1.  Mmanye Babiloni nkumene

2.  Mashiya akaumilidile duvani?

3.  Dinamuna dyakulaula vatumila myadi

4.  Kwapukananga kwa nnume na nkongwe

5.  Vikukulu

6.  Vilwele vyakwambukishania

7.  Ing’ano ya mishulusho na dishaliya

 1. Mmanye Babiloni nkumene

Tunkumanya dashi kenga “Babiloni nkumene” vamba didini uti dyakushang’apa? (Maono 17:5) Kumbukila doni:

• Ankupagwa mushilambo uti. Babiloni nkumene vankummalanga kuva nkongwe aikele pashanya “venentete na dimbumba.” Ankuvanavo “utawala wapashanya-uti kwa vaumu vamushilambo shapai.”—Maono 17:15, 18.

• Nae hanava shinu ishiyasha ata nshulusho. “Vaumu vamushilambo” na “vamishulusho” havabamolegwa shinu pamo namu nae.—Maono 18:9, 15.

• Ankuvapukanianga vanu na Nnungu. Nae ankushamegwa lilaja mwaa anditenda umbodi na vananangalaledi vamushilambo pakulota apate njuluku na vinu vinji. (Maono 17:1, 2) Nae ankuvaduwanga vanu mushilambo uti. Na nae anditadya kupela kwa vanu voe.—Maono 18:23, 24.

Ujila lishomo 13 imbande 6

 2. Mashiya akaumilidile duvani?

Ibibiliya indívalanga kaladavo kenga dikandipita dishumana 69 Mashiya hakanava kumilila.—Shomya Daniyele 9:25.

• Dishumana 69 dyanjenge duvani? Dyanjenge mu mwaka wa 455 U.W.K. Muwakati awo, Nanangalaledi Neemiya andyújila ku Yelushalemu pakulota “kudenga kavili” njini awo.—Daniyele 9:25; Neemiya 2:1, 5-8.

• Dishumana 69 divenavo wakati ungapi? Vyakulava vinji vyamu Ibibiliya, liduva limo linkulodya mwaka umo. (Ishabu 14:34; Shakiyele 4:6) Ndyomana, ishumana imo inkulodya myaka saba. Mu shakulava ashi, dishumana 69 ni myaka 483 (yani dishumana 69 x 7 la maduva).

• Dishumana 69 dimalilike duvani? Tukavalangila myaka 483 kwanjanga mwaka 455 U.W.K. tunkuwika ku mwaka wa 29 W.K. a Au ni mwaka wabatishidye Yesu na kuva Mashiya!—Lukashi 3:1, 2, 21, 22.

Ujila lishomo 15 imbande 5

 3. Dinamuna dyakulaula vatumila myadi

Dinamuna dinji dyakulaula vatumila myadi vyake jo mwene nwele. Vaklistu havanakubali dinamuna adyo. Kwampano, kumya nshango wa myadi au munu kukondya myadi vyake, pakulota vatumile baada yakuntenda palasheni.—Kumbukumbu 15:23.

Ata ikava davo, dipali dinamuna dinji dyakukubalika. Dinamuna adyo dinkuvika nkati kumya myadi pakulota vapime, (hemodiálise) ni kukanga kwa myadi, (hemodiluição) ni inamuna yavanatumila pakulota munu akatenda palasheni havinajaike myadi vyoe, (cell-salvage) ni kutumila kwa makina pakulota kwambola dicelula dya myadi, na (heart-lung bypass machine) ni makina yakupwashela ntima au mapau lakole madengo. Kanji kula Nklistu immaikidile aumye wamushi wake jo mwene kulingana na amula mwalatela myadi vyake vitumike muwakati wakulaulila, mwashi mwakupimila, au ikava kenga vandaumya na kujiya mmili bila kukondya. Inkuululika kula madiku kutumila dindila adi mu inamuna yakuvilingananga. Pavedoni, Nklistu immaikidile amanye shana mwashi mwavalota kutumilila myadi vyake akanava kukubali kutenda palasheni, kupima au inamuna yoeyoe yakulaulila. Lola vyakudya vya mwina:

• Napanelo ikava kenga myadi vyangu vandaujidya mmili mwangu na kuwena kwa myadi vakaimidya kwa wakati padyoko? Da nangu nikandyona kenga myadi avyo vinkutenda imbande ya mili wangu au makumbukililo langu amuntima lakaningutadya ngwone kenga vivaikidile ‘vijaikile pai’?—Kumbukumbu 12:23, 24.

