1-3. (a) Ɛzɩma Yesu ɖɛ ɛ-apostoloowaa cɔlɔ? (b) Nɛ tɔm ndʋ ɛyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ?

 PATAASƆƆLƖ se pɩtɛ. Kpɩtaŋ weyi ɩɖɛwa yɔ, ɩɩkɛdɩnɩ apostoloowaa kpem! Yesu femtu yeba nɛ laŋwɛɛkɩyɛ sɔsɔɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa paawɛɛ yɔ ɖɩsɩɩ tɩnaɣ, nɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ pɛwɛ taa leleŋ sɔsɔŋ taa. Pɩlakɩ kɩyakɩŋ 40 yɔ, Yesu wɛɛ nɛ ɛwɩlɩɣ ɛ-tɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa nɛ ɛwɩlɩɣ-wɛ tɔm nɛ ɛkpazɩɣ-wɛ ɖoŋ. Ɛlɛ kɩyakʋ ŋgʋ lɛ, kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ Yesu wɩlʋʋ-wɛ ɛ-tɩ yɔ.

² Paawɛ Oliivi Pʋʋ yɔɔ pa-tɩŋa nɛ apostoloowaa welisiɣ tɔm ndʋ payɩ Yesu yɔɔdaɣ yɔ camɩyɛ. Paasɔɔlaa se ɛwɛɛ-wɛ tɔm wɩlʋʋ yɔɔ mbʋ, ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ Yesu yebi yɔɔdʋʋ. Ɛkpazɩ e-nesi nɛ ɛwazɩ-wɛ. Nɛ pʋwayɩ lɛ ɛpaɣzɩ kpaʋ ɛsɔdaa! Ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa wɛɛ nɛ pɔcɔŋnɩ-ɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɛ nɛ ɛkpaɣ ɛsɔdaa yɔ. Pɩkɛdaa lɛ mɩndʋ kendi-wɛ nɛ paatasɩɣ-ɩ naʋ. Ɛɖɛwa, ɛlɛ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa wɛɛ nɛ pɔcɔŋnɩ ɛsɔdaa mbʋ.—Luka 24:50; Tʋma 1:9, 10.

³ Mbʋ pɩlabɩ mbʋ yɔ, pɩkɔnɩ lɛɣzɩtʋ Yesu apostoloowaa wezuu caɣʋ taa.  Lɛɛlɛɛyɔ pa-ñʋʋdʋ Yesu kpaʋ ɛsɔdaa yɔ, ɛbɛ pɩtɛŋnɩ-wɛ? Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se Yesu falɩsɩ-wɛ se powolo pɩ-yɔɔ nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ ɛpaɣzaa yɔ. Ɛzɩma ɛfalɩsɩ-wɛ se pala tʋmɩyɛ kɩcɛyɩyɛ nɖɩ? Nɛ ɛzɩma palaba? Nɛ ɛzɩma pitukuuni sɔnɔ Krɩstʋ mba? Tɔm cosuu wɛ Tʋma Labʋ ñʋʋ kajalaɣ ñɩŋgʋ taa; nɛ pɩkpazɩɣ ɖoŋ pɩdɩɩfɛyɩ.

4. Ɛzɩma Luka paɣzɩ kɛdaɣ ŋga ɛma kɔ-tɔm Tʋma Labʋ takayaɣ taa yɔ?

⁴ Luka paɣzɩ kɛdaɣ kanɛ lɛ, Tewofiili ɛyɔɔdɩnaa, ɛyʋ kʋɖʋm ɛnʋ ɛɛma ɛ-tɛ Evaŋgilim. a Luka paɣzɩ ɖɔɖɔ maʋ Tʋma Labʋ takayaɣ lɛ, ɛtɔzɩ mbʋ pɩɩlaba nɛ ɛma pɩ-tɔm ɛ-tɛ Evaŋgilim ɖɩdɛnɖɛ yɔ pɩ-yɔɔ pazɩ. Tɔm pee wena ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ yɔ awɛ ndɩ pazɩ, nɛ ɛsɔzɩ tɔm lɛɛtʋ. Pʋyɔɔ lɛ, weyi ɛkalɩɣ-kɛ yɔ ɛnaɣ se mbʋ mbʋ pɩlabɩ Yesu sɩm wayɩ yɔ pɩ-tɔm ɛmawa.

5, 6. (a) Ɛbɛ kaɣ sɩnʋʋ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa nɛ pe-tisuu wɛɛ ɖoŋ tam? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɔtɔŋ se mbʋ toovenim Krɩstʋ mba ‘nawa se pɩkɛ toovenim’ yɔ, pɩkɛ pe-tisuu tigiɖe sɔnɔ ɖɔɖɔ?

