TEVI UN ALGEN KI FAZE-L?
Péli di baleia-pilotu ki ta linpa el sô
Krakas i otus animal ki ta vive na mar, ki ta kria na párti di baxu di barkus, é un grandi prubléma pa kes algen ki ta trabadja ku barkus grandi. Txeu di kes animal, ta kola na párti dibaxu di barku i es ta forma kamadas ki ta prujudika barku. Es ta poi barku ta anda más divagar i ta gasta más konbustível. Pamodi kel-li, di dôs en dôs anu, kes algen ki ta trabadja na barkus, ten ki para-s pa es pode bai linpa-s. Sientistas sta ta djobe soluson pa kel prubléma li através di kuzas ki ten na naturéza.
Pensa na kel-li: Studus ki fazedu mostra ma péli di baleia-pilotu-di-barbatana-kunpridu (Globicephala melas), ten kapasidadi di linpa el sô. Se péli sta kubértu ku kuzas txeu pikinoti, ki ka ta dexa krakas konsigi kola dretu na el. Kes spasu ki ten entri kes kuza na péli di baleia-pilotu, sta kubértu ku un líkidu frésku i pizadu ki ta ataka algas i bakitérias. Baleia-pilotu ta produzi más líkidu timenti se péli ta ba ta bira novu otu bês.
Sientistas krê kôpia kel kapasidadi li di baleia-pilotu, asi pa es djobe si es ta konsigi poi kel párti di baxu di barku ta linpa el sô. Antis es ta poba tintas ki ka ta dexaba nada kola na barkus. Má, kes tinta ki más es ta uzaba pa faze kel-la, ka dura li proibidu, pamodi ta prujudika kes animal ki ta vive na mar. Kes algen ki ta faze piskiza di kel asuntu li, ta atxa ma soluson é kubri kel párti di baxu di barkus ku un redi di metal. Entri kel redi li i kel párti di baxu di barku, ten un kamada ku txeu braku pikinoti ki ta baza un produtu ki ka ta prujudika kes animal ki ta vive na mar. Óras ki kel produtu ta da na agu di mar, el ta fika más pizadu i el ta bira un líkidu ki ta kria un tipu di kapa ki ta kubri tudu kel párti di baxu di barku. Ku ténpu, kel kapa li, ki ten sérka di 0,7 milímitru di grosura, ta ba ta disfaze ti ki el sai di kel párti di baxu di barku. Asi el ta tra kalker kuza ki sta koladu na barku. Dipôs, kel sistéma ta baza más líkidu pa kubri kel párti di baxu di barku.
Testi ki fazedu na kes lugar ki ta fazedu piskiza, ta mostra ma kel sistéma li pode poi kel kuantidadi di kuzas ki ta kola na párti di baxu di barku ta fika 100 bês más poku. Kel-li ta sérba di grandi ajuda pa kes inpréza ki é dónu di barkus, pamodi óras ki es ta para di navega ku barkus pa es bai linpa-s, es ta gasta txeu dinheru.
Kuzê ki bu ta atxa? Péli di baleia-pilotu ki ta linpa el sô ben di ivoluson? Ô tevi un algen ki faze-l?