• Napanelo muwakati wakulaulila ikava kenga imbande ya myadi vyangu vandaumya kutwala kubadilisha badae kujidya mmili mwangu? Da kutenda doni kundauka ndadingadinga makumbukililo langu amuntima lapundishigwe na Ibibiliya au nindakubali inamuna ai yakulilaulila?

Ujila lishomo 39 imbande 3

 4. Kwapukananga kwa nnume na nkongwe

Lilove lya Nnungu linkuvalanga kenga nnume na nkongwe havanapukanange na linkulodya ngala kenga kwapukananga hakunamupa shinu litala munu woewoe pakati pave pakulota kulomba au kulombwa kavili. (1 Vakolintu 7:10, 11) Ata ikava davo, lapali matatisho laukile ndavatadya Vaklistu vanji kwamuwa kwapukananga.

•   Ntwamunu akaita kushunga likola: Ntwamunu akaita kulambela vinu vyapamili vilateka palikola, mpaka palikola kuka ndova vinu vyakawaida vyamu shingumi.—1 Timoti 5:8.

• Kuntenda vyakunyata ntwamunu au ndyamunu mumili: Ntwamunu au ndyamunu vakatenda vyakunyata pamili mpaka shingumi shake kuva mushijoidyo.—Vagalata 5:19-21.

• Ikava kenga ntwamunu au ndyamunu hanantumikila shinu Yeova: Asho shindatadya umbodi wavenavo munu namu Yeova kuva mushijoidyo.—Vitendo 5:29.

Ujila lishomo 42 imbande 3

 5. Vikukulu

Vaklistu havanatenda vikukulu víkampuwangidya Yeova. Kanji kula Nklistu immaikidile atumile makumbukililo lake amuntima kulingana na shalipundishidye mu Ibibiliya pakulota kwamuwa nyamani shakutenda vanu vanji vakatenda shikukulu. Lola mipano padyoko.

• Munu akakwaulila kenga shikukulu shambone. Wako unkuulula kumwaulila, “Ndilambwalela.” Ikava kenga munu alota amanye mwaa shani wako haunatenda shinu shikukulu sha liduva lyakuvalekwa au vikukulu vinji, unkuulula kumwigwiniya.

• Ntwavo au ndyavo hakavele Nshaidi wa Yeova, akakulalika pakulota mukalye shikukulu shíkampuwangidya Yeova ku ing’ande ya valikola vake. Ikava kenga makumbukililo ako amuntima ankukwaulila wako pakulota uke, wako unkuulula kummalangangila ntwavo au ndyavo, kanji ikava kenga indapagwa iyadi ya idini yakushang’apa wako hauka shinu.

• v• Njungu wako akakwanjadyedya nshala mumaduva ashikukulu. Wako ikuvaikidile wite? Inkuululika. Da njungu wako aona kenga kwanjadyedya nshala muliduva lyashikukulu nimumo momo kutenda shikukulu asho? Au ni inamuna yakulambwalela madengo lambone lautenda?

• Munu akakupa shawadi muliduva lyashikukulu. Munu ajaula shawadi ankuulula kushidoni: “Ninkumanya kenga wako haunatenda shikukulu ashi, kanji iningunagwela nikupe shawadi ai.” Inkuululika munu ajo ankulodya wambone kwako. Kwaupande unji, ni shambone kulyudya: Da ankungulinga likulupililo lyangu au alota angwone nangu ngutenda shikukulu asho? Baada yakukumbukilanga vinu avi, wako umwene undamuwa ikava kenga undapwashalela au undaita shawadi ayo. Kula wamushi watutenda, tulota tuvenavo makumbukililo amuntima ambone na tukulupilike kumwe Yeova.—Vitendo 23:1.