⁵ Ɛbɛ kaɣ yebu nɛ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa tisuu wɛɛ ɖoŋ tam? Tʋma Labʋ 1:3 taa pɔyɔɔdɩ Yesu tɔm se: «Ɛtɩŋnɩ nʋmɔŋ sakɩyɛ yɔɔ nɛ ɛlɩzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛwɩlɩ-wɛ se pana se toovenim lɛ ɛ nɛ ɛ-ɛsa.» Bibl taa lɛ, «fɛɖʋ kʋsɔɔlʋ» Luka ɖeke labɩnɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pee wena papɩzɩɣ nɛ pɛɖɛzɩ-yɛ se «pana se toovenim lɛ» yɔ. (Kol. 4:14) Fɛɖaa kaamaɣ tɔm lɛ, palakɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pee ana, nɛ awɩlɩɣ se nabʋyʋ taa tʋ kpayɩ kpayɩ nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ pɩ-yɔɔ paa ññɩɩ. Yesu yeba ɖɔɖɔ nɛ ɛyaa taa tɛ se efema. Ɛwɩlɩ ɛ-tɩ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa tam sakɩyɛ, nabʋyʋ taa ɛwɩlɩɣ ɛ-tɩ kʋɖʋm yaa naalɛ, nɛ nabʋyʋ taa ɖɔɖɔ lɛ ɛwɩlɩɣ ɛ-tɩ apostoloowaa tɩŋa, nɛ alɩwaatʋ natʋyʋ taa ɛwɩlɩ ɛ-tɩ ɛyaa mba pɛwɛnɩ tisuu nɛ pɛcɛzɩ 500 yɔ. (1 Kɔr. 15:3-6) Pɩwɩlaɣ kpayɩ kpayɩ se ɛ nɛ ɛ-ɛsa!

⁶ Sɔnɔ ɖɔɖɔ, mbʋ toovenim Krɩstʋ mba ‘nawa se pɩkɛ toovenim’ yɔ mbʋ kɛnɩ pe-tisuu tigiɖe. Ɛzɩ nabʋyʋ wɩlɩɣ se toovenim Yesu caɣ wezuu tɛtʋ yɔɔ, ɛsɩ ɖa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ pefezi-i? Ɛɛɛ. Ɛsɔtɔm yɔɔdʋʋ kɛdɛsɩ nzɩ papɩzɩɣ nɛ pataa-sɩ liu yɔ sɩ-tɔm; nɛ ɛyaa mba pana mbʋ pɩlaba yɔ mba kɛdɩnɩ-sɩ, nɛ piyeki se ɖa-taa ɛtɛ se pɩkɛ toovenim. Ye ɖɩtazɩɣ kɛdɛsɩ nzɩ sɩ-taa nɛ ɖɩtɩmɩɣnɩ Yehowa se ɛsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩnɩɩ sɩ-taa yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpazɩ ɖe-tisuu ɖoŋ siŋŋ. Taasɔɔ se pɩsa nɛ ɛyʋ wɛɛnɩ tisuu siŋŋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɛ-taa ɛtɛ se mbʋ pɩ-yɔɔ etisiɣ yɔ pɩkɛ toovenim. Nɛ pɩpɔzʋʋ-ɖʋ tisuu siŋŋ se pɩsa nɛ ɖihiɣ wezuu maatɛŋ.—Yoh. 3:16.

7. Kɩɖaʋ ŋgʋ Yesu ha ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa tɔm wɩlʋʋ nɛ tɔm susuu nʋmɔʋ taa?

⁷ Yesu ‘yɔɔdaɣ ɖɔɖɔ Ɛsɔ Kewiyaɣ tɔm.’ Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: ɛlɩzɩ natʋ tɔm ndʋ tɩyɔɔdaɣ se Mesiya kaɣ tɔɔʋ kʋñɔŋ nɛ ɛsɩ yɔ tɩ-taa. (Luka 24:13-32, 46, 47)  Alɩwaatʋ ndʋ Yesu lɩzɩ pɩ-taa se ɛnʋ kɛnɩ Mesiya yɔ, ɛyɔɔdɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ tɔm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnʋ kaɣnɩ kɛʋ ke-Wiyaʋ. Paa ɛzɩmtaa, Ɛsɔ Kewiyaɣ tɔm Yesu susaɣ; nɛ sɔnɔ ɖɔɖɔ, tɔm kʋɖʋmtʋ ndʋ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa ñɔʋna alɩwaatʋ ndʋ posusuu tɔm yɔ.—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Lɩmaɣza naalɛ wena Yesu apostoloowaa kaawɛna nɛ atɩtʋʋzɩ? (b) Ɛzɩma Yesu ñɔɔzɩ apostoloowaa lɩmaɣza? (c) Lɔŋ weyi pɩkpɛlɩkɩɣ Krɩstʋ mba sɔnɔ?

