Bu sabia?
Modi ki kes tijolu ki atxadu na Babilónia antigu i manera ki gentis ta fazeba es ta prova ma Bíblia é izatu?
NA SIDADI antigu di Babilónia, arkiólogus atxa milhons di tijolu ki uzadu pa faze kel sidadi. Di akordu ku arkiólogu Robert Koldewey, es ta fazeba kes tijolu li na uns fornadja ki ta fikaba “fóra di sidadi, na undi ki tinha bon arjila i tinha txeu arvi ki es ta uzaba pa faze lenha.”
Otu kuza ki arkiólogus atxa ta mostra ma kes autoridadi di Babilónia tanbê ta uzaba kes fornadja pa faze un kuza kruel. Paul Alain Beaulieu, un profesor ki é spesialista na stória i língua di Asíria antigu, di universidadi di Torontu, fla: “Txeu di kes kuza ki gentis di Babilónia skrebe, ta mostra ma rei ta daba órdi pa kes ki ka obiba ku el ô ki mostraba falta di ruspetu pa kuzas sagradu, botadu na un fornadja i pa es kemadu.” Un kuza ki skrebedu na ténpu di rei Nabukudunuzor ta fla: ‘Distrui-s, asa-s, bota-s na fornadja, poi ses fumu ta subi, bota-s na lumi pa es kema ti ki es móre.’
Kes palavra li ta lenbra kes algen ki ta lé Bíblia di kuzê ki sta skrebedu na Daniel kapítlu 3. La ta fla ma Rei Nabukudunuzor manda faze un imajen di oru grandi na un lugar planu ki txomaba Dura, ki ta fikaba fóra di sidadi di Babilónia. Kantu kes três ebreu, Sadraki, Mezaki i Abidinegu, nega inbaxa dianti di kel imajen, Nabukudunuzor fika ku txeu raiba i el manda pa kel fornadja kentadu ‘seti bês más di ki normal.’ I kes três ebreu botadu ‘déntu di kel fornadja kenti.’ Sô es konsigi skapa ku vida pamodi un anju poderozu salva-s di mórti. — Dan. 3:1-6, 19-28.
Kes tijolu ki atxadu na Babilónia, tanbê ta mostra ma un otu párti di Bíblia é izatu. Txeu di kes tijolu ten kuzas skrebedu na es ki ta da ónra pa rei Nabukudunuzor. Un di kes kuza skrebedu ta fla: ‘Nabukudunuzor, Rei di Babilónia kel palásiu ki mi, kel grandi rei N faze pa nhas disendenti governa na el pa tudu ténpu.’ Kel-li é sima kel ki sta na Daniel 4:30, ki Nabukudunuzor fla ku orgulhu: ‘Kel-li é ka Babilónia Grandi, ki é mi própi ki faze pa ser kaza di rei, ku nha própi forsa i puder i pa glória di nha grandéza?’