1. Ini chi no khata cha ka be cha ka lingiligwa ne basungwa be Bajuta?

 BAJUDA ba ne ba itumetse tota. Jehofa Modimo o ne a “tlhotlheletsa pelo ya” ga Kgosi Kurose wa Peresia gore a golole Baiseraele ba ba neng ba feditse dingwaga di le dintsi kwa botshwarwa kwa Babelona. Kgosi eo e ne ya dira kitsiso ya gore Bajuda ba ka boela kwa nageng ya bone, gore ‘ba ye go tsosolosa ntlo ya ga Jehofa, Modimo wa Iseraele.’ (Esera 1:1, 3) Kitsiso eo e ne e itumedisa fela thata! Seo se ne se raya gore Bajuda ba ne ba tla kgona go tsosolosa kobamelo ya Modimo wa boammaaruri mo nageng e a neng a ba neile yone.

2. Basungwa ba ka be be gwilila kanyi ba ka swika be shingikaligwa neni cha ka be chi shathisa?

² Ka 537 B.C.E., Bajuda ba ntlha ba ba neng ba tswa kwa botshwarwa ba ne ba goroga kwa Jerusalema, e leng motsemogolo wa bogosi jwa borwa jwa Juda. Go ise go ye kae, Bajuda bao ba ne ba simolola tiro ya go aga mme ka 536 B.C.E., ba ne ba setse ba thaile motheo wa tempele.

3. Bajuta ba ka lingisana ne ku nyanyayidziwa kwa ka tini?

³ Fa Bajuda ba sena go aga tempele sesha, batho ba le bantsi ba ne ba simolola go ba ganetsa. Ditšhaba tse di neng di nna gaufi le bone, ‘di ne tsa tswelela di dira gore batho ba Juda ba kgobege marapo e bile di ne tsa ba nyemisa moko gore ba se ka ba aga.’ (Esera 4:4) Boemo joo bo ne bo le thata tota mo Bajudeng, le fa go ntse jalo dilo di ne tsa nna maswe le go feta. Ka 522 B.C.E., Aretaserese o ne a nna kgosi e ntšha kwa Peresia. * Baganetsi bao ba ne ba akanya gore e re ka go na le kgosi e ntsha, ba ne ba ka kgona go emisa tiro ka go “loga maano a go baka mathata ka leina la molao.” (Pes. 94:20) Ba ne ba kwalela Kgosi Aretaserese lekwalo le mo go lone ba neng ba mmolelela gore Bajuda ba batla go mo  tlhanogela. (Esera 4:11-16) Kgosi e ne ya dumela maaka a ba neng ba a bua ya bo ya laela gore tiro ya go aga tempele e emisiwe. (Esera 4:17-23) Seo se ne sa dira gore Bajuda ba kgaotse go aga tempele.—Esera 4:24.

4. Jehova wa ka shingidzana chini ne ba ka be be shaka misa ku bakiwa kwe tempele? (Izaya 55:11)

⁴ Batho ba ba nnang mo nageng eo ba ba neng ba sa obamele Jehofa, le ba bangwe ba ba neng ba busiwa ke puso ya Peresia ba ne ba ikemiseditse go emisa tiro ya go aga tempele sesha. Le fa go ntse jalo, Jehofa o ne a batla gore Bajuda ba wetse tiro eo ya go aga tempele sesha ka gonne ka metlha o diragatsa maikaelelo a gagwe. (Bala Isaia 55:11.) O ne a tlhopha Sekarea gore e nne moporofeti wa gagwe a bo a mmontsha diponatshegelo di le robedi tse di kgatlhang. Go tswa foo, Sekarea o ne a tshwanelwa ke go bolelela Bajuda diponatshegelo tseo gore a ba kgothatse. Diponatshegelo tseo di ne tsa thusa Bajuda go lemoga gore ba ne ba sa tshwanela go tshaba batho ba ba neng ba ba ganetsa. E bile di ne tsa ba kgothatsa gore ba tswelele ba dira tiro e Jehofa a neng a batla gore ba e dire. Mo ponatshegelong ya botlhano, Sekarea o ne a bona setlhomo sa dipone le ditlhare tse pedi tsa motlhware.