⁸ Kediɣzaɣ ŋga palabɩ Oliivi Pʋʋ yɔɔ yɔ ŋga kɛnɩ kɛdɛzaɣ kediɣzaɣ ŋga apostoloowaa nɛ Yesu palabɩ tɛtʋ yɔɔ yɔ. Pɔpɔzɩ-ɩ nɛ taa leleŋ se: «Kɩbaɣlʋ, lɛɛlɛɛyɔ ŋɖaɣnɩɣ Izrayɛɛlɩ kewiyaɣ sɩʋ na?» (Tʋma 1:6) Tɔm pɔzʋʋ pʋnɛ, pɩwɩlɩɣ se apostoloowaa kaawɛnɩ lɩmaɣza naalɛ naayɛ nɛ atɩtʋʋzɩ. Kajalaɣ lɛ, pamaɣzaɣ se pakaɣ ɖaɣnʋʋ pɩsɩnʋʋ Ɛsɔ Kewiyaɣ nɛ pɛcɛlɩ Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ tɛtʋ yɔɔ yɔ. Nabʋlɛ lɛ, paaɖaŋaa se Kewiyaɣ ŋga paayɔɔdɩ kɔ-tɔm yɔ, kakaɣ paɣzʋʋ ka-tʋmɩyɛ kpaagbaa, pʋ-tɔbʋʋ se «lɛɛlɛɛyɔ.» Ɛzɩma Yesu sɩnɩ-wɛ nɛ pɔñɔɔzɩ pa-lɩmaɣza?

⁹ Pɩtʋʋ fɛyɩ se Yesu kaanawa se pɩkazɩ pazɩ lɛ ɛkaɣ ñɔɔzʋʋ kajalaɣ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ pɛwɛna yɔ. Toovenim taa lɛ, kɩyakɩŋ hiu ɖeke wayɩ lɛ, ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa kaɣ naʋ ɛzɩma ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ naɖɩyɛ ñɔʋ yɔ, ɛjaɖɛ nɖɩ lɛ fezuu taa Izrayɛɛlɩ! Pʋwayɩ lɛ, Izrayɛɛlɩ ɛjaɖɛ ɛɛtasɩɣ kɛʋ Ɛsɔ samaɣ ŋga kɛwɛ ŋgee yɔ. Lɩmaɣzɩyɛ naalɛ ñɩnɖɛ hɔɔlʋʋ taa lɛ, Yesu tɔzɩ-wɛ nɛ sɔɔlɩm se: «Pɩtɩcɛyɩ se ɩtɩlɩ alɩwaatʋ yaa wɛɛ wena Caa ɖʋ ɛ-maɣmaɣ e-ɖoŋ tɛɛ yɔ.» (Tʋma 1:7) Yehowa ɖeke wɛnɩnɩ waɖɛ se ɛlɩzɩ alɩwaatʋ ndʋ ɛsɔɔlaa se ɛ-sɔɔlɩm ɛla yɔ. Pʋcɔ nɛ Yesu sɩkɩ lɛ, ɛ-maɣmaɣ ɛyɔɔdaa se Pɩyalʋ ɛɛsɩŋ ‘kɩyakʋ nɛ ñɩɣyʋʋ’ ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɛjaɖɛ tɛm kɔŋ yɔ, ɛlɛ «Caa ɖeke sɩmna.» (Mat. 24:36) Sɔnɔ ɖɔɖɔ, ye Krɩstʋ mba ɩpaɣzɩ nɩɣzʋʋ kadadayaɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛjaɖɛ kɩdɛkɛdɩyɛ ɖɩnɛ ɖɩkaɣ tɛm yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, pɛwɛɛ nɛ panɩɣzɩɣ mbʋ pɩtɩcɛyɩ se patɩlɩ yɔ pɩ-yɔɔ.

