KUMBULA ECHI: U no poteleka mu miziamu u zhele zwithu zwa ntolo. Bunji gwazo zwa ka tshika, ne kwegudziwa ne niwa ne vula. Zwingwe zwipithunyana koga. Chingompela, ne kwa ka jalo, ko chenamisa kuti ha chi zo chinyika; zila ya cha ka thamiwa nayo i no boneka zubuyanana ne zila dzose. “A ko dwa kuti icho chiptshwa mu zwingwe?” u no buzwa u no ku lakidza zwi mu miziamu. U no dabila e ti “aa, ndicho chi wola mu zwingwe, ngono a chi thu chi ka tongo bakiwa kakale.” U no buzwa, “a cha gala cha ka bakiligwa?” U no dabila e ti, “aa, icheche ndicho cha ka chi li mu phepo ne vula njinji. Ngono banjinji ba ka gwisa ku chi chinya.” Pangwe u nga chenama u be u buzwa u ti, ‘Cha ka thamiwa neni?’

Ne zila ingwe, Baibili i nonga chithu icheche chi no chenamisa cha ntolo. I buka ya ntolo kwazo​—i wola mu bunji gwadzo. Ne kwa ka jalo, kuna dzingwe buka dza ntolo. Ngono se zwithu izwezwi zwa ntolo zwa ka chinyika, bunji gwe mikwalo ya ntolo ya ka chinyika kwazo mu ku yenda kwe chibaka. Ha ti lakidzila, bunji gwe ndebo dzadzo dze sainsi, go nyanyaidziwa ne luzibo guptshwa, gu na bufakazi gwe malebeswa. Gumbuludzo le bungan’ga ladzo kanjinji lo pelela li li mbatsha pana ku batsha. Ngono bunji gwe mikwalo ya ntolo yabo zwipithu koga ye cha ya ka i li yo; zwipithu zwingwe zwayo zwa ka lashika kene zwa ka chinyika kwazo.

Ne kwa ka jalo, Baibili, a i to fanana na ichechi choselele. Ku kwagwa kwayo kwa ka tangisa dzi hundred dzi li 35 dze makole a ka pinda, ngono Baibili a i zo chinyika. Ngono nenguba ya ka thasegwa kanjinji mu dzi century dze makole​—i pisiwa, i dzibiligwa, ne ku lingigwa pasi—matama ayo a ka mililana ne ku thasegwa kose ikoko. Pana ku pelegwa ne chibaka ha ya ka lingisana ne luzibo guptshwa, Baibili i no lebela mbeli zwithu zwinjinji ne zila i no chenamisa.​—Bona bokisi li no ti “Ya ka Siiwa ne Chibaka kene i Mbeli kwe Chibaka Chayo?”

Ne kwa jalo, u nga na u ka chenama u ti, ‘A zwidiyo zwe Baibili zo shinga dumbu mu mazhuba edu a ngwenu?’ Ku dabila, zwibuzwe: ‘Mathatha a ka bipa a ka lingisana ne bathu ngwenu ndi api? A no chiwa kwazo ndi api?’ Pangwe u no kumbula nghwa, zhadza shangwa mu shango, bugebenga, kene ku chebela. Ngwenu kumbula milayontewo ingwe i no diyiwa ne Baibili. Ha u thama u jalo, zwibuzwe, ‘Ha bathu be chila ne mazwibato iyawo, a shango i nga be ndawo ya ka lulwama?’

KU DA MBAKISO

“Ba ka kombolegwa bagadzanyi, ngobe ba nowo dang’wa bana be Ndzimu.” (Matewu 5:9) “Ha ku tubuka muna se kwa mu no bona, tjilani nge ku nyalala ne mmwe ne mmwe.”​—Baroma 12:18.

NGONI NE KU ZWIBATILANA

“Ba ka kombolegwa ba na ngoni, ngobe ba nowo hwigwa ngoni.” (Matewu 5:7) “Yitilanani moyonlefu muzwiibhatilane muna tjamunonenelana ngekwatjo. Mu zwibhatilane koga sa [Jehova] * se kwa bakamuzwiibhatigwa.”​—Bakolosa 3:13.

HWANANA KWE NJUDZI

Ndzimu “wa ka thama zwitjaba zose ku dwa mu nthu nng’ompela kuti ba gale mu shango yose.” (Mishingo 17:26) “Ndzimu a u to shalaula. Koga mu njudzi dzose, mmwe ne mmwe unotja Ndzimu e thama tja ka lulwama, Ndzimu unon’amutjila.”​—Mishingo 10:34, 35.

HLONIPIWA KWE SHANGO

“Yahwe Ndzimu ba ka tola nthu ba ka nlonga mu nnda we Edeni ku lima mu uli ne ku utjengeta.” (Genesisi 2:15) Ndzimu u nowo “lobesa ibabo bano lobesa shango.”​—Zumbunulo 11:18.

