɩma mba pataapɩzɩɣ se pakaɖɩnɩ Etiyɛɛnɩ yɔ pa-taa yaa ɛfɛyɩ.
b Tɔm ndɩ ndɩ wɛ tɔm ndʋ Etiyɛɛnɩ yɔɔdaa yɔ tɩ-taa nɛ ɖɩɩpɩzɩɣ ɖɩtasɩ-tʋ naʋ Bibl hɔɔlʋʋ nakʋyʋ taa. Tɩ-taa natʋyʋ yɔ: Falɩsʋʋ mbʋ Moyizi mʋ Ejipiti yɔ, pɩnzɩ nzɩ ɛɛwɛna alɩwaatʋ ndʋ ɛcalɩ kʋyʋʋ Ejipiti nɛ ese yɔ nɛ alɩwaatʋ ɛzɩma ɛcaɣ Madiyaŋ yɔ.
c Roma mba paɣtʋ taa lɛ, pɩwɛ ɛzɩ Sahedrɛɛ taawɛɛnɩ waɖɛ se kɩha nɔɔ nɛ pakʋ ɛyʋ yɔ. (Yoh. 18:31) Ɛlɛ, pɩwɛ ɛzɩ samaɣ ŋga kɛwɛ pana taa yɔ, ŋga kʋnɩ Etiyɛɛnɩ yɔ, pɩtɩkɛ se tɔm ɖɩhʋyɛ taa mba hʋnɩ tɔm se ɛ-tɔm sɩba nɛ pakʋ-ɩ.