10. Apostoloowaa wɛtʋ ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛna, nɛ ɛbɛ yɔɔ?

¹⁰ Paa Yesu apostoloowaa ɩɩwɛnɩ lɩmaɣza kɩdɛkɛda ana yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩkpa ɖa-tɩ nɛ ɖɩtaakʋ abalaa mba pɔ-tɔm; paawɛnɩ tisuu sɔsɔm. Petisini tɩ luzuu nɛ pɔñɔɔzɩ pa-lɩmaɣza. Pɩtasɩ lɛ, paa paawɛnɩ lɩmaɣza wena atɩtʋʋzɩ yɔ, pɔ-tɔm pɔzʋʋ wɩlɩɣ se pɛwɛnɩ wɛtʋ kɩbandʋ. Yesu kaaheyi ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa tam sakɩyɛ se: «Ɩwɛɛ feŋuu yɔɔ.» (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Paawɛɛ nɛ pañɩnɩɣ mbʋ pɩwɩlɩɣ se toovenim lɛ Yehowa wɩzɩ labʋ nabʋyʋ yɔ. Ða ɖɔɖɔ, pɩwɛɛ se ɖɩwɛɛnɩ wɛtʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ. Halɩ pɩcɛyaa kpem nɛ pɩkɩlɩ se ɖɩwɛɛ feŋuu yɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩwɛ «kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa.»—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Tʋmɩyɛ nɖɩ Yesu ɖʋ ɛ-wayɩ tɩŋɩyaa? (b) Ɛbɛ yɔɔ Yesu tiyaɣ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se powolo nɛ posusi tɔm lɛ, ɛtɔzɩ-wɛ se ɛkaɣ-wɛ tiyinuu fezuu kiɖeɖeu?

¹¹ Mbʋ pɩ-yɔɔ pɩwɛɛ se apostoloowaa ɩka pa-lɩmaɣza yɔ, Yesu tɔzɩ-wɛ pɩ-yɔɔ nɛ ɛyɔɔdɩ se: «Ɩkaɣ mʋʋ ɖoŋ alɩwaatʋ ndʋ fezuu kiɖeɖeu tiki mɩ-yɔɔ yɔ, nɛ ɩkaɣ kɛʋ ma-aseɣɖe tɩnaa Yeruzalɛm taa, Yuudee tɩŋa taa nɛ Samaarii taa, nɛ piwolo pɩtalɩ tɛtʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩkɩlɩ posuu yɔ kɩ-taa.» (Tʋma 1:8) Yeruzalɛm taa pakʋ Yesu nɛ peeɖe pɩwɛɛ se pacalɩnɩ susuu e-femtu tɔm.  Kpaɣnɩ peeɖe lɛ, tɔm kaɣ yɛlʋʋ Yuudee kpeekpe taa, tɩtalɩ Samaarii taa nɛ pʋwayɩ lɛ tɩɖɛɛ poliŋ.

¹² Pʋcɔ nɛ Yesu tiyiɣ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa se powolo nɛ posusi tɔm lɛ, ɛtɔzɩ-wɛ se ɛkaɣ-wɛ tiyinuu fezuu kiɖeɖeu se kɩsɩnɩ-wɛ. Tʋma Labʋ takayaɣ taa, hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa palabɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm pee «fezuu kiɖeɖeu» yɔ, ɩcɛzɩ 40 nɛ ɩ-taa nakʋyʋ lɛ Tʋma Labʋ 1:8. Bibl taa takayaɣ kanɛ, kawɩlɩ kpayɩ kpayɩ tam sakɩyɛ se ye fezuu kiɖeɖeu ɛtɩsɩnɩ-ɖʋ yɔ, ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩla Yehowa sɔɔlɩm. Ye mbʋ, pɩcɛyɩ kpem se ɖɩtɩmɩɣ ɖoŋ ɖoŋ nɛ ɖɩpɔzʋʋ fezuu ŋgʋ! (Luka 11:13) Lɛɛlɛɛyɔ kpem pɩpɔzʋʋ-ɖʋ fezuu kiɖeɖeu.

13. (a) Sɔnɔ, le pɩwɛɛ se Ɛsɔ samaɣ ɛla tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ paɖʋ-kɛ yɔ nɛ kasɩɩna? (b) Nɛ ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖɛ-ɛsɩyɛ ɛsɛɛnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ?

