Kʼaʼut naʼajmank naq wank qoybʼenihom?

WI inkʼaʼ raj kichʼinaak xchʼool laj Daniel, li chʼinaʼal li xooʼaatinak wiʼ saʼ xtiklajik li tzolom aʼin, kʼaru raj kikʼulmank? Ma kixqʼax raj ru li kanser? Ma toj yoʼyo raj? Chi moko ebʼ li kristiʼaan li nekeʼxpaabʼ naq li oybʼenihom truuq aʼ kʼirtasinkil naru nekeʼxsume ebʼ li patzʼom aʼin. Kʼe reetal li naʼlebʼ aʼin: moko aajel ta ru naq tkʼemanq naabʼal xwankil li oybʼenihom. Xbʼaan naq moko chixjunil ta naxkʼirtasi.

Laj bʼanonel Nathan Cherney naq kiʼaatinak rikʼinebʼ li nekeʼkʼanjelak saʼ CBS News kixye naq moko aajel ta ru xkʼebʼal xwankil li oybʼenihom naq nekeʼilmank li qʼaxal yajebʼ. Kixye: «Wankebʼ li bʼeelomej nekeʼpo rikʼinebʼ li rixaqil xbʼaan naq nekeʼxkʼe reetal naq saʼ junpaat nekeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ teʼkʼiraaq. Kʼoxlak chi joʼkaʼin moko usta xbʼaan naq moko naxkawubʼresi ta xchʼool li yaj ut wi nanimank xyajel chanchan tawiʼ nayeemank naq aʼan wank re ut aʼin moko usta».

Ebʼ li kristiʼaan li qʼaxal nim xyajelebʼ nekeʼxbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼebʼ re naq teʼxqʼax ru li xyajelebʼ. Ebʼ li xjunkabʼal ut ebʼ li ramiiw moko nekeʼraj ta xkʼebʼal xkomon xrahilal, wi teʼxye re naq aʼan wank re. Ma naraj xyeebʼal aʼin naq inkʼaʼ truuq qatenqʼankil li oybʼenihom?

Moko joʼkan ta. Laj bʼanonel Cherney naxtenqʼahebʼ li kristiʼaan li jayeʼqebʼ chi kamk, re naq teʼxyal xsahil li xyuʼamebʼ. Ebʼ laj bʼanonel nekeʼxpaabʼ naq aajel ru naq teʼwaklesiiq xchʼool ebʼ li kristiʼaan li qʼaxal nim xyajelebʼ. Chʼolchʼo naq li oybʼenihom naru naxtenqʼa ebʼ li yaj.

Li oybʼenihom truuq aatenqʼankil

Laj bʼanonel W. Gifford-Jones kixye: «Li oybʼenihom jwal natenqʼank». Kixtzʼil ajwiʼ naq aajel ru xwaklesinkilebʼ xchʼool ebʼ li kristiʼaan li nimebʼ xyajel ut jayeʼqebʼ chi kamk. Wankebʼ nekeʼxye naq aʼin naxtenqʼahebʼ li kristiʼaan re naq wanqebʼ roybʼenihom ut inkʼaʼ teʼchʼinaaq xchʼool. Saʼ li chihabʼ 1989 xyeemank naq ebʼ li yaj li keʼxkʼul li tenqʼ aʼin moko saʼ junpaat ta keʼkamk. Tojeʼ wiʼ chik xeʼxtzʼil rix aʼin abʼan anaqwan moko chʼolchʼo ta chiruhebʼ naq aʼin tixbʼaanu naq tnajtoʼq roq li xyuʼamebʼ. Li kitzʼilmank chaq naxkʼut naq ebʼ li yaj li nekeʼwaklesiik xchʼool moko nanimank ta xkʼaʼuxebʼ.

Tqatzʼil jun chik li naʼlebʼ li naʼaatinak chirix ebʼ li kristiʼaan li wank xyajel ebʼ li raanm. Tqil li nekeʼxkʼul li nekeʼkʼoxlak chiʼus ut moko chaabʼil ta nekeʼnaʼlebʼak. Kipatzʼmank re numenaq 3,500 chi winq chanru nekeʼril li yuʼam. Lajeebʼ chihabʼ chik chirix aʼin kinawmank naq 160 rehebʼ li winq aʼin wank xyajelebʼ li raanm. Saʼ xyanq ebʼ li winq aʼin kachʼin chik ma li xyijachil moko chaabʼil ta nekeʼnaʼlebʼak. Li xLaura Kubzansky jun laj kʼutunel re Salud ut Conducta Social de la Facultad de Salud Pública re Harvard, kixye: «Naabʼal nekeʼxye naq “naʼlebʼak chiʼus” naxtenqʼa laajunxaqalil. Aʼin li xbʼeen naʼlebʼ li naxchap ribʼ rikʼin li nekeʼxye ebʼ laj bʼanonel naq naʼlebʼak chiʼus, us choʼq re laawaanm».

