Bai pa asuntu

Bai pa lista di asuntus

Pripara pa difikuldadis ki ta ben

Pripara pa difikuldadis ki ta ben

Pripara pa difikuldadis ki ta ben

“N disidi para di fuma pa N ka prujudika saúdi di nos bebe. N poi un plaka na nos kaza, ki ta flaba: ‘É proibidu fuma’. Un óra dipôs N xinti uma gana di fuma sima un tsunami i N sende un sigaru.” — Yoshimitsu, Japon.

SPERIÉNSA di Yoshimitsu ta mostra ma é difísil para di fuma. Tanbê alguns piskiza ta mostra ma kuazi 90 pursentu di kes algen ki ta ten rekaída ta fika dizanimadu i es ta kumesa ta fuma otu bês. Pur isu, si bu sta ta tenta para di fuma é más fásil si bu pripara pa kes difikuldadi ki ta ben. Kal ki é kes difikuldadi ki ta kontise más txeu?

Dizeju fórti pa nikotina: Dizeju ta kustuma ser más fórti três dia dipôs ki bu fuma pa últimu bês i el ta ba ta bira más poku uns dôs simana dipôs. Un algen ki dexa di fuma fla ma dipôs di kes dôs simana dizeju ta bira sima óndia ta bai ta ben. Mésmu dipôs di anus, bu pode xinti vontadi di fuma dirapenti. Si kel-la kontise, ka bu pensa lógu na fuma. Dexa pasa uns sinku minutu i kel dizeju ta pasa.

Otus kuza ki bu pode xinti: Na komésu pode ser difísil pa algen ki sta ta para di fuma fika konsentradu i el pode ti ngorda más faxi. Tanbê es pode xinti dór, kosera, fika ta baza soris i xinti tose. Es pode fika ku poku paxénxa, fika xatiadu ô ti mésmu ku depreson. Maioria di kes sintóma li ta ba ta bira más poku dipôs di 4 ti 6 simana.

Ten alguns kuza ki bu pode faze na kel momentu difísil li. Pur izénplu:

● Durmi más txeu.

● Bebe txeu agu ô sumu natural i kume dretu.

● Faze izersísius, má ka bu izajera.

● Respira fundu i imajina ar puru ta entra-u na pulmon.

Kuzas ki ta pô-u ku gana fuma: Pur izénplu, talvês bu ta kustuma fumaba timenti bu staba ta toma un bebida. Gósi ki dja bu para fuma tenta toma kel bebida más faxi. Ku ténpu, bu ta konsigi toma kel bebida ku más kalma.

Sikrê bu korpu ka tene nikotina más, inda bu pode xinti vontadi di fuma óras ki bu ta faze algun kuza. Torben, ki dja nu papiaba di el antis fla: “Dja ten 19 anu ki N para di fuma, má ti inda N ta xinti vontadi di fuma óras ki N ta para pa N bebe un kafé.” Má sima ténpu ta ba ta pasa, kel vontadi li ta ba ta bira kada bês más poku.

Má kuzas é diferenti óras ki pesoas ta bebe i fuma omésmu ténpu. Na verdadi timenti bu sta sforsa pa para di fuma talvês bu meste para di bebe tanbê, i ivita kes lugar undi es ta bende bebida alkólika pamodi txeu algen ta kumesa ta fuma otu bês timenti es sta ta bebe. Pamodi ki kel-li ta kontise?

● Ti mésmu un bokadinhu di bebida alkólika pode omenta kel prazer ki nikotina ta da.

● Pesoas tanbê ta kustuma fuma óras ki es ta bebe djuntu ku ses amigu.

● Óras ki bu ta bebe dimás, bu ka ta pode toma bons disizon i bu ta faze kuzas ki normalmenti bu ka ta fazeba. Bíblia ten razon óras ki el ta fla: ‘Vinhu ta tra algen vontadi di faze kel ki é dretu.’ — Oseias 4:11.

Bus amigu: Skodje dretu bus amigu. Pur izénplu, ivita sta djuntu ku pesoas ki ta fuma ô ki pode oferese-u sigaru. Ivita sta djuntu ku kes algen ki ta faze-u trósa pamodi bu sta sforsa pa para di fuma.

Kuzas ki bu ta xinti: Un piskiza ki fazedu mostra ma más di metadi di kes algen ki volta ta fuma otu bês, staba stresadu ô xatiadu. Si kuzas ki bu sta ta xinti sta pô-u ku gana di fuma, faze algun kuza pa distrai-u, sima bebe agu, kume xíngua ô faze un kaminhada. Tenta faze orason pa Deus ô lé Bíblia pa bu intxi bu menti ku pensamentus puzitivu. — Salmo 19:14.

Ka bu ranja diskulpa pa fuma

N sta ta fuma sô un bokadinhu.

Verdadi: Sikrê bu da sô un fumu, kel-la pode da bu sérbru ti 50 pursentu di nikotina ki el meste duránti três óra. É pur isu ki kes algen ki ta faze si txeu bês, ta torna kumesa ta fuma.

Fuma ta djuda-m lida ku fadiga.

Verdadi: Piskizas ki fazedu ta mostra ma nikotina ta dexa algen más fadigadu inda. Alguns algen ta kustuma relaxa dipôs ki el fuma pamodi el ta da se korpu kel nikotina ki el meste.

