Ma yookin rukʼbʼal naabʼal li haʼ li nakaltesink?
Wankebʼ nekeʼrukʼ li haʼ li nakaltesink naq yookebʼ xkʼaʼuxl, naq nekeʼrekʼa naq wankebʼ xjunes malaj xbʼaan xtitzʼikebʼ. Ma mas wiʼ chik nakat-ukʼak anaqwan? Kʼaru ttenqʼanq aawe re naq moko tnumtaaq ta saʼ aabʼeen? Saʼ li tzolom aʼin tqil junjunq li naʼlebʼ li tatxtenqʼa.
Kʼaru naraj xyeebʼal ukʼak saʼ xyaalal?
Li naxye li Santil Hu: «Maajunaji aawibʼ rikʼinebʼ li nekeʼkalaak» (Proverbios 23:20, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG).
Kʼoxla aʼin: Li Santil Hu moko naxye ta naq maak ukʼak (Eclesiastés 9:7). Abʼan naxkʼut li xjalanil ukʼak bʼayaq, numʼukʼak ut kalaak (Lucas 21:34; Efesios 5:18; Tito 2:3). Maare inkʼaʼ tookalaaq, abʼan ukʼak rajlal naru naxbʼaanu naq inkʼaʼ us toonaʼlebʼaq, naru nokooyajerk ut maare tqachʼik qibʼ saʼ chʼaʼajkilal rikʼinebʼ li junchʼol (Proverbios 23:29, 30).
Naabʼalebʼ li wankebʼ xwankil nekeʼxye naq li xjalanil rukʼbʼal li haʼ li nakaltesink chi bʼisbʼil ut numʼukʼak aʼan joʼkʼihal narukʼ junaq li kristiʼaan chiru li kutan malaj chiru li xamaan. a Maare wankebʼ jalan nekeʼnaʼlebʼak joʼkan naq inkʼaʼ nekeʼukʼak chi junajwa. Joʼkan naq li nimla molam chirix li kawilal naxye:
Wank sut rukʼbʼal wiibʼ malaj oxibʼ li haʼ li nakaltesink nakatxkʼe saʼ chʼaʼajkilal:
Naq yooqat xbʼeresinkil junaq li bʼelebʼaal chʼiichʼ malaj kʼanjelak.
Naq wanqat saʼ yuʼam malaj yooqat chi tuʼresink.
Wi yookat chi ukʼuk bʼan.
Wi yajat.
Wi inkʼaʼ nakatruuk xbʼisbʼal joʼkʼihal nakaawukʼ.
Chanru ninnaw naq kinumtaak saʼ inbʼeen?
Li naxye li Santil Hu: «Qakʼehaq reetal chi us li qayuʼam» (Lamentaciones 3:40, SBG).
Kʼoxla aʼin: Naru nakaakol aawibʼ chiru li chʼaʼajkilal li naxkʼam chaq rukʼbʼal li haʼ li nakaltesink wi nakaakʼe reetal chanru laanaʼlebʼ ut xjalbʼal. Rilbʼal aʼin naru nakatxtenqʼa chi rilbʼal ma yook chi numtaak saʼ aabʼeen:
Aajel ru naq taawukʼ li haʼ li nakaltesink re naq sahaq saʼ laachʼool. Maare nakaawekʼa naq aajel ru li naʼlebʼ aʼin re naq sahaq saʼ laachʼool ut re naq taaqʼax ru ebʼ li chʼaʼajkilal.
Mas wiʼ chik nakaawukʼ anaqwan. Kaw xmetzʼew li haʼ li nakaawukʼ ut nakaawaj rekʼankil joʼ nakaawekʼa junxil.
Rukʼbʼal li haʼ li nakaltesink nakatxkʼe saʼ chʼaʼajkilal saʼ laawochoch ut saʼ laakʼanjel. Ma nakaasach naabʼal laatumin chi xloqʼbʼal li haʼ li nakaltesink?
Ukʼak naxbʼaanu naq moko chaabʼil ta tatnaʼlebʼaq. Maare naq yooqat chi ukʼak taawaj xbʼeresinkil junaq li bʼelebʼaal chʼiichʼ, numxik ut xbʼaanunkil jalan chik li kʼanjel.
Ak xeʼxye aawe naq yookebʼ xkʼaʼuxl chaawix xbʼaan naq yookat chi ukʼak. Naq nekeʼaatinak chirix aʼin nakaayal xkolbʼal aawibʼ. Maare nakat-ukʼak saʼ muqmu malaj moko yaal ta li nakaaye chirix joʼkʼihal nakaawukʼ.
Inkʼaʼ nakatruuk xkanabʼankil. Nakaayal aaqʼe chi rukʼbʼal bʼayaq ajwiʼ malaj xkanabʼankil chi junajwa, abʼan inkʼaʼ nakatruuk.
Oobʼ li naʼlebʼ li tooxtenqʼa
1. Sikʼ kʼaru xbʼaanunkil.
Li naxye li Santil Hu: «Li kʼaru kʼoxlanbʼil rix chi chaabʼil, qʼaxal us naʼelk» (Proverbios 21:5, SBG).