Wiibʼ oxibʼ li nekeʼxtzʼil rix aʼin keʼxye naq ebʼ li kristiʼaan li nekeʼxpaabʼ naq kaw li xjunxaqalilebʼ saʼ junpaat nekeʼkʼiraak naq nekeʼchoʼeʼk chiru li nekeʼxkʼoxla naq nim xyajelebʼ. Nekeʼxye ajwiʼ naq ebʼ li kristiʼaan li nekeʼnaʼlebʼak chiʼus nanajtoʼk roq li xyuʼamebʼ. Kitzʼilmank ajwiʼ rix kʼaru nekeʼrekʼa ebʼ li cheek naq nekeʼaatinak chirix li tiixilal. Naq us nekeʼaatinak chirix li tiixilal ebʼ li cheek nekeʼkawuuk xchʼool ut saʼ chik nekeʼok chi bʼeek. Li xkʼulmank rikʼinebʼ li tiix, chanchan tawiʼ naq kabʼlaju xamaan xeʼkawresiik li xjunxaqalil.

Kʼaʼut tawiʼ nayeemank naq li nekeʼxyeechiʼi qe, naʼlebʼak malaj kʼoxlak chiʼus chanchan tawiʼ us choʼq re li qajunxaqalil? Ebʼ li nekeʼxtzʼil rix li junxaqalil ut ebʼ laj bʼanonel toj maajiʼ nekeʼxtaw ru chiʼus chanru nakʼanjelak li rulul ut li xjunxaqalil li kristiʼaan re xchʼolobʼankil chiʼus aʼin. Li nekeʼxtzʼil rix li naʼlebʼ aʼin nekeʼxchʼolobʼ ru chiʼus xbʼaan ebʼ li nawom. Jun laj kʼutunel li naxtzʼil rix li ulul naxye: «Us rekʼankil naq sa laachʼool ut wank aawoybʼenihom. Aʼin naxbʼaanu naq moko tnimanq ta laakʼaʼuxl ut naxtenqʼa laajunxaqalil. Aʼin naru teʼxbʼaanu ebʼ li kristiʼaan re naq kawaq ebʼ li xjunxaqalil».

Li naʼlebʼ aʼin toj akʼ tana chiru wiibʼ oxibʼ laj bʼanonel ut ebʼ li nekeʼxtzʼil rix li jalan jalanq chi naʼlebʼ, abʼan moko joʼkan ta chiruhebʼ li nekeʼxtzol li Santil Hu. Numenaq tres mil chihabʼ naq li awabʼej Salomón kixtzʼiibʼa aʼin: «Li sahil chʼoolej aʼan chanchan li bʼan nakʼehok kawilal; abʼan li rahil chʼoolej naʼoksink yajel» (Proverbios 17:22, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, SBG). Qʼaxal chaabʼil li naxye li raqal aʼin! Moko naxye ta naq li sahil chʼoolejil naxkʼirtasi chixjunil li rahilal naxye bʼan naq kaʼaj wi «nakʼehok kawilal».

Maare nakaakʼoxla aʼin: wi li oybʼenihom aʼan jun li bʼan, peʼyaal naq chixjunil ebʼ laj bʼanonel teʼroksi? Abʼan, wank naabʼal rusilal li oybʼenihom, moko kaʼaj tawiʼ re xkawubʼresinkil li junxaqalil.