5. Towo zwidiyani mu chidiyo ichechi?

⁵ Rotlhe re kgobega marapo ka dinako dingwe. Ka jalo, re ka solegelwa molemo ke go sekaseka tsela e Jehofa a ileng a kgothatsa Baiseraele ka yone a dirisa ponatshegelo ya ga Sekarea ya botlhano. Go tlhaloganya ponatshegelo eno go ka re thusa gore re direle Jehofa ka boikanyegi fa re ganediwa, fa maemo a rona a fetoga le fa re newa kaelo e re sa e tlhaloganyeng.

6. Mbono we chigadziko che luvoni ne miti ye olive mibili, u mu na Zakariya 4:1-3, wa ka simisa Bajuta chini? (Bona itshwantsho chi mu khavara.)

⁶ Bala Sekarea 4:1-3. Ponatshegelo ya setlhomo sa dipone le ditlhare tse pedi tsa motlhware e ne ya thusa Bajuda gore ba tswelele ka tiro ya bone le fa ba ne ba ganediwa. E ba thusitse jang? Setlhomo sa dipone se ne se na le leokwane le le sa feleng le le neng le tswa mo ditlhareng tse pedi tsa motlhware. Ditlhare tseno di ne di tshela leokwane mo sekotleleng, go tswa foo leokwane le le mo sekotleleng le ne le ya kwa diponeng tse supa tse di mo setlhomong sa dipone. Leokwane leo le ne le thusa dipone gore di nne di tuka di sa kgaotse. Sekarea o ne a botsa jaana: “Dilo tseno di kaya eng?” Moengele o ne a mo araba ka molaetsa ono o o tswang kwa go Jehofa: “‘Dilo tseno di tla direga ka moya wa me, e seng ka mophato wa masole kgotsa ka maatla a batho,’ go bua Jehofa wa masomosomo.” (Seka. 4:4, 6) Leokwane leo le le tswang mo ditlhareng le emela moya o o boitshepo wa ga Jehofa o o maatla o o sa feleng. Moya o o boitshepo wa Modimo o ne o le maatla thata go feta masole a Baperesia. E re ka Jehofa a ne a ema batho ba ba neng ba aga tempele nôkeng, ba ne ba ka kgona go wetsa tiro ya bone le fa ba ne ba ganediwa. Ruri molaetsa oo o ne o kgothatsa! Bajuda ba ne ba tshwanetse go tshepa Jehofa mme ba simolole go aga. Tota e bile ba ne ba dira jalo le fa tiro ya bone e ne e sa ntse e thibetswe.

7. Kwa ka shingikalani cha ka tapudza ntolo mu na ba ka be be baka tempele?

⁷ Batho ba ba neng ba aga tempele, ba ne ba imologa fa go nna le diphetogo. Ke diphetogo dife tseo? Ka 520 B.C.E., Kgosi Dario I o ne a simolola go busa kwa Peresia. Mo ngwageng wa gagwe wa bobedi a busa, o ne a lemoga gore go thibelwa ga go agiwa ga tempele go ne go se ka fa molaong. Ka jalo, Dario o ne a laela gore Bajuda bao ba wetse tiro eo. (Esera 6:1-3) Tshwetso eo e kgosi e neng ya e dira e ne ya gakgamatsa batho ba le bantsi. Le fa go ntse jalo, go na le dilo tse dingwe gape tse kgosi eo e neng ya di dira. E ne ya laela ditšhaba tse di neng di dikologile Bajuda gore di tlogele go ba ganetsa, mme e ne ya naya Bajuda madi le se ba neng ba se tlhoka gore  ba kgone go wetsa tiro ya go aga tempele. (Esera 6:7-12) Seo se ne sa dira gore Bajuda ba wetse tiro ya go aga tempele dingwaga di feta di le nnê moragonyana ka 515 B.C.E.—Esera 6:15.