¹³ Pɔyɔɔdʋʋ se «tɛtʋ hɔɔlʋʋ ŋgʋ kɩkɩlɩ posuu yɔ,» apostoloowaa alɩwaatʋ taa lɛ pɩsɩnɩ tɛtʋ hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ na. Ɛlɛ sɔnɔ lɛ, ɖisusuu tɔm tɛtʋ kpeekpe yɔɔ. Ɛlɛ, ɛzɩ ɖɩnaʋ ñʋʋ ŋgʋ kɩɖɛwa yɔ kɩ-taa yɔ, Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa tisi faaa nɛ palakɩ aseɣɖe lɩzʋʋ tʋmɩyɛ nɖɩ paɖʋ-wɛ yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ panawa se Ɛsɔ sɔɔlaa se ɛyaa ndɩ ndɩ ɩnɩɩ Kewiyaɣ tɔm kɩbandʋ nɛ pehiɣ ñʋʋ yabʋ. (1 Tim. 2:3, 4) Ñɛ-ɛsɩyɛ sɛnɩ ñʋʋ yabʋ tʋmɩyɛ nɖɩ? Tʋmɩyɛ naɖɩyɛ ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɖɩha-ŋ taa leleŋ nɛ pɩtalɩ-ɖɩ! Yehowa kaɣ-ŋ haʋ ɖoŋ weyi pɩpɔzʋʋ-ŋ yɔ nɛ ŋpɩzɩ nɛ ŋlabɩ-ɖɩ. Tʋma Labʋ takayaɣ kaɣ-ŋ sɩnʋʋ nɛ ŋna nʋmɔŋ kɩbaŋ weyi ɩ-yɔɔ ŋpɩzɩɣ ŋtɩŋna nɛ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ-ŋ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ, ŋpɩzɩ nɛ ŋwɛɛnɩ-tʋ nɛ ŋlabɩ-ɖɩ camɩyɛ.

14, 15. (a) Tɔm ndʋ Ɛsɔ tiyiyaa yɔɔdɩ Krɩstʋ pɩsʋʋ yɔɔ, nɛ suwe pañɩnaɣ yɔɔdʋʋ? (Kalɩ ɖɔɖɔ pɩ-tɛɛ tɔm.) (b) Ɛzɩma tɩyɛ Krɩstʋ pɩsaa ‘ɛzɩ paanaʋ-ɩ eɖiɣni kpaʋ ɛsɔdaa yɔ’?

¹⁴ Ɛzɩ ɖɩnaʋ ñʋʋ kʋnɛ kɩ-ɖɩbazɩyɛ yɔ, Yesu kʋyɩ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛkpaɣ ɛsɔdaa lɛ, pɩtalɩ alɩwaatʋ natʋyʋ lɛ, peyebi-i naʋ. Ɛlɛ apostoloowaa 11 sɩŋ peeɖe mbʋ nɛ pɔcɔŋnɩ ɛsɔdaa. Pɩkɛdaa lɛ, Ɛsɔ tiyiyaa naalɛ lɩɩ pɔ-yɔɔ nɛ patasɩ-wɛ lɔŋ nɛ sɔɔlɩm nɛ pɔyɔɔdɩ se: «Galilee abalaa mɩ, ɛbɛ yɔɔ ɩsɩŋaa nɛ ɩcɔŋnɩ ɛsɔdaa? Yesu ɛnɛ, weyi pɩkpaɣ-ɩ mɩ-cɔlɔ nɛ pɩkpazɩ-ɩ ɛsɔdaa yɔ, ɛzɩ ɩnaʋ-ɩ eɖiɣni kpaʋ ɛsɔdaa yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɛkaɣ kɔm.» (Tʋma 1:11) Ɛzɩ Ɛsɔ tiyiyaa mba, pacaɣaɣ yɔɔdʋʋ se Yesu kaɣ pɩsʋʋ nɛ tomnaɣ kʋɖʋmaɣ ŋga ɛzɩ Ɛsɔ sɛtʋ agbaa naayɛ wɩlʋʋ yɔ? Aayɩ, pɩtɩkɛ mbʋ pacaɣaɣ yɔɔdʋʋ. Ɛzɩma ɖɩlaba nɛ ɖɩna?

¹⁵ Tiyiyaa yɔɔdaa se Yesu kaɣ pɩsʋʋ, pɩtɩkɛ tomnaɣ kʋɖʋmaɣ ŋga ka-taa, ɛlɛ pɔyɔɔdaa se «ɛzɩ ɩnaʋ-ɩ eɖiɣni kpaʋ ɛsɔdaa yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɛkaɣ kɔm.» b Ɛzɩma ɛkpa ɛsɔdaa? Alɩwaatʋ ndʋ Ɛsɔ tiyiyaa yɔɔdaɣnɩ apostoloowaa yɔ, pataatasɩɣ-ɩ naʋ. Ɛyaa pazɩ yem, pʋ-tɔbʋʋ se apostoloowaa ɖeke kaanana nɛ peɖiɣzina se Yesu kʋyɩ tɛtʋ yɔɔ nɛ ɛkpa ɛ-Caa cɔlɔ ɛsɔdaa. Mbʋ ɖɔɖɔ Krɩstʋ pɩsʋʋ kaɣ wɛʋ. Nɛ mbʋ ɖɔɖɔ pɩlaba. Sɔnɔ, mba panɩɣ Ɛsɔtɔm taa nɛ peɖiɣziɣna se ɖa-alɩwaatʋ tʋnɛ tɩ-tɔm cɛyaa yɔ, pe-ɖeke panɩnɩ pɩ-taa se Yesu pɩsɩ Ɛsɔ Kewiyaɣ Wiyaʋ lɛɛlɛɛyɔ. (Luka 17:20) Pɩcɛyaa se ɖiɖiɣzina se  Yesu pɩsɩ Wiyaʋ toovenim taa, nɛ ɖɩsɩnɩ ɛyaa lalaa ɖɔɖɔ nɛ panɩɩ pɩ-taa se pɩwɛɛ se pɛsɛɛ Ɛsɔ lɛɛlɛɛyɔ.