Ujila lishomo 44 imbande 1

 6. Vilwele vyakwambukishania

Kwa kuva tunkuvanagwaledya vanu, ndyomana tundalilaledya pakulota hatunavambukishe malwele vanu vanji. Tundalilaledya kupunda namene tukavanavo shilwele shakwambukisha au tukambambidya kenga tundyambukishigwa. Tundatenda davo mwaa Ibibiliya inkushidoni: “Nnagwaledye nshitanonomwavo kenga wako umwene.”—Valoma 13:8-10.

Munu avenavo shilwele shakwambukisha alota kwigwilila dashi lilamulo ali? Munu avenavo shilwele shakwambukisha, haivaikidile kuvakumbatila vanu au kuvapa ibeshu. Haivaikidile kushimwa ikava kenga vanu vanji havanakwalika shinu ku ing’ande kwavo, mwaa valota kushililidya makola lavo. Na aijá ávele tayali pakulota kubatishwa, munu ajo immaikidile amwaulile (coordenador) au nang’olo avalangalalela vanang’olo vashipinga kwaupande wa shilwele shake, pakulota abatishwe kwa inamuna ilota kuvashililidya vanji valota kubatishwa. Ákanava kutunduvanga mapenji, munu avenavo shilwele shakwambukisha immaikidile akubali jo mwene kuka natenda vipimo vya myadi. Kutenda davo, andalodya kenga ankuvatanana vanu vanji na ‘kuvangaikangila i gweka yake jo mwene namomo yavanu vanji.’—Vapilipo 2:4.

Ujila lishomo 56 imbande 2

 7. Ing’ano ya mishulusho na dishaliya

Tunkuulula kunyema matatisho loe tukaandika kwigwania kwetu uti kwa njuluku, ata ikava kenga tunkutenda davo na nung’unumunu wetu. (Yelemiya 32:9-12) Ata ikava davo, matatisho madikidiki lankuulula kumilila pakati pa Vaklistu kwaupande wa njuluku au vinu vinji. Ivaikidile kwangangola matatisho kwashipajelo na kwa wambone, pakati ya vavili yavo.

Napanelo, tulota kuulula dashi kwangangola matatisho makumene, kenga udalali au kulimbuligwa? (Shomya Mateu 18:15-17.) Yesu anditwaulila vinu vitatu vyakutenda:

1. Lambela kwangangola litatisho mwenu mmavili yenu. —Lola nshitali 15.

2. Ikanaululika davo, unkuulula kunjugwa Nklistu jumo au vavili vakamele nkati mwimumu.—Lola nshitali 16.

3. Namomo ikava kenga hamunaulula shinu kwangangola litatisho alyo, bai unkuulula kuvaulila vanang’olo vashipinga.—Lola nshitali 17.

Kuvashitaki vanung’unumunu vetu, kunkuulula kuvatadya vanu kukumbukila mukunyata kwaupande umwe Yeova na pashipinga. (1 Vakolintu 6:1-8) Kanji lankuulula kupagwa matatisho lavaikidile tukenavo kushilikali pakulota kwangangaleka. Kwampano matatisho kenga ala: kulakana, mene kuvashunga vana, mene kulambela shakulya, mene kulipa madeni, mene kulipa ukodi au lyaamba livalanga kunnakela munu mali. Nklistu anauka kushilikali pakulota kwangangola matatisho kenga ala kwa amani, hanapujungula shinu ashilá shivalanga Ibibiliya.

Ikava kenga ni matatisho makumene kenga: kunnala munu bila kulota, kuntenda vyakunyata ndyoko, kukanyola, kwiva, au kubyaa, Nklistu akauka nashitaki vinu avi kushilikali, hanapujungula shinu ashilá shivalanga Ibibiliya.

Ujila lishomo 56 imbande 3