8. Ini u nga sima ha wa ka lingisana ne ba no nyanyayidza?

⁸ Le gompieno, batho ba le bantsi ba ba obamelang Jehofa ba a ganediwa. Ka sekai, bangwe ba bone ba nna mo dinageng tse tiro ya rona e thibetsweng mo go tsone. Mo dinageng tseo, bakaulengwe ba ka tshwarwa mme ba “isiwa kwa balaoding le kwa dikgosing” gore ba ba bolelele se ba se dumelang. (Math. 10:17, 18) Ka dinako dingwe go nna le diphetogo mo pusong, mme seo se bo se dira gore bakaulengwe le bokgaitsadi ba obamele Jehofa ba gololesegile. Kgotsa moatlhodi mongwe yo o pelonomi a ka dira tshwetso e e re letlang gore re obamele Jehofa ka kgololesego. Go na le tsela e nngwe gape e Basupi ba bangwe ba bogisiwang ka yone. Ba nna mo nageng e tiro ya rona e sa thibelwang mo go yone, le fa go ntse jalo ba malapa a bone ba a ba bogisa ka gonne ba batla go ba thibela go direla Jehofa. (Math. 10:32-36) Gantsi fa baganetsi ba lemoga gore ga ba kgone go pateletsa ba masika a bone ba e leng Basupi gore ba tlogele go direla Jehofa, ba kgaotsa go ba ganetsa. Tota e bile, mo maemong mangwe batho ba ba neng ba ganetsa, moragonyana ba ne ba nna Basupi ba ba tlhagafetseng. Fa o ganediwa, o se ka wa ineela. Nna pelokgale. Jehofa o go thusa a dirisa moya wa gagwe o o boitshepo o o maatla, ka jalo ga o tlhoke go boifa.

9. Ini Bajuta bangwe ba ka nyalamoyo ha ku tangisiwa ku bakiwa kwe tempele?

⁹ Fa go ne go thaiwa motheo wa tempele sesha, bangwe ba Bajuda ba ba godileng ba ne ba lela. (Esera 3:12) Ba ne ba bone tsela e tempele e Solomone a neng a e agile e neng e le ntle ka yone, ka jalo ba ne ba akanya gore tempele e ba neng ba e aga, e ne e se kitla e “galalela jaaka pele.” (Hag. 2:2, 3) Ba ne ba hutsafetse ka gonne ba ne ba bapisa tempele e ba neng ba e aga le ya ntlha. Ponatshegelo ya ga Sekarea e ne e tla ba thusa gore ba itumele gape. E ne e tla ba thusa jang?

10. Matama e n’engele a mu na Zakariya 4:8-10 a ka batsha Bajuta chini ku mililana ne cha ka ba nyadzamoyo?

¹⁰ Bala Sekarea 4:8-10. Moengele o ne a kaya eng fa a ne a re Bajuda ba ne ba tla “itumela fa ba bona mogala o o tlhamalatsang lobota mo seatleng sa [molaodi wa Mojuda e bong] Serubabele”? Mogala o o tlhamalatsang ke sedirisiwa se se dirisiwang go tlhomamisa gore lobota ga lo a sokama. Moengele o ne a bontsha batho ba Modimo gore tota le fa tempele e ne e lebega e sa tshwane le ya pele e ne e tlile go wediwa le gore  e ne e le se Jehofa a neng a se batla. Jehofa o ne a tla itumelela tempele eo, ka jalo Bajuda le bone ba ne ba tshwanetse go e itumelela. Selo se se neng se le botlhokwa thata mo go Jehofa e ne e le gore ba mo obamele ka tsela e a neng a e batla mo tempeleng e ntšha. Fa Bajuda ba ne ba ka akanya thata ka go obamela Jehofa ka tsela e a neng a e batla le gore a ba amogele, ba ne ba tla itumela gape.

11. Bathu ba Jehova ba no lingisana ne mathatha api ngwenu?

¹¹ Bontsi jwa rona re thatafalelwa ke go amogela diphetogo fa maemo a rona a fetoga. Bangwe ba ba neng ba direla Jehofa mo tirelong e e kgethegileng ya nako e e tletseng ka dingwaga di le dintsi, ba ne ba newa dikabelo tse disha. Bangwe ba ne ba tshwanelwa ke go tlogela go direla mo kabelong e ba e ratang thata ka gonne ba tsofetse. Go tlwaelegile gore re kgobege marapo fa re amiwa ke diphetogo tseo. Kwa tshimologong, re ka nna ra se ka ra tlhaloganya sentle gore goreng go dirilwe tshwetso eo kgotsa ra se ka ra dumalana le yone. Re ka nna ra akanya gore dilo di ne di le botoka pele. E bile re ka nna ra kgobega marapo mme ra akanya gore ga re kitla re tlhola re kgona go direla Jehofa mo go oketsegileng. (Diane 24:10) Ponatshegelo ya ga Sekarea e ka re thusa jang gore re tswelele re direla Modimo ka natla?