16-18. (a) Tɔm ndʋ Tʋma Labʋ 1:13, 14 kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ ɛzɩma Krɩstʋ mba kpeɣliɣ nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ pɩ-yɔɔ? (b) Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ kɩɖaʋ ŋgʋ Yesu ɖoo Maarɩɩ hawa yɔ kɩ-taa? (c) Ɛbɛ yɔɔ Krɩstʋ mba kediɣzisi tɔm cɛyɩ sɔnɔ?

¹⁶ Apostoloowaa ‘pɩsɩ Yeruzalɛm nɛ taa leleŋ sɔsɔŋ.’ (Luka 24:52) Ɛlɛ, ɛzɩma pakaɣ ɖɔm tɔm ndʋ Krɩstʋ heyi-wɛ yɔ tɩ-yɔɔ? Tʋma Labʋ 1:13, 14 yɔɔdaa se pekpeɣli «ɛsɔdaa kuduyuu tɛɛ,» nɛ kpeɣluu ɛzɩ pʋnɛ yɔ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ tɔm kɩbandʋ sakɩyɛ. Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Palɛstiini egeetiye taa, ɖɩsɩ sakɩyɛ kaawɛnɩ ɛsɔdaa kuduyuu nakʋyʋ, nɛ ɛyʋ tɩŋɩɣnɩ awayɩ tendemee yɔɔ pʋcɔ nɛ ɛkpa kɩ-tɛɛ. «Ɛsɔdaa kuduyuu» ŋgʋ, ɛzɩ ŋgʋ wɛnɩ Maarɩkɩ ɖoo ɖɩɣa ŋga pɔyɔɔdɩ kɔ-tɔm Tʋma Labʋ 12:12 taa yɔ ka-ñʋʋ taa? Paa pɩtɩɩkɛ suwe yɔ, pɩtɩla ɖɩɣa ŋga kɛwɛɣ kɛlɛʋ, nɛ Yesu wayɩ tɩŋɩyaa pɩzaɣ se pekpeɣli ka-taa nɛ pala tʋmɩyɛ. Ɛlɛ mba kaakpeɣli peeɖe puwiye, nɛ ɛbɛ palaba?

¹⁷ Tɩlɩ se pɩtɩkɛ apostoloowaa ɖeke kaakpeɣlini peeɖe, nɛ pɩtaakɛ abalaa ɖeke ɖɔɖɔ. «Halaa nabɛyɛ» kaawɛ peeɖe, pɩkpɛndɩnɩ Yesu ɖoo Maarɩɩ. Kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ pɔyɔɔdʋʋ Maarɩɩ tɔm Bibl taa kpayɩ yɔ. Maɣzɩ nɛ ŋna, Maarɩɩ kaawɛ kediɣzaɣ ŋga ka-taa, ɛɛwɛnɩ tɩ luzuu nɛ ɛ nɛ e-koobiya Krɩstʋ mba pɛsɛɣ Ɛsɔ, nɛ ɛtaañɩnɩɣ se lalaa ɩmaɣzɩ se ɛ-tɔm cɛyaa; pɩɩwɛ ɖeu kpem. Maarɩɩ pɩyalaa 4 lalaa mba pataawɛɛnɩ tisuu Yesu wezuu caɣʋ alɩwaatʋ taa yɔ, lɛɛlɛɛyɔ lɛ pa nɛ ɩ pɛwɛnɩ peeɖe; pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩɩhɛzɩ ɛ-laŋɩyɛ siŋŋ. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) Pa-ɖalʋ sɩba nɛ pefezi-i nɛ pɩtɛ lɛ, pɛ-wɛtʋ lɛɣzɩ.—1 Kɔr. 15:7.