Li nekeʼkʼoxlak chiʼus, li moko chaabʼil ta nekeʼnaʼlebʼak ut li qayuʼam

Ebʼ li nekeʼxtzʼil rix aʼin xeʼxkʼe reetal naq ebʼ li kristiʼaan li us nekeʼnaʼlebʼak us nekeʼelk saʼebʼ li xyuʼam. Qʼaxal us nekeʼelk saʼ li tzolebʼaal, saʼebʼ li xkʼanjel ut saʼ li bʼatzʼunk. Jun eetalil, kitzʼilmank rix jun chʼuut chi ixq li nekeʼaanilak. Ebʼ li nekeʼtzolok rehebʼ keʼxye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ chirixebʼ li ixq. Kipatzʼmank ajwiʼ rehebʼ li ixq wiibʼ oxibʼ li patzʼom ut kitzʼilmank li nekeʼxkʼoxla chirix li oybʼenihom. Xkʼemank reetal naq li roybʼenihomebʼ li ixq aʼin kitenqʼank rehebʼ re naq us teʼelq saʼ li aanilak chiru li naʼlebʼ li keʼkʼeheʼk re xbʼaan ebʼ li nekeʼtzolok rehebʼ. Kʼaʼut jwal natenqʼank li oybʼenihom?

Kitzolmank naabʼal li naʼlebʼ chirixebʼ li inkʼaʼ nekeʼnaʼlebʼak chiʼus. Saʼ li chihabʼ 1960 xkʼemank reetal chanru nekeʼnaʼlebʼak ebʼ li xul, joʼkan naq ebʼ li nekeʼxtzʼil rix aʼin keʼroksi li aatin maakʼaʼ chik xjaʼlenkil. Xeʼxkʼe ajwiʼ reetal naq ebʼ li kristiʼaan naru nekeʼxkʼul aʼin. Jun eetalil, xkʼemank jun chʼuut chi kristiʼaan saʼ jun li naʼajej bʼarwiʼ wank jun li kʼanjelobʼaal li xikʼ naxchoqi ut kiyeemank rehebʼ naq naru teʼxxaqabʼ wiʼ nekeʼxpitzʼ li bʼoton chi tustu ru. Chixjunilebʼ keʼqʼaxok u.

Xbʼaanumank wiʼ chik li naʼlebʼ aʼin rikʼin jun chʼuut chik chi kristiʼaan, abʼan naq keʼxpitzʼ li bʼoton moko kixaqliik ta li choqink. Li xeʼokenk saʼ li xkabʼ naʼlebʼ aʼin xeʼxkʼoxla naq maakʼaʼ chik teʼruuq xbʼaanunkil. Abʼan naq kiyeemank rehebʼ naq teʼxbʼaanu wiʼ chik, inkʼaʼ keʼraj xbʼaanunkil xbʼaan naq chʼolchʼo chiruhebʼ naq maakʼaʼ chik xjaʼlenkil. Saʼ xyanq li xkabʼ chʼuut wankebʼ li nekeʼnaʼlebʼak chiʼus ut moko keʼnaʼlebʼak ta joʼebʼ li junchʼol.

Laj bʼanonel Martin Seligman li kitenqʼank saʼebʼ li naʼlebʼ li xooʼaatinak wi, kixtzol xkomon li xnaʼlebʼ chirix ebʼ li nekeʼnaʼlebʼak chiʼus ut li inkʼaʼ nekeʼnaʼlebʼak chiʼus. Kixkʼe reetal naq ebʼ li kristiʼaan li inkʼaʼ nekeʼnaʼlebʼak chiʼus malaj saʼ junpaat nekeʼchʼinaak xchʼoolebʼ moko usta nekeʼelk saʼebʼ li xyuʼam. Laj Seligman naxye aʼin chirix ebʼ li inkʼaʼ nekeʼnaʼlebʼak chiʼus: «Chiru 25 chihabʼ xchʼolaak chiwu wi nokoonaʼlebʼak joʼebʼ li inkʼaʼ nekeʼnaʼlebʼak chiʼus tqaye naq saʼ qamaak nakʼulmank junaq li rahilal ut aʼin naxbʼaanu naq moko usta tooʼelq saʼ li qayuʼam.

Li naʼlebʼ aʼin akʼ tana chiru wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan, abʼan moko joʼkan ta chiruhebʼ li nekeʼxtzol li Santil Hu. Li Santil Hu naxye: «Li nachʼinank xchʼool naq wank saʼ chʼaʼajkilal, naraj naxye naq moko kaw ta xchʼool» (Proverbios 24:10, SBG). Li Santil Hu chʼolchʼo ru naxye naq li nachʼinaak xchʼool moko usta nanaʼlebʼak. Kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re inkʼaʼ taakʼoxla naq maakʼaʼ nokooʼok wiʼ ut kʼaru ttenqʼanq qe re naq toonaʼlebʼaq chiʼus ut wank qoybʼenihom?

[Jalam u]

Qʼaxal wank rusilal li oybʼenihom