12. Mbono wa Zakariya u nga ti batsha chini ku mililana ne ku nyalamoyo ha ta ka lingisana ne zwimo zwi no shandula machilo edu?

¹² Go motlhofo gore re tlwaele maemo a masha fa re leba dilo ka tsela e Jehofa a di lebang ka yone. Gompieno Jehofa o dira dilo tse dikgolo e bile re na le tshiamelo e kgolo ya go nna badirimmogo le ene. (1 Bakor. 3:9) Dikabelo tsa rona di ka fetoga, le fa go ntse jalo tsela e Jehofa a re ratang ka yone ga e kitla e fetoga. Ka jalo, fa e le gore diphetogo tse di dirwang mo phuthegong ya Modimo di a go ama, o se ka wa fetsa nako e ntsi o akanya ka mabaka a go bo diphetogo tseo di dirilwe. Go na le go nnela go akanya gore botshelo jwa gago bo ne bo ntse jang mo ‘malatsing a pele,’ kopa Jehofa gore a go thuse go batla dilo tse di molemo mo maemong a gago a a fetogileng. (Mor. 7:10) O se ka wa akanya ka dilo tse o sa tlholeng o kgona go di dira, go na le moo akanya ka dilo tse o kgonang go di dira gone jaanong. Ponatshegelo ya ga Sekarea e re ruta botlhokwa jwa go leba dilo sentle. Fa re dira jalo re tla nna re itumetse e bile re tla tswelela re ikanyega le fa maemo a rona a fetoga.

13. Ini Baiziraela bangwe ba ka be be kumbula kuti ku bakiwa kwe tempele kakale wu sheta buchenjedu?

¹³ Tiro ya go aga tempele sesha e ne e thibetswe.  Le fa go ntse jalo, banna ba ba neng ba tlhophilwe gore ba etelele pele, e bong Moperesiti yo Mogolo Jeshua (Joshua) le Molaodimogolo Serubabele “ba ne ba simolola go aga ntlo ya Modimo sesha.” (Esera 5:1, 2) Bajuda bangwe ba ka tswa ba ne ba akanya gore eo e ne e se tshwetso e e siameng. Ba ne ba itse gore batho ba ba neng ba ba ganetsa ba ne ba tlile go lemoga fa ba aga tempele e bile ba ne ba tlile go dira sotlhe se ba ka se kgonang go emisa tiro eo. Banna ba babedi ba ba neng ba na le maikarabelo, e bong Joshua le Serubabele ba ne ba tlhoka go kgothadiwa gore Jehofa o ba ema nôkeng. Ba ne ba kgothadiwa. Mme gone, jang?

14. Ku yenda na Zakariya 4:12, 14, Mperesiti Nkulu Joshua ne Mbusi Zerubhabele ba ka gadzikanyiwa moyo chini?

¹⁴ Bala Sekarea 4:12, 14. Mo karolong eno ya ponatshegelo ya ga Sekarea, moengele o senolela moporofeti wa Modimo yo o ikanyegang gore ditlhare tse pedi tsa motlhware di emela “batlodiwa ba babedi” e bong Joshua le Serubabele. Moengele a re banna bao ba babedi ba ne ba ‘eme fa thoko ga Morena wa lefatshe lotlhe,’ e bong Jehofa. Ruri eo e ne e le tshiamelo e e seng kana ka sepe! Jehofa o ne a ba tshepa. Ka jalo, Baiseraele ba ne ba ka tshepa sengwe le sengwe se banna bao ba neng ba ba bolelela sone ka gonne Jehofa o ne a ba dirisa gore ba ba kaele.

15. Ti nga lakidza chini kuti to hwa ndawulo ya Jehova i mu dama lile?

¹⁵ Gompieno Jehofa o tswelela a kaela batho ba gagwe a dirisa Lefoko la gagwe e leng Baebele. Mo bukeng eo e e boitshepo, o re bolelela gore re tshwanetse go mo obamela jang ka tsela e a e amogelang. Re ka bontsha jang gore re tlotla kaelo e re e fitlhelang mo Lefokong la Modimo? Ka go ipha nako ya go le bala ka kelotlhoko le go le tlhaloganya. Ipotse jaana: ‘Fa ke bala Baebele kgotsa dikgatiso tsa rona, a ke tla ke ema ke bo ke akanyetsa kwa teng ka se ke se balang? Fa go na le dilo “tse go leng thata go di tlhaloganya” mo Baebeleng, a ke ipha nako ya go batlisisa gore di kaya eng? Kgotsa a ke bala tshedimosetso eo ka bonako ke bo ke feta?’ (2 Pet. 3:16) Fa e le gore re ipha nako ya go akanyetsa kwa teng ka se Jehofa a re rutang sone, re tla latela kaelo e re e newang e bile re tla kgona go rera.—1 Tim. 4:15, 16.

16. Ha ti singa hwisise ne buzhalo ndawulo i no dwa ku “nlanda unogagwabgwe, wakatjenjela,” ini chi nga ti batsha ku yendidzana nayo?

¹⁶ Gape Jehofa o re kaela a dirisa “motlhanka yo o boikanyego le yo o botlhale.” (Math. 24:45) Ka dinako dingwe, motlhanka yono a ka re naya kaelo nngwe e re sa e tlhaloganyeng sentle. Ka sekai, re ka nna ra newa ditaelo tse di re thusang go ipaakanyetsa go falola masetlapelo a tlholego  a re akanyang gore ga a ka ke a direga mo lefelong la rona. Kgotsa re ka nna ra akanya gore motlhanka o kelotlhoko thata mo nakong ya bolwetse jwa leroborobo. Re tshwanetse go dira eng fa re akanya gore ditaelo tse re di newang ga di utlwale? Re ka akanya ka tsela e Baiseraele ba neng ba solegelwa molemo ka yone fa ba ne ba dira se Joshua le Serubabele ba neng ba ba bolelela gore ba se dire. Gape re ka akanya ka dipego tse dingwe tsa Baebele tse re di badileng. Ka dinako dingwe batho ba Modimo ba ne ba newa ditaelo tse di neng di lebega di sa utlwale, mme gone di ile tsa boloka matshelo a bone.—Baatlh. 7:7; 8:10.

17. Mbono we chigadziko che luvoni ne miti ye olive mibili wa ka tola Bajuta chini?

¹⁷ Ponatshegelo ya botlhano e Sekarea a neng a e bona e ka tswa e ne e le khutshwane, le fa go ntse jalo e ne ya thusa Bajuda gore ba lebe dilo sentle mme ba tswelele ka tiro le ka kobamelo ya bone. E bile fa ba ne ba dirisa se ba se ithutileng mo ponatshegelong ya ga Sekarea, ba ne ba lemoga gore Jehofa o ba ema nôkeng ka lorato e bile o a ba kaela. Jehofa o ne a dirisa moya wa gagwe o o boitshepo o o maatla go ba thusa gore ba tswelele ka tiro ya bone le gore ba itumele gape.—Esera 6:16.

18. Mbono wa Zakariya u nga ku tola chini?

¹⁸ Ponatshegelo ya ga Sekarea ya setlhomo sa dipone le ditlhare tse pedi tsa motlhware e ka go thusa fela thata mo botshelong. Jaaka re bone, e tla go nonotsha fa o ganediwa, e tla go thusa gore o tswelele o itumetse le fa maemo a gago a fetoga e bile e tla go thusa gore o ikanye kaelo e o e newang le fa o sa e tlhaloganye. O tshwanetse go dira eng fa o nna le dikgwetlho mo botshelong? Sa ntlha, bona se Sekarea a neng a se bona, e leng bosupi jwa gore Jehofa o tlhokomela batho ba Gagwe. Go tswa foo, dirisa se o se bonang ka go ikanya Jehofa mme o tswelele o mo obamela ka pelo ya gago yotlhe. (Math. 22:37) Fa o dira jalo, Jehofa o tlile go go thusa gore o mo direle o itumetse ka bosakhutleng.—Bakol. 1:10, 11.