¹⁸ Ɛbɛ yɔɔ tɔmkpɛlɩkɩyaa mba pekpeɣli kɩyakʋ ŋgʋ ki-wiye? Bibl tɔŋ se: «Pɛkpɛndɩ nɔɔ nɛ pɛwɛɛ adɩma yɔɔ.» (Tʋma 1:14) Krɩstʋ mba paɣzʋʋ kpeɣluu nɛ pɛsɛɣ Ɛsɔ yɔ pɩtɩkɛ sɔnɔ, nɛ pɩ-tɔm cɛyɩ pɛ-ɛsɩndaa. Ðikpeɣliɣ se ɖɩkpazɩ ɖama ɖoŋ, se pawɩlɩ-ɖʋ tɔm nɛ patasɩ-ɖʋ lɔŋ; nɛ kɔzɩ kɔzɩ lɛ, ɖikpeɣliɣ se ɖɩkpɛndɩ nɛ ɖɩsɛɛ ɖa-Caa Yehowa weyi ɛwɛ ɛsɔdaa yɔ. Ðikpeɣliɣ lɛ, ɖa-adɩma nɛ samtʋ hendu ndʋ ɖiteɣ yɔ pɩkɛdɩɣnɩ Yehowa siŋŋ nɛ pɩ-tɔm cɛyɩ ɖɛ-ɛsɩndaa. Ðitaayele kediɣzisi nzɩ wobu kpa, mbʋ pʋyɔɔ yɔ sɩkɛ pʋyʋ kiɖeɖeu nɛ sɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ.—Ebr. 10:24, 25.

19-21. (a) Ɛbɛ ɖɩkpɛlɩkɩ ɛzɩma Pɩyɛɛrɩ ɖɛ nɔɔ nɛ pɔcɔnɩ ɛgbɛyɛ taa tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ ɖeɖe yɔ pɩ-taa? (b) Ɛbɛ yɔɔ pɩɩpɔzaa se pɛlɛɣzɩ nɔɔyʋ Yudaasɩ lone taa? (c) Nɛ ɛzɩma pɔcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe yɔ ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

¹⁹ Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, pɩwɛɛ se Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyaa mba, pɔcɔnɩ tɔm kɩcɛyɩtʋ natʋyʋ ɖeɖe, nɛ apostoloo Pɩyɛɛrɩ ɖɛnɩ nɔɔ nɛ pɔcɔnɩ ti-ɖeɖe. (Kalɩtʋ 15-26) Pɩkpazɩɣ-ɖʋ ɖoŋ se ɖɩna se Yehowa tasɩ tɩŋnʋʋ Pɩyɛɛrɩ yɔɔ nɛ ɛla nabʋyʋ paa ɛlɛ kaakpɛzɩ tam nabudozo se ɛɛsɩŋ Yesu yɔ. (Mark. 14:72) Ða-tɩŋa ɖɩlakɩ kɩwɛɛkɩm ɖoŋ ɖoŋ, nɛ pɩcɛyaa se pɔtɔzʋʋ-ɖʋ se Yehowa wɛ ‘ɖeu nɛ ɛsɔɔlɩ kpeɣu’ mba pekpiɖiɣ siŋŋ yɔ.—Keɣ. 86:5.

 ²⁰ Pɩyɛɛrɩ kaaɖiɣzinaa se pɩwɛɛ se pɛlɛɣzɩ nɔɔyʋ apostoloo Yudaasɩ weyi ɛlɩ Yesu wayɩ yɔ e-lone taa. Ɛlɛ anɩ pɛlɛɣzɩɣ e-lone taa? Pɩwɛɛ se apostoloo kɩfalʋ ɛnʋ ɛkɛ mba patɩŋaɣ Yesu ɛ-tɔm susuu tʋmɩyɛ taa yɔ pa-taa nɔɔyʋ, nɛ ɛkɛ ɖɔɖɔ e-femtu aseɣɖe tʋ. (Tʋma 1:21, 22) Tɔm ndʋ tɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ tamaɣ ŋga Yesu kaalabɩ-wɛ yɔ. Ɛɛyɔɔdaa se: «Mɩ mba ɩtɩŋ ma-wayɩ yɔ, ɩkaɣ caɣʋ kewiyaɣ kpelisi 12 yɔɔ, nɛ ɩhʋʋnɩ Izrayɛɛlɩ cejewe 12 tɔm.» (Mat. 19:28) Pɩwɩlɩɣ se Yehowa kaasɔɔlaa se apostoloowaa 12 mba patɩŋ Yesu ɛ-tɔm susuu tʋmɩyɛ taa tɛtʋ yɔɔ yɔ, mba ɩkɛnɩ Yeruzalɛm Kɩfalʋʋ tɛ «tigila pɛɛ 12.» (Natʋ 21:2, 14) Ɛsɔ sɩnɩ Pɩyɛɛrɩ nɛ ɛna se natʋ tɔm ndʋ tɩtɔŋ se «nɔɔyʋ ɛmʋ waɖɛ nɖɩ ɛwɛna se eɖiyi samaɣ yɔ,» Yudaasɩ titukuuna.—Keɣ. 109:8.