Dja N ten txeu ténpu ta fuma

Verdadi: Ta ser más difísil algen para di fuma si el ka ta kridita ma el ta konsigi. Bíblia ta fla: ‘Si bu fika dizanimadu na dia di frónta, bu forsa ta fika poku.’ (Provérbios 24:10) Pur isu, ivita pensamentus negativu. Kalker algen ki krê para di fuma i ki aplika kes sujiston sima kes di kel revista li pode ten bons rezultadu.

Kes kuza ki N ta xinti pamodi N tenta para di fuma é fórti dimás.

Verdadi: É verdadi ma kes kuza ki algen ta xinti pamodi el tenta para é fórti dimás. Má, el ta ba ta fika más fraku alguns simana dipôs. Pur isu, ka bu dizisti. Si bu xinti gana di fuma alguns mês dipôs ô ti alguns anu dipôs, kel-li ta pasa na poku minutu si bu ka sende un sigaru.

N tene depreson ô otu tipu di duénsa sima el.

Verdadi: Si bu sta pasa pa algun prubléma di saúdi sima depreson ô otu duénsa sima kel-li, pidi bu dotor pa djuda-u para di fuma. Talvês, pa el pode djuda-u el pode muda bu tratamentu ô troka-u ramedi. Kel-li pode djuda pa bu disizon di para di fuma ka afeta bu duénsa.

Si N ten un rekaída, N pode pensa ma N ka bale nada.

Verdadi: Si bu tiver un rekaída, ka bu pensa ma bu situason ka ten soluson. Kel-li é un kuza ki ta kontise ku txeu algen ki tenta para di fuma. Ka bu dizanima, má kontinua ta tenta. Torna fuma ka krê fla ma bu fadja. Bu ka ta konsigi si bu dizisti. Nton kontinua ta tenta. Un dia bu ta vense!

Odja spiriénsa di Romualdo, ki ten 26 anu ta fuma i ki larga dja ten 30 anu. El fla: “N ka ta lenbra kantu bês ki N panha rekaída. Na kada un di kes bês, N xinti mariadu ta pensa ma nunka N ka ta konsigi paraba di fuma. Dipôs ki N toma disizon firmi na ten un bon amizadi ku Jeová i ta pidi-l na orason txeu bês pa el djuda-m, ti ki enfin N konsigi para di fuma.”

Na kel últimu artigu, nu ta ben odja sô alguns sujiston ki pode djuda un algen ki ta fumaba bira filís.

[Kuadru/Fotu]

DI KALKER MANERA KI NU UZA-L EL TA MATA

Ta uzadu tabaku di txeu manera. Alguns produtu di tabaku ta bendedu ti na kes lója ki ta bende kes kumida ki é bon pa saúdi i érvas ô padjas pa ramedi. Organizason Mundial di Saúdi ta fla ma di tudu manera ki uzadu tabaku el ta mata. Tabaku pode mata txeu algen ku duénsas sima kánser i duénsas di korason. Kes mai ki ta fuma, pode prujudika ses bebe antis di nase. Di ki manera ki kes produtu di tabaku ta uzadu?

Bidis: É uns sigaru pikinoti, ki ta roladu ku mô i ki ta uzadu más na kes país di Ázia. Bidis ten más alkatron, nikotina i monóksidu di karbonu di ki kes sigaru normal.

Xarutu: Es ta fazedu ku fódjas di tabaku. Manera ki xarutu ta fazedu, ta poi algen ta resebe nikotina pa bóka, sikrê kel xarutu ka sta sendedu.

Sigarus di kravu ô kreteks: Normalmenti, kel tipu di sigaru li ten 60 pursentu di tabaku i 40 pursentu di kravu di Índia. Es ten más alkatron, más nikotina i más monóksidu di karbonu di ki kes sigaru normal.

Kanhotu ô kaxinbu: Fuma kanhotu é ka midjór di ki fuma sigaru, pamodi el ta traze mésmu tipu di kánser i otus duénsa ki sigaru normal ta traze.

Tabaku sen fumu: Ta inklui siré, kankan, i gutkha ki ta uzadu na alguns país di Ázia. Kel nikotina ta bai pa sangi através di bóka. Uza tabaku sen fumu ten kes mésmu risku di ki kes otu tipu di tabaku.

Kaxinbu di agu (sima xixa): Na kes kuza li, kel fumu di tabaku ta pasa na agu antis di un algen mete kel ar pa déntu. Kel manera li, ka ta diminui kuantidadi di kuzas ki ta bai pa pulmon i ki ta faze algen mal, sima kes ki ta da kánser.

[Kuadru/Fotu]

MODI KI NU PODE DJUDA UN ALGEN PARA DI FUMA

Ser puzitivu. É midjór bu fla algun kuza puzitivu di ki kritika. Bu pode fla: ‘Si bu tenta otu bês, bu ta konsigi.’ envês di fla: ‘Dja bu fadja otu bês!’

Sta prontu pa púrdua. Si un algen ki sta tenta para di fuma diskonta se raiba na bo, ten paxénxa ku el. Bu pode fla palavras ku amor sima: ‘N sabe ma é difísil, má N sta txeu orgulhozu di tudu kel ki dja bu faze ti gósi.’ I nunka ka bu fla: ‘N gostaba di bo más txeu kantu bu staba ta fuma!’

Ser un amigu di verdadi. Bíblia ta fla: ‘Un amigu di verdadi ta ama tudu óra, i el é un irmon ki nase pa ténpu di frónta.’ (Provérbios 17:17) Sénpri ten paxénxa i mostra amor pa kes algen ki sta tenta para di fuma. Ka ta nporta ki óra i modi ki el sta xinti.