Yal xbʼaanunkil aʼin: Sikʼ kʼaru kutankil tat-ukʼaq ut jarubʼ taawukʼ. Ut xaaqabʼ naq chiru wiibʼ kutan inkʼaʼ tat-ukʼaq chiru li xamaan.
Jun li molam re Reino Unido naxye: «Us naq taaxaqabʼ ebʼ li kutan bʼarwiʼ inkʼaʼ taayal li haʼ li nakaltesink».
2. Bʼaanu li xaakʼubʼ.
Li naxye li Santil Hu: «Choyomaq li kʼanjel li xeetikibʼ» (2 Corintios 8:11).
Yal xbʼaanunkil aʼin: Weent taabʼaanu rikʼin jarubʼ taawukʼ, kʼe reetal jarubʼ xmetzʼew li haʼ li nakaltesink wank saʼ junjunq rehebʼ li haʼ aʼin, wi taabʼaanu aʼan taakʼe reetal ma kaw xmetzʼew malaj inkʼaʼ. Ma wank junaq chik li haʼ li nawulak chaawu ut inkʼaʼ nakaltesink? Wi joʼkan, us raj naq junelik twanq aawikʼin.
Li molam li naʼaatinak chirix li Abuso del Alcohol y el Alcoholismo re Estados Unidos, naxye: «Naru naq moko naabʼalaq ta laachʼaʼajkilal rikʼin li haʼ li nakaltesink wi nakaajal wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ».
3. Maajal li ak xaasikʼ xbʼaanunkil.
Li naxye li Santil Hu: “Wi teeye «tqabʼaanu», tento teebʼaanu ut wi teeye «inkʼaʼ tqabʼaanu», inkʼaʼ teebʼaanu” (Santiago 5:12).
Yal xbʼaanunkil aʼin: Chʼolchʼooq chaawu naq taaye «inkʼaʼ» wi wank ani tixyeechiʼi aawe li haʼ li nakaltesink li tixchʼaʼajki li xaakʼubʼ xbʼaanunkil.
Li molam li naʼaatinak chirix li Abuso del Alcohol y el Alcoholismo re Estados Unidos, naxye: «Wi chi chʼolchʼo ru nakaaye naq inkʼaʼ, tatxtenqʼa re naq inkʼaʼ tattʼaneʼq wiʼ chik».
4. Kʼoxla li rusilal.
Li naxye li Santil Hu: «Qʼaxal us xchoybʼal junaq kʼanjel chiru li yal xtikibʼankil» (Eclesiastés 7:8, SBG).
Yal xbʼaanunkil aʼin: Tzʼiibʼa kʼaʼut taawaj xkanabʼankil ukʼak, maare re wark chiʼus, inkʼaʼ tatyajerq, xxokbʼal laatumin ut xkʼambʼal aawibʼ saʼ usilal rikʼinebʼ li junchʼol. Wi taaye rehebʼ li junchʼol li taawaj xbʼaanunkil kʼoxla li rusilal.
5. Tzʼaama aatenqʼ re li Yos.
Li naxye li Santil Hu: «Wank inmetzʼew re xqʼaxbʼal ru chixjunil saʼ xkʼabʼaʼ li nakʼehok re inmetzʼew» (Filipenses 4:13).
Yal xbʼaanunkil aʼin: Wi inkʼaʼ nakatruuk xkanabʼankil, patzʼ re li Yos laatenqʼ re naq tixkʼe aametzʼew re xqʼaxbʼal ru. b Ut kʼe aachʼool chi rilbʼal li naʼlebʼ li wank saʼ li Santil Hu, rikʼin li xtenqʼ tatruuq xqʼaxbʼal ru aʼin.
a Li Departamento de Salud y Servicios Humanos re Estados Unidos naxye naq rukʼbʼal li haʼ li nakaltesink chi naabʼal «choʼq rehebʼ li ixq, aʼan kaahibʼ chiru li kutan malaj 8 re li xamaan; ut choʼq rehebʼ li winq, aʼan oobʼ chiru li kutan malaj 15 re li xamaan». Abʼan jalan jalanq li chaqʼrabʼ chirix joʼkʼihal twukʼ saʼ junjunq chi tenamit, joʼkan naq taapatzʼ re laj bʼanonel li naʼilok aawe re rilbʼal joʼkʼihal tatruuq rukʼbʼal.
b Wi junelik yookat chi ukʼak, maare us naq taasikʼ aatenqʼ.
Maare twulaq ajwiʼ chaawu
JUNCHʼOL CHIK EBʼ LI NAʼLEBʼ
Naq nanumtaak xk’a’uxeb’ li winq. Ma naru natenq’ank li Santil Hu?
Sa’eb’ li kutan a’in li ch’a’aj xnumsinkil yook chi numtaak li qak’a’uxl. Wi yook aak’a’uxl, ma naru nakatxtenq’a li Santil Hu?