²¹ Ɛzɩma pɩɖɔma nɛ palɩzɩ weyi ɛlɛɣzɩ Yudaasɩ lone taa yɔ? Pɔtɔ piye; palakaɣ mbʋ ɖoŋ ɖoŋ Bibl alɩwaatʋ taa. (Adu. 16:33) Ɛlɛ kɛdɛzaɣ ɖeɖe lɛ Bibl yɔɔdʋʋ piye tɔʋ tɔm yɔ. Pɩwɛ ɛzɩ fezuu kiɖeɖeu tiba nɛ pɩtɛ lɛ, pɩtaatasɩ cɛyʋʋ se pɔtɔ piye yɔ. Ɛlɛ, na mbʋ pʋyɔɔ pɔtɔ piye yɔ. Apostoloowaa tɩmaa se: «Hayɩ Yehowa, ña weyi ŋsɩm ɛyaa tɩŋa laŋa yɔ, wɩlɩ ɛyaa panɛ pa-naalɛ pa-taa weyi ŋlɩzaa» yɔ. (Tʋma 1:23, 24) Paasɔɔlaa se Yehowa ɛlɩzɩna. Maatɩyaasɩ Yehowa lɩzaa. Tɔmkpɛlɩkɩyaa 70 mba Yesu kaatiyaa se posusi tɔm yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛwɛ pa-taa. Mbʋ pɩɖɔma nɛ Maatɩyaasɩ pɩsɩ «Hiu nɛ Naalɛ» taa tʋ. c—Tʋma 6:2.

22, 23. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɛ se ɖiluzi ɖa-tɩ nɛ ɖɩña mba pɛɖɛɣ-ɖʋ nɔɔ ɛgbɛyɛ taa sɔnɔ yɔ?

²² Tɔm ndʋ tɩtɔzʋʋ-ɖʋ se pɩcɛyaa se pɔñɔɔzɩ Ɛsɔ samaɣ nɛ kɛwɛɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa. Halɩ nɛ sɔnɔ, palɩzɩɣ koobiya abalɩñɩma nabɛyɛ se pɛɖɛɛ nɔɔ nɛ pɔcɔŋnɩ agbaa yɔɔ. Ɛzʋtʋyaa tɩŋɩɣnɩ Masɩ yɔɔ nɛ patazɩɣ camɩyɛ se pana se koobiya mba pamʋnaa se pɛkɛ ɛgbɛyɛ yɔɔ cɔnɩyaa yaa we; nɛ paalakɩ mbʋ lɛ, patɩmɩɣ se fezuu kiɖeɖeu ɛsɩnɩ-wɛ. Piyeki nɛ ɛgbɛyɛ taa mba tisiɣ se fezuu kiɖeɖeu lɩzɩnɩ koobiya mba. Alɩwaatʋ ndʋ ɖitisiɣ nɛ ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ ŋgʋ koobiya mba pawɩlɩɣ-ɖʋ yɔ kɩ-taa yɔ, pɩsɩɣnɩ ɖa-tɩŋa ɛgbɛyɛ taa se ɖɩla tʋmɩyɛ camɩyɛ nɔɔ kʋɖʋmaɣ taa.—Ebr. 13:17.

²³ Yesu fema nɛ ɛwɩlɩ ɛ-tɩ ɛ-tɔmkpɛlɩkɩyaa lɛ, pɩkpazɩ-wɛ ɖoŋ; lɛɣzɩtʋ ndʋ palaba se pɩsɩnɩ-wɛ nɛ pala tʋmɩyɛ nɖɩ paɖʋ-wɛ yɔ camɩyɛ yɔ, tɩkpazɩ-wɛ ɖoŋ ɖɔɖɔ. Lɛɛlɛɛyɔ, pɔñɔɔzɩ pa-tɩ camɩyɛ se pala mbʋ pɩwɛnɩ ɛsɩndaa yɔ. Tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩkɔŋ yɔ, kɩkaɣ yɔɔdʋʋ mbʋ pɩlaba yɔ pɩ-tɔm.