KU BENGA BUGOVU NE NDALO YE BUCHAPA

“Mu zwilise mu bugovu gose, butjilo gwe nthu ate guli mu bunji gwe thundu iye.” (Luka 12:15) “Koga ku walilana thobo kusakalingisana ne kuwalilana kunobhatisa shoni ne bugovu, zwisitongohwika zwili mumuli, ngobe azwizofanila bayengemali.”​—Baefeso 5:3.

THEMBEKA NE SHINGA WA KA SIMISA

“Toyemula shinga ndulamo mu tjimwe ne tjimwe.” (Bahebera 13:18) “Mbava ngaisitjakwibe, koga ngaishinge nshingo wa ka lulwama nge maboko ayo.”​—Baefeso 4:28.

BUKULU GWE KU BATSHA BA NO SHETA

‘Simisani ba ka tshambilidzigwa mu mazwiwo, mubhatshe ba singatubule, mube ne moyonlefu mu mmwe ne mmwe.’ (1 Bathesalonika 5:14) “Bhatsha siyang’wa ne tjilikadzi mu kuhwa zogwadza kwabo.”​—Jakuba 1:27.

Baibili a i to longolosa mazwibato iyawa koga. Ne zila dzi no shinga, i no ti diya bukulu gwe milayontewo iyeyo ne gwe ku i shingisa mu buchilo gwedu gwe zhuba ne zhuba. Ha bathu banjinji ba ba nga shingisa dumbu zwidiyo zwa ta longolosa ipapa, a ichecho cha chi so thama kuti mathatha e bathu a ka bipa kwazo a tapudzike? Dumbu, milayontewo ye Baibili i no sheteka kwazo kakale i mu chibaka ku pinda zwibaka zose! Ne kwa ka jalo, milayontewo ye Baibili i nga ku thamilani ngwenu wale?

Nlume wa ka chenjela ku pinda bose wa ka tongo leba e ti: “Buchenjedu go lakidziwa kuti gu malebeswa nge mishingo yago.” (Matewu 11:19) A a u to duma? Ku likiwa dumbu kwe buchenjedu wu shinga kwago ha u gu shingisa. Ngono u nga kumbula u ti: ‘Ha i li kuti dumbu Baibili i no shinga, a ha i zo fanila ku ndi batsha mu buchilo gwangu? I na batsho ipi mu mathatha a nda ka lingisana nawo ngwenu wale?’ Bona chilakidzilo.

Mu na Delphine, * buchilo gwa ka gu thama kuti ti gale ta ka batika, gu gutsha, kakale gu na mbayilo. Ne kwa ka jalo, chinyolocho, wa ka lingisana ne mathatha a ka bipa ne ku tobedzanya. Wa ka figwa ne ngwanadi uwe ntukununu. Ndobolo iye ya ka palala. Wa ka pelegwa ne mari. U no alakana eti: “Nda ndi singa cha zibe kuti ndimi yani​—ndi si na ngwanadi, ndi si na nlume, ndi si na nzi. Nda ka zwiihwa ndi si chingwe​—ndi singa zwizibe, ndi si na masimba, ndi singa kumbule ne kwe mazhuba a no zha.”

Delphine wa ka a sa thu ka bona ne zila ya ka chena saikoko malebeswa e matama iyawa: “Mazhuba e bupenyu gwedu makole ali makumi a li kutendeka koga, kene pamwe ali makumi ali zhanakadzi, ha takasima, nenguba kwakajalo paphidzo yawo inobe yabe manyalo koga ne tshiyilo, anotjimbidza apela, tibe tiwulukila kutjena.”​—Pisalema 90:10.

Delphine wa ka zhula Baibili mu chibaka chiche che ku sheta. Cha ya ka nthamila cho chenamisa. Se kwa zwidiyo zwitatu zwi no tobela zowo lakidza, bangwe banjinji bo ba ka bona kuti Baibili ya ka ba thamila zwi no chenamisa ha be shingisa gumbuluzo layo mu mathatha e buchilo. Ba ka ela njele kuti Baibili i nonga chithu ichechiya cha ntolo cha ta leba ne kwacho ha ti tangisa. Ha i to fanana ne buka njinji dzi no kwegula dzi be dzi siyiwa ne chibaka. A wukuti Baibili dumbu ya ka thamiwa ne chingwe chi poga? A inga dwa dumbu i na mikumbulo ye Ndzimu​—ngono i si ye nthu koga?​—1 Bathesalonika 2:13.

Pangwe nawebo wa ka elanjele kuti buchilo gu futshwanana kakale gu zhele mathatha. Ha mathatha e ku tshambilidza e ku lemela, u no bona ngayi nyaladzo, batsho, ne gumbuludzo le malebeswa?

A ti lebelekeni ne zila thatu dze ntewo dza u nga shingisa Baibili mu buchilo gugo. I nga ku diya ku

1. lamba mathatha ha ku khoneka.

2. baakanya zwimo zwa ka sima ha zwi muka.

3. lingisana zubuyanana ne zwimo zwa u singa khone shandula.

Zwidiyo zwi no tobela zowo lebeleka ne kwe zwithu izwezwi